Karol Schayer

Karol Boromeusz Julian Schayer (ur. 25 grudnia 1900 we Lwowie, zm. 15 marca 1971 w Rockford) – polski architekt modernistyczny. W okresie międzywojennym członek Zarządu SARP oraz komisji artystyczno-budowlanej Muzeum Przemysłu i Techniki w Warszawie.

Karol Schayer

Data i miejsce urodzenia	25 listopada 1900 Lwów
Data i miejsce śmierci	15 marca 1971 Rockford
Alma mater	Politechnika Lwowska
Praca
Styl	modernizm

Życiorys

Urodził się we Lwowie, był synem Juliana, kupca. W 1919 zdał maturę w lwowskim gimnazjum realnym. Brał udział w obronie Lwowa. Po zakończeniu służby wojskowej rozpoczął studia na Wydziale Architektury Politechniki we Lwowie. Wkrótce przerwał studia by wziąć udział w akcji plebiscytowej na Spiszu i Orawie. W 1920 jako ochotnik brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. W 1921 ponownie przerwał studia by pomagać w organizacji plebiscytu na Górnym Śląsku. W 1922 powrócił na studia jednocześnie pracując w przedsiębiorstwach i biurach architektonicznych (między innymi w wytwórni drewno-budowlanej Zygmunt Krykiewicz i syn i w biurze architekta Hipolita Śliwińskiego i Edwarda Uderskiego we Lwowie). W marcu 1926 otrzymał dyplom inżyniera architekta.

W 1929 ożenił się z Bożeną Sołtysówną – córką polskiego działacza narodowego z Bytomia Joachima Sołtysa. Z małżeństwa tego miał córkę Krystynę

Działalność przed 1 IX 1939

Od grudnia 1927 pracował jako urzędnik w Wydziale Komunikacji i Robót Publicznych Urzędu Wojewódzkiego Śląskiego w Katowicach projektując w tym czasie m.in. wiele gmachów szkolnych, w 1933 został rzeczoznawcą do spraw architektoniczno-budowlanych przy Sądzie Okręgowym w Katowicach. W 1934 na polecenie wojewody Michała Grażyńskiego zajął się organizacją biura, którego celem było opracowanie projektu, a następnie realizacja gmachu Muzeum Śląskiego w Katowicach. Od 1935 prowadził wspólnie z Henrykiem Griffelem biuro architektoniczne w Katowicach realizując projekty domów w Katowicach, Chorzowie, Krakowie czy Warszawie. Projektował też w Bielsku i Cieszynie. Jego najwspanialszym dziełem zbudowanym przed wojną, był gmach Muzeum Śląskiego w Katowicach, który jako przejaw "sztuki zdegenerowanej" został zburzony przez Niemców w latach 1941-1944.

Lata II wojny światowej

W 1939 będąc członkiem cywilnej obrony polskiego wschodniego terenu Górnego Śląska kierował działaniami ochotników z organizacji niepodległościowych przy pracach zabezpieczających. Następnie po niemieckim ataku 1 września 1939, organizował działania ewakuacyjne w głąb kraju. Zmuszony do ucieczki przed Niemcami za granicę, dotarł do Rumunii, następnie do Stambułu, w grudniu 1940 do Palestyny, gdzie pracował przy polskich oddziałach wojskowych. W latach 1942–1944 przebywał w Erytrei pracując dla wojsk sprzymierzonych w wojskowym biurze projektów. Od 1944 przebywał w Jaffie, gdzie prowadził wykłady dla żołnierzy.

Działalność po 1945

W 1946 zamieszkał w Bejrucie w Libanie gdzie wspólnie z Wasikiem Adibem prowadził pracownię projektową, z którą zaprojektował w latach 50. i 60. wiele budynków w stylu modernistycznym w Bejrucie, Trypolisie oraz Saidzie. Był również wykładowcą w libańskim Instytucie Malarstwa i Grafiki w Bejrucie. W 1970 był zmuszony wyjechać do Stanów Zjednoczonych gdzie zmarł w 1971 w Rockford (Illinois).

