Wikipedia

Atak na Pearl Harbor

japoński nalot na amerykańskie bazy (Pearl Harbor, Hawaje; 1941)
Ten artykuł dotyczy japońskiego nalotu. Zobacz też: grę komputerową o tym samym tytule.

Atak na Pearl Harbor – przeprowadzony 7 grudnia 1941 roku japoński nalot na amerykańskie bazy floty i lotnictwa w Pearl Harbor na Hawajach. Atak na najważniejszą bazę amerykańskiej Floty Pacyfiku oraz kilka baz armii amerykańskiej wciągnął Stany Zjednoczone do II wojny światowej i rozpoczął działania wojenne na obszarze Pacyfiku. Precyzyjnie zaplanowana i ćwiczona przez wiele miesięcy japońska operacja lotnicza, została przeprowadzona za pomocą 353 samolotów bombowych, torpedowych oraz myśliwskich. Przeprowadzając atak bez wcześniejszego wypowiedzenia wojny, japońska marynarka wojenna osiągnęła taktyczne zaskoczenie zadając duży cios amerykańskim zasobom militarnym na Pacyfiku. W dwugodzinnym ataku zatopionych lub ciężko uszkodzonych zostało pięć pancerników, na lotniskach zaś na wyspie Oʻahu zniszczonych lub ciężko uszkodzonych zostało 328 amerykańskich samolotów.

Atak na Pearl Harbor
II wojna światowa, wojna na Pacyfiku
Ilustracja
Czas

7 grudnia 1941

Miejsce

Oʻahu, Hawaje

Terytorium

Stany Zjednoczone

Przyczyna

japońska próba unieszkodliwienia amerykańskiej Floty Pacyfiku

Wynik

zwycięstwo Japonii

Strony konfliktu
 Stany Zjednoczone  Japonia
Dowódcy
Husband E. Kimmel
Walter Short 		Isoroku Yamamoto
Chūichi Nagumo
Tamon Yamaguchi
Mitsuo Fuchida
Siły
8 pancerników,
8 krążowników,
30 niszczycieli,
4 okręty podwodne,
49 innych jednostek,
ok. 390 samolotów[1] 		6 lotniskowców,
2 pancerniki,
2 ciężkie krążowniki,
1 lekki krążownik,
9 niszczycieli,
8 zbiornikowców,
23 okręty podwodne,
5 miniaturowych okrętów podwodnych,
414 samolotów
Straty
5 pancerników zatopionych,
3 pancerniki uszkodzone,
3 krążowniki uszkodzone
2 niszczyciele zatopione, 1 niszczyciel uszkodzony
1 inny okręt zatopiony, 3 inne okręty uszkodzone[2]
188 samolotów zniszczonych,
155 samolotów uszkodzonych,
zabitych 2345 żołnierzy i 68 cywilów[3],
rannych 1247 żołnierzy i 35 cywilów[4][5] 		4 miniaturowe okręty podwodne zatopione,
1 miniaturowy okręt podwodny wyrzucony na brzeg,
29 samolotów zniszczonych,
zabitych 55 lotników, 9 marynarzy
1 marynarz wzięty do niewoli[6]
Położenie na mapie Oceanu Spokojnego
Mapa konturowa Oceanu Spokojnego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
Położenie na mapie Hawajów
Mapa konturowa Hawajów, u góry znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
21°21′54″N 157°57′00″W/21,365000 -157,950000
Multimedia w Wikimedia Commons

Mimo zadania amerykańskiej flocie ciężkich strat, japońskie dowództwo nie osiągnęło swoich głównych celów ataku, którymi było przede wszystkim zniszczenie amerykańskich lotniskowców oraz uniemożliwienie Stanom Zjednoczonym przeciwdziałania japońskiej ofensywie na obszarze Azji południowo-wschodniej przez okres co najmniej sześciu miesięcy. Rozpoczęło jednak amerykańskie działania zmierzające do zapewnienia Stanom Zjednoczonym obiecanego po ataku przez prezydenta Roosevelta "absolutnego zwycięstwa" oraz w konsekwencji utraty przez Japonię większości zdobyczy terytorialnych na terenie Azji oraz obszarze Pacyfiku. Japoński atak oraz zwycięstwo Armii Czerwonej w bitwie o Moskwę spowodowały przewartościowanie ocen ZSRR przez USA i Wielką Brytanię, i uznanie go za partnera w wojnie z III Rzeszą[7].

Geneza ataku

edytuj

Podczas I wojny światowej Stany Zjednoczone ostatecznie podjęły decyzję o rozbudowie bazy Pearl Harbor, tak by stała się jedną z głównych baz amerykańskiej floty, porównywalną wielkością i infrastrukturą do baz na zachodnim wybrzeżu kontynentalnych Stanów Zjednoczonych. Do 1934 r. wydano 47 mln dolarów na budowę bazy, która stała się zdolna do pomieszczenia całej Floty Pacyfiku z wyjątkiem największych lotniskowców (typu Lexington), dla których wejście do zatoki było jeszcze za płytkie (wejście pogłębiono w następnych latach). Ciężkie okręty floty często odwiedzały Pearl Harbor podczas ćwiczeń, lecz nadal były bazowane na zachodnim wybrzeżu Stanów Zjednoczonych w San Diego (gdzie wcześniej ich część stacjonowała)[potrzebny przypis].

