32 Pułk Zmechanizowany
32 Budziszyński Pułk Zmechanizowany im. Hansa Beimlera (32 pz) – dawny oddział Wojsk Zmechanizowanych Sił Zbrojnych PRL i III RP.
 Odznaka pamiątkowa 32pz | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1951 |
| Rozformowanie |
1994 |
| Nazwa wyróżniająca | |
| Patron | |
| Tradycje | |
| Nadanie sztandaru |
12 października 1956 |
| Kontynuacja | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
mjr Zbigniew Ohanowicz |
| Ostatni |
ppłk dypl. Zdzisław Bornus |
| Organizacja | |
| Numer | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
Formowanie i zmiany organizacyjne
edytujW 1950 roku 32 Budziszyński zmotoryzowany pułk piechoty, stacjonujący w garnizonie Rogowo, został przeformowany w 32 Budziszyński pułk zmechanizowany; podporządkowany dowódcy 8 Drezdeńskiej Dywizji Zmechanizowanej[5].
W 1951 roku na podstawie rozkazu Nr 0044/Org. Ministra Obrony Narodowej z 17 maja 1951 roku jednostka została dyslokowana do garnizonu Kołobrzeg.
12 października 1956 roku pułk otrzymał sztandar, a 2 lipca 1975 roku imię patrona – Hansa Beimlera, niemieckiego działacza ruchu robotniczego.
W 1990 roku oddział został przeformowany na nowy etat. Reorganizacja wiązała się między innymi z połączeniem z 28 Sudeckim pułkiem zmechanizowanym i przeniesieniem dowództwa do „czerwonych koszar”. W 1994 roku pułk został przeformowany w 8 Brygadę Zmechanizowaną.
Pułk w wydarzeniach grudniowych 1970 roku
edytujW godzinach rannych 15 grudnia 1970 roku wprowadzono w pułku stan podwyższonej gotowości bojowej. O 13.00 wydano rozkaz przegrupowania jednostki w rejon Gdańska[6].
16 grudnia pułk ześrodkował się w rejonie m. Złota Karczma[7]. Generał Chocha o 19.05 16 grudnia nakazał dowódcy Marynarki Wojennej siłami 32 pz, przy współdziałaniu z pododdziałami MO i WOP, zająć Stocznię im. Komuny Paryskiej z zadaniem niewpuszczenia na jej teren załogi oraz ochrony obiektów i statków[8]. W godzinach nocnych 32 pz zajął częścią sił Stocznię im. Komuny Paryskiej i Port Przeładunkowy w Gdyni. Po godzinie 5.00 17 grudnia na przystanku Gdynia-Stocznia, wiadukcie i moście zaczęło gromadzić się coraz więcej osób. Przez głośniki wojskowych wozów propagandowych kierowano do stoczniowców apele i ostrzeżenia zakazujące zbliżania się do stoczni. Z tłumu zaczęły padać obelżywe okrzyki pod adresem dyrekcji, MO i wojska. Jednocześnie ludzie poczęli przemieszczać się w stronę blokowanych przejść. Po dojściu tłumu do ustalonej wcześniej rubieży bezpieczeństwa dowódca 32 pz i dowódca batalionu wyszli przed stanowiska ogniowe i wezwali manifestantów do zatrzymania się. Nie dało to żadnego rezultatu. W tej sytuacji dowódca 32 pz o 5.50 wydał dowódcy rozlokowanej za bramami stoczni 7 kompanii piechoty zmotoryzowanej rozkaz do oddania kilku długich serii z karabinu maszynowego pociskami świetlnymi oraz wystrzału armatniego z czołgu[9]. Tłum na kilkadziesiąt sekund stanął. Jednak po błędnej ocenie, że żołnierze strzelają amunicją ślepą, ruszył dalej. Na rozkaz dowódcy 32 pz kilku żołnierzy z 7 kpz otworzyło ogień celując w ziemię przed tłum. Od rykoszetów padli zabici i ranni. Sytuacja powtórzyła się ok. 8.00. I tym razem broni użyli żołnierze 7 kpz, a dowodził na tym kierunku zastępca dcy 32 pz do spraw politycznych[10].