Zgodnie z jego ostatnią wolą został pochowany na cmentarzu polskim w Bejrucie.

Wybrane realizacje

Kamienica przy ul. PCK 6 w Katowicach (2021)

Budynek I Liceum Ogólnokształcącego w Szarleju

• przebudowa ratusza w Chorzowie (projekt konkursowy wspólnie z Witoldem Eyssmontem, 1927–1929)
• gimnazjum w Mikołowie, obecnie nr 1 (proj. 1928) wraz z willą dyrektora gimnazjum (proj. 1932)
• gimnazjum w Lublińcu, obecnie Zespół Szkół im. A. Mickiewicza (proj. 1928)
• obecne Liceum Ogólnokształcące w Piekarach Śląskich, ul. Gimnazjalna 24 (proj. 1929, realizacja 1931)
• szkoła w Katowicach-Załężu (1932)
• Muzeum Śląskie w Katowicach przy placu Bolesława Chrobrego (proj. 1935-36, realizacja 1936-39, rozebrane w latach 1941–44 przez Niemców)
• szkoła powszechna w Radzionkowie, obecnie Szkoła Podstawowa nr 2, ul. Szymały 36 (1935-37)
• dom czynszowy Wojciecha Żytomirskiego, ul. PCK 6 (róg PCK i Drzymały) w Katowicach (1936)
• Międzynarodowy Bank Handlowy, ul. Andrzeja Mielęckiego 10 w Katowicach (1936)
• dom czynszowy Łabusiów przy ul. gen. H. Dąbrowskiego 24 w Katowicach (1936)
• dom Marii i Jana Kędziorów, al. Wojciecha Korfantego 68 w Katowicach (1936-37)
• port lotniczy i hangar lotniska w Aleksandrowicach pod Bielskiem (proj. 1936)
• dom M. Rybki przy ul. Rymera 8 w Katowicach (proj. 1936, real. 1936-38)
• willa Chmielewskich na ul. Frascati 4 w Warszawie (wspólnie z Marią Wroczyńską, proj. 1938), przebudowana po 1945 roku
• dom czynszowy dr. Bronisława Radowskiego, al. Wojciecha Korfantego 60 w Katowicach (proj. 1937, realizacja 1937-38)
• szkoła powszechna w Gierałtowicach
• szkoła powszechna w Knurowie
• budynek kliniczny z blokiem operacyjnym w Szpitalu Śląskim w Cieszynie
• most na Wiśle łączący Goczałkowice z Czechowicami-Dziedzicami
• gimnazjum w Bielsku-Białej
• szkoła powszechna w Aleksandrowicach
• szkoła powszechna w Dziedzicach
• szkoła powszechna w Raju
• Dom Sportu przy ul. Kilińskiego 23 w Katowicach
• prawdopodobnie szpital w Asmara Arsenal (Erytrea) (1943)
• AUB Alumni Club w Bejrucie (1952)
• drukarnia Dar Al Sayad w Bejrucie (1954)
• hotel Carlton w Bejrucie (1956)
• Shell Building w Bejrucie (1959)
• siedziba spółki Kadicha w Trypolisie

Bibliografia

• DariuszD. Abramciów DariuszD., MarzenaM. Zielińska-Schemaly MarzenaM., W kraju cedrów, Warszawa: Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2010, s. 57-59, ISBN 978-83-89474-21-6 .
• Borowik A., Słownik architektów, inżynierów i budowniczych związanych z Katowicami w okresie międzywojennym, Katowice 2012 [link do publ. https://www.sbc.org.pl/publication/78544]

Linki zewnętrzne

• Fotografia 1 Karola Schayera. polskiecedry.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-29)].
• Fotografia 2 Karola Schayera