Wraz z pojawieniem się na horyzoncie wojny, amerykańskie wydatki na budowę bazy gwałtownie wzrosły, sięgając 100 mln dolarów do 1940 r. W maju 1940 r. Stany Zjednoczone podjęły decyzję o przebazowaniu głównych sił floty do Pearl Harbor, m.in. w celu wywarcia presji na Japonię oraz w obawie przed możliwym wycofaniem floty brytyjskiej z Dalekiego Wschodu[8]. Ponadto zamierzano wzmocnić tym posunięciem obronę zależnych w tym czasie od USA Filipin[potrzebny przypis].

Wielu wysokich rangą oficerów floty amerykańskiej uważało ten ruch za zbyt ryzykowny, obawiając się, że wysunięta baza w Pearl Harbor jest zbyt podatna na niespodziewany atak ze strony Japonii, która w dążeniu do rozwoju przemysłowego i gospodarczego, poszukiwała źródeł surowców drogą podbojów. Takie same potrzeby materiałowe miały armia i flota cesarska. Baza w Pearl Harbor widziana była więc jako zagrożenie dla dalszej ekspansji, mogła też stanowić punkt wyjścia dla spodziewanego przez Japończyków amerykańskiego kontrataku po przygotowywanej japońskiej inwazji na Holenderskie Indie Wschodnie i Singapur[8]. U podłoża japońskiego ataku leżało też przekonanie japońskich najwyższych władz cywilnych i wojskowych, że w związku z japońską ekspansją w Azji południowo-wschodniej wojna ze Stanami Zjednoczonymi jest nieunikniona[potrzebny przypis]. Dowodzący japońską flotą adm. Isoroku Yamamoto uważał, że z racji różnicy potencjałów, Japonia nie jest w stanie wygrać takiej wojny. Rząd Japonii pod kierownictwem premiera Hideki Tōjō oraz najwyższe dowództwo Armii zamierzały jednak wypowiedzieć wojnę Stanom Zjednoczonym, przekonane że bez tego nie będzie możliwa realizacja japońskich planów na Zachodnim Pacyfiku. Adm. Yamamoto został więc zmuszony do opracowania planu wojny przeciw USA, w nadziei na zajęcie Hawajów, odrzucenie floty amerykańskiej aż na zachodnie wybrzeże Stanów Zjednoczonych, i zmuszenie w ten sposób USA do zawarcia pokoju na warunkach podyktowanych przez Japonię. Admirał Yamamoto jedyną szansę realizacji tego planu polityczno-wojskowego, upatrywał w wyeliminowaniu jednym uderzeniem lotniczym amerykańskiej Floty Pacyfiku[potrzebny przypis].

Przygotowania do ataku

edytuj

Japoński plan wojny ze Stanami Zjednoczonymi z lat 30. XX wieku zakładał oczekiwanie na nadejście floty amerykańskiej, co ostatecznie miało doprowadzić do wielkiej i zwycięskiej bitwy z nadszarpniętą wcześniej flotą amerykańską[9] (podobnie udało się rozstrzygnąć wojnę z Rosją, w bitwie pod Cuszimą w 1905 roku). Jednakże wywiadowi japońskiemu udało się zdobyć amerykańskie plany dotyczące wojny z Japonią. Ów plan noszący kryptonim Rainbow Five („Tęcza 5”) zakładał zajęcie przez Amerykanów Wysp Marshalla, z których mogliby oni przejąć kontrolę nad Karolinami oraz Marianami[9]. Z wielu względów, plan ten według japońskiego dowództwa oddalał w czasie decydującą bitwę na wodach Japonii, co doprowadziło do zrodzenia pomysłu, w którym owa decydująca wygrana batalia powinna się rozegrać na początku wojny w bazie przeciwnika[10].

 
Marszruta japońskiego zespołu uderzeniowego Kidō Butai w drodze do i z Pearl Harbor.

Plan ataku na Pearl Harbor zrodził się w głowie dowódcy Połączonej Floty admirała Isoroku Yamamoto wiosną 1940 roku[11]. U podstaw tego planu miał leżeć atak z 8 lutego 1904 roku, kiedy to bez wypowiedzenia wojny japońska eskadra zaatakowała niespodziewanie część rosyjskiej floty zakotwiczonej w Port Artur (w wyniku ataku ciężko uszkodzono pancerniki „Cesariewicz” i „Retwizan” oraz krążownik „Pałłada”)[11]. Całkowitego jednak przekonania do ataku na amerykańską bazę na Hawajach Yamamoto uzyskał po ataku na Tarent, kiedy to brytyjskie samoloty torpedowe zaatakowały bazę włoskiej marynarki wojennej w płytkich wodach portu Tarent[12]. Dla Yamamoto to właśnie atak torpedowy był kluczem do sukcesu. Dotychczasowe próby w tak płytkich wodach kończyły się niepowodzeniem (torpedy grzęzły w dnie lub zmieniały całkowicie kurs), tym samym sukces Brytyjczyków, którzy zastosowali drewniane stabilizatory zanurzenia torped, miał przekonać ostatecznie Yamamoto[13]. W grudniu 1940 Yamamoto przedstawił koncepcję ataku swojemu szefowi sztabu, a następnie zlecił mu wyszukanie osoby, która opracuje szczegółowy plan ataku[14]. Wybór padł na admirała Takijuro Ohnishi, który rozpoczął przygotowania dokładnego planu ataku na Pearl Harbor[14].

