Hun Sen
Hun Sen (ur. 5 sierpnia 1952 w Kâmpóng Cham[2]) – kambodżański polityk, minister spraw zagranicznych w latach 1979–1986 i 1987–1990, premier Kambodży w latach 1985–2023[3], przewodniczący Kambodżańskiej Partii Ludowej od 2015.
.jpg) Hun Sen (2024) | |
| Data i miejsce urodzenia |
5 sierpnia 1952 |
|---|---|
| Premier Kambodży | |
| Okres |
od 14 stycznia 1985[1] |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Przewodniczący Kambodżańskiej Partii Ludowej | |
| Okres |
od 20 czerwca 2015 |
| Poprzednik | |
| |
 Hun Sen (2019) | |
 generał
| |
| Data i miejsce urodzenia |
5 sierpnia 1952 |
|---|---|
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1970–1990 |
| Siły zbrojne | |
| Główne wojny i bitwy | |
|
| |
Młodość i wojna w Kambodży
edytujHun Sen po zakończeniu nauki w szkole w rodzinnej miejscowości, w 1965 roku rozpoczął naukę w liceum Lycée Indra Devi w Phnom Penh. W 1970 roku, w wieku 19 lat Hun Sen dołączył do wojsk Czerwonych Khmerów, toczącymi wojnę domową z generałem Lon Nolem, który dokonał puczu wojskowego. 17 kwietnia 1975 roku Czerwoni Khmerzy zajęli Phnom Penh i obalili władzę Lon Nola. Dzień wcześniej, w trakcie ofensywy na stolicę, Hun Sen w wyniku działań militarnych, został zraniony w lewe oko i z tego powodu do dnia dzisiejszego zmuszony jest nosić szklaną protezę oka.
Po zdobyciu władzy w Kambodży przez Czerwonych Khmerów i rozpoczęciu przez nich masowych represji, Hun Sen zmienił pozycję na scenie politycznej. Zagrożony czystkami przeprowadzanymi we wschodnich prowincjach Kambodży wobec żołnierzy Czerwonych Khmerów, wraz z podległymi jednostkami, zdezerterował w 1977 roku do Północnego Wietnamu. W 1978 roku był jednym z założycieli Zjednoczonego Frontu Ocalenia Narodowego, który podjął walkę z reżimem Pol Pota razem z siłami Wietnamu. W tym samym roku wraz z Heng Samrinem stanął na czele powstania antyrządowego popartego przez część średnich i niższych kadr Czerwonych Khmerów[4]. W styczniu 1979 roku poparł zbrojną interwencję Wietnamu[4].
Kariera polityczna
edytujPo obaleniu reżimu Czerwonych Khmerów w 1979 roku, odegrał wiodącą rolę w powstawaniu Ludowej Republiki Kampuczy. W 1979 roku objął funkcję ministra spraw zagranicznych, którą sprawował aż do 1986 roku i ponownie od 1987 do 1990 roku. Jako minister spraw zagranicznych miał znaczący wpływ na rozmowy pokojowe w Paryżu na temat zakończenia walk w Indochinach. 14 stycznia 1985 roku, po śmierci Chan Sy, został premierem Ludowej Republiki Kambodży[3]. W 1991 roku doprowadził do zakończenia długotrwałej wojny ze zbrojną opozycją (skupioną głównie wokół Czerwonych Khmerów) i podpisania traktatu pokojowego[5]. W 1993 roku w ramach procesu pokojowego pod nadzorem Organizacji Narodów Zjednoczonych zorganizował wolne wybory na skutek których Kambodżańska Partia Ludowa Hun Sena podzieliła się władzą z monarchistami[6]. Wybory zbojkotowali Czerwoni Khmerzy, którzy rozpoczęli trwającą do końca lat 90. nieudaną kampanię partyzancką, doprowadzając do ostatecznej klęski ruchu[5][4].
Po ustanowieniu w kraju w 1993 roku rządów demokratycznych, od 2 lipca 1993 do 7 lipca 1997 roku był jednym z dwóch współpremierów, obok księcia Norodoma Ranariddha. 7 lipca 1997 roku przeprowadził w stolicy zamach stanu, w wyniku którego pozbawił władzy księcia Ranariddha. W odpowiedzi na plany Ranariddha przyjęcia do swojej partii FUNCINPEC byłych członków Czerwonych Khmerów, wojsko dokonało morderstw i aresztowań działaczy partii FUNCINPEC. W trakcie dwóch dni pogromów zginęło około 50 osób. Nowym współpremierem na miejsce Ranariddha został wyznaczony dyspozycyjny Ung Huot. Wybory parlamentarne w lipcu 1998 roku ugruntowały władzę Kambodżańskiej Partii Ludowej. 30 listopada 1998 roku Hun Sen już samodzielnie objął obowiązki szefa rządu, a Kambodżańska Partia Ludowa utworzyła koalicję z partią FUNCINPEC[7][6].
