Gwardiejsk

Gwardiejsk
Гвардейск
	; Widok miasta z lotu ptaka w 2003
	Herb
Państwo	Rosja
Obwód	królewiecki
Burmistrz	Igor Barskow
Powierzchnia	12 km²
Wysokość	10 m n.p.m.
Populacja (2021); • liczba ludności	; 13 353
Nr kierunkowy	+7 40159
Kod pocztowy	238210
	Położenie na mapie Rosji Gwardiejsk
	Położenie na mapie obwodu królewieckiego Gwardiejsk
	54°39′N 21°04′E/54,650000 21,066667
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach

Gwardiejsk, Tapiewo^[2] (ros. Гвардейск; niem. Tapiau) – miasto w obwodzie królewieckim. Położone na prawym brzegu rzeki Pregoły, 38 km na wschód od Królewca.

Historia

Tapiewo w XVII w.

Historia miejscowości sięga drugiej połowy XIII wieku, kiedy to w 1265 Krzyżacy zdobyli istniejący tu wcześniej gród pruski. Po jego zdobyciu Krzyżacy wybudowali zamek (obecnie teren miasta). Około 1280 w widłach rzek Pregoły i Dejmy rozpoczęto budowę nowego zamku. Był on w latach 1280–1301 siedzibą komtura, a później prokuratora.

W Tapiewie w 1385 ochrzczono wielkiego księcia Witolda.

Po staraniach Związku Pruskiego w 1454 król Polski Kazimierz IV Jagiellończyk ogłosił przyłączenie Prus, włącznie z Tapiewem, do Królestwa Polskiego, jednakże po przeszło dwóch latach miejscowość została ponownie zdobyta przez Krzyżaków^[3] miasto podlegało Polsce jako lenno pomiędzy 1466 a 1657. W Tapiewie często bywał książę pruski i polski lennik Albrecht Hohenzollern, który zmarł tu w 1568.

Prawa miejskie Tapiewu nadał król pruski Fryderyk Wilhelm I patentem z dnia 6 kwietnia 1722. Zamek w Tapiewie pod koniec XVIII wieku przeznaczony został na więzienie i taką funkcję spełnia obecnie. W 1848 ok. 300 mieszkańców zmarło na skutek epidemii cholery^[3]. Od 1871 w granicach Niemiec. Miasto uległo fragmentarycznym zniszczeniom w trakcie I wojny światowej. W trakcie odbudowy powstał nowy budynek ratusza i szereg domów mieszkalnych.

Zabytki

Dawny zamek krzyżacki, 3 ćwierć XIV wieku, w XIX wieku przebudowany na więzienie. Zachowane jedno skrzydło gotyckie.
Kościół parafialny, dawniej ewangelicki, obecnie prawosławny. Wzniesiony po 1502, rozbudowany 1768. Budowla ceglana, salowa, otynkowana, z wieżą od zachodu. Barokowy wystrój wnętrza niezachowany.
Dom rodzinny Lovisa Corintha.
Ratusz proj. budowniczy Tuczek z Grudziądza. Wzniesiony ok. 1920 r.
Wieża ciśnień z pocz. XX w.
Kaplica z 1930 r.
Niezachowany kościół katolicki projektował Fritz Heitmann.

Zamek
Kościół ewangelicki (ob. cerkiew św. Jana Chrzciciela)
Ratusz
Wieża ciśnień
Zabytkowe kamieniczki

Demografia

Główny plac miasta w 2003

1875 – 2 679^[4]
1933 – 7 683^[4]
2002 – 14 572
2015 – 13 321
2017 – 13 186^[5]
2021 – 13 353^[1]

Polacy w mieście

W sierpniu i wrześniu 1939 roku Niemcy więzili w Tapiewie uczniów i nauczycieli Polskiego Gimnazjum w Kwidzynie^[6], w tym Władysława Gębika, Alojzego Wrzecionę i Konrada Herrmanna.

Według danych z rosyjskiego spisu powszechnego z 2010 roku Polacy stanowią 0,2% mieszkańców miasta.

Przypisy

↑ ^a ^b Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2021 года [online] [dostęp 2021-06-13] [zarchiwizowane z adresu 2021-05-02] (ros.).
↑ Zmiany wprowadzone na 79. posiedzeniu Komisji. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej, 2013-05-08.
↑ ^a ^b Po zakończeniu wojny trzynastoletniej. ostpreussen.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-04)]. (niem.).
↑ ^a ^b treemagic.org.
↑ http://www.gks.ru/free_doc/doc_2017/bul_dr/mun_obr2017.rar
↑ Rzeczypospolita Kwidzyńska - dzieje Polskiego Gimnazjum w Prusach Wschodnich - nowahistoria.interia.pl [online], nowahistoria.interia.pl [dostęp 2017-11-23] (pol.).

Bibliografia

Georg Dehio, Handbuch der Deutschen Kunstdenkmäler, neu bearb. von Ernst Gall, Deutschordensland Preussen, unter Mitw. von Bernhard Schmid und Grete Tiemann, München; Berlin, Deutscher Kunstverlag, 1952
Handbuch der historischen Stätten, Ost- und Westpreussen, hrsg. von Erich Weise, Stuttgart, Kröner, 1981, ISBN 3-520-31701-X (unveränd. Nachdr. d. 1. Aufl. 1966)
AndrzejA. Rzempołuch AndrzejA., Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn: Remix, 1992, ISBN 83-900155-1-X, OCLC 833969011 .
Dehio-Handbuch der Kunstdenkmäler West- und Ostpreussen. Die ehemaligen Provinzen West- und Ostpreussen (Deutschordensland Preussen) mit Bütower und Lauenburger Land, bearb. von Michael Antoni, München; Berlin, Dt. Kunstverl., 1993, ISBN 3-422-03025-5.
Anatolij Bachtin, Gerhard Doliesen, Vergessene Kultur. Kirchen in Nord-Ostpreussen. Eine Dokumentation, 2. Aufl., Husum, Husum, 1998, ISBN 3-88042-849-2.

Linki zewnętrzne

Tapiewo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 156 .
https://web.archive.org/web/20080423214809/http://www.tapiau.org/ (ros)
Tapiau (niem)

[dj-1] Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2021 года [online] [dostęp 2021-06-13] [zarchiwizowane z adresu 2021-05-02] (ros.).

[2] Zmiany wprowadzone na 79. posiedzeniu Komisji. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej, 2013-05-08.

[os-3] Po zakończeniu wojny trzynastoletniej. ostpreussen.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-04)]. (niem.).

[vg-4] treemagic.org.

[gk-5] ttps://www.gks.ru/free_doc/doc_2017/bul_dr/mun_obr2017.rar

[6] Rzeczypospolita Kwidzyńska - dzieje Polskiego Gimnazjum w Prusach Wschodnich - nowahistoria.interia.pl [online], nowahistoria.interia.pl [dostęp 2017-11-23] (pol.).

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]