W kwietniu 1941 roku Ohnishi przedstawił ogólny plan ataku, w którym zrodziły się dwa istotne problemy[15]. Pierwszym z nich był problem zrzucania torped zwykłą metodą w płytkich wodach portu Pearl Harbor, drugi natomiast leżał u podstaw całej operacji i polegał na zachowaniu elementu zaskoczenia przy flocie składającej się z kilkudziesięciu okrętów[15]. Dodatkowo japoński wywiad poinformował, że amerykańskie pancerniki cumują w Pearl Harbor parami, co oznaczało, że część z nich jest nieosiągalna dla torped[16]. Japończycy podjęli działania w celu usunięcia przeszkód przed atakiem. Doświadczeni piloci rozpoczęli ćwiczenia w zatoce Kagoshima na wyspie Kiusiu zrzucania torped z możliwie jak najmniejszej wysokości[16]. Ponadto Japończycy zamówili torpedy typu brytyjskiego, które były mniejsze od torped japońskich (zawierały jednocześnie mniej materiału wybuchowego). Na torpedach zamontowano dodatkowo drewniane stabilizatory, dzięki czemu po zrzuceniu żadna z nich nie grzęzła w dnie[16]. Drugim głównym problemem do rozwiązania było utrzymanie w tajemnicy marszu kilkudziesięciu okrętów przez Ocean Spokojny[16]. Dowództwo po długiej analizie zdecydowało, że flota popłynie w stronę Hawajów północną częścią Pacyfiku, która była rzadko uczęszczana z uwagi na panujące warunki pogodowe, ryzyko złego stanu morza uniemożliwiającego start samolotów uznano za konieczne[16]. Problem nieosiągalności przez torpedy części pancerników postanowiono rozwiązać poprzez przeróbkę pocisków morskich o kalibrze 406 mm na bomby o masie około jednej tony[16].

13 września 1941 roku zakończono opracowywanie planu, kilka tygodni później (5 października 1941) na lotniskowcu „Akagi” odbyła się odprawa pilotów wybranych do przeprowadzenia ataku[17].

Siły przeciwników

edytuj

Japoński zespół uderzeniowy stanowiły 33 jednostki, w tym sześć lotniskowców: „Akagi”, „Kaga”, „Hiryū”, „Sōryū”, „Zuikaku” i „Shōkaku”. Na pokładach stacjonowało 380 samolotów w tym 143 torpedowe, 129 bombowców nurkujących oraz 108 myśliwców. Osłonę stanowiły 3. Dywizjon Okrętów Liniowych, składający się z 2 pancerników i 8. Dywizjon Krążowników złożony z 2 ciężkich krążowników i jednego lekkiego. Ponadto wsparcia udzielało 9 niszczycieli i 8 okrętów podwodnych (3 oceaniczne jednostki strzegły podejścia do bazy USA, a 5 miniaturowych typu Ko-hyoteki płynęło do serca tejże bazy). Zaopatrywaniem zespołu uderzeniowego zajęło się 8 zbiornikowców i statków zaopatrzenia[potrzebny przypis].

Wśród sił amerykańskich w Pearl Harbor znajdowało się 8 pancerników, 2 ciężkie i 6 lekkich krążowników, 29 niszczycieli, 5 okrętów podwodnych, 20 okrętów pozostałych klas (stawiacze min, trałowce) oraz 24 jednostki pomocnicze. Na lotniskach osłonę powietrzną zapewniało zaś 387 samolotów wspieranych przez baterie przeciwlotnicze. Z kolei główny cel ataku – oba lotniskowce wyszły w ocean nieco wcześniej[potrzebny przypis].

Nalot

edytuj

7 grudnia 1941 r. rozpoczął się japoński nalot na bazę Pearl Harbor, rozpoczynając tym samym wojnę na Pacyfiku. Na dzień ataku została wybrana niedziela, aby opóźnić reakcję. Rozkaz przygotowania się do ataku (Tenkai!) nadał o 7:40 komandor porucznik lotnictwa Mitsuo Fuchida. Hasło wzywające do właściwego ataku brzmiało To! To! To!, nadane o 7:49. Najbardziej znane z trzech haseł, Tora! Tora! Tora!, oznaczało, że wróg został zupełnie zaskoczony. Niecałe trzy minuty później z pancernika USS „Oklahoma” zestrzelono japoński samolot torpedowy, który rozbił się przy hangarach na lotnisku[18].

