Lukrecjusz

Lukrecjusz, łac. Titus Lucretius Carus (ur. ok. 99 p.n.e., zm. ok. 55 p.n.e.) – rzymski poeta i filozof, jeden z nielicznej grupy (obok Katullusa oraz komediopisarzy Plauta i Terencjusza) poetów republikańskiego Rzymu, których utwory zachowały się do naszych czasów.

Portret imaginacyjny Lukrecjusza dłuta nieznanego włoskiego artysty (ok. 1860)

De rerum natura, 1570

Jedyne znane nam dzieło Lukrecjusza to napisany heksametrem poemat De rerum natura (O naturze wszechrzeczy), w sześciu księgach o łącznej objętości prawie 7500 wersów.

Utwór ten uważa się za arcydzieło literatury łacińskiej, podkreśla się też jego wpływ na rozwój całej następującej po Lukrecjuszu poezji, włącznie z Wergiliuszem. Jest to wykład filozofii epikurejskiej, a jego przesłaniem jest wyzwolenie człowieka od przesądów i strachu przed śmiercią. Lukrecjusz stara się to osiągnąć, przechodząc stopniowo od etycznych aspektów nauki Epikura do jego fizyki i psychologii. Lukrecjusz nie ukończył jednak swego poematu, a po jego śmierci wydał go Cyceron.

Życie i twórczość

O życiu Lukrecjusza wiadomo niewiele. Jednym ze źródeł informacji jest Chronica Eusebia św. Hieronima, według której Lukrecjusz urodził się w roku 94 p.n.e., oszalał po przedawkowaniu napoju miłosnego, podczas przebłysków rozsądku napisał szereg ksiąg, które zostały przeredagowane przez Cycerona, i popełnił samobójstwo w 44 roku swojego życia.

Przekaz św. Hieronima można podważać: epikureizm Lukrecjusza przedstawiony w jego dziele jest silnie racjonalistyczny i trudno przypuszczać, by uważał truciznę za sposób rozwiązania problemów. Ponadto Hieronim był wrogiem epikureizmu, który zaprzeczał istnieniu życia pozagrobowego, jego relacje należy więc traktować z ostrożnością. Z drugiej strony, polski tłumacz De rerum natura, Adam Krokiewicz, uznał informację o samobójstwie Lukrecjusza za prawdopodobną, biorąc pod uwagę melancholię, jaką przesiąknięty jest cały poemat, a w szczególności jego III księga.

W jednym z listów do brata sprawę poematu Lukrecjusza poruszał Cyceron. Jest to ostatnia napotykana w źródłach wzmianka o dziele Lukrecjusza aż do uwagi Donata z IV wieku, który w biografii Wergiliusza, pisząc o przywdzianiu przez niego togi virilis (jako znaku pełnoletniości), dodaje: tego samego dnia [to znaczy 15 października 55 p.n.e.] zmarł poeta Lukrecjusz. Przyjmując za prawdę informację Hieronima, że Lukrecjusz żył 44 lata, otrzymujemy datę jego urodzenia jako rok 99 p.n.e.

Jedyne, co z całą pewnością można stwierdzić o życiu Lukrecjusza to fakt, że był przyjacielem lub klientem poety Gajusza Memmiusza, któremu dedykował swój poemat.

Linki zewnętrzne

• Ewa Gudaniec, Lukrecjusz, Powszechna Encyklopedia Filozofii, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, ptta.pl [dostęp 2024-05-16].
• De rerum natura w originale na stronie „The Latin Library”

Język angielski:

• DavidD. Sedley DavidD., Lucretius, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, CSLI, Stanford University, 10 sierpnia 2013, ISSN 1095-5054 [dostęp 2018-10-17]  (ang.).
• DavidD. Simpson DavidD., Lucretius, Internet Encyclopedia of Philosophy, ISSN 2161-0002 [dostęp 2018-06-29]  (ang.).
• Projekt Gutenberg
• Lukrecjusz