Bobowa

Bobowa
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Widok na miasto
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	gorlicki
Gmina	Bobowa
Data założenia	1339
Prawa miejskie	od 1339 do 1934; od 2009
Burmistrz	Marcin Wąs
Powierzchnia	7,18 km²
Populacja (2022); • liczba ludności; • gęstość	; 3074; 428 os./km²
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	38-350
Tablice rejestracyjne	KGR
	Położenie na mapie gminy Bobowa Bobowa
	Położenie na mapie Polski Bobowa
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Bobowa
	Położenie na mapie powiatu gorlickiego Bobowa
	49°42′31″N 20°56′41″E/49,708611 20,944722
TERC (TERYT)	1205034
SIMC	0417728
	Urząd miejskiRynek 21; 38-350 Bobowa
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Wiadomości w Wikinews
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa
	BIP

Bobowa – miasto w Polsce, w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Bobowa, nad rzeką Białą^[3]. Przez miasto przebiega droga wojewódzka nr 981 oraz linia kolejowa nr 96 ze stacją Bobowa oraz przystankiem kolejowym Bobowa Miasto.

Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1339^[4], położone było w drugiej połowie XVI wieku w powiecie bieckim w województwie krakowskim^[5]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

Miasto jest siedzibą gminy Bobowa.

Historia

Rynek około 1924–1930

Pierwszą wzmiankę historyczną o istniejącej już miejscowości datuje się na rok 1339. Kolejna pochodzi z 1342^[6], a następna z Kroniki Jana Długosza, gdzie autor wspomina o dowódcy 46. chorągwi Zygmuncie z Bobowej. Około 1522. pojawia się nowy właściciel, Achacy Jordan z Zakliczyna herbu Trąby, kasztelan biecki i starosta sądecki. W rękach Jordanów Bobowa pozostaje przez ponad 100 lat, przechodząc kolejno w ręce syna Achacego, Mikołaja, gorliwego członka wspólnoty braci polskich, oraz wnuka, również Achacego, sędziego grodzkiego krakowskiego.

W 1580 r. miasto spustoszył ogień. Nie znamy szczegółów tego pożaru, jednak musiał on bardzo zniszczyć miasto, skoro król Stefan Batory uwolnił je od wszelkich podatków na okres 4 lat. Zaraza z 1622 r. znacznie uszczupliła liczbę ludności miasta. Kolejne epidemie grasowały tu w l. 1662, 1709 i 1721.^[7]

Bobowa była niewielkim miastem o charakterze rolniczo-rzemieślniczym, znacznie mniejszym od niedalekiego Biecza: w 1629 r. płaciła ona 131 zł. z tytułu podatku od łanów miejskich i domów (tzw. sztos), podczas gdy Biecz 1251 zł. Z archiwaliów cechowych znana jest dziś tylko księga cechu szewskiego z najstarszym wpisem z r. 1586. Poza tym w mieście działały cechy: rzeźniczy (wzmianka z 1523), krawiecki i kuśnierski (1562), tkacki (1606) i cech wspólny (1646), do którego należeli stolarze, garncarze i piekarze. W pierwszej połowie XVII w. w mieście działało łącznie od 32 do 40 mistrzów cechowych^[7].

Już na początku XVI w. Bobowa otrzymała od króla Aleksandra Jagiellończyka przywilej na dwa jarmarki, a na drugie dwa otrzymała przywilej od jego następcy, Zygmunta Starego. Później od kolejnych panujących otrzymała zgodę na kilka kolejnych jarmarków na len, przędzę i płótno oraz na dostarczaną z górskich wsi wołoskich wełnę. Miejscowi kupcy dostarczali m.in. zboże i woły do Krakowa, a w drodze powrotnej przywozili glejtę i ołów dla miejscowych ośrodków garncarskich. Część z nich handlowała nawet winem sprowadzanym z Bardejowa. Poza tym w mieście odbywały się cotygodniowe targi, które miały jednak rangę głównie lokalną^[7].

W 1740 właścicielem Bobowej został Stanisław Łętowski z Łętowa. Po Stanisławie Łętowskim dziedzictwo przejął jego syn, Franciszek Łętowski (zm. 17 kwietnia 1811), a po jego śmierci Bobową odziedziczył syn Franciszka i Teresy, biskup krakowski Ludwik Łętowski (1786–1868), który sprzedał ją dziedzicowi Siedlisk i innych okolicznych wsi, Michałowi Miłkowskiemu.

