Lipno

Lipno – miasto w Polsce położone w województwie kujawsko-pomorskim, siedziba powiatu lipnowskiego oraz gminy wiejskiej Lipno.

Lipno

miasto i gmina
Plac Dekerta z ratuszem
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	lipnowski
Data założenia	przed XIV wiekiem
Prawa miejskie	15 kwietnia 1349
Burmistrz	Paweł Banasik
Powierzchnia	10,99 km²
Wysokość	80–120 m n.p.m.
Populacja (31.12.2023) • liczba ludności • gęstość	13 380 1226,5 os./km²
Strefa numeracyjna	54
Kod pocztowy	87-600
Tablice rejestracyjne	CLI
Położenie na mapie Polski Lipno
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Lipno
Położenie na mapie powiatu lipnowskiego Lipno
52°50′55″N 19°10′50″E
TERC (TERYT)	0408011
SIMC	0985830
Urząd miejski pl. Dekerta 8 87-600 Lipno
Strona internetowa
BIP

W XIX w. za czasów zaboru rosyjskiego miasto powiatowe guberni płockiej, następnie w województwie warszawskim (1919–1938) i pomorskim (1938–1939). W latach 1945–1954 siedziba wiejskiej gminy Jastrzębie. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa włocławskiego. Od 1999 r. po reformie administracyjnej jest siedzibą powiatu lipnowskiego.

Według danych GUS z 31 grudnia 2023 roku miasto liczyło 13 380 mieszkańców.

Miejsce popisów szlachty ziemi dobrzyńskiej I Rzeczypospolitej. Miejsce obrad sejmików ziemskich ziemi dobrzyńskiej od XVI wieku do pierwszej połowy XVIII wieku.

Położenie

Bulwar Poli Negri nad Mieniem

Miasto znajduje się w ziemi dobrzyńskiej. Jako trzecie w historii tych ziem uzyskało prawa miejskie. Odbywały się w nim sejmiki ziemskie.

Geograficznie Lipno usytuowane jest na Pojezierzu Dobrzyńskim. Odległość od Płocka wynosi 50 km, od Włocławka 23 km, od Torunia 54 km. Miasto oddalone od Warszawy o 160 km.

Przez miasto przepływa rzeka Mień.

Według danych z 1 stycznia 2010 roku powierzchnia miasta wynosi 10,99 km². Miasto stanowi 1,07% powierzchni powiatu.

Według danych z 2002 Lipno ma obszar 10,88 km², w tym:

• użytki rolne: 52%,
• użytki leśne: 13%.

Historia

• I wiek p.n.e. – osadnictwo łużyckie
• X – XI wiek – osada wczesnośredniowieczna, przynależność osady lipnowskiej do Polski Piastowskiej
• XIII – XIV wiek – najeżdżanie polskich terenów, m.in. Lipna i ziemi dobrzyńskiej przez Litwinów i Krzyżaków,
• 1343 – odbicie Lipna i ziemi dobrzyńskiej z rąk krzyżackich i przywrócenie tych terenów Polsce po pokoju w Kaliszu,
• 1349 – nadanie praw miejskich na prawie chełmińskim,
• 1392 – 1405 – zajęcie tych ziem przez Krzyżaków i przywrócenie ich Polsce w 1405 roku,
• 1409 – 1410 – odbijanie tych ziem podczas wojny polsko-krzyżackiej m.in. zajęcie Lipna w 1409 r. przez Krzyżaków, ostateczne odbicie i przejście pod polskie panowanie w 1410 roku po bitwie pod Grunwaldem,
• 1411 – I pokój toruński potwierdza ostateczny powrót Lipna i ziemi dobrzyńskiej do Korony Królestwa Polskiego,
• 1422 – akt powtórnej lokacji od króla Władysława Jagiełły.

