Aman (wywiad)

Aman (hebr. אמ"ן; skrót od אגף המודיעין, Agaf ha-Modi’in, Skrzydło Wywiadowcze, dział wywiadowczy) – wywiad wojskowy Izraela utworzony w maju 1948 r. jako Departament Wydziału Operacyjnego Sztabu Generalnego Armii Obrony Izraela, podlegający Szefowi Sztabu Generalnego Armii Obrony Izraela, kontrolowany przez ministra obrony.

Utworzenie wywiadu wojskowego w Izraelu

W 1953 r. podniesiony do rangi wydziału otrzymał nazwę Agaf ha-Modi’in (tł. skrzydło wywiadowcze). Aman nie jest powszechnie znany jak Mosad, lecz to jedna z trzech służb specjalnych Państwa Izrael obok Szin Bet. Zatrudnia około 7 tys. pracowników wojskowych i cywilnych. Jego wkład w sukcesy wywiadowcze państwa żydowskiego jest bardzo ważny i znaczny.

Wywiadowcza organizacja sił zbrojnych dysponuje nowoczesnym wyposażeniem, np. skomplikowanymi urządzeniami podsłuchowymi, satelitami rozpoznawczymi i rozmaitą techniką wywiadowczą w tym maskowaną. Dwóch z najskuteczniejszych obecnie publicznie znanych wywiadowców Izraela Eli Cohen i Wolfgang Lotz, choć swoje sukcesy odnieśli pracując dla Mosad, zostali pozyskani i wyszkoleni przez Aman (inne źródła podają, że Eli Cohen został pozyskany przez Mosad).

Aman zajmuje się zdobywaniem, przetwarzaniem informacji wojskowych, geograficznych, elektronicznych, o technice wojskowej, o strategii i innych dotyczących państw, organizacji, w tym z naciskiem na arabskie. Zwalcza zagrożenia również niekonwencjonalnie np. działając jako Mista’arawim. Aman prowadzi rozpoznanie polowe, wywiad pod przykryciem dyplomacji w ataszatach obrony, wywiad z pozycji nielegalnej (rozpoznanie osobowe) oraz używając metod technicznych (np. rozpoznanie elektroniczne, rozpoznanie obrazowe).

Schemat organizacyjny Amanu

Początkowo w strukturze organizacyjnej występowały m.in. następujące piony:

• Departament Zbierania Danych – zdobywanie informacji wywiadowczych
• Wydział Polityczny – organizowanie wywiadu agenturalnego, podlegała mu także tzw. Jednostka 131 zajmująca się prowadzeniem tzw. tajnych, długofalowych operacji w państwach arabskich, przygotowywanie żołnierzy wywiadu nielegalnego.
• Departament ds. Wrogiej Działalności Terrorystycznej (Mador Faha) – infiltracja środowisk palestyńskich
• Wydział Libański
• Departament Bezpieczeństwa Polowego – kontrwywiadowcze zabezpieczenie Armii Obrony Izraela, osób i obiektów wojskowych, oraz ochrona informacji niejawnych związanych z obroną państwa
• Wydział Cenzury Wojskowej – kontrola informacji w środkach masowego przekazu
• Departament Informacyjno-Analityczny – gromadzenie danych wywiadowczych i opracowywanie informacji zbiorczych
• Jednostka Bezpieczeństwa Łączności Polowej – nasłuch radiowy, dekryptaż
• Departament Badań i Rozwoju (Machleket Meszar)
• Wydział Kontaktów Międzynarodowych utw. 1955 (Hamadar Habeinleumi) – m.in. koordynacja działań attachés wojskowych
• Departament Naukowo-Techniczny – produkcja środków techniki operacyjnej, oraz szyfry własne
• Sekcja Techniczna utw. 1955 (Hamadar Hatemi) – badania nad bronią radziecką
• Jednostka Rozpoznawcza Sztabu Generalnego utw. 1957 (Sajjeret Matkal) – siły specjalne Sztabu Generalnego Armii Obrony Izraela, podporządkowana Aman.

