Grabów

Grabów
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	łęczycki
Gmina	Grabów
Prawa miejskie	1372–1690, 1800–1870, od 2024
Burmistrz	Mariusz Jagielski
Powierzchnia	9,1769 km²
Populacja (2021); • liczba ludności; • gęstość	; 1003; 109,3 os./km²
Strefa numeracyjna	63
Kod pocztowy	99-150
Tablice rejestracyjne	ELE
	Położenie na mapie Polski Grabów
	Położenie na mapie województwa łódzkiego Grabów
	Położenie na mapie powiatu łęczyckiego Grabów
	Położenie na mapie gminy Grabów Grabów
	52°07′42,0″N 19°00′34,3″E/52,128333 19,009528
TERC (TERYT)	1004044
SIMC	0284003
	Urząd miejskiul. 1 Maja 21; 99-150 Grabów
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Grabów – miasto w Polsce, położone w województwie łódzkim, w powiecie łęczyckim, siedziba miejsko-wiejskiej gminy Grabów^[4]. Leży w Kotlinie Kolskiej. Jest znany z uprawy cebuli o nazwie grabowska.

Grabów uzyskał lokację miejską w 1372 roku, tracąc ją przejściowo w XVII wieku^[5]. W XVI wieku miasto królewskie położone było w województwie łęczyckim^[6]. Został pozbawiony praw miejskich 31 maja 1870 i włączone do gminy Grabów w powiecie łęczyckim^[7]. W latach 1867–1954 siedziba wiejskiej gminy Grabów, 1954–1972 gromady Grabów^[8], a od 1973 reaktywowanej gminy Grabów^[9]. W latach 1975–1998 należał administracyjnie do województwa konińskiego. 1 stycznia 2024 odzyskał status miasta^[1].

Integralne części miasta

Integralne części miasta Grabów^[10]^[4]^[11]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
1039085	Ciasna	część miasta
1039091	Grabów-Cegielnia	część miasta
1039100	Grabów-Dwór	część miasta
1039122	Koziny	część miasta
1039151	Pruchyniec	część miasta

Część wsi o nazwie Probostwo (SIMC 1039145) została zniesiona z dniem 1 stycznia 2024 r.^[11]

Położenie

Miasto położona ok. 13 km na północny zachód od Łęczycy, w zachodniej części powiatu łęczyckiego, przy lokalnej drodze z Łęczycy do Koła i Dąbia.

Historia

Rynek w Grabowie (Plac Kościuszki) i pomnik Tadeusza Kościuszki

Grabów wzmiankowane po raz pierwszy w 1232 r. jako uposażenie kościoła w Dobrowie. W końcu XIII wieku wieś podupadła. Ponownie występuje w źródłach historycznych w połowie XIV wieku, już jako własność szlachecka. W roku 1372 królowa regentka Elżbieta, na prośbę kasztelana łęczyckiego Mikołaja, pozwoliła na przekształcenie wsi w miasto. Pomyślny rozwój miasta przerwany został w pierwszej połowie XVI wieku. W tym okresie Grabów nazywany był niekiedy wsią. W 1552 r. król Zygmunt August wydał miastu przywilej na trzy jarmarki w ciągu roku i potwierdził prawo do odbywania targów. Nadal było to miasto niewielkie, w 1572 r. pracowało tu tylko 12 rzemieślników. W końcowym okresie XVII wieku miejscowość zatraciła miejski charakter. Nowy przywilej lokacyjny Grabów uzyskał od władz pruskich w 1800 r. W pierwszej połowie XIX wieku powoli wzrastała liczba mieszkańców miasta. W 1809 r. żyło tu 350, a w 1857 r. już 918 osób. W 1859 roku trąba powietrzna zniszczyła część miasta^[12]. 29 października 1863 r. pod Grabowem wojska rosyjskie stoczyły bitwę z oddziałem powstańczym. Rosjanie zostali pokonani i musieli przez to wycofać się z miasta^[12]. W 1870 r. miejscowość utraciła prawa miejskie. W latach 1905–1907 na terenie miejscowości doszło do kilku burzliwych manifestacji rewolucyjnych^[12]. W lutym 1941 r. Niemcy utworzyli we wsi getto dla Żydów z niedalekiej Łęczycy. Podczas jego likwidacji, w kwietniu 1942 r. wywieziono stąd 1200 osób do obozu zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem. Obecnie Grabów jest małym miastem, posiadającym podstawowe placówki usługowe i handlowe. W okresie PRL-u największym zakładem przemysłowym Grabowa była cegielnia, należąca do Łódzkiego Przedsiębiorstwa Ceramiki Budowlanej. Specjalnością wsi była hodowla cebuli, którą wysyłano za granicę. Plantacje cebuli zajmowały powierzchnię 500 hektarów^[12].