Atak na lotniska

edytuj
 
Zniszczony bombowiec B-17 po ataku na bazę lotniczą Hickam

Pierwsza japońska bomba upadła o godzinie 07:51 na lotnisko armii Wheeler, sześć minut przed zrzuceniem pierwszej torpedy w Pearl Harbor[19]. Lotnisko zaatakowane zostało przez 25 bombowców nurkujących Aichi D3A „Val”, które bombami 250 kg zbombardowały gęsto zaparkowane celem utrudnienia sabotażu samoloty. Mimo tego, niektóre amerykańskie samoloty pozostawały nieuszkodzone, toteż bombowce wraz z towarzyszącymi im samolotami myśliwskimi Mitsubishi A6M „Zero” rozpoczęły ich ostrzał z broni pokładowej[19]. O godzinie 07:48 (bądź 07:53), zaatakowana została baza lotnicza piechoty morskiej Kaneohe, chwilę zaś później 17 bombowców zaatakowało hangary i budynki administracyjne Hickam Air Force Base z jej bombowcami B-17, B-18 i A-20. Jedna z bomb natychmiast zabiła 35 osób, trafiając w mesę podczas trwającego śniadania[19]. Myśliwce eskortujące zbliżające się do Pearl Harbor bombowce, odłączyły się od nich, aby zaatakować lotnisko marines Ewa, i do godziny 08:15 2/3 zgromadzonych tam samolotów, zostało zniszczonych lub uszkodzonych[19].

Atak torpedowy

edytuj

Niezgodnie z japońskim planem operacyjnym, nad samą bazę Pearl Harbor pierwsze nadleciały bombowce nurkujące, które skutkiem błędu dowodzącego pierwszą falą uderzenia Fuchidy, przystąpiły do ataku zanim nadleciały bombowce torpedowe[19]. Jako pierwszy, zaatakowany został południowy brzeg wyspy Ford z jej hangarami wodnosamolotów i zaparkowanymi samolotami. Tymczasem samoloty torpedowe podzielone były na dwie grupy po dwie formacje każda, i prowadzone były przez twórcę japońskiego lotnictwa torpedowego kmdra ppor Shigeharu Muratę, dowódcę grupy lotniczej lotniskowca „Akagi”[19]. Murata prowadził do ataku 12 bombowców torpedowych Nakajima B5N „Kate” z „Akagi” i 12 z lotniskowca „Kaga”, w drugiej zaś grupie znajdowało się o 8 „Kate” z lotniskowca „Sōryū” i 8 z „Hiryū”, pod dowództwem kpt. Hiraty Matsumary. Grupa samolotów Muraty kierowała się do ataku na „Battleship Row” gdzie stacjonowały pancerniki, grupa Matsumary natomiast na miejsce cumowania lotniskowców[19].

Na miejscu cumowania lotniskowców nie było jednak okrętów lotniczych, przez pomyłkę w identyfikacji, sześć samolotów Matsumary zaatakowało natomiast stary pancernik USS „Utah” (BB-31) pełniący w tym okresie rolę już tylko okrętu-celu[20][a]. Z sześciu zrzuconych torped wz. 93 jedynie dwie trafiły cel, jedna natomiast chybiając, o 07:55 trafiła w krążownik „Raleigh”[20]. Pozostałe samoloty Matsumary, które nie odnalazły lotniskowców, skierowały się w kierunku „Battleship Row”[20].

Samoloty które skierowały się w stronę miejsca cumowania USS „Pennsylvania” (BB-38) przy nabrzeżu 1010 nie odnalazły w nim pancernika, który był w tym czasie w suchym doku, dostrzegły za to krążownik lekki USS „Helena” (CL-50) i stojący przy jego burcie flagowy stawiacz min Floty Pacyfiku USS „Oglala” (CM-4). Biorąc sylwetki dwóch stojących obok siebie okrętów za jeden pancernik, Japończycy przeprowadzili atak torpedowy zakończony pojedynczym trafieniem „Heleny” o godzinie 07:57, przez torpedę która przepłynęła pod stępką „Oglali”. Krążownik został uszkodzony przez trafienie w maszynownię, eksplozja tej torpedy uszkodziła jednak również stary okręt minowy. Samoloty japońskie nie miały jednak wykorzystywać torped do ataku na cele tak małe jak lekki krążownik i okręt minowy, tymczasem kolejny spowodowany błędną identyfikacją atak, spowodował bezużyteczne wykorzystanie dodatkowych czterech torped, które nie trafiły celu[20].