Widok Lipna przed 1908

Miejsce straceń

• XV i XVI wiek– duży ośrodek wytwórczy,
• XV – XVIII w. – siedziba sądu ziemskiego,
• 1793 – miasto pod administracją zaboru pruskiego po II rozbiorze Polski,
• 1807 – miasto w Księstwie Warszawskim,
• 1815 – miasto w Królestwie Polskim (część Imperium Rosyjskiego) w zaborze rosyjskim,
• 1863 – w Lipnie i okolicach miały miejsce liczne walki polskich mieszkańców z carskimi oddziałami, m.in. w lasach pod Skępem koło Lipna podczas powstania styczniowego przeciwko rosyjskiemu zaborcy, nasilona rusyfikacja i represje po upadku powstania,
• 1918 – Lipno staje się częścią odrodzonej, niepodległej Polski,
• 1939 – początek niemieckiej okupacji, liczne zbrodnie na ludności polskiej i żydowskiej,
• 1941–1945 – podczas okupacji niemieckiej była używana nazwa niem. Leipe,
• 1946 – 5 lipca oddział Narodowego Zjednoczenia Wojskowego rozbił tutejszy posterunek Milicji Obywatelskiej
• 1375–, 1919–1975 i od 1999 – siedziba powiatu

Przynależność państwowa przed i po lokacji

Klasycystyczny ratusz w Lipnie

Prawa miejskie Lipno posiada dopiero od 1349 roku, jednak wcześniej istniało jako osada i wioska.

• przed 966 rokiem – tereny polskiego plemienia, Mazowszan,
• 966-1138 – Polska Piastowska,
• 1138-1320 – Polska w okresie rozbicia dzielnicowego, polskie Księstwo mazowieckie,
• 1320-1329 – Zjednoczone Królestwo Polskie,
• 1329-1343 – Państwo zakonu krzyżackiego,
• 1343-1392 – Zjednoczone Królestwo Polskie, od 1385 Korona Królestwa Polskiego,
• 1392-1405 – Państwo zakonu krzyżackiego,
• 1405-1569 – Korona Królestwa Polskiego
  • 1409-1410 – okupacja krzyżacka,
• 1569-1793 – Korona Królestwa Polskiego I Rzeczypospolitej,
• 1793-1807 – Królestwo Prus (zabór pruski),
• 1807-1815 – polskie Księstwo Warszawskie,
• 1815-1918 – Królestwo Kongresowe w składzie Imperium Rosyjskiego (zabór rosyjski),
  • 1915-1918 – okupacja niemiecka,
• 1918-1945 – II Rzeczpospolita Polska,
  • 1939-1945 – okupacja niemiecka, III Rzesza,
• 1945-1989 – Polska Rzeczpospolita Ludowa,
• od 1989 do dziś – III Rzeczpospolita Polska,

Demografia

Dane z 31 grudnia 2011 r.

Opis	Ogółem		Mężczyźni		Kobiety
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	15 027	100	7209	47,97	7818	52,03
zameldowanych na stałe	14 517	100	6961	47,95	7556	52,05
zameldowanych czasowo	510	100	248	48,63	262	51,37
gęstość zaludnienia [mieszk./km²]	1367		656		711

Ludność

• 1800 – 480 mieszkańców
• 1808 – 917
• 1825 – 3008
• 1827 – 2891
• 1857 – 3884
• 1897 – 6214
• 1919 – 8467
• 1921 – 8630
• 1939 – 12 018
• 1946 – 8389
• 1991 – 14 300
• 2004 – 14 872
• 2006 – 14 884
• 2008 – 14 787
• 2009 – 14 791
• 2010 – 15 089
• 2011 – 15 020
• 2012 – 15 077

Wykres liczby ludności Lipna od początku wieku XIX

Miasto nawiedziły epidemie w latach: 1348, 1623, 1626–1629, oraz 1708–1709. Przed wybuchem II wojny światowej 40% mieszkańców Lipna stanowiła ludność pochodzenia żydowskiego.

• Piramida wieku mieszkańców Lipna w 2014 roku.

Zabytki

Kościół Wniebowzięcia NMP

Kościół ewangelicko-augsburski

• Park miejski w Lipnie założony w 1914 roku Położony jest w południowo-wschodniej części miasta, zajmując wzgórze morenowo-czołowe o powierzchni ok. 11 ha. Ma charakter przejściowy między drzewostanem naturalnym a założeniem parkowym. Najliczniej reprezentowane gatunki stanowią sosny, dęby szypułkowe. „Dąb Wolności” został posadzony w 1918 jako symbol uwolnienia spod jarzma zaborcy. W latach 20. XX w Parku odsłonięty został Pomnik Poległych, usunięty później przez niemieckiego okupanta. Przy północnym wejściu znajduje się pomnik Niepodległości. Głównym elementem kompozycyjnym jest polana przylegająca do alei poprzecznej, utrzymana w formie parteru kwiatowego, gdzie dawniej znajdował się zegar kwiatowy i herb, kawiarnia, a także staw, po którym pływały łabędzie. Centralnym punktem polany jest okrągły kwietnik, a nieco dalej znajduje się zabytkowa drewniana altana z 1924. Część zachodnia utrzymana jest w stylu naturalistycznym ze swobodnie prowadzonymi alejami, a najwyższy punkt zajmuje amfiteatr z muszlą koncertową zbudowany w końcu lat 70. W okresie międzywojennym park otrzymał czwartą lokatę w kraju za nasadzenia drzew i był wysoko notowany w rankingach europejskich. Wejście do Parku było wówczas płatne.