Zabytki

Kościół św. Stanisława w Grabowie – rzymskokatolicka świątynia wzniesiona w 1838 r. w stylu klasycystycznym.
Rynek – centrum miasta stanowi obszerny, wydłużony plac. Zachowały się przy nim liczne domy z początku XIX wieku. Budynki murowane, z sienią przechodnią, kryte są dachami naczółkowymi lub dwuspadowymi. Domy drewniane, o konstrukcji zrębowej, przykrywają najczęściej dachy czterospadowe. Ozdobą niektórych domów jest ciekawe zdobnictwo ciesielskie, m.in. ponacinane belki ścian frontowych i rzeźbione drzwi i okiennice.
Synagoga w Grabowie – wybudowana w 1881 r., jedna z dwóch synagog jakie zachowały się w powiecie łęczyckim. Obiekt nie pełni już funkcji sakralnych jednak częściowo zachował swój pierwotny wystrój zewnętrzny.
Cmentarz ewangelicki – założony w I poł. XX w., zlokalizowany przy drodze wylotowej z Grabowa w kierunku Opiesina. Jest to pozostałość po mennonickich Olędrach, osadnictwu których kres położyła II wojna światowa. Nekropolia znajduje się w bardzo złym stanie technicznym, zachowało się na niej parę zrujnowanych nagrobków^[13]^[14]^[15].
Cmentarz żydowski w Grabowie – pochodzący z pocz. XIX w. i zdewastowany w okresie II wojny światowej, do czasów współczesnych nie zachowała się na nim żadna macewa a jedynie pamiątkowy obelisk.

Wydarzenia

Co roku w Grabowie w pierwszy wtorek po Niedzieli Wielkanocnej odbywają się rozgrywki w palanta, znane jako Dzień Palanta.
Dzień Cebuli^[16].

Religia

Rzymskokatolicka parafia św. Stanisława w Grabowie.
W Grabowie mieszkają mariawici, którzy należą do parafii św. Mateusza Apostoła i Ewangelisty w Nowej Sobótce. Niegdyś mariawici z okolic Grabowa należeli do Grabowskiej Parafii Mariawitów pw. Przenajświętszego Sakramentu z siedzibą w Kadzidłowej.

Ludzie związani z Grabowem

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Grabowie.

Przypisy

↑ ^a ^b Dz.U. z 2023 r. poz. 1472.
↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 332 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b ^c ^d GUS. Rejestr TERYT
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 32-33.
↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 181.
↑ Postanowienie z 30 grudnia (11 stycznia) 1869/70, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, str. 67)
↑ Uchwała Nr 32/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu łęczyckiego; w ramach Zarządzenia Nr Or. V-167/1/54 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 22 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 11, Poz. 39)
↑ Uchwała Nr XIX/100/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie łódzkim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 20 grudnia 1972, Nr. 14, Poz. 185).
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 22 grudnia 2023 r. w sprawie ustalenia, zmiany i zniesienia urzędowych nazw i rodzajów niektórych miejscowości oraz obiektów fizjograficznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 2799)
↑ ^a ^b ^c ^d Piotr Maluśkiewicz, Województwo konińskie : szkic monograficzny, wyd. 1, Warszawa: Państwowe Wydawn. Nauk, 1983, s. 159-160, ISBN 83-01-00534-3, OCLC 11783554
↑ Bartosz Bijak: Grabów, gm. Grabów, pow. Łęczycki. www.cmentarzeewangelickie-lodzkie.pl, 2010. [dostęp 2018-10-14].
↑ Urząd Gminy Grabów: Zabytki. www.gminagrabow.pl. [dostęp 2018-10-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-18)].
↑ Barbara Sobińska: Relacja z warsztatów Sceny Młodych - Nowa Róża 2009. poolspodium.org, 2009-10-13. [dostęp 2018-10-14].
↑ XX Ogólnopolski Dzień Cebuli w Grabowie. e-warzywnictwo.pl. [dostęp 2021-09-16].

Linki zewnętrzne

Strona Grabowa
Historia Żydów w Grabowie na portalu Wirtualny Sztetl
Grabów 1 (6), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 772 .

[dziennikdwacztery-1] Dz.U. z 2023 r. poz. 1472.

[2] NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 332 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[teryt-4] GUS. Rejestr TERYT

[5] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 32-33.

[6] Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 181.

[7] Postanowienie z 30 grudnia (11 stycznia) 1869/70, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, str. 67)

[8] Uchwała Nr 32/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu łęczyckiego; w ramach Zarządzenia Nr Or. V-167/1/54 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 22 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 11, Poz. 39)

[9] Uchwała Nr XIX/100/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie łódzkim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 20 grudnia 1972, Nr. 14, Poz. 185).

[R2013-10] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[R2023-11] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 22 grudnia 2023 r. w sprawie ustalenia, zmiany i zniesienia urzędowych nazw i rodzajów niektórych miejscowości oraz obiektów fizjograficznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 2799)

[:0-12] Piotr Maluśkiewicz, Województwo konińskie : szkic monograficzny, wyd. 1, Warszawa: Państwowe Wydawn. Nauk, 1983, s. 159-160, ISBN 83-01-00534-3, OCLC 11783554

[13] Bartosz Bijak: Grabów, gm. Grabów, pow. Łęczycki. www.cmentarzeewangelickie-lodzkie.pl, 2010. [dostęp 2018-10-14].

[14] Urząd Gminy Grabów: Zabytki. www.gminagrabow.pl. [dostęp 2018-10-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-18)].

[15] Barbara Sobińska: Relacja z warsztatów Sceny Młodych - Nowa Róża 2009. poolspodium.org, 2009-10-13. [dostęp 2018-10-14].

[16] XX Ogólnopolski Dzień Cebuli w Grabowie. e-warzywnictwo.pl. [dostęp 2021-09-16].

[4]

[1]

[2]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]