Kraśnik rogalik

Kraśnik rogalik
	Zygaena loti
	(Denis et Schiffermüller, 1775)
	; Imago
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	motyle
Rodzina	kraśnikowate
Podrodzina	Zygaeninae
Rodzaj	Zygaena
Podrodzaj	Zygaena (Agrumenia)
Gatunek	kraśnik rogalik
Synonimy
	Sphinx loti Denis & Schiffermüller, 1775;
	Sphinx loti Denis & Schiffermüller, 1775;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kraśnik rogalik^[1]^[2]^[3], kraśnik komonicowiec^[2] (Zygaena loti) – gatunek motyla z rodziny kraśnikowatych i podrodziny Zygaeninae. Zamieszkuje Europę i zachodnią Azję.

Taksonomia

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1775 roku przez Johanna N.C.M. Denisa i Ignaza Schiffermüllera pod nazwą Sphinx loti^[4]^[5]. Współcześnie klasyfikowany jest w rodzaju Zygaena i podrodzaju Agrumenia. W jego obrębie tworzy grupę gatunków loti wraz z Zygaena christa, Zygaena armena, Zygaena ecki oraz Zygaena ignifera^[6]^[7]. W obrębie gatunku wyróżnia się liczne podgatunki o niepewnym statusie^[1]^[3]:

Zygaena loti achilleae Esper, 1780
Zygaena loti alpestris Burgeff, 1914
Zygaena loti arragonensis Staudinger, 1887
Zygaena loti avilensis Koch, 1948
Zygaena loti balcanica Reiss, 1922
Zygaena loti erythristica Tremewan & Manley, 1969
Zygaena loti failliei Dujardin, 1970
Zygaena loti hypochlora Dujardin, 1964
Zygaena loti janthina Boisduval, 1828
Zygaena loti ligustica Rocci, 1913
Zygaena loti loti Denis & Schiffermüller, 1775
Zygaena loti macedonica Burgeff, 1926
Zygaena loti miniacea Oberthür, 1910
Zygaena loti osthelderi Burgeff, 1926
Zygaena loti praeclara Burgeff, 1926
Zygaena loti restricta Stauder, 1915
Zygaena loti scotica Rowland-Brown, 1919
Zygaena loti tristis Oberthür, 1884
Zygaena loti wagneri Millière, 1885
Zygaena loti zobeli Reiss, 1921

Morfologia

Kopulacja

Motyl ten osiąga od 26 do 35 mm rozpiętości skrzydeł^[1]. Ciało ma krępo zbudowane. Głowa zaopatrzona jest w maczugowate, drobno piłkowane czułki. Szeroki tułów jest czarny z białymi elementami na patagiach i tegulach^[8]. Skrzydła są prześwitujące. Przednie skrzydło osiąga od 12 do 16 mm długości. Jego tło jest czarne z niebieskim lub granatowym połyskiem, a u samicy zwykle ponadto z żółtym przyprószeniem. Na tym tle występuje zmienny wzór z plamek^[8]^[1]^[3], którego barwa może być od żółtej przez pomarańczową i czerwoną aż po kawowobrązową^[8]. Plamy piąta i szósta łączą się we wzorze w nerkowaty kształt sięgający ku tyłowi do połowy komórki między trzecią gałęzią żyłki medialnej (M₃) a pierwszą gałęzią żyłki kubitalnej (Cu₁)^[8]^[1]^[3]. Poza tym łączyć się mogą ze sobą plamy pierwsza i trzecia oraz druga i czwarta, a czasem wszystkie plamy skrzydła przedniego są połączone. Niekiedy plama pierwsza rozciągnięta jest wzdłuż żyłki subkostalnej (Sc)^[8]^[1]. Skrzydła tylnej pary mają tło takiej samej barwy jak plamy na skrzydłach pary pierwszej^[8]. Odnóża są stosunkowo jasne z żółtym opyleniem^[3]^[2].

♀
♀ △

Odwłok zwykle jest cały czarny z metalicznym połyskiem, w bardzo rzadkich przypadkach zaopatrzony jest w czerwoną obrączkę z czarnym przyprószeniem^[8]^[1]^[3]. Genitalia samca mają wyrostki unkusa położone blisko siebie, u nasady szerokie i ku szczytom stożkowato się zwężające. Edeagus jest pozbawiony zesklerotyzowanej płytki oraz dwukrotnie dłuższy niż płytka brzuszna (lamina ventralis) i wezyka (rurka prąciowa). Narządy kopulacyjne samicy cechują się brakiem tarczki, pozbawioną znamienia torebką kopulacyjną oraz wlotem przewodu torebki wykształconym w formie owalnej tarczy o gruboziarnistym urzeźbieniu^[8].

Gąsienice mają krępe ciało. Ubarwione są żółto z dwoma szeregami czarnych plamek, biegnącymi wzdłuż grzbietu. Oskórek porastają rzadko rozmieszczone szczecinki^[3]^[2].

