Wikipedia

Dywizjon 303

Ten artykuł dotyczy jednostki lotniczej. Zobacz też: książka Arkadego Fiedlera.

303 Dywizjon Myśliwski Warszawski im. Tadeusza Kościuszki (303 dm, ang. 303rd Polish Fighter Squadron) – dywizjon lotnictwa myśliwskiego Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii.

303 Dywizjon Myśliwski
Warszawski
im. Tadeusza Kościuszki
303rd Polish Fighter Squadron
Ilustracja
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

2 sierpnia 1940

Rozformowanie

11 grudnia 1946

Patron

Tadeusz Kościuszko

Tradycje
Święto

1 września

Dowódcy
Pierwszy

2 sierpnia 1940 – mjr Zdzisław Krasnodębski

Ostatni

1 lutego 1946 – mjr Witold Łokuciewski

Działania zbrojne
II wojna światowa
Organizacja
Numer

RF (sierpień 1940 – kwiecień 1945);
PD (kwiecień 1945 – grudzień 1946)

Dyslokacja

Wielka Brytania

Rodzaj sił zbrojnych

Polskie Siły Powietrzne

Formacja

Royal Air Force

Rodzaj wojsk

wojska lotnicze

Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Formacja Dywizjonu 303 podczas wizyty prezydenta Władysława Raczkiewicza, 4 kwietnia 1941
Piloci Dywizjonu 303, od lewej: Mirosław Ferić, Bogdan Grzeszczak, Jan Zumbach, Zdzisław Henneberg i John Kent
Piloci Dywizjonu 303, od lewej: P/O Ferić, Flt Lt Kent, F/O Grzeszczak, P/O Radomski, P/O Zumbach, P/O Łokuciewski, F/O Henneberg, Sgt. Rogowski, Sgt. Szaposznikow

Opis jednostki

edytuj

Na mocy angielsko-polskiego układu wojskowego każda wyższa funkcja w dywizjonie miała podwójną obsadę. Polskim odpowiednikiem dowódcy dywizjonu Ronalda Kelletta był Zdzisław Krasnodębski, a polskimi dowódcami eskadr, dublującymi funkcje Johna Kenta i Athola Forbesa, Witold Urbanowicz oraz Ludwik Paszkiewicz.

Główne operacje

edytuj

W 1942 r. piloci dywizjonu przeszkolili w walce powietrznej amerykański 94 Dywizjon Bojowy skierowany do walki w Europie oraz towarzyszyli jego pilotom w pierwszych lotach operacyjnych nad Francją.

Dywizjon 303 w Bitwie o Anglię

edytuj

W połowie sierpnia 1940 roku brytyjskie Dowództwo Lotnictwa Myśliwskiego zdecydowało dopuścić Dywizjon 303 do działań operacyjnych w ograniczonym zakresie, jako jednostkę rezerwową, z uwagi na ciągle trwający proces szkolenia językowego i brytyjskich procedur i niepewność brytyjskiego dowództwa co do jego gotowości[4]. Pierwszy lot operacyjny mający na celu patrolowanie nad lotniskiem Northolt dywizjon wykonał 24 sierpnia 1940 roku w składzie 6 samolotów, a kolejne takie loty 26 i 30 sierpnia[4].

Pierwsze zwycięstwo i faktycznie pierwszy lot bojowy Dywizjonu 303 miały miejsce po południu 30 sierpnia 1940, jeszcze przed oficjalnym uzyskaniem gotowości bojowej[4]. Podczas lotu treningowego, mającego na celu pozorowane ataki na brytyjskie bombowce Bristol Blenheim, Ludwik Paszkiewicz zauważył samoloty niemieckie, odłączył się i zestrzelił myśliwiec Messerschmitt Bf 110 z 4.ZG/ 76[4] (błędnie zidentyfikowany jako „dwustatecznikowy, prawdopodobnie Dornier”)[a]. Następnego dnia po tej walce dywizjon uznano za „operacyjny” i oficjalnie skierowano go do walki.