Tymczasem kmdr Murata prowadził swoje 24 bombowce torpedowe „Akagi” i „Kaga” 10 mil na zachód od Pearl Harbor w kierunku południowo-wschodnim, dym z płomieni i eksplozji wywołanych przez bombowce nurkujące przysłaniał mu jednak widok na port. Murata okrążył więc „Battleship Row” i ostatecznie rozpoczął swój atak cztery minuty po pierwszych bombach bombowców nurkujących[21]. Celem pierwszego ataku grupy Muraty był pancernik USS „Oklahoma” (BB-37), a pierwsza z torped upadła do wody w „Battleship Row” tuż przed podniesieniem bander o godzinie 08:00[21]. Japońskie samoloty torpedowe obu grup, często przeszkadzały sobie wzajemnie w małej przestrzeni powietrznej nad portem, utrudniając a czasami doprowadzając do przerwania celowania i ataków torpedowych. Na domiar złego, wcześniejszy atak bombowców nurkujących na wyspę Ford zaalarmował załogi amerykańskich okrętów, które zdołały w niektórych przypadkach obsadzić swoją artylerię przeciwlotniczą. Obsługi karabinów maszynowych kalibru 12,7 mm niszczyciela USS „Bagley” (DD-386) na przykład, miały udział w zestrzeleniu 4 z 5 strąconych japońskich samolotów torpedowych, zaś pocisk działa 127 mm z pancernika USS „Nevada” (BB-36) spowodował eksplozję głowicy torpedy bezpośrednio pod kadłubem przenoszącego ją „Kate” kapitana Suzuki Mimori[21]. W obliczu jednak tężejącego ognia przeciwlotniczego, większość samolotów torpedowych obrała za cel pancerniki „Oklahoma” i USS „West Virginia” (BB-48). Toteż wkrótce „Oklahoma” przewróciła się do góry stępką, dysponująca natomiast nowocześniejszym systemem biernej ochrony przeciwtorpedowej „West Wirginia”, została ocalona przed przewróceniem się dzięki inicjatywie młodszych oficerów, którzy wykonali przeciwzalewanie, przez co okręt osiadł na dnie na równej stępce[21].

Bierny system ochrony przeciwtorpedowej pancernika USS „California” (BB-44) wytrzymywał ataki torpedowe, efekty jednak jego działania zostały zniweczone przez otwarte celem przeglądu materiałowego luki inspekcyjne. „Nevada” została natomiast storpedowana w przednią część bakburty, co powinna była wytrzymać, jednak konieczność celowego zalania jej przedniego magazynu amunicji skutkiem bliskości pożaru, problemy komunikacyjne wewnątrz okrętu, dodatkowe uszkodzenia odniesione skutkiem uderzeń bomb, słaba integralność wodoszczelna oraz powodujące jej zalewanie niedoskonałości konstrukcyjne, spowodowały że okręt został ostatecznie celowo wysadzony na brzeg[21].

Atak bombowców horyzontalnych

edytuj
 
USS „California” tonie podczas ataku

Atakujące w pierwszej fali bombowce horyzontalne, podzielone były na 10 formacji w kształcie „V” z pięcioma samolotami każda, z wiodącym bombardierem na czele każdej z nich. Wszystkie formacje ustawione były do przelecenia nad celami pojedynczo, jedna za drugą[22]. Wprawdzie operujące jako bombowce horyzontalne Nakajima B5N „Kate” rozpoczęły atak zaledwie 10 minut po „Kate” przenoszących torpedy, wszystkie zostały zaskoczone ciężkim ogniem przeciwlotniczym, co w połączeniu z liniową formacją samolotów, narażało je na ryzyko znacznych strat. Na dodatek podobnie jak w przypadku samolotów torpedowych, zadymienie spowodowane wcześniejszymi atakami utrudniło bombardierom uzyskanie czystego obrazu sytuacji, w sytuacji gdy dokładne wyrównanie nad celami było krytycznym czynnikiem uzyskania odpowiedniej celności[22].

Początkowym celem była Nevada, co było o tyle dziwnym wyborem, że okręt ten nie stał samotnie i jako taki był dogodnym celem dla ataków torpedowych. Atak na Nevadę został jednak przerwany przez eksplozję magazynów USS „Arizony” (BB-39). Ponowny atak na nią, a być może nawet dwa, zostały przerwane z powodu zadymienia[22]. Ostatecznie udało im się sformować atak na USS „Maryland” (BB-46). Z dziesięciu grup samolotów, dwie grupy – w tym formacja Fuchidy – zrzuciły swoje bomby całkowicie niecelnie. Druga zaś, usiłując zbombardować „Californię” (BB-44), o 08:25 zrzuciła swoje bomby w lagunę po stronie dziobowej części sterburty[22]. Z dwóch formacji atakujących „Arizonę” każda uzyskała po jednym trafieniu, jedna z bomb trafiła też stojący obok transportowiec USS „Vestal” (AR-4)[22].

Po ataku

edytuj
 
Zniszczony SB2U Vindicator na lotnisku Ewa Field
 
USS „Arizona” zniszczony podczas ataku

W ciągu jednego dnia zginęło w amerykańskiej bazie wojskowej 2335 żołnierzy i marynarzy oraz 68 cywilów. Rany odniosło odpowiednio 1143 i 35 osób. Jednak tego zdarzenia podobno można było uniknąć – w nocy amerykański niszczyciel USS „Ward” dostrzegł jeden z miniaturowych japońskich okrętów podwodnych próbujących wślizgnąć się do Pearl Harbor, powiadomił oficera dyżurnego i rozkazano otworzyć ogień. Trafiono kiosk okrętu, po czym ten zatonął. Jednak dowódca niszczyciela pełnił swój pierwszy patrol morski jako kapitan niszczyciela, więc oficer dyżurny zignorował jego ostrzeżenie, myśląc iż zobaczono wieloryba[potrzebny przypis].

