Jan z Melsztyna
Jan „Jaśko” z Melsztyna (Melsztyński) herbu Leliwa (zm. 1380 lub 1381) – główny doradca króla Kazimierza Wielkiego (od 1333), łowczy krakowski (1335–1339), kasztelan wojnicki (1343–1345), wojewoda sandomierski (1361)[1], kasztelan krakowski (1366).
 Leliwa | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data śmierci |
1380 lub 1381 |
| Ojciec | |
| Dzieci | |
Życiorys
edytujSyn Spycimira Leliwity, brat Rafała z Tarnowa. Od niego wywodzi się ród Melsztyńskich, a jego brat Rafał – był założycielem rodu Tarnowskich.
Za panowania króla Władysława Łokietka walczył z najazdem wojsk króla czeskiego Jana Luksemburskiego. Towarzyszył królowi polskiemu ze swoim zastępem rycerzy w wyprawie celem odzyskania Śląska, walcząc m.in. w bitwie pod Kościanem, gdzie wedle relacji dał tam wiele dowodów swego męstwa[2]. Walczył też na Pomorzu. Na początku panowania króla Kazimierza, zwanego później Wielkim, tj. w 1333 całe zgromadzenie dostojników wyznaczyło go na opiekuna młodocianych doradców króla[potrzebny przypis].
Skupiał się na zapewnieniu Polsce bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego. Po otruciu w 1340 przez ruskich bojarów księcia Rusi Halicko-Włodzimierskiej Bolesława Jerzego z dynastii Piastów skłonił króla Kazimierza Wielkiego do przyjęcia sukcesji po nim, w wyniku czego Polska interweniowała militarnie, zajmując w 1340 księstwo i jego stolicę Lwów, włączone następnie do Polski. Jan Melsztyński służył w tej wyprawie zarówno radą, jak i męstwem osobistym.
Z Zofią (Ofką), prawdopodobnie pochodzącą z Książa, miał córkę Jadwigę Pilecką, matkę Elżbiety Granowskiej, żony Jagiełły, oraz syna Spytka z Melsztyna, wojewodę i kasztelana krakowskiego.
Odbiór w kulturze
edytuj- Jaśko Melsztyński jest jednym z epizodycznych bohaterów powieści Józefa Ignacego Kraszewskiego pt. "Król chłopów"[3].
- Postać kasztelana krakowskiego odgrywa istotną rolę w serialu "Korona królów". Losy Jaśka przedstawione zostały w trzech pierwszych seriach produkcji. W rolę wcielił się Marcin Rogacewicz[4].
Przypisy
edytuj- ↑ Jan (Jasiek) Melsztyński Internetowy Polski Słownik Biograficzny
- ↑ Sz. Starowolski, Wojownicy Sarmaccy, przekład, wstęp i przypisy S. Starnawski, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979, s. 143.
- ↑ Józef Ignacy Kraszewski, Król chłopów :: Wolne Lektury [online], wolnelektury.pl [dostęp 2019-10-15].
- ↑ Korona królów [online], FilmPolski [dostęp 2019-10-15] (pol.).
Bibliografia
edytuj- Jan Długosz, Jana Długosza Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, ks. 9 (1300–1370), Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009 (II wydanie).
- Sz. Starowolski, Wojownicy Sarmaccy, przekład, wstęp i przypisy S. Starnawski, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979 (oryginał: Simonis Starovolscii Sarmastiae Bellatores, Coloniae Agrippinae 1631).
- Włodzimierz Dworzaczek, Genealogia, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1959.
- Nota biograficzna o Janie Melsztyńskim. rodtarnowski.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-10)].