Hanna Januszewska

Hanna Januszewska
	; Hanna Januszewska-Moszyńska (przed 1939)
Data i miejsce urodzenia	20 kwietnia 1905 ; Warszawa
Data i miejsce śmierci	18 lipca 1980 ; Warszawa
Narodowość	polska
Język	polski
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Dziedzina sztuki	literatura
	Ważne dzieła
	Pyza na polskich dróżkach
	Odznaczenia
	Cytaty w Wikicytatach

Hanna Januszewska-Moszyńska (ur. 20 kwietnia 1905 w Warszawie, zm. 18 lipca 1980 tamże) – polska prozaiczka, poetka, tłumaczka, autorka sztuk teatralnych i słuchowisk.

Życiorys

Urodziła się w rodzinie inż. Wiesława Stefana Januszewskiego (1876–1951) i Henryki Cyryli z Hussów (zm. 1959). Ukończyła gimnazjum w Warszawie oraz studia na Wydziale Polonistyki UW. Zadebiutowała tomikiem wierszy dla dorosłych zatytułowanym Poezje (1924). Od 1932 roku publikowała wiersze dla dzieci.

Podczas II wojny światowej brała udział w tajnym nauczaniu i pracowała w konspiracyjnych wydawnictwach. Po zakończeniu działań wojennych zamieszkała w Łodzi, gdzie objęła funkcję redaktora w tamtejszym oddziale Polskiego Radia, w 1949 roku powróciła do Warszawy. Wtedy też zwyciężyła w ogłoszonym przez Ministerstwo Kultury i Sztuki konkursie na literackie opracowanie baśni ludowych^[1].

Jej twórczość obejmowała wiersze, bajki, baśnie, słuchowiska radiowe, sztuki teatralne, opowiadania i powieści fantastyczne, których kanwą często były piosenki i bajki zaczerpnięte z polskiego folkloru oraz wydarzenia historyczne. Współpracowała z czasopismami skierowanymi do najmłodszych czytelników „Płomyczek”, „Płomyk” (z którymi była związana już przed 1939), „Miś” i „Świerszczyk”. Jej utwory zostały przetłumaczone na języki obce.

Utwory Januszewskiej były wielokrotnie wznawiane, a w kolejnych wydaniach Januszewska często wprowadzała daleko idące zmiany^[2].

Poza twórczością własną pisarka była tłumaczką oraz dokonywała adaptacji i opracowań dzieł innych autorów m.in. Marii Konopnickiej, Charles'a Perraulta i Hansa Christiana Andersena.

W uznaniu wartości pedagogicznych Hannę Januszewską odznaczano i nominowano do nagród państwowych (nagroda Prezesa Rady Ministrów, nagroda Premio Europeo). Książka Bajki o czterech wiatrach jest wpisana na Listę Honorową im. H.Ch. Andersena^[3]. W 1980 roku otrzymała Nagrodę Państwową I stopnia.

Od 1928 roku była żoną Józefa Moszyńskiego. Jej syn, Krzysztof Moszyński (1932–2020), był profesorem matematyki UW^[4]^[5].

Zmarła w Warszawie, spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 177-5-14,15)^[6].

Twórczość

Wiersze dla dorosłych

Poezje (1924)
Dom na wyspie (1930)
Exodus (1933)

Wiersze i opowiadania dla dzieci

Ele-mele Dudki (1932)
Jawor, jawor (1932)
Z góry na Mazury. Bajki mazowieckie (1932)
O kocie, co faję kurzył (1933)
O chłopcu drewnianym (1938)
Baśń o wędrującej Pyzie
- Jak polska Pyza wędrowała (1938, wyd. zmienione 1951)
- Idzie Pyza borem, lasem... (1939)
- Pyza na Starym Mieście (1948)
- Pyza na polskich dróżkach (1955)
Siwa gąska, siwa (1939)
O polskim Chrobotku (1939)
Było i będzie (współaut. Janina Porazińska, Ewa Szelburg-Zarembina, 1945)
O dobrym Strachu (1945)
Kowal spod Racławic (1946)
Ni-to, ni-sio (1947)
O flisaku i Przydróżce – Bajka wiślana (1950)
Złota legenda warszawska (1950)
Zwycięskie kielnie (1950)
Trzy razy cztery (1953)
Wiórki (1953)
O smoku wawelskim (1954)
Hafciarka jesienna (1956)
Wróżka (1957)
O przepióreczce (1958)
O krakowskim kocie (1959)
Srebrna kózka (1961)
O grubym Franusiu i o dyliżansie (1961)
Farfurowa bajka (1961)
Światła (1962)
Pirlim-pem (1965; zmienione wydanie Świateł)
Wilanowska bajka (1964)
Zaczarowany krawiec (1967)
Grajmy (1970)
Kucharka Chrobrego (1972)
Lwy (1974)
Mój dom – moja ojczyzna (1981)
Złoty koszyczek. Bajka wiosenna (1974)
Walc panny Ludwiki (1981)