Z ośmiu amerykańskich pancerników obecnych w porcie, 5 zostało zatopionych, a pozostałe 3 odniosły lekkie uszkodzenia. Ponadto Amerykanie utracili dwa niszczyciele i jeden stary pancernik USS „Utah” służący jako okręt-cel oraz jednostka szkoleniowa obrony przeciwlotniczej, a wiele innych mniejszych okrętów odniosło uszkodzenia. Amerykanie stracili również wiele samolotów zniszczonych na lotniskach. Zwycięstwo Japonii kosztowało ją zaledwie 29 samolotów i 5 miniaturowych okrętów podwodnych oraz 65 ludzi[potrzebny przypis].

Jednak amerykańskie straty miały w rzeczywistości dużo mniejsze znaczenie, niż się z początku wydawało. Dalsze działania na Pacyfiku udowodniły, że tradycyjne pancerniki nie są w stanie odgrywać znaczącej roli w wojnie morskiej zdominowanej przez lotnictwo. Tak więc wyeliminowanie około połowy amerykańskich okrętów tego typu nie miało decydującego wpływu na praktyczne możliwości bojowe amerykańskiej floty. Japończycy zdawali sobie z tego sprawę i dlatego za najważniejsze cele uważali amerykańskie lotniskowce, a tych akurat nie było w porcie podczas japońskiego ataku[potrzebny przypis].

Mimo to japoński sukces był dla Amerykanów dużym szokiem i skłonił ich do przejścia do obrony na akwenie Pacyfiku. To pozwoliło Japończykom na przeprowadzenie udanej serii śmiałych ataków i stworzenie rozległej pozycji obronnej przez opanowanie szeregu wysp na wielkim łuku od Aleutów po Birmę, a także zniszczenie sił amerykańskich na Filipinach. Pasmo japońskich zwycięstw na Pacyfiku ciągnęło się przez następne pół roku, aż do ich klęski w bitwie pod Midway[potrzebny przypis].


Atak Japończyków był bezprecedensowy, bowiem nie wypowiedzieli oni wcześniej wojny Amerykanom. W okresie bezpośrednio poprzedzającym japoński atak, obserwowano jednak symptomy zbliżającego się ataku, były one jednak błędnie interpretowane, nierozpoznane lub ignorowane. Dowództwo amerykańskiej Floty Pacyfiku, zdając sobie sprawę z nieuchronności wojny z Japonią, spodziewało się raczej cesarskiego ataku na Filipiny. Starało się wobec tego wzmocnić obronę Filipin, a w dalszej kolejności Wysp Midway[potrzebny przypis].

Z pięciu zatopionych amerykańskich pancerników tylko dwa, USS „Arizona” i USS „Oklahoma”, zostały stracone bezpowrotnie. Pozostałe trzy, USS „California”, USS „Nevada” i USS „West Virginia”, zostały podniesione z dna w pierwszej połowie 1942 r., a następnie naprawione lub przebudowane i przywrócone do czynnej służby. „Oklahoma” został podniesiony i wprowadzony do suchego doku, ale wyremontowanie okrętu uznano za nieopłacalne. Do dziś na dnie na małej głębokości leży wrak pancernika „Arizona”, zniszczonego przez eksplozję wewnętrzną, która zabiła 1117 marynarzy, powodując blisko połowę amerykańskich strat podczas ataku. W 1962 r. wrak przekształcono w pomnik przez skonstruowanie bezpośrednio na nim specjalnej budowli[potrzebny przypis].

Podczas ataku infrastruktura bazy w Pearl Harbor odniosła tylko nieznaczne szkody. Japończycy nie zniszczyli również ogromnych i łatwo widocznych zbiorników z olejem napędowym, niezbędnych do dalszych działań floty (zgromadzonych było 4,5 mln baryłek ropy). Stało się tak dlatego, iż atak na infrastrukturę i zapasy paliwa miał być przeprowadzony w III fazie ataku. Do tego jednak nie doszło, gdyż ostrożny admirał Nagumo stwierdził, że główny cel – neutralizacja amerykańskiej Floty Pacyfiku – został osiągnięty. Okazało się to potem fatalnym błędem, gdyż efekty III fazy ataku mogłyby wyłączyć z użycia port w Pearl Harbor na bardzo długi czas. Baza odegrała kluczową rolę w walkach na Pacyfiku, korzystając z doskonałego położenia, stosunkowo bliskiego do rejonów, gdzie odbywały się walki. Po ataku pierwszego dnia wojny Japończycy nie podjęli już jakichkolwiek prób ponownego ataku na bazę, choć kilkakrotnie ich samoloty próbowały wykonać nad nią loty rozpoznawcze[potrzebny przypis].

Dzień po ataku prezydent Franklin Delano Roosevelt wygłosił orędzie do narodu amerykańskiego o treści:

Wczoraj, 7 grudnia 1941 roku – w dniu hańby – Stany Zjednoczone Ameryki zostały w niesprowokowanym i tchórzliwym ataku z premedytacją zaatakowane przez morskie i lotnicze siły Cesarstwa Japonii. Z żalem zawiadamiam was, że wielu Amerykanów straciło życie. Wobec tego zwracam się do Kongresu, aby ogłosił stan wojny pomiędzy Stanami Zjednoczonymi, a Japonią.