• gotycki Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny

Zbudowany w 1388 w stylu gotyckim, najprawdopodobniej na miejscu wcześniej istniejącego. Zamknięty pod koniec XVIII, a ponownie otwarty w 1819. Po remoncie cały budynek został obniżony, co wpłynęło na utratę cech charakterystycznych dla stylu gotyckiego. W drugiej połowie XIX dobudowano kaplice św. Barbary i św. Teresy, przebudowano kruchtę. Okna ostrołukowe w prezbiterium i nawie zdobione są witrażami. Ołtarz wykonany w pierwszej połowie XVIII, a przeniesiony z klasztoru Ojców Bernardynów w Skępem ok. 1762. Odnawiany był w latach 1952 i 1975. W kościele znajdują się również dwa ołtarze boczne rokokowe z fragmentami barokowymi z XVIII.

• neogotycki kościół ewangelicko-augsburski z lat 1865–1868
• neogotycka kaplica cmentarna z 1837
• ratusz klasycystyczny zbudowany po 1831
• domy z XIX
• Od początku wieku XX działała w Lipnie parafia prawosławna z murowaną cerkwią przy ul. Gdańskiej. Po przebudowie w latach 20. i 30. XX wieku budynek przeznaczono na Dom Ludowy, obecnie mieści się w niej kino „Nawojka”
• stara synagoga z XIX, obecnie na jej miejscu znajduje się apteka „Nowa”
• nowa synagoga z pocz. XX, obecnie dom towarowy.

Edukacja

Zespół Szkół Technicznych im. Ziemi Dobrzyńskiej

• Szkoła Podstawowa nr 2 im. Władysława Broniewskiego
• Szkoła Podstawowa nr 3 im. Mikołaja Kopernika
• Szkoła Podstawowa Specjalna nr 4 im. Janusza Korczaka
• Szkoła Podstawowa nr 5 im. Jana Pawła II
• Publiczne Gimnazjum im. Noblistów Polskich
• Gimnazjum Prywatne im. Jadwigi Jałowiec
• Liceum Ogólnokształcące im. Romualda Traugutta
• Zespół Szkół Technicznych im. Ziemi Dobrzyńskiej

Sport w mieście

Stadion im. Wiesława Witeckiego

Klub piłkarski Mień

Jego założycielem był w 1922 nauczyciel miejscowego gimnazjum Jan Horowica. W 1934 na peryferiach miasta do użytku oddano stadion. Największe sukcesy drużyna odnosiła w latach 1983–1984 i 1990–2001 grając w III lidze i mając za przeciwników drużyny z Pomorza, Śląska czy Wielkopolski. Od sezonu 2001-2002 drużyna gra w IV lidze kujawsko-pomorskiej. Mień Lipno na swoim boisku podejmowała m.in.: Legię Warszawa, Polonię Warszawa, Widzew Łódź oraz Wisłę Płock. Aktualnie występuje w V lidze kujawsko-pomorskiej.

Motocross

W mieście istnieje również motocrossowy klub Jastrząb. Z lipnowskim motocrossem związany jest tor przy ul. Wyszyńskiego, który jest jednym z najatrakcyjniejszych w Europie. Uczestnikami zawodów byli m.in. sportowcy z Białorusi, Czech, Estonii, Litwy, Łotwy, Niemiec, Rosji. Z zawodników klubowych należy wymienić m.in. Jacka Olszewskiego, Marcina Abramowskiego, Michała Stępińskiego i Mateusza Ognistego.