W późniejszych latach organizacja przedstawiała się następująo:

• Departament I (Machlekat Hahaka) – produkcja
• Departament II (Haman) – korpus wywiadowczy
• Departament III – stosunki zagraniczne, bezpieczeństwo polowe
• Departament IV – cenzura wojskowa
• Oddział Regionalny
  • Biuro Zachodnie ds. Egiptu, Sudanu i Libii
  • Wschodnie ds. Iraku, Syrii, Libanu
  • Południowe ds. Jordanii, Półwyspu Arabskiego
• Oddział Funkcjonalny – sprawy ekonomiczne na Bliskim Wschodzie
• Oddział Akt

Doświadczona kadra

Wielu oficerów Aman wywodziło się z OSS i SIS oraz służyło w SOE, operując na tyłach wroga w Afryce Północnej i innych rejonach objętych okupacją państw Osi.

Niepomyślne początki (skandale i afery)

Początki Aman nie były zbyt pomyślne. Trzech z czterech pierwszych szefów zostało zdymisjonowanych za skandale, które jeden po drugim głośno wybuchały w nowo utworzonej strukturze.

• Pierwszy szef Aman Isser Be’eri zdymisjonowany został w 1949 po tym, jak skazał na śmierć Me’ira Toubiansky’ego, żyda podejrzanego o szpiegostwo dla Brytyjczyków.
• W 1955 ze stanowiska szefa Amanu musiał zrezygnować płk Binjamin Gibli – powodem jego dymisji była nieudana akcja sabotażowa w Egipcie.
• Jego następca, generał Jehoszafat Harkabi, został zdymisjonowany w 1959 za złą mobilizację rezerwy, co rzutowało na bezpieczeństwo Państwa Izrael.

Dyrektorzy Agaf ha-Modi'in

Generał A.Haliwa w 2022

• Isser Be’eri (1948–1949)
• płk Chaim Herzog (1949–1950)
• płk Binjamin Gibli (1950–1955)
• gen. mjr Jehoszafat Harkabi (1955–1959)
• gen. mjr Chaim Herzog (1959–1962)
• gen. mjr Me’ir Amit (1962–1963)
• gen. mjr Aharon Jariw (1964–1972)
• gen. mjr Eli Zeira (1972–1974)
• gen. mjr Szelomo Gazit (1974–1978)
• gen. mjr Jehoszua Sagi (1979–1983)
• gen. mjr Ehud Barak (1983–1985)
• gen. mjr Amnon Szahak (poprz. nazwisko Lipkin) (1986–1991)
• gen. mjr Uri Sagi (1991–1995)
• gen. mjr Mosze Ja’alon (1995–1998)
• gen. mjr Amos Malka (1998-2002)
• gen. mjr Aharon Ze’ewi-Farkasz (2002-2005)
• gen. mjr Amos Jadlin (2005-2010)
• gen. mjr Awiw Kochawi (2010-2014)
• gen. mjr Herci Halewi (2014 - 2018)
• gen. mjr Tamir Haiman (2018 - 2021)
• gen. mjr Aharon Haliwa (2021-)

Bibliografia

• Normam Polmar, Thomas B. Allen, Księga szpiegów. Encyklopedia, Wyd. Magnum, Warszawa 2000, s. 702. ISBN 83-85852-27-1 (hasło „Aman” na s. 18–19)
• Samuel M. Katz, Aman. Wywiad wojskowy Izraela, Wyd. Bellona, Oficyna Wydawnicza „Rytm”, Warszawa 1999, s. 391. Seria: Kulisy Wywiadu i Kontrwywiadu, ISBN 83-87893-30-7, ISBN 83-11-09013-0.
• GordonG. Thomas GordonG., Szpiedzy Gideona. Tajna historia Mossadu, ZofiaZ. Kunert (tłum.), Warszawa: Wyd. Magnum, 2000, s. 364, ISBN 83-85852-51-4, OCLC 177322412 .
• Guido Knopp, Elita szpiegów, Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2004, s. 216. Seria: Kulisy Wywiadu i Kontrwywiadu, ISBN 83-11-09826-3.