Baśnie prozą

Baśnie polskie (1952; zawiera: O Bartku doktorze, Synowie z gwiazdą w skroni, O córce kupca i o potworze, Żelazne trzewiczki, Michałkowicka opowieść, Baśń żołnierska)
O Bartku doktorze i inne baśnie (1955; uzupełnia jej wcześniejsze Baśnie polskie o: Złota jabłoń, Nietykałek, Licho na topoli, Pieśń)
Złota jabłoń (1956; wznowienie O Bartku doktorze i innych baśni)
Bajki (1975)
Bajki o czterech wiatrach (1978)

Powieści

Broszka van der Manów (1936)
Rękopis pani Fabulickiej (1958)
Trik-trak (1961)
Sześć grubych ryb (1966)
Ambaje (1967)
Mania Lazurek (1968; na podstawie książki powstał film fabularny Zaczarowane podwórko)
Przez pawie oczko (1969)
Proszę wycieczki (1971)
Pierścionek pani Izabeli (1972)
Bryg „Zuzanna” (1973)
Tut-tut (1981)
Słońce wschodzi (1982)

Twórczość dramaturgiczna

Nawojka. Opowieść sceniczna w 4 aktach z epilogiem (1952)
Magazyn Małgorzaty Charette. Sztuka w 3 aktach dla młodzieży i dorosłych (1955)
Żart olszowiecki. Baśń sceniczna (1957)
Smocza awantura (1960)
Teatr malowany przedstawia żart sceniczny... pt. Kogut (1961)
Czerwona czapeczka: bajka dla teatru lalek oparta na ludowym wątku szwedzkim (1979)

Wybrane przekłady i adaptacje

Hans Christian Andersen, Słowik, (1947; adaptacja sceniczna)
Hans Christian Andersen, Krzesiwo, (1952; adaptacja sceniczna)
Johann Wolfgang von Goethe, Uczeń czarnoksiężnika (1953)
Charles Perrault, Bajki Babci Gąski (1961; przekład)
Charles Perrault, Bajki (1971; adaptacja)
Eleanor Farjeon, Marcin spod Dzikiej Jabłoni (1966)
Eleanor Farjeon, Mały pokój z książkami (1981)

Cykl o Pyzie

Pyza zwiedzała dwie różne Polski – przedwojenną (Lwów, Wilno i Grodno) oraz socjalistyczną (Nowa Huta). W PRL przedwojennych przygód Pyzy nie wznowiono. Na podstawie utworów powstał serial animowany Wędrówki Pyzy. Autorem ilustracji i scenografem serialu był Adam Kilian.

Ordery i odznaczenia

Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (11 lipca 1955)^[7]
Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)^[8]
Order Uśmiechu

Przypisy

↑ MagdalenaM. Budnik MagdalenaM., Eliminacja wątków religijnych w polskich baśniach ludowych w latach 50. XX w. na przykładzie twórczości Hanny Januszewskiej, „Język-Szkoła-Religia”, 8/2, 2013, s. 110-123 .
↑ Skrobiszewska 1987 ↓, s. 116-131.
↑ Skrobiszewska 1987 ↓, s. 166.
↑ Krzysztof Moszyński: Wspomnienia jednego matematyka. mimuw.edu.pl, 4 stycznia 2013. [dostęp 2023-04-29].
↑ Zmarł dr hab. Krzysztof Moszyński (1932–2020). ptm.org.pl, 23 grudnia 2020. [dostęp 2023-04-29].
↑ Cmentarz Stare Powązki: HUSSOWIE, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-06] .
↑ M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.

Bibliografia

Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 289. [dostęp 2023-09-25].
Halina Skrobiszewska: O Hannie Januszewskiej. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1987. ISBN 83-10-09161-3.

Linki zewnętrzne

Hanna Januszewska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy) [dostęp 2023-04-29] .
Biogram Hanny Januszewskiej na stronie wydawnictwa Nasza Księgarnia (wersja zarchiwizowana)
Wstęp Krzysztofa Moszyńskiego, syna pisarki, do wznowienia Pyzy na polskich dróżkach (wersja zarchiwizowana)

[1] MagdalenaM. Budnik MagdalenaM., Eliminacja wątków religijnych w polskich baśniach ludowych w latach 50. XX w. na przykładzie twórczości Hanny Januszewskiej, „Język-Szkoła-Religia”, 8/2, 2013, s. 110-123 .

[CITEREFSkrobiszewska1987116-131-2] Skrobiszewska 1987 ↓, s. 116-131.

[CITEREFSkrobiszewska1987166-3] Skrobiszewska 1987 ↓, s. 166.

[4] Krzysztof Moszyński: Wspomnienia jednego matematyka. mimuw.edu.pl, 4 stycznia 2013. [dostęp 2023-04-29].

[5] Zmarł dr hab. Krzysztof Moszyński (1932–2020). ptm.org.pl, 23 grudnia 2020. [dostęp 2023-04-29].

[6] Cmentarz Stare Powązki: HUSSOWIE, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-06] .

[7] M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.

[8] M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]