Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej

Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej, MAEA (ang. International Atomic Energy Agency, IAEA) – organizacja pracująca na rzecz bezpiecznego i pokojowego wykorzystania energii jądrowej.

Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej

MAEA

Siedziba	Wiedeń
Członkowie	176 (stan na kwiecień 2023)
Dyrektor generalny	Rafael Mariano Grossi
Utworzenie	29 lipca 1957
Strona internetowa

Agencja ma swoją siedzibę w Wiedniu (Austria). Dodatkowo posiada dwa biura ochrony regionalnej w Toronto (Kanada) i Tokio (Japonia) oraz laboratoria w: Seibersdorfie (Austria), Wiedniu (Austria), Monako i Trieście (Włochy).

Historia

MAEA została założona jako autonomiczna organizacja 29 lipca 1957 r., a jej dyrektorem generalnym był Sterling Cole (USA). W latach 1997–2009 agencją kierował Muhammad el-Baradei (Egipt), który w 2005 r. odebrał dla swojej organizacji Pokojową Nagrodę Nobla. W 2009 el-Baradei zrezygnował z ubiegania się o wybór na kolejną kadencję. W dniu 2 lipca 2009 r. na stanowisko dyrektora generalnego MAEA został nominowany Yukiya Amano, ambasador Japonii przy MAEA. Dzięki poparciu krajów rozwiniętych pokonał głównego kontrkandydata, Abdula Minty’ego z RPA, uzyskując 23 głosy w 35-osobowej Radzie Naczelnej MAEA. Pierwsze wybory rozpisane na marzec 2009 roku nie wyłoniły następcy el-Baradei, natomiast tuż przed wyborami lipcowymi z rywalizacji wycofał się Ambasador Słowenii przy MAEA, Ernest Petrič.

Struktura organizacyjna

MAEA jest specjalistyczną agencją ONZ, ale nie działa pod jej ścisłą kontrolą, pomimo że raporty są przedstawiane na Zgromadzeniu Ogólnym oraz Radzie Bezpieczeństwa. Struktura i funkcjonowanie MAEA zawarte są w jej statucie. Agencja składa się z trzech głównych części: Sekretariatu, Rady Naczelnej oraz Konferencji Generalnej.

Konferencja Generalna

Konferencja Generalna jest najważniejszym organem ustawodawczym w MAEA