Ekologia i występowanie

Owad ten zamieszkuje siedliska ciepłe, otwarte i suche, zwłaszcza o podłożu wapiennym. Spotykany jest m.in. na murawach kserotermicznych, trawiastych i skalistych stokach, przytorzach oraz suchych polanach i łąkach śródleśnych. Owady dorosłe aktywne są od czerwca do sierpnia^[1]^[8]^[2]. Latają niechętnie^[1]. Odżywiają się nektarem kwiatów, najchętniej tych o ubarwieniu niebieskim i fioletowym^[1]^[3]. Zapłodniona samica składa żółtawo zabarwione jaja w klastrach na roślinach żywicielskich gąsienic^[1]. Gąsienice są fitofagami żerującymi na cieciorce pstrej, koniklecy czubatej, komonicy zwyczajnej i różnych gatunkach koniczyn^[1]^[3]. Ich rozwój trwa stosunkowo długo i zwykle zimują dwukrotnie^[1]. Wskutek tego spotykane są przez cały rok^[2]. W pełni wyrośnięte konstruują białawej barwy kokon w pobliżu gleby i w nim się przepoczwarczają^[1].

Gatunek zachodniopalearktyczny^[4]. W Europie znany jest z Hiszpanii, Andory, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Luksemburgu, Niemiec, Szwajcarii, Liechtensteinu, Austrii, Włoch, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji oraz europejskich części Rosji i Turcji^[5]. Dalej na wschód występuje w zachodniej części Azji^[8]. W Polsce jest gatunkiem dość rzadkim^[9] i stosunkowo lokalnym. Przez polską część Pomorza i Mazur przebiega jego północna granica zasięgu^[8].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Krzysztof Jonko: Zygaena loti (Denis & Schiffermüller, 1775). [w:] Lepidoptera Mundi [on-line]. [dostęp 2021-02-06].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Zygaena loti – Kraśnik rogalik. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2021-02-05].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Kraśnik rogalik. [w:] Przyroda Świętokrzyska [on-line]. [dostęp 2021-02-05].
↑ ^a ^b Zygaena. [w:] Funet.fi [on-line]. [dostęp 2021-02-05].
↑ ^a ^b Zygaena loti. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2021-02-06].
↑ A. Hofmann, W.G. Tremewan. A revised check-list of the genus Zygaena Fabricius, 1775 (Lepidoptera: Zygaenidae, Zygaeninae), based on the biospecies concept. „Entomologist’s Gazette”. 61, s. 119–131, 2010.
↑ Konstantin A. Efetov, Axel Hofmann, Gerhard Tarmann, W.G. Tremewam. Taxonomic comments on the treatment of the Zygaenidae (Lepidoptera) in volume 3 of Moths of Europe, Zygaenids, Pyralids 1 and Brachodids (2012). „Nota Lepidopterologica”. 37 (2), s. 123–133, 2014. DOI: 10.3897/nl.37.7940.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Jerzy S. Dąbrowski: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyty 14-15. Ślimakówki – Limacodidae, kraśniki – Zygaenidae. Toruń: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1998.
↑ Konrad Kata. Nowe stanowiska niektórych rzadkich gatunków motyli (Lepidoptera) w Puszczy Sandomierskiej. „Wiadomości Entomologiczne”. 18 (2), s. 127–128, 1999.

[Jonko-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Krzysztof Jonko: Zygaena loti (Denis & Schiffermüller, 1775). [w:] Lepidoptera Mundi [on-line]. [dostęp 2021-02-06].

[insektarium-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Zygaena loti – Kraśnik rogalik. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2021-02-05].

[ps-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Kraśnik rogalik. [w:] Przyroda Świętokrzyska [on-line]. [dostęp 2021-02-05].

[funet-4] Zygaena. [w:] Funet.fi [on-line]. [dostęp 2021-02-05].

[fe-5] Zygaena loti. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2021-02-06].

[Hofmann-6] A. Hofmann, W.G. Tremewan. A revised check-list of the genus Zygaena Fabricius, 1775 (Lepidoptera: Zygaenidae, Zygaeninae), based on the biospecies concept. „Entomologist’s Gazette”. 61, s. 119–131, 2010.

[Efetov-7] Konstantin A. Efetov, Axel Hofmann, Gerhard Tarmann, W.G. Tremewam. Taxonomic comments on the treatment of the Zygaenidae (Lepidoptera) in volume 3 of Moths of Europe, Zygaenids, Pyralids 1 and Brachodids (2012). „Nota Lepidopterologica”. 37 (2), s. 123–133, 2014. DOI: 10.3897/nl.37.7940.

[Dąbrowski-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Jerzy S. Dąbrowski: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyty 14-15. Ślimakówki – Limacodidae, kraśniki – Zygaenidae. Toruń: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1998.

[Kata-9] Konrad Kata. Nowe stanowiska niektórych rzadkich gatunków motyli (Lepidoptera) w Puszczy Sandomierskiej. „Wiadomości Entomologiczne”. 18 (2), s. 127–128, 1999.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]