Karate

Od dziesięciu lat w Lipnie działa klub Kyokushin Karate, zrzeszając ok. 80 osób. Lipnowscy karatecy posiadają liczne osiągnięcia w działalności sportowej, do których zaliczyć można m.in. tytuł mistrza europy

Lipnowiak Lipno

Od 2005 roku funkcjonuje Międzyszkolny Klub Sportowy siatkówki dziewcząt „Lipnowiak” w Lipnie.

Administracja i samorząd

Miasto jest członkiem stowarzyszenia Unia Miasteczek Polskich.[1]

Wspólnoty religijne

Kościół bł. Michała Kozala BM

Kościół Ewangelicko-Augsburski

• parafia Ewangelicko-Augsburska w Lipnie

Kościół katolicki

• parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Lipnie
• parafia bł. Michała Kozala w Lipnie

Świadkowie Jehowy

• zbór Świadków Jehowy

Komunikacja

Kolejowa

W Lipnie znajduje się jedna stacja kolejowa Lipno, leżąca na linii kolejowej nr 27. Linia jest obsługiwana w okolicy Lipna przez spółkę Arriva RP. W rozkładzie 2009/2010 przewidziano 5 par pociągów relacji Toruń Główny – Lipno dodatkowo jedna kursuje tylko do Torunia Wschodniego. 3 pary do Sierpca oraz jedna dodatkowa kursująca tylko do stacji Skępe jeden pociąg dodatkowo jedzie od stacji Skępe do Torunia. Jedna para relacji Toruń Główny – Sierpc kursuje tylko w wybrane dni podczas wakacji.

Kolej wąskotorowa dotarła do Lipna w 1916. Była to linia łącząca leżących koło Torunia Lubicz z Lipnem. Krótko przed II wojną światową powstała linia normalnotorowa łącząca Toruń z Nasielskiem. Stacja Lipno została otwarta 23 stycznia 1937.

Samochodowa

Miasto jest ważnym węzłem drogowym. Znajduje się przy drodze krajowej nr 10 (Szczecin – Bydgoszcz – Lipno – Płońsk) i nr 67 (Włocławek – Fabianki – Lipno) oraz na drodze wojewódzkiej nr 557 (Lipno – Rypin), nr 558 (Lipno – Wielgie) – w stronę Dobrzynia nad Wisłą i nr 559 (Lipno – Płock).

W mieście funkcjonują dwa dworce autobusowe funkcjonujące w centrum miasta w rejonie ul. 3 Maja. Dworzec na rogu ulic 3 Maja i 22 Stycznia oddany do użytku w 2007 r. obsługuje kursy Kujawsko-Pomorskiego Transportu Samochodowego i Arrivy Bus o. Toruń w kierunku Bydgoszczy, Torunia, Brodnicy i Włocławka wyjeżdżające poza obszar powiatu lipnowskiego. Dworzec położony w kompleksie handlowo-usługowym Nowe Centrum Lipna otwarty w 2016 r. obsługuje kursy lokalne Powiatowego Zakładu Transportu Publicznego.

Urodzeni w Lipnie

• 
  Wincenty Rapacki
• 
  Pola Negri
• 
  Stanisław Ossowski
• 
  Ja’akow Meridor
• 
  Tosia Altman
• 
  Leszek Balcerowicz

• 1840 – Wincenty Rapacki,
• 1896 (lub 1897) – Pola Negri,
• 1897 – Stanisław Ossowski,
• 1913 – Ja’akow Meridor,
• 1918 – Tosia Altman,
• 1925 – Henryk Czarnecki,
• 1947 – Leszek Balcerowicz.

Pomnik na placu Dekerta

Media w Lipnie

• SM Lipno – debiut od 3 października 2014 o godz. 19:00.

Zobacz też

• Izba Pamięci Poli Negri w Lipnie
• cmentarz żydowski w Lipnie
• ks. Szczęsny Starkiewicz

Bibliografia

• Mirosław Krajewski: Dobrzyński słownik biograficzny. Ludzie europejskiego regionu, Włocławek 2002.
• Mirosław Krajewski, Nowy słownik biograficzny ziemi dobrzyńskiej, t. 1-2, Dobrzyńskie Towarzystwo Naukowe, Rypin 2014.
• Mirosław Krajewski (red.): Wartości kulturowe ziemi dobrzyńskiej, Dobrzyń nad Wisłą 2011.

Linki zewnętrzne

• Lipno – miasto z przeszłością. miastolipno.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-03-24)].
• Lipno, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 277 .