Janikowskie Zakłady Sodowe „Janikosoda”
Janikowskie Zakłady Sodowe „Janikosoda” (Soda Polska Ciech S.A. – zakład Janikowo) – fabryka przemysłu chemicznego w Janikowie, założona w 1957 roku, w 1996 przejęta przez koncern Ciech, od 2007 należąca do grupy kapitałowej Soda Polska Ciech S.A.
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Adres |
ul. Przemysłowa 30, |
| Data założenia |
1957 |
| Forma prawna | |
| Nr KRS | |
| Zatrudnienie |
690 (2005) |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu inowrocławskiego  | |
Położenie na mapie gminy Janikowo  | |
Położenie na mapie Janikowa  | |
 52°45′42″N 18°06′28″E/52,761667 18,107778
| |
| Strona internetowa | |
Charakterystyka
edytujLokalizacja
edytujZakład zlokalizowany jest w północnej części Janikowa – miasta położonego w powiecie inowrocławskim w województwie kujawsko-pomorskim. W odległości kilkuset metrów na zachód znajduje się jezioro Pakoskie.
Produkty
edytujPodstawowymi produktami zakładów są: soda kalcynowana, sól warzona (mokra i sucha), kreda kosmetyczna, ditlenek węgla, peklosole, sól medyczna oraz wapno nawozowe[1]. Mają one zastosowanie w przemysłach: chemicznym, metalurgicznym, spożywczym, paszowym i farmaceutycznym[2].
Zatrudnienie
edytujW 2005 roku zatrudnienie w zakładzie sięgało 690 osób[2].
Ochrona środowiska
edytujPocząwszy od lat 90. XX w. w zakładzie inwestowano w różne rozwiązania dotyczące ochrony środowiska. W 1999 uruchomiono instalację zamkniętego obiegu wody, co zmniejszyło o 86% pobór wód powierzchniowych dla celów chłodniczych oraz zredukowało do minimum zrzut wód pochłodniczych do jeziora Pakoskiego[1]. Poprzez różnorodne zabiegi ograniczono emisję pyłów i gazów (dwutlenek azotu, tlenek węgla) do atmosfery, wykorzystano ok. 90% odpadów do celów gospodarczych (do produkcji cementu i wapna nawozowego), dokonano rekultywacji wyeksploatowanych stawów odpadowych[1].
Historia
edytuj27 czerwca 1949 roku władze państwowe podjęły decyzję o budowie we wsi Janikowo fabryki sody kalcynowanej, co uzasadniano łatwym dostępem do surowców: soli kamiennej oraz kamienia wapiennego[2]. Inwestycję wpisano w plan sześcioletni i zrealizowano w latach 1953–1957[2]. Uroczyste otwarcie zakładu nastąpiło 4 listopada 1957[1]. Fabryka była największym w kraju producentem sody kalcynowanej (300 tys. ton rocznie), trzecią tego typu po zakładach w Krakowie i Mątwach. Zakłady zbudowano zgodnie z wytycznymi radzieckiej licencji, w której wykorzystywano procesy chemiczne zarzucone przez czołowych producentów sody na świecie w latach 30. XX wieku[3]. Umowa z ZSRR zakładała dostarczenie dokumentacji technicznej, maszyn i urządzeń, udzielenie pomocy technicznej i przysłanie specjalistów nadzorujących budowę i rozruch zakładu[3].
Z powodu niewydajnej technologii w kolejnych latach przedsiębiorstwo ustawicznie modernizowano[3]. Celem tych działań było unowocześnienie oraz poszerzenie asortymentu produkcji. Do 1964 roku dobudowano trzy zautomatyzowane piece wapienne, zmodernizowano kolumny karbonizacyjne, rozbudowano węzeł filtracji bikarbonatu[3]. Na wzór sprowadzonej w 1963 z RFN suszarni parowej, wykonano w Polsce identyczne urządzenia. Dzięki różnorodnym zabiegom w latach 1964–1977 pięciokrotnie zwiększono wydajność produkcji. W latach 70. dokonywano automatyzacji produkcji na bazie urządzeń zagranicznych i prototypów wykonanych w Polsce[3]. W 1969 i 1977 roku oddano do użytku własne turbozespoły energetyczne, które jednak nie rozwiązały problemu deficytu energii[3]. Zbudowano także kolej linową Janikowo – Piechcin do transportu kamienia wapiennego z kamieniołomów w Piechcinie[3].