17 grudnia na terenie Gdyni burzliwe zajścia miały jeszcze miejsce w rejonach: Stoczni Remontowej, Komitetu Miejskiego PZPR, Pogotowia Ratunkowego, Miejskiej Rady Narodowej i CPN, ochranianych przez pododdziały MW i 36 pz. Mimo groźnej sytuacji, jaka wytworzyła się w tych rejonach miasta, oraz żądań wiceministra spraw wewnętrznych gen. Szlachcica, żołnierze nie użyli broni przeciw demonstrantom. W rozładowaniu dramatycznej sytuacji pomogły w dużym stopniu urządzenia akustyczne przez które dowódcy grup nawoływali manifestantów do niepodchodzenia do ochranianych przez wojsko obiektów[10]. O godzinie 20.00 wydzielono z 4 pułku artylerii 320 żołnierzy i 20 samochodów i skierowano do dyspozycji dowódcy 32 pz w celu zorganizowania ochrony Portu Przeładunkowego w Gdyni.
18 grudnia na terenie Gdyni, podobnie jak w Gdańsku, panował spokój. Od 20.00 rozpoczęto wycofywanie wojsk ze Stoczni im. Komuny Paryskiej, Stoczni Remontowej i Portu Przeładunkowego w Gdyni. Pozostawiono jedynie zewnętrzną ich ochronę, a pułk ześrodkował się w koszarach batalionu budowlanego na Oksywiu[11]:
21 grudnia dowódca Pomorskiego Okręgu Wojskowego gen. Kamiński wydał rozkaz całkowitego wyprowadzenia wojska z Trójmiasta. Zgodnie z planem 24 grudnia 1970 roku do 4.00 wszystkie jednostki biorące udział w akcji na terenie Trójmiasta powróciły do swoich koszar[11].
7 kwietnia 1995 – do sądu w Gdańsku wpłynął akt oskarżenia. Kierowanie zbrodnią ludobójstwa zarzucono 12 oficerom między innymi, pułkownikowi Władysławowi Łomotowi – ówczesnemu dowódcy 32 pułku zmechanizowanego oraz pułkownikowi Bolesławowi Fałdaszowi – zastępcy dowódcy pułku ds. politycznych. Uznano, że rozkaz użycia broni był sprzeczny z Konstytucją RP. W roku 2013 płk Fałdasz został skazany na 4 lata więzienia, zaś płk Łomot zmarł w czasie procesu[12].
Pułk w wydarzeniach stanu wojennego z 13 grudnia 1981
edytuj32 pułk zmechanizowany brał także czynny udział we wprowadzaniu stanu wojennego. 13 grudnia 1981 roku w trybie alarmowym został skierowany w stronę Gdańska, gdzie dotarł w nocy z 14 na 15 grudnia. Po dotarciu na przedmieścia Gdańska batalion czołgów i batalion piechoty w transporterach dostały rozkaz skierowania się pod Stocznię Gdańską im. Lenina i otoczenie jej. Żołnierze dostali też rozkaz ładowania ostrej amunicji i ze względów bezpieczeństwa zakaz opuszczania wozów bojowych. Ten drugi rozkaz żołnierze zignorowali, zaczęli wychodzić z czołgów, rozmawiać z ludźmi, przyjmować od nich gorącą herbatę i kanapki, a także kwiaty, które powkładali w lufy czołgowe. Z powodów, jak to określono, zbratania się z ludźmi w nocy z 15 na 16 grudnia czołgi i transportery pułku zostały wycofane spod stoczni i podmienione przez jednostkę z Ełku. Następnie 32 PZ został wycofany i rozlokowany w lesie koło miejscowości Kolbudy pod Gdańskiem, gdzie pozostał w warunkach polowych do jesieni 1982 roku.
Żołnierze pułku
edytuj- Dowódcy pułku
- mjr Zbigniew Ohanowicz od 1949
- ppłk Władysław Łomot
- mjr dypl. Leszek Kiełbasa
- mjr dypl. Andrzej Tyszkiewicz
- mjr dypl. Jerzy Pawłowski
- ppłk dypl. Stefan Raniecki
- ppłk dypl. Andrzej Baran
- ppłk dypl. Waldemar Skrzypczak
- ppłk dypl. Zdzisław Bornus
Struktura organizacyjna (lata 80. XX w.)