Kongres 8 grudnia podjął żądaną uchwałę. W odpowiedzi, 11 grudnia sojusznicy Japonii, III Rzesza i Królestwo Włoch, wypowiedzieli wojnę Stanom Zjednoczonym[23]. Tego samego dnia stan wojny z oboma tymi państwami ogłosił Kongres USA[24][b].

Nie ustalono kto był pierwszą ofiarą japońskiego nalotu na Pearl Harbor, jednakże pierwsza depesza wysłana do USA z informacją o zabitym w wyniku tego ataku żołnierzu amerykańskim, dotyczyła Roberta Niedźwiedzkiego – Amerykanina polskiego pochodzenia. Niektóre źródła podają, że w ten sposób stał się on pierwszym oficjalnie zarejestrowanym żołnierzem amerykańskim poległym w czasie II wojny światowej (oraz że pierwszym poległym w I wojnie światowej Amerykaninem był również żołnierz polskiego pochodzenia)[27]. Inne źródła jako pierwszego Amerykanina poległego w czasie konfliktu podają Roberta M. Loseya, który zginął w Norwegii w kwietniu 1940, a więc ponad półtora roku przed japońskim atakiem[28][29]. Co do pierwszego Amerykanina poległego w czasie I wojny światowej nie ma zgodności, jednak żadna z domniemanych osób nie jest polskiego pochodzenia[30][31][32][33].

Następnego dnia po ataku na Pearl Harbor – 8 grudnia 1941 – samoloty japońskie przeprowadziły intensywne i wielokrotne naloty na Dalekie Wyspy Mniejsze Stanów Zjednoczonych – Howland, Baker, Jarvis oraz wyspy z atolu Feniks, wspierane ostrzałem artyleryjskim z okrętów podwodnych. W ich wyniku zginęło dwóch kolonistów na wyspie Howland. Stany Zjednoczone wycofały kolonistów i personel wojskowy z tych wysp, a atak Japończyków na wyspy został utajniony (nie był nawet raportowany do Waszyngtonu)[34].

Straty amerykańskie

edytuj
Nazwa okrętu Klasa Rodzaj trafień Uszkodzenia Zabici[potrzebny przypis] Status[potrzebny przypis]
USS „Arizona” pancernik 7 bomb (w tym 4 bezpośrednie trafienia) zatopiony 1177 całkowite zniszczenie
USS „California” pancernik 2 bomby, 2 torpedy zatopiony 100 przywrócony do służby w styczniu 1944
USS „Cassin” niszczyciel 1 bomba spalony brak przywrócony do służby w lutym 1944
USS „Curtiss” tender wodnosamolotów 1 bomba, zderzenie z 1 samolotem wroga częściowe zniszczenie pokładów, uszkodzony dźwig 19 przywrócony do służby w lutym 1942
USS „Downes” niszczyciel brak spalony brak przywrócony do służby w listopadzie 1943
USS „Helena” lekki krążownik 1 torpeda częściowe zalanie 20 przywrócony do służby w styczniu 1942
USS „Honolulu” lekki krążownik brak bezpośrednich, 1 wybuch w bezpośredniej bliskości niewielkie uszkodzenia kadłuba brak pozostał w służbie po naprawach
USS „Maryland” pancernik 2 bomby lekkie uszkodzenia 4 przywrócony do służby w lutym 1942
USS „Nevada” pancernik 16 bomb (w tym 6 bezpośrednich trafień), 2 torpedy stosunkowo niewielkie, osadzony na mieliźnie 60 przywrócony do służby w październiku 1942
USS „Oglala” stawiacz min 1 torpeda, 1 bomba w pobliżu zatopiony brak przywrócony do służby w lutym 1944
USS „Oklahoma” pancernik 10 torped (w tym 9 bezpośrednich trafień) zatopiony 429 podniesiony z dna w listopadzie 1943; sprzedany na złom, zatonął
USS „Pennsylvania” pancernik 1 bomba niewielkie uszkodzenia 15 zabitych (i 14 zaginionych) przywrócony do służby w kwietniu 1942
USS „Raleigh” lekki krążownik 1 torpeda lekkie uszkodzenia brak przywrócony do służby w lutym 1942
USS „Shaw” niszczyciel 3 bomby częściowe zatopienie, zniszczenie przedniego magazynu brak przywrócony do służby latem 1942
USS „Tennessee” pancernik 2 bomby lekkie uszkodzenia brak przywrócony do służby w lutym 1942
USS „Utah” pancernik 1 torpeda częściowo zatopiony 58 wycofany ze służby – pozostaje w częściowym zanurzeniu do dziś
USS „Vestal” okręt naprawczy 2 bomby; ogień z „Arizony” nadpalenia, częściowe zalanie, osadzony na mieliźnie brak przywrócony do służby w sierpniu 1942
USS „West Virginia” pancernik 2 bomby, 7 torped zatopiony 106 przywrócony do służby w lipcu 1944

