Kamerun

państwo w Afryce

Kamerun, Republika Kamerunu (fr. Cameroun, République du Cameroun, ang. Cameroon, Republic of Cameroon) – państwo w środkowej Afryce, nad Zatoką Gwinejską. Graniczy z Nigerią, Czadem, Republiką Środkowoafrykańską, Kongiem, Gabonem i Gwineą Równikową. Kamerun jest członkiem ONZ, Unii Afrykańskiej i innych organizacji międzynarodowych.

Republika Kamerunu
Republic of Cameroon
République du Cameroun
Herb Flaga
Herb Flaga
Dewiza: Paix, Travail, PatriePeace, Work, Fatherland
(Pokój, Praca, Ojczyzna)
Hymn: Chant de Ralliement
(Pieśń zbiórki)
Ustrój polityczny

republika

Stolica

Jaunde

Data powstania

1 stycznia 1960

Prezydent

Paul Biya

Premier

Joseph Ngute

Powierzchnia

475 440 km²

Populacja (2017)
• liczba ludności


24 277 000[1]

• gęstość

53 os./km²

Kod ISO 3166

CM

Waluta

frank CFA (XAF)

Telefoniczny nr kierunkowy

+237

Domena internetowa

.cm

Kod samochodowy

CAM

Kod samolotowy

TJ

Strefa czasowa

UTC +1

Język urzędowy

francuski, angielski

Religia dominująca

chrześcijaństwo (61%)

PKB (2023)
 • całkowite 
 • na osobę


48,63 mld[1] USD
1 700[1] USD

PKB (PSN) (2023)
 • całkowite 
 • na osobę


133,46 mld[1] dolarów międzynar.[1]
4 665[1] dolarów międzynar.

Mapa opisywanego kraju
Położenie na mapie
Położenie na mapie

Historia

edytuj
Osobny artykuł: Historia Kamerunu.

Pod koniec XVIII wieku koczowniczy muzułmański lud Fulbe, pochodzący z Sahelu, podbił tereny Kamerunu, wypierając lub wchłaniając miejscową ludność.

Portugalczycy dotarli do wybrzeży Kamerunu na początku XVI wieku. Ich nieliczne faktorie nadbrzeżne handlowały różnymi towarami, ale głównie niewolnikami. Dopiero w drugiej połowie XIX wieku powstały pierwsze misje chrześcijańskie.

W roku 1884 Kamerun stał się kolonią niemiecką ze stolicą w Buéa, przeniesioną później do Jaunde. Po I wojnie światowej Kamerun został terytorium mandatowym Ligi Narodów, podzielonym pomiędzy Wielką Brytanię i Francję.

Francuska część kraju uzyskała niepodległość w 1960 r. jako Republika Kamerunu. W lutym 1961 r. przeprowadzono plebiscyt, mający zdecydować o przyszłości części brytyjskiej. W jego wyniku 2/3 terytorium na północy (zamieszkane głównie przez ludność muzułmańską) przyłączono do Nigerii, zaś pozostała część południowa (przeważnie chrześcijańska) przyłączyła się do Republiki Kamerunu, która przekształcona została tym samym w Federacyjną Republikę Kamerunu. Obie części nowej republiki, francuska i brytyjska, uzyskały autonomię. Ahmadou Ahidjo został pierwszym prezydentem kraju. W roku 1966 Ahidjo, działając w oparciu o resorty siłowe, zdelegalizował wszystkie partie polityczne. W 1970 r. stłumił rebelię organizacji UPC (Union of the Peoples of Cameroon). W 1972 wprowadził nową konstytucję, znoszącą federację, a ustanawiającą państwo unitarne.

W roku 1982 Ahidjo zrezygnował z urzędu i został na mocy konstytucji zastąpiony przez premiera Paula Biyę, pochodzącego z ludu Beti-Pahuin. Ahidjo wkrótce pożałował, że Biya został jego następcą, lecz zorganizowany przez jego współpracowników w 1984 zamach stanu nie udał się. Biya wygrał przeprowadzone w 1983 i 1984 r. wybory prezydenckie, w których był jedynym kandydatem. Wielopartyjne wybory w 1992 i 1997 r. wygrała jego partia – CPDM, jednak istniały podejrzenia, iż wyniki zostały sfałszowane.

Ostatnie wybory parlamentarne miały miejsce 22 lipca 2007 roku i ponownie zostały wygrane przez partię Biyi. Wraz z rosnącymi napięciami między chrześcijanami a muzułmanami na północy i pomiędzy anglofonami a frankofonami na południowym zachodzie, w Kamerunie rośnie zagrożenie wojną domową. W 2017 roku anglofońscy separatyści na terenie Regionu Północno-Zachodniego i Regionu Południowo-Zachodniego ogłosili niepodległość Ambazonii.