edytuj- Dowództwo i sztab
- 3 × bataliony zmechanizowane
- 3 × kompanie zmechanizowane
- bateria moździerzy 120 mm
- pluton plot
- pluton łączności
- batalion czołgów
- 3 kompanie czołgów
- pluton łączności
- kompania rozpoznawcza
- bateria haubic 122 mm (od 1985 dywizjon haubic)
- bateria ppanc
- kompania saperów
- bateria plot
- kompania łączności
- kompania zaopatrzenia
- kompania remontowa
- kompania medyczna
- pluton chemiczny
- pluton ochrony i regulacji ruchu
- 3 × bataliony zmechanizowane
Odznaka pamiątkowa
edytujOdznaka ma kształt owalnej tarczy zwężonej ku dołowi. Na krawędziach tarczy widnieje łaciński napis: SEMPER PARATUS (ZAWSZE GOTOWY) oraz KOŁOBRZEG. Pole tarczy podzielono pionowo na dwie części emaliowane na żółto i granatowo (historyczne barwy piechoty). Na tarczę nałożony jest miecz i orzeł piastowski w koronie. Jelec przepasany jest szarfą z datami 1918 (rok powstania 32 Ciechanowskiego Pułku Piechoty) i 1944 (rok powstania 32 Pułku Piechoty). Na piersi orła umieszczono czerwoną tarczę z numerem 32. Odznaka ma wymiary 49 × 31 mm. Odznakę zaprojektował Dariusz Brążkiewicz. Wykonawcą jest Andrzej Panasiuk. Pierwsze odznaki wręczono 11 listopada 1992 roku.
Istnieje również miniaturka tejże odznaki wykonana przez Andrzeja Panasiuka.
Przypisy
edytuj- ↑ Leszkowicz 2022 ↓, s. 749.
- ↑ Spis zespołów archiwalnych Archiwum Wojskowego w Toruniu
- ↑ Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945–1960 .... s. 430.
- ↑ Wojtaszak i Kozłowski 2001 ↓, s. 224.
- ↑ Kozłowski 2012 ↓, s. 354.
- ↑ Nalepa 1990 ↓, s. 47.
- ↑ Nalepa 1990 ↓, s. 51.
- ↑ Nalepa 1990 ↓, s. 59-60.
- ↑ Nalepa 1990 ↓, s. 61.
- ↑ a b Nalepa 1990 ↓, s. 62.
- ↑ a b Nalepa 1990 ↓, s. 63.
- ↑ Grudzień 1970 - proces - akt oskarżenia [online], grudzien70.solidarnosc.gda.pl [dostęp 2017-11-21] (pol.).
Bibliografia
edytuj- Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945–1960 : skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
- Edward Kospath-Pawłowski: 8 Dywizja Piechoty w dziejach oręża polskiego. Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Ajaks", 1995. ISBN 83-85621-71-7.
- Kazimierz Kozłowski: Pomorze Zachodnie w latach 1945 – 2010. T. I. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, 2012. ISBN 978-83-7241-870-8.
- Andrzej Wojtaszak, Kazimierz Kozłowski: Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X-XX wiek : materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999 r. : praca zbiorowa. Szczecin: Oddział Edukacji Obywatelskiej, 2001. ISBN 83-86992-76-X.
- Tomasz Leszkowicz: Spadkobiercy Mieszka, Kościuszki i Świerczewskiego. Ludowe Wojsko Polskie jako instytucja polityki pamięci historycznej. Warszawa: Wydawnictwo Instytut Pamięci Narodowej, 2022. ISBN 978-83-8229-588-7.
- Edward Jan Nalepa: Wojsko polskie w Grudniu 1970 roku. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1990. ISBN 83-11-07904-8.
- Jan Edward Nalepa: Grudzień 1970 w dokumentach wojskowych. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-022-7.
- Odtajnione dokumenty Grudnia 1970. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 1, 2001. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
- Zdzisław Sawicki, Jerzy Waszkiewicz, Adam Wielechowski: Mundur i odznaki Wojska Polskiego: czas przemian. Warszawa: „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08588-9.
- Andrzej Dominik Ohde „Polska falerystyka marynistyczna 1949–2001”, Wydawnictwo Z. Bartkowiak, Poznań 2001, ISBN 83-85215-22-0.
- Garnizon Kołobrzeg. [dostęp 2016-01-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-09)].
- Edward Jan Nalepa, Wojsko Polskie w grudniu 1970, Jerzy Eisler, Warszawa: Wyd. Bellona, 1990, ISBN 83-11-07904-8, OCLC 830063036.