Przed 1939 r. znany ośrodek chasydyzmu z siedzibą dynastii cadyków Halberstamów (posługujących się tytułem Bobower Rebe), którzy prowadzili w Bobowej słynną jesziwę^[8]. Obecnie bobowska dynastia chasydzka "Bobower chasidim" działa głównie w USA.

W 1889 Stanisław Wyspiański w czasie artystycznej podróży po okolicy odwiedził Bobową. Wykonał tu 10 szkiców. Stały się one jedyną pamiątką dawnego wyglądu miasta, bo w tym samym roku strawił miasto trzeci w historii wielki pożar.

W 1899 roku została otwarta Krajowa szkoła koronkarska w Bobowej, która działała do 1912 roku (wg niektórych źródeł do 1927). Jej spadkobiercą jest działający od 1949 Zespół Szkół Zawodowych im. Stanisława Wyspiańskiego w Bobowej^[9].

W 1916 odwiedzał miasto Józef Piłsudski, gdzie był gościem rodziny Długoszowskich. Bolesław Wieniawa-Długoszowski, który tu wychował się w dworku, był później jego adiutantem. Bezpośrednio przed bitwą warszawską z bolszewikami w 1920 odwiedził tu przyszłą żonę i córki – stąd udał się do Dęblina.

W roku 1921 ludność żydowska Bobowej liczyła 565 osób, co stanowiło 39,7% ogółu mieszkańców. Po wybuchu II wojny światowej schroniło się tam wielu Żydów, ich liczba wzrosła wówczas do niemal 1300. Latem 1941 r. Niemcy wykorzystywali ich do prac przymusowych, a w październiku tego roku utworzyli getto, w którym zamknięto 2200 osób. 13 sierpnia 1942 r. getto zostało zlikwidowane, większość Żydów rozstrzelano w Stróżówce koło Gorlic^[10].

9 lipca 1943 wieś została spacyfikowana. W trakcie akcji dowodzonej przez gestapowca Juliusa Garblera oraz dowódcę posterunku żandarmerii z Dębicy Hansa Kocha, Niemcy zabili 18 osób, w tym członków podziemnych organizacji. 50 mieszkańców zostało wywiezionych na roboty przymusowe do Niemiec^[11].

W latach 1339–1934 miejscowość posiadała prawa miejskie. Następnie do końca roku 2008 była wsią. 1 stycznia 2009 odzyskała status miasta^[12].

Zabudowa małomiasteczkowa
Rynek, ratusz
Rynek, fontanna z figurą koronczarki

Kultura

Bobowa jest również jedną z nielicznych miejscowości w Polsce, w których wyrabia się koronki metodą klockową. Od 2000 w pierwszej dekadzie października odbywa się tu Międzynarodowy Festiwal Koronki Klockowej, na którym można oglądać rękodzieło z różnych krajów Europy (również eksponaty muzealne), a także uczestniczyć w warsztatach koronkarskich i nabyć gotowe koronki. Zbiory w tym zakresie gromadzi Galeria Koronki Klockowej.

Bobowa jest miejscem urodzenia słynnego XVII-wiecznego kompozytora, muzyka, tłumacza i uczonego Wojciecha Bobowskiego, znanego pod tureckim imieniem Ali Ufka Bey.

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Bobowej w 2014 roku^[13].

W 2016 Bobową zamieszkiwało 3101 mieszkańców^[14].

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[15]

gotycki, parafialny kościół pw. Wszystkich Świętych w Bobowej z XIV/XV wieku, w latach 1561–1592 – zbór luterański, przebudowany w XVIII wieku;
późnogotycki kościół cmentarny pw. św. Zofii z II poł. XV w. z ogrodzeniem z XVII i XIX w. Przez braci polskich został zamieniony na stajnię;
synagoga,
kirkut żydowski z ohelem;
cmentarz wojenny nr 133 z I wojny światowej.