Pochodzenie nazwy kraju

edytuj

Nazwa państwa wywodzi się z portugalskiej nazwy rzeki WouriRio de Camarões (pol. Rzeka Krewetek), która w późniejszym okresie została rozciągnięta na cały kraj leżący nad tą rzeką.

Ustrój polityczny

edytuj
Osobny artykuł: Ustrój polityczny Kamerunu.

Ustrój polityczny Kamerunu to połączenie demokracji parlamentarnej z systemem prezydenckim. Konstytucja została uchwalona w 1972 roku i znowelizowana w 1995. Władzą ustawodawczą jest liczące 180 deputowanych wybieranych w wyborach powszechnych, jednoizbowe Zgromadzenie Narodowe o 5-letniej kadencji, obradujące trzy razy w roku.

Głową państwa jest prezydent wybierany w wyborach powszechnych na 7-letnią kadencję. Prezydent posiada znaczny zasób władzy – może zatwierdzać i wetować ustawy, bez konsultacji z parlamentem powoływać i odwoływać członków rządu, sędziów, szefów przedsiębiorstw państwowych i urzędów centralnych. Władzę wykonawczą sprawuje rząd, na którego czele stoi premier mianowany przez prezydenta.

Podział administracyjny

edytuj
 
Regiony Kamerunu

Kamerun dzieli się na 10 regionów (każdy z gubernatorem na czele mianowanym przez prezydenta):

  1. Adamawa
  2. Centralny
  3. Wschodni
  4. Dalekiej Północy
  5. Nadmorski
  6. Północny
  7. Północno-Zachodni
  8. Zachodni
  9. Południowy
  10. Południowo-Zachodni

i 58 departamentów (każdy z prefektem na czele):

Ludność

edytuj

Religie

edytuj
 
Katolicka katedra w Mbalmayo
Osobny artykuł: Religia w Kamerunie.

Struktura religijna kraju w 2018 roku według The World Factbook[2]:

Struktura religijna kraju w 2020 roku według The ARDA[3]:

Miasta Kamerunu

edytuj
Osobny artykuł: Miasta Kamerunu.

Poniższa lista przedstawia największe miasta Kamerunu[4]:


 
Duala
 
Jaunde

Lp. Miasto Region Liczba mieszkańców

 
Garoua
 
Kousséri

1 Duala Region Nadmorski 1 338 082
2 Jaunde Region Centralny 1 299 369
3 Garoua Region Północny 436 899
4 Kousséri Region Dalekiej Północy 435 547
5 Bamenda Region Północno-Zachodni 393 835
6 Maroua Region Dalekiej Północy 319 941
7 Bafoussam Region Zachodni 290 768
8 Mokolo Region Dalekiej Północy 275 239
9 Ngaoundéré Region Adamawa 231 357
10 Bertoua Region Wschodni 218 111
11 Edéa Region Nadmorski 203 149

Struktura etniczna

edytuj
 
Taniec pogrzebowy wśród ludności Bamileke
Struktura etniczna, 2018[5]
Grupa etniczna Język Liczebność w tys. Procent ludności
Kreole kameruńscy Język kamtok i francuski 3505 14,2%
Bamileke (9 grup) Języki bamileke 2838 11,5%
Fulani Język ful 2515 10,2%
Beti Język ewondo 1919 7,8%
Bulu Język bulu 1180 4,8%
Bamum Język bamum 586 2,4%
Bassa Język basaa 418 1,7%
Hausa Język hausa 368 1,5%
Gbaja (3 grupy) Języki gbaja 222,7 0,9%
Fangowie Język fang 181 0,73%
Kanuri Język kanuri 157 0,64%
Bafia Język bafia 127 0,51%
Igbo Język igbo 106 0,43%
Pigmeje Język baka 53 0,21%
Ibibio Język ibibio 53 0,21%
Francuzi Język francuski 41 0,17%

Geografia

edytuj
Osobny artykuł: Geografia Kamerunu.
 
Wulkaniczne ostańce w pobliżu miejscowości Rhumsiki na Dalekiej Północy
 
Przeprawa promowa przez rzekę Dja

Z powierzchnią 475 442 km² Kamerun, co do wielkości, zajmuje 53 miejsce wśród wszystkich państw świata[6], porównywalnie z Papuą-Nową Gwineą i nieco tylko mniejszym amerykańskim stanem Kalifornia[7]. Kraj położony jest w Środkowej i Zachodniej Afryce nad Zatoką Bonny, częścią Zatoki Gwinejskiej Oceanu Atlantyckiego. Literatura turystyczna określa Kamerun mianem „Afryki w miniaturze” ze względu na różnorodność klimatu: morski, pustynny, górski, tropikalny i sawannowy[8]. Kraj graniczy z Nigerią od zachodu, Czadem od północnego wschodu, z Republiką Środkowoafrykańską od wschodu oraz Gwineą Równikową, Gabonem i z Republiką Konga od południa.