Wraz z budową zakładów wzniesiono osiedla mieszkaniowe wraz z infrastrukturą ciepłowniczą i wodno-ściekową, co przyczyniło się do przekształcenia wsi Janikowo w 8-tysięczne miasto, które w 1962 roku na mocy dekretu Rady Państwa otrzymało prawa miejskie[4]. Miejscowość stała się dla województwa bydgoskiego lokalną Nową Hutą i przykładem sukcesu socjalistycznej industrializacji[4]. Zakłady obok działalności produkcyjnej organizowały powszechny wypoczynek dla dzieci i młodzieży, patronowały szkolnictwu, utrzymywały dom kultury, bibliotekę, kluby sportowe[2]. Zakłady miały również wpływ na budowę tamy na rzece Noteć w Pakości, co podpiętrzyło o 4,5 m wody jezior Pakoskich[2].
Przedsiębiorstwo wytwarzało sodę kalcynowaną i kaustyczną, której odbiorcami były m.in. fabryki środków piorących, włókien sztucznych, garbarnie, wytwórnie barwników, huty szkła[5]. W latach 60. XX w. panowały trudne warunki pracy, głównie z uwagi na zapylenie z powodu ręcznego sposobu pakowania i załadunku sody[6].
W 1974 roku przedsiębiorstwo otrzymało zakupioną na kredyt w Szwajcarii linię technologiczną warzelni soli[1]. Inwestycja szacowana na 1 miliard złotych umożliwiła od 1976 roku zautomatyzowaną produkcję 500 tysięcy ton soli spożywczej i dodatkowo 60 tysięcy ton sody[3]. Rozszerzony asortyment produkcji obejmował: sodę kalcynowaną (od 1957), spożywczy dwutlenek węgla (od 1965), sól warzoną przemysłową (od 1976), kredę kosmetyczną (od 1976), sulfosodę (od 1979)[7]. Zatrudnienie sięgnęło 2,5 tys. pracowników[2]. W latach 70. zakłady uchodziły za jednego z poważniejszych eksporterów w regionie bydgoskim. W tym czasie wytwarzano 500 tys. ton sody kalcynowanej (2/3 produkcji krajowej), z czego na eksport do krajów zachodnich i arabskich (RFN, Francja, Belgia, Szwecja, USA, Egipt) przeznaczano około 1/3 produkcji[8]. W latach 80. XX w. asortyment produkcji poszerzono o kredę kosmetyczną (1987) oraz wapno nawozowe (1989)[2].
Do 1989 roku nie podejmowano większych działań w celu ochrony środowiska[9]. Przedsiębiorstwo należało do największych trucicieli na Kujawach. Wokół zakładu powstały składowiska odpadów zwane „białymi morzami”[9]. Wskutek nieszczelności obwałowań, błota solne zalały około 120 ha pól uprawnych, a zasolone ścieki przedostały się do wód podskórnych. Spowodowało to powstanie w sąsiedztwie połaci pustynnej, zasolonej ziemi[9]. Na początku lat 90. XX w. fabrykę wpisano na listę 80 zakładów najbardziej uciążliwych dla środowiska w Polsce[2].
1 sierpnia 1992 nastąpiła komercjalizacja przedsiębiorstwa i przekształcenie w spółkę akcyjną Skarbu Państwa[10]. W 1994 roku uruchomiono nową instalację do produkcji sody kalcynowanej ciężkiej metodą monohydratową, a w 1996 – nowy oddział konfekcjonowania soli. W 2007 roku poziom rocznej produkcji sody przekroczył 600 tys. ton[11].