Zobacz też

edytuj

Uwagi

edytuj
  1. ↑ „Utah” pozbawiona była już w tym czasie wież artylerii głównej, japońscy piloci nie zauważyli jednak że kształty nad barbetami, to jedynie skrzynie przykrywające puste otwory[20].
  2. ↑ Także 11 grudnia prezydent Władysław Raczkiewicz ogłosił stan wojny RP z Japonią[25]. Polsko-japoński układ pokojowy zawarto w Nowym Jorku 8 lutego 1957[26], 6 lat po zawarciu pokoju Japonii z USA w San Francisco 8 września 1951.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Ships and District Craft Present at Pearl Harbor, 0800 7 December 1941. history.navy.mil. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-09)]. (ang.)..
  2. ↑ CinCP report of damage to ships in Pearl Harbor (ang.).
  3. ↑ Bill McWilliams: Sunday in Hell. Pearl Harbor Minute by Minute. ISBN 978-1-61756-412-3.
  4. ↑ The Pearl Harbor Attack. [dostęp 2008-08-01]. (ang.).
  5. ↑ Damage to United States Naval Forces and Installations as a Result of the Attack. [dostęp 2008-08-01]. (ang.).
  6. ↑ Martin Gilbert: Second World War. ISBN 978-0006372530.
  7. ↑ Zbiniewicz 1988 ↓, s. 38.
  8. ↑ a b Oil Strategy and World War II. Penn State University. [dostęp 2016-12-16]. (ang.).
  9. ↑ a b Flisowski 1986 ↓, s. 79.
  10. ↑ Flisowski 1986 ↓, s. 79–80.
  11. ↑ a b Flisowski 1986 ↓, s. 80.
  12. ↑ Flisowski 1986 ↓, s. 80–81.
  13. ↑ Flisowski 1986 ↓, s. 81.
  14. ↑ a b Flisowski 1986 ↓, s. 82.
  15. ↑ a b Flisowski 1986 ↓, s. 83.
  16. ↑ a b c d e f Flisowski 1986 ↓, s. 84.
  17. ↑ Flisowski 1986 ↓, s. 85.
  18. ↑ Zbigniew Flisowski: Burza nad Pacyfikiem Tom 1. Wydawnictwo Poznańskie, 1986. ISBN 83-210-0412-1.
  19. ↑ a b c d e f g Alan Zimm: The Attack on Pearl Harbor, s. 155-159
  20. ↑ a b c d e Alan Zimm: The Attack on Pearl Harbor, s. 159-160
  21. ↑ a b c d e Alan Zimm: The Attack on Pearl Harbor, s. 161-166
  22. ↑ a b c d e Alan Zimm: The Attack on Pearl Harbor, s. 166-168
  23. ↑ German Declaration of War with the United States - December 11, 1941, Italian Declaration of War on United States - December 11, 1941
  24. ↑ Declarations of a State of War with Japan, Germany, and Italy.
  25. ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 grudnia 1941 r. o stanie wojny z Japonią (Dz.U. 1941 nr 8 poz. 28, cz. II, s. 62)
  26. ↑ Układ o przywróceniu normalnych stosunków między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Japonią (Dz.U. z 1957 r. nr 49, poz. 233).
  27. ↑ Rzeczpospolita Walcząca styczeń-grudzień 1941. Kalendarium. Warszawa: Wyd. Sejmowe, 2002, s. 403.
  28. ↑ The First American Official Killed in This War. [dostęp 2019-01-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-13)].
  29. ↑ Pierwszy Amerykanin, który zginął na froncie II wojny światowej - ciekawostki II wojny światowej [online], www.sww.w.szu.pl [dostęp 2019-01-13].
  30. ↑ Victor S. Chapman [online], ralph.smith.angelfire.com [dostęp 2019-01-13].
  31. ↑ History com Editors, First American citizen killed during WWI [online], HISTORY [dostęp 2019-01-13] (ang.).
  32. ↑ The Next Page: Finding Private Enright [online], Pittsburgh Post-Gazette [dostęp 2019-01-13] (ang.).
  33. ↑ The Next Page: Finding Private Enright [online], old.post-gazette.com [dostęp 2019-01-13].
  34. ↑ A Story of the Hui Panalā‘au of the Equatorial Pacific Islands. U.S. Fish & Wildlife Service. [dostęp 2015-11-11].

Bibliografia

edytuj
  • Zbigniew Flisowski: Burza nad Pacyfikiem Tom 1. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1986. ISBN 83-210-0412-1.
  • Pearl Harbor; December 7, 1941. „Time”, grudzień 2016. Time Inc. Books. ISSN 0040-781X. (ang.). 
  • Fryderyk Zbiniewicz: Armia Radziecka w wojnie z hitlerowskimi Niemcami 1941-1945. Warszawa: 1988. ISBN 83-11-07489-5.
  • Alan Zimm: The Attack on Pearl Harbor: Strategy, Combat, Myths, Deceptions. Casemate Publishers, 2011. ISBN 978-1-61200-010-7.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Atak_na_Pearl_Harbor&oldid=75072298”