Kamerun dzieli się na pięć stref geograficznych, wyraźnie różniących się od pozostałych zarówno pod względem klimatu, rzeźby powierzchni, jak i wegetacji. Nizina nadbrzeżna sięga 15-150 kilometrów od Zatoki Gwinejskiej w głąb lądu[9], a jej przeciętna wysokość to 90 m n.p.m.[10] Pas ten, bardzo wilgotny i gorący, z krótką porą suchą, jest gęsto zalesiony tropikalnym lasem deszczowym[11][12] Południowokameruński płaskowyż wznosi się nad niziną nadbrzeżną na średnią wysokość 650 m n.p.m.[13] Ten region jest również zdominowany przez deszczowe lasy tropikalne, ale ze względu na równowagę pór deszczowych i suchych nie są one tak wilgotne, jak na wybrzeżu.

Nieregularny, przerywany łańcuch gór, wzgórz i płaskowyżów, zwany Pasmem Kameruńskim, rozciąga się od szczytu wulkanu Kamerun na wybrzeżu (najwyższy punkt kraju – 4095 m n.p.m.[14]) prawie po Jezioro Czad na północnym krańcu kraju. Region ten ma klimat umiarkowany, szczególnie na Zachodnim Płaskowyżu, aczkolwiek opady są tu też wysokie. Ziemia należy do najżyźniejszych w Kamerunie, głównie wokół stożków wulkanicznych[14]. Na skutek działalności wulkanicznej w tym regionie powstały jeziora kraterowe. 21 sierpnia 1986 z jednego z nich (Jezioro Nyos) zaczął wydobywać się dwutlenek węgla powodując śmierć 1700-2000 ludzi[15].

Płaskowyż południowy przekształca się na północy w trawiastą, mocno sfałdowaną Wyżynę Adamawa, stanowiącą barierę oddzielającą południową część kraju od północnej. Wyżyna wznosi się przeciętnie na 1100 m n.p.m.[13], z temperaturami od 22 do 25 °C i znacznymi opadami[16]. Doliny regionu północnego rozciągają się od stoków wyżyny po Jezioro Czad, wznosząc się przeciętnie na 300–350 m n.p.m.[14] Charakterystyczną roślinnością są sawannowe krzewy i trawy. Jest to obszar jałowy, z niewielkimi opadami i wysoką temperaturą.

Kamerun posiada cztery odrębne zlewiska. Głównymi rzekami na południu są Ntem, Nyong, Sanaga i Wouri. Wszystkie płyną w kierunku południowym i uchodzą do Zatoki Gwinejskiej. Dja i Kadéï płyną w kierunku południowo-zachodnim i są dopływami Konga. Na północy kraju rzeka Bénoué płynie na północ i zachód uchodząc do Nigru, zaś Logone uchodzi do Jeziora Czad, u brzegów którego Kamerun styka się z trzema innymi krajami.

Gospodarka

edytuj

Wartość Produktu Krajowego Brutto na głowę mieszkańca (PKB per capita) w roku 2009 był obliczany na 2253 USD[17], jeden z najwyższych w Afryce subsaharyjskiej[18]. Eksploatowane są złoża ropy naftowej, boksytów, rudy żelaza oraz drewno[19]. Kamerun eksportuje m.in. kawę, drewno, kakao, banany, aluminium, bawełnę, gumę i bydło[19]. Głównymi rynkami zbytu są Francja, Włochy, Korea Południowa, Hiszpania i Wielka Brytania. Kamerun znajduje się w strefie działania Organizacji dla Harmonizacji Prawa Afrykańskiego (OHADA)[20]. Walutą obiegową jest frank CFA. Bezrobocie w roku 2001 sięgało 30% populacji, a trzecia część społeczeństwa żyła poniżej progu ubóstwa obliczanego na 1,25 USD dziennie w roku 2009[21]. Od końca lat osiemdziesiątych XX wieku Kamerun jest objęty programami pomocowymi Banku Światowego i IMF w celu zmniejszenia bezrobocia, prywatyzacji przemysłu i wzrostu gospodarczego. Turystyka, zwłaszcza na wybrzeżu i w okolicach Góry Kamerun zapowiada znaczny wzrost gospodarczy[22].

Transport

edytuj
 
Linia kolejowa łącząca Ngaoundéré z Yaoundé
Osobny artykuł: Transport w Kamerunie.