28 sierpnia 1996 roku większościowy pakiet akcji Janikowskich Zakładów Sodowych „Janikosoda” S.A. oraz Inowrocławskich Zakładów Chemicznych „Soda-Mątwy” S.A. nabył od Skarbu Państwa Ciech S.A., który stworzył holding firm sodowych[10]. W 2000 roku w Janikowie podwojono zdolności produkcyjne instalacji sody ciężkiej oraz uruchomiono instalację do produkcji surowego dwutlenku węgla[2]. W 2007 oba zakłady sodowe: w Inowrocławiu-Mątwach i Janikowie połączono w jedną spółkę Ciech Soda Polska S.A.[2]
Nazwy:
- 1957-1992 – Janikowskie Zakłady Sodowe im. Przyjaźni Polsko-Radzieckiej.
- 1992-2007 – Janikowskie Zakłady Sodowe Janikosoda S.A.
- od 2007 – w składzie Soda Polska Ciech S.A.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e Janikowskie Zakłady Sodowe „Janikosoda” S.A. z cyklu Prezentacje polskich firm chemicznych, [w:] Przemysł chemiczny nr 7/2003 tom 82 [1].
- ↑ a b c d e f g h i j k https://web.archive.org/web/20170912011446/http://62.129.219.192/pub/tpj/zaklady.php dostęp 2017-09-12.
- ↑ a b c d e f g h Kamosiński Sławomir, Przemiany w technice i technologii produkcji, [w:] Sławomir Kamosiński, Mikroekonomiczny obraz przemysłu Polski Ludowej w latach 1950–1980 na przykładzie regionu kujawsko-pomorskiego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007, s. 75–179, ISBN 978-83-7177-420-1, OCLC 177361790.
- ↑ a b Kamosiński Sławomir, Pracownicy przemysłu, [w:] Sławomir Kamosiński, Mikroekonomiczny obraz przemysłu Polski Ludowej w latach 1950–1980 na przykładzie regionu kujawsko-pomorskiego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007, s. 259–307, ISBN 978-83-7177-420-1, OCLC 177361790.
- ↑ Kamosiński Sławomir, Przemiany w strukturze gałęziowej i branżowej przemysłu województwa bydgoskiego, [w:] Sławomir Kamosiński, Mikroekonomiczny obraz przemysłu Polski Ludowej w latach 1950–1980 na przykładzie regionu kujawsko-pomorskiego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007, s. 21–74, ISBN 978-83-7177-420-1, OCLC 177361790.
- ↑ Kamosiński Sławomir, Bezpieczeństwo i higiena pracy, [w:] Sławomir Kamosiński, Mikroekonomiczny obraz przemysłu Polski Ludowej w latach 1950–1980 na przykładzie regionu kujawsko-pomorskiego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007, s. 308–315, ISBN 978-83-7177-420-1, OCLC 177361790.
- ↑ Kamosiński Sławomir, Jakość produkcji, [w:] Sławomir Kamosiński, Mikroekonomiczny obraz przemysłu Polski Ludowej w latach 1950–1980 na przykładzie regionu kujawsko-pomorskiego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007, s. 180–234, ISBN 978-83-7177-420-1, OCLC 177361790.
- ↑ Kamosiński Sławomir, Kierunki i asortyment eksportu, [w:] Sławomir Kamosiński, Mikroekonomiczny obraz przemysłu Polski Ludowej w latach 1950–1980 na przykładzie regionu kujawsko-pomorskiego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007, s. 235–258, ISBN 978-83-7177-420-1, OCLC 177361790.
- ↑ a b c Kamosiński Sławomir, Przemysł, a ochrona środowiska naturalnego, [w:] Sławomir Kamosiński, Mikroekonomiczny obraz przemysłu Polski Ludowej w latach 1950–1980 na przykładzie regionu kujawsko-pomorskiego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007, s. 335–341, ISBN 978-83-7177-420-1, OCLC 177361790.
- ↑ a b Inowrocławskie Zakłady Chemiczne Soda-Matwy S.A. z cyklu Prezentacje polskich firm chemicznych, [w:] Przemysł chemiczny nr 2/2004 tom 83 lutego 2004.
- ↑ Zakład Produkcyjny JANIKOSODA. www.sodapolskaciech.pl. [dostęp 2014-11-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-20)]. (pol.).