Inne zabytki

dwór Długoszewskich z XVII w. zwany „zamkiem”, w którym zamieszkiwała m.in. rodzina Długoszowskich, będąca jednym z właścicieli Bobowej. Tu wychował się Bolesław Wieniawa-Długoszowski, późniejszy osobisty adiutant marszałka Piłsudskiego;
fortyfikacje z XVII w;
zamczysko Berdechów w miejscu zamku wzmiankowanego w latach 1436, 1461, 1479, które położone jest 1,5 km na północny wschód od rynku. Obecnie widoczne są jedynie pozostałości wałów;
cmentarz wojenny nr 132 – Bobowa.

Kościół parafialny Wszystkich Świętych
Dwór Długoszowskich z popiersiami Piłsudskiego i Wieniawy-Długoszewskiego
Kościół cmentarny św. Zofii

Kapliczka w rynku
Synagoga
Cmentarz wojenny nr 133

Szlaki turystyczne

Szalowa – Bobowa – Bukowiec – Jamna (bacówka)

Media

Regionalny Portal Informacyjny Bobowa24.pl^[16]

Ludzie związani z Bobową

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Bobową.

Zobacz też

Parafia Wszystkich Świętych w Bobowej

Przypisy

↑ Jerzy Kwiatek: Polska – urokliwy świat małych miasteczek. Warszawa: Sport i Turystyka – Muza, 2002, s. 200. ISBN 83-7200-965-1.
↑ ^a ^b ^c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08] .
↑ GUS. Rejestr TERYT.
↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 159.
↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 1, Mapy, plany, Warszawa 2008, s. 1.
↑ Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu [online], 10 listopada 2020 .
↑ ^a ^b ^c Ślawski Tadeusz: Z problematyki społeczno-ekonomicznej Biecza i miast zachodniej części ziemi bieckiej w XVI i XVII stuleciu, w: „Nad rzeką Ropą. Szkice historyczne”, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1968, s. 155-200;
↑ Grzegorz Kubal, Bobowa w gminie i okolicy. Krosno, 1999 ISBN 83-88126-10-5.
↑ WojciechW. Molendowicz WojciechW., Bobowa od A do Ż, Agencja Artystyczno-Reklamowa „Great Team” Rafał Kmak, 2009, s. 55, ISBN 978-83-60822-57-9 .
↑ Adam Dylewski: Śladami Żydów polskich. Przewodnik – reportaż. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal, 2019, s. 285‒286. ISBN 978-83-8103-358-9.
↑ Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939–1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 424
↑ Dz.U. z 2008 r. nr 137, poz. 860 (Fotokopia).
↑ Bobowa w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ /, Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2018-01-11] (pol.).
↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 .
↑ Bobowa24.pl.

Linki zewnętrzne

Bobowa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 257 .
Bobowa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 168 .
Historia Żydów w Bobowej na portalu Wirtualny Sztetl
Fragmentu Kroniki Długosza z wzmianką o Zygmuncie z Bobowej. staropolska.gimnazjum.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-12-31)].
Centrum Kultury i Promocji Gminy Bobowa

[1] Jerzy Kwiatek: Polska – urokliwy świat małych miasteczek. Warszawa: Sport i Turystyka – Muza, 2002, s. 200. ISBN 83-7200-965-1.

[gus2022-2] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08] .

[3] GUS. Rejestr TERYT.

[4] Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 159.

[5] Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 1, Mapy, plany, Warszawa 2008, s. 1.

[6] Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu [online], 10 listopada 2020 .

[Ślaw2-7] Ślawski Tadeusz: Z problematyki społeczno-ekonomicznej Biecza i miast zachodniej części ziemi bieckiej w XVI i XVII stuleciu, w: „Nad rzeką Ropą. Szkice historyczne”, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1968, s. 155-200;

[8] Grzegorz Kubal, Bobowa w gminie i okolicy. Krosno, 1999 ISBN 83-88126-10-5.

[:24-9] WojciechW. Molendowicz WojciechW., Bobowa od A do Ż, Agencja Artystyczno-Reklamowa „Great Team” Rafał Kmak, 2009, s. 55, ISBN 978-83-60822-57-9 .

[10] Adam Dylewski: Śladami Żydów polskich. Przewodnik – reportaż. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal, 2019, s. 285‒286. ISBN 978-83-8103-358-9.

[11] Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939–1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 424

[12] Dz.U. z 2008 r. nr 137, poz. 860 (Fotokopia).

[populacja2016-13] Bobowa w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[14] /, Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2018-01-11] (pol.).

[15] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 .

[16] Bobowa24.pl.

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]