Transport w Kamerunie przysparza wiele trudności. Drogi są w złym stanie[23] i uzależnione od zmiennej pogody, jako że tylko 10% posiada utwardzone nawierzchnie. Kontrole drogowe służą policji i żandarmerii głównie do wyłudzania łapówek[24]. Linia kolejowa łączy miejscowości Kumba na zachodzie i Bélabo na wschodzie oraz Ngaoundéré na północy. Lotniska międzynarodowe znajdują się w Duali i Jaunde[19] oraz w Garoua. W ujściu rzeki Wouri znajduje się Duala, główny port morski kraju. Duże znaczenie ma też port w Kribi[19].

Rynek mleka

edytuj

Mimo wysokiej liczby bydła w Kamerunie, produkcja mleka w Kamerunie jest niezwykle niska (7,5 litra rocznie na mieszkańca, wobec średniej na świecie 45 litrów na mieszkańca) – w 2014 r. na import mleka do kraju wydano prawie 80 mln dolarów[25].

Siły zbrojne

edytuj
 
Przedstawiciel ambasady USA z żołnierzami SZ Kamerunu
Osobny artykuł: Siły Zbrojne Kamerunu.

Stosunki z sąsiednimi krajami układają się generalnie pomyślnie. Wyjątkami jest nierozwiązany konflikt graniczny z Gwineą Równikową. Napływ Kameruńczyków do Gwinei Równikowej, co wiąże się z nadzieją na zatrudnienie przy eksploatacji nowo odkrytych złóż ropy, przyczynił się do wzrostu napięcia. W roku 1999 rządy Kamerunu, Gwinei Równikowej, Nigerii, Wysp św. Tomasza i Książęcej, Gabonu, Konga, Demokratycznej Republiki Konga i Angoli powołały Gulf of Guinea Commission mającą pomagać w rozwiązywaniu problemów, przede wszystkim granicznych, w regionie.

Kamerun dysponuje trzema rodzajami sił zbrojnych: wojskami lądowymi, marynarką wojenną oraz siłami powietrznymi[26]. Uzbrojenie sił lądowych składało się w 2014 roku m.in. z 100 opancerzonych pojazdów bojowych, a marynarka wojenna dysponowała 57 okrętami obrony przybrzeża[26]. Siły powietrzne z kolei posiadały w 2014 roku uzbrojenie w postaci m.in. 15 samolotów transportowych, 11 samolotów szkolno-bojowych oraz 9 śmigłowców[26].

Wojska kameruńskie w 2014 roku liczyły 14 tys. żołnierzy zawodowych oraz 10 tys. rezerwistów. Według rankingu Global Firepower (2014) kameruńskie siły zbrojne stanowią 97. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 370 mln dolarów (USD)[26].

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2023: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2023. [dostęp 2023-05-20]. (ang.).
  2. Cameroon, [w:] The World Factbook [online], Central Intelligence Agency, 19 października 2022 [dostęp 2022-10-24] (ang.).
  3. National Profiles [online], thearda.com [dostęp 2022-10-24].
  4. Population of Cities in Cameroon. World Population Review. [dostęp 2018-07-18]. (ang.).
  5. Country: Cameroon – People Groups. Joshua Project, 2018. [dostęp 2018-07-17]. (ang.).
  6. Demographic Yearbook 1.
  7. „Rank Order – Area”.
  8. DeLancey and DeLancey 16.
  9. Fomesky et al 6.
  10. Neba 14.
  11. Neba 28.
  12. „Highest Average Annual Precipitation Extremes”.
  13. a b Neba 16.
  14. a b c Neba 17.
  15. DeLancey and DeLancey 161 podaje liczbę 1700; Hudgens and Trillo 1054 mówi o „co najmniej 2000”; West 10 twierdzi, że „ponad 2000”.
  16. Gwanfogbe et al 20; Neba 29.
  17. Międzynarodowy Fundusz Walutowy 2009.
  18. Musa Biya: Plan to keep power in Cameroon clears hurdle.
  19. a b c d Hans-Dietrich Haasis, Victor Tsapi, Anna Förster, Logistics innovation and knowledge transfer in Cameroon, „Internationales Verkehrswesen”, 73, Baiersbronn-Buhlbach: Trialog Publishers, wrzesień 2021, s. 53–55, ISSN 0020-9511 (ang.).
  20. Portal biznesowy Afryki.
  21. Human Development Indices.
  22. Neba, s. 173–176.
  23. Neba, s. 199.
  24. Neba, s. 111.
  25. Analiza atrakcyjności eksportu mleka do Kamerunu w 2015 roku. goafrica.gov.pl. [dostęp 2015-06-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-24)].
  26. a b c d Cameroon. Global Firepower. [dostęp 2014-09-08]. (ang.).

Bibliografia

edytuj
  • John Mukum Mbaku: Culture and Customs of Cameroon (Culture and Customs of Africa), Greenwood Press, ISBN 1-03-133323-1.
  • Aaron Neba: Modern Geography of the Republic of Cameroon, Bamenda, Neba Publishers 1999

Linki zewnętrzne

edytuj