W kolejnych wyborach 27 lipca 2003 Kambodżańska Partia Ludowa również odniosła zwycięstwo i w 2004 roku raz jeszcze uformowała koalicję rządową z partią Funcinpec z Hun Senem jako premierem. Wybory parlamentarne 27 lipca 2008 roku ponownie wygrała Kambodżańska Partia Ludowa, zdobywając 90 mandatów w 123-osobowym Zgromadzeniu Narodowym[8]. 25 września 2008 roku Hun Sen oficjalnie został mianowany szefem rządu na kolejną kadencję[9][6].
Kambodżańska Partia Ludowa zwyciężyła w wyborach parlamentarnych z 2013 roku, 2018 i 2023 roku przedłużając tym samym rządy Hun Sena[10]. Organizacje praw człowieka oskarżają jego rząd o nieustanne łamanie wolności obywatelskich poprzez zastraszanie, niesprawiedliwe wyroki (sądy działają na rzecz rządzącej partii), rozpędzanie protestów, ograniczenia wolności słowa[11].
22 sierpnia 2023 po wyborach parlamentarnych przeprowadzonych w czerwcu zrezygnował ze stanowiska premiera. Jego następcą został syn – Hun Manet[12].
Życie prywatne
edytujHun Sen jest żonaty z Bun Rany, przewodniczącą Kambodżańskiego Komitetu Czerwonego Krzyża. Poznał ją w 1973 roku w trakcie działań wojskowych i poślubił w styczniu 1976 roku. Hun Sen i Bun Rany mają trzech synów i trzy córki, w tym jedną adoptowaną.
W październiku 2007 roku publicznie ogłosił, że jego adoptowana córka jest lesbijką, po czym wyrzekł się jej i wydziedziczył[13].
Tytuł Sâmdech („Jego Ekscelencja”) został mu przyznany w 1993 roku przez króla Norodoma Sihanouka. Jest to tytuł wyłącznie honorowy.
Ordery i odznaczenia
edytuj- Wielki Order Narodowej Zasługi (Kambodża, 1996)
- Pokojowa Nagroda Konfucjusza (Chiny, 2017)[14]
Przypisy
edytuj- ↑ Od 2 lipca 1993 do 30 listopada 1998 jako współpremier, jednocześnie z Norodomem Ranariddhem (do VIII 1997), a następnie z Ung Huotem.
- ↑ PM Hun Sen Confirms Change of Birth Date to Avoid Confusion, EAC News, 2022-06-23.
- ↑ a b Brat Adams. 10,000 Days of Hun Sen. „The New York Times”, 31 May 2012.
- ↑ a b c Czterdzieści lat od Roku Zero. Zbrodnie Czerwonych Khmerów w Kambodży.
- ↑ a b Zbigniew Marcin Kowalewski Czas Czerwonych Khmerów – rewolucja, rasizm i ludobójstwo. [dostęp 2016-05-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-25)].
- ↑ a b c Kambodża. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2015-09-04].
- ↑ „Butchers on a Smaller Scale: Hun Sen and the Cambodian People’s Party”, mekong.net.
- ↑ „Cambodian rulers claim poll win „, BBC News, 27 lipca 2008.
- ↑ „Hun Sen elected as Cambodian PM for five more years”, yahoo.news, 25 września 2008.
- ↑ Opozycja w Kambodży odrzuca wynik wyborów. 2013-07-29. [dostęp 2013-07-29].
- ↑ World Report 2012. [dostęp 2012-11-22].
- ↑ Cambodia parliament elects Hun Sen’s son, Hun Manet, as new PM. s. aljazeera.com. [dostęp 2023-08-22]. (ang.).
- ↑ „Hun Sen disowns his lesbian daughter”, Bangkok Post, 31 października 2007.
- ↑ 深圳永乐董事受邀出席2017年第八届孔子和平奖评选揭晓新闻发布会. szylart.com, 13 grudnia 2017. [dostęp 2018-03-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (20 maja 2019)].
Linki zewnętrzne
edytuj- Profil Hun Sena
- „Profile: Hun Sen”, BBC News.