Dywizjon 303 zaliczany jest do najlepszych jednostek myśliwskich II wojny światowej. W czasie Bitwy o Wielką Brytanię w 1940 roku przypisywano mu 126 pewnych zestrzeleń zaliczonych oficjalnie podczas wojny, co stawiało go na pierwszym miejscu wśród dywizjonów myśliwskich biorących udział w bitwie. Po wojnie jednak okazało się, że suma zwycięstw zaliczonych pilotom alianckim jest ok. półtorakrotnie wyższa od rzeczywistych strat niemieckich (zawyżone z różnych przyczyn zgłoszenia jednostek myśliwskich były regułą w praktycznie wszystkich konfliktach). Niewątpliwym jest, że wynik 126 zestrzeleń Dywizjonu 303 jest znacznie zawyżony, lecz mimo to był on jednym z najlepszych dywizjonów alianckich. Polski historyk Jacek Kutzner uznał 59,8 zestrzelenia za na pewno potwierdzone, co ciągle daje Dywizjonowi 303 pierwsze miejsce spośród wszystkich dywizjonów lotniczych biorących udział w bitwie o Anglię. Natomiast brytyjski historyk John Alcorn uznał 44 zwycięstwa za na pewno potwierdzone, co stawia dywizjon na czwartym miejscu wśród dywizjonów bitwy o Anglię (po dywizjonach 603 – 57,8 zwycięstwa, 609 – 48 i 41 – 45,33 zwycięstwa, wszystkie one latały jednak na nowocześniejszych Supermarine Spitfire’ach[5]). Dywizjon 303 natomiast był najlepszym dywizjonem z latających na starszych myśliwcach Hawker Hurricane. Biorąc pod uwagę, że te zwycięstwa odniesiono w ciągu 17 dni walk, był on także najskuteczniejszym dywizjonem alianckim (2,6 zwycięstwa dziennie), z wysokim stosunkiem zwycięstw do strat 2,8:1. Niemniej jednak cytowany John Alcorn nie był w stanie przyznać 30 zwycięstw nad Niemcami żadnemu konkretnemu dywizjonowi z uwagi na zbieg roszczeń, dlatego liczba zwycięstw Dywizjonu 303 najprawdopodobniej była wyższa – zdaniem Jerzego Cynka, ok. 55-60, co mogło istotnie stanowić najlepszy wynik dywizjonu alianckiego[5]. Ogółem stwierdzono 203 zestrzelenia niemieckich maszyn przez polskich lotników. Jednocześnie warto podkreślić, iż Dywizjon 303 oraz inne polskie jednostki zostały wyróżnione przez legendarnego pilota brytyjskiego, Douglasa Badera, który twierdził, iż polskie Skrzydła są najskuteczniejsze (sam dowodził grupą pilotów złożoną z Kanadyjczyków przynależących do 242. Dywizjonu Myśliwskiego).

Żołnierze dywizjonu

edytuj
 
Dowódcy dywizjonu 303
Stopień
RAF 		Stopień
PSP 		Imię i nazwisko Od dnia Informacje
Dowódca brytyjski
S/Ldr Ronald Gustave Kellett 2 sierpnia 1940 1 stycznia 1941 przekazał dowództwo Adamowi Kowalczykowi
Dowódcy polscy[6]
S/Ldr mjr pil. Zdzisław Krasnodębski 2 sierpnia 1940 ciężko poparzony po zestrzeleniu 6 września 1940
F/O por. pil. Witold Urbanowicz 7 września 1940
F/O por. pil. Zdzisław Henneberg 22 października 1940 tymczasowo za Witolda Urbanowicza
S/Ldr kpt. pil. Adam Kowalczyk 7 listopada 1940
S/Ldr por. pil. Zdzisław Henneberg 20 lutego 1941 zaginął w Kanale La Manche zestrzelony 12 kwietnia 1941
F/Lt por. pil. Tadeusz Arentowicz 13 kwietnia 1941
S/Ldr kpt. pil. Wacław Łapkowski 5 maja 1941 zginął w Kanale La Manche zestrzelony 2 lipca 1941
S/Ldr kpt. pil. Tadeusz Arentowicz 3 lipca 1941 zaginął w Kanale La Manche zestrzelony 8 lipca 1941
S/Ldr kpt. pil. Jerzy Jankiewicz 9 lipca 1941
S/Ldr por. pil. Wojciech Kołaczkowski 21 listopada 1941
S/Ldr kpt. pil. Walerian Żak 7 maja 1942 przeniesiony na dowódcę Dywizjonu 308
S/Ldr por. pil. Jan Zumbach 19 maja 1942
S/Ldr por. pil. Zygmunt Witymir Bieńkowski 1 grudnia 1942
S/Ldr kpt. pil. Jan Falkowski 4 lipca 1943
S/Ldr kpt. pil. Tadeusz Koc 21 listopada 1943
S/Ldr kpt. pil. Bolesław Drobiński 25 września 1944
S/Ldr mjr pil. Witold Łokuciewski 1 lutego 1946 do rozformowania dywizjonu 11 grudnia 1946

Wybrani piloci

edytuj

Personel naziemny

edytuj

Lotniska

edytuj
 
Bazy lotnicze Dywizjonu 303
Baza lotnicza Użytkowana od Baza lotnicza Użytkowana od
RAF Northolt 2 sierpnia 1940 RAF Northolt 1 czerwca 1943
RAF Leconfield(inne języki) 11 października 1940 RAF Ballyhalbert(inne języki) 12 listopada 1943
RAF Northolt 3 stycznia 1941 Lotnisko Horne 30 kwietnia 1944
RAF Speke 17 lipca 1941 RAF Westhampnett(inne języki) 19 czerwca 1944
RAF Northolt 7 października 1941 RAF Merston(inne języki) 27 czerwca 1944
RAF Kirton in Lindsey(inne języki) 15 czerwca 1942 RAF Westhampnett 9 sierpnia 1944
RAF Redhill 16 sierpnia 1942 RAF Coltishall(inne języki) 25 sierpnia 1944
RAF Kirton in Lindsey 20 sierpnia 1942 RAF Andrews Field(inne języki) 4 kwietnia 1945
RAF Northolt 1 lutego 1943 RAF Coltishall. 16 maja 1945
RAF Heston 5 lutego 1943 RAF Andrews Field 9 sierpnia 1945
RAF Debden(inne języki) 3 marca 1943 RAF Turnhouse 28 listopada 1945
RAF Heston 12 marca 1943 RAF Wick(inne języki) 4 stycznia 1946
RAF Martlesham Heath(inne języki) 26 marca 1943 RAF Charterhall(inne języki) 3 marca 1946
RAF Heston 8 kwietnia 1943 RAF Hethel(inne języki) 23 marca 1946

Samoloty na uzbrojeniu

edytuj
Samoloty na wyposażeniu Dywizjonu 303
Typ samolotu[i] Użytkowane od
Hawker Hurricane I[ii] 8 sierpnia 1940
Supermarine Spitfire I[iii] 22 stycznia 1941
Spitfire IIA[iv] 3 marca 1941
Spitfire IIB[v] 20 maja 1941
Spitfire I[vi] 25 sierpnia 1941
Spitfire VB, VC[vii] 7 października 1941
Spitfire F IXC[viii] 1 czerwca 1943
Spitfire LF, VB, VC[ix] 12 listopada 1943
Spitfire F IX, LF IX, HF IX[x] 18 lipca 1944
P-51 Mustang IV, IVA[xi] 4 kwietnia 1945
  1. ↑ Oznaczenia samolotów.
  2. ↑ M.in. od sierpnia 1940: L1696-T;
    początek września, Eskadra „A”: P3700-E, P3974, R2688, R4178-G, V7244-C,
    Eskadra „B”: P2985, P3975-U, R4175-R, R4179, V7235;
    później: L2026-Q, L2099-O, N2460-D, P3120-A, P3544-H, P3939-H, V6684-F, V7067-T, V7235-M;
    od listopada 1940: V6577-P, V7384-H, V7503-U, V7504-G, V7624-B;
    od grudnia 1940: N2661-J, P3162-T, P3585-C, P3814-Y, R4081-O, V6533-R, V6637-G, V6757-E, V6956-C, V7182-U, V7466-S, V7606-A, V7619-M, V7644-Z, V7727-H, W9129-W;
    od 13 lipca 1941 do 24 sierpnia 1941 m.in.: P3932-RF-C.
  3. ↑ M.in.: N3026-A, N3108-P, N3122-Y, N3285-J, P9519-M, R6972-N.
  4. ↑ M.in.: P7546-T, P7786-C, P7858-H, P7989-U, P8039-R, P8040-D, P8041-E, P8073-Z.
  5. ↑ M.in.: P8208-F, P8325-B, P8329-P, P8330-D, P8331-M, P8333-S, P8334-E, P8335-R, P8336-W, P8346-T, P8382-C, P8385-A, P8507-V, P8524-H, P8531-Y, P8567-D, P8642-X, P8672-F.
  6. ↑ M.in.: P9429, R6773-P.
  7. ↑ M.in. w końcu 1941 i w 1942 VB: W3229-D, W3506-U, W3765-P, W3795-N, W3893-K, AA882-G, AA908-A, AA940-B, AB174-Q;
    m.in. VC: AB183-A, AB824-S, AB899-C, AB906-W, AB929-R, AD116-H, AD138-T, AD179-F, AD455-V, BL375-J, BL432-K, BL672-M, BM144-D, EN951-D.
  8. ↑ M.in.: BS451-M, BS506-O, BS513, EN172-J, MA222-A, MA314, MA593-Y, MA740-R, MA754-K.
  9. ↑ M.in. VB, VC: W3380, AA751, AA937, AB272-D, AD198-W, AB271, AD237, AD295, AD317, AR513, BL385, BL464, BM207.
  10. ↑ M.in. F IX: BS348, BS408, EN122, EN182-H, EN526-A, MA528-E, MA814-Q, MH692-C, MH823, MH910-G;
    m.in. LF IX: MH777-N, MJ120, MJ216;
    m.in. HF IX: MK694, ML339.
  11. ↑ M.in.: KH663-L, KH669-P, KH770-Y, KH825-C, KM112-D, KM186-A, KM191-Z, KM220-G, KM237-R, KM297-K.

Podsumowanie wysiłku bojowego dywizjonu

edytuj
 
126 samolotów wroga zestrzelonych przez Dywizjon 303 w bitwie o Anglię
 
Zygmunt Bieńkowski i Jan Zumbach prezentują „trofeum” dywizjonu 303

W okresie 2 sierpnia 1940 do 8 maja 1945.

Operacje bojowe dywizjonu 303
Rok 1940 1941 1942 1943 1944 1945 Razem
samoloto-zadań 1049 2143 1348 2075 2 653 632 9 900
godzin lotu 1086 2743 1967 3693 5259 1118 15 866
Straty w samolotach nieprzyjaciela zadane przez pilotów dywizjonu 303
Okres 1940-1945 w powietrzu na ziemi Razem
zniszczone 2871/6 10 2971/6
prawdopodobnie zniszczone 35 0 35
uszkodzone 22 3 25

Godło dywizjonu

edytuj
 
Godło 111 Eskadry Myśliwskiej

Godłem malowanym na samolotach było godło 111 Eskadry Myśliwskiej, której tradycje dywizjon kontynuował. Od późniejszej odznaki różniło się brakiem cyfr „303”.

Odznaka dywizjonu

edytuj
 
Odznaka dywizjonu 303

Odznaka zatwierdzona Dz. Rozk. NW nr 3, poz. 31 z 2 lipca 1943 roku. Posiada kształt okrągłej, biało emaliowanej tarczy, której środek pokryto pionowymi amarantowo emaliowanymi pasami. Na skrzyżowaniu dwóch kos została umieszczona czapka „krakuska”. Otok czapki granatowy, góra amarantowa, pióra amarantowo-zielone. W otoku odznaki trzynaście pięcioramiennych gwiazd granatowo emaliowanych. W dolnej części otoku, pomiędzy drzewcami kos, numer dywizjonu 303. Zakończenie drzewc i kos wysunięte poza krawędź odznaki. Jednoczęściowa – wykonana w srebrze. Wymiary: 25 × 23 mm. Wykonanie: Firma Kirkwood and Son – Edinburgh[7].

Upamiętnienie

edytuj

Dywizjon upamiętniono:

Muzyka

edytuj

Film

edytuj

Dywizjon upamiętniony został na taśmie filmowej w:

Pomniki

edytuj

19 września 2011 roku w Muzeum-Pracowni Literackiej Arkadego Fiedlera odsłonięto wierną replikę myśliwca Hawker Hurricane Mk I (skala 1:1) pomalowanego w barwach samolotu Witolda Urbanowicza, dowódcy dywizjonu 303.

Zobacz też

edytuj

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Szczątki Bf 110C z 4./ZG76 zidentyfikowanego jako ofiara tej walki wykopano w 1982 (J. Cynk w: Skrzydlata Polska 1/2006). Pomyłka wynikała z faktu, iż zarówno Messerschmitt Bf 110, jak i Dornier Do 17 miały podwójne pionowe usterzenie ogonowe.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Wacław Król: Polskie dywizjony lotnicze w Wielkiej Brytanii. s. 147.
  2. ↑ Izydor Koliński: Regularne jednostki Wojska Polskiego (lotnictwo). s. 173–175.
  3. ↑ Jerzy Konieczny: Kronika lotnictwa polskiego 1241-1945. s. 118.
  4. ↑ a b c d Grzegorz Śliżewski. Zapomniany sierpień Dywizjonu 303. „Lotnictwo z szachownicą”. 46 (4/2012), s. 32–34, listopad 2012. Wrocław: Wydawnictwo Sanko. ISSN 1643-5702. 
  5. ↑ a b List do redakcji Jerzego Cynka, Skrzydlata Polska 1/2006, s. 61–62.
  6. ↑ Jaśkiewicz 2013 ↓, s. 270.
  7. ↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. =529.
  8. ↑ Fiedler ↓.
  9. ↑ Strona hufca [1].
  10. ↑ Informacja o nadaniu imienia w 2010 na stronie gminy [2].
  11. ↑ Szkoła Podstawowa w Śleszowicach, Śleszowice.
  12. ↑ Imienia lotników polskich.
  13. ↑ Gra „303” [online], Instytut Pamięci Narodowej [zarchiwizowane z adresu 2012-10-23].
  14. ↑ Blaze Bayley – War Within Me – Encyclopaedia Metallum: The Metal Archives [online], www.metal-archives.com [dostęp 2021-04-09].

Bibliografia

edytuj
  • Arkady Fiedler: Dywizjon 303.
  • Łukasz Jaśkiewicz, 304 Dywizjon Bombowy „Ziemi Śląskiej im.ks. Józefa Poniatowskiego, NapoleonV, 2013, ISBN 978-83-78890-38-6.
  • Izydor Koliński: Regularne jednostki Wojska Polskiego (lotnictwo). Formowanie, działania bojowe, organizacja i uzbrojenie, metryki jednostek lotniczych. Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. T. 9. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
  • Wacław Król: Polskie dywizjony lotnicze w Wielkiej Brytanii 1940-1945. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982. ISBN 83-11-06745-7.
  • Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 97820432992.
  • Richard King: Dywizjon 303 walka i codzienność. Warszawa: Wydawnictwo RM, 2012, s. 34–35. ISBN 978-83-7243-979-6.
  • Leszek Kapłon: Ludwik Łata – zapomniany bohater Bitwy o Anglię. Kraków: Galicyjskie Towarzystwo Historyczne, 2020, s. 47–59. ISBN 978-83-946641-4-5.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dywizjon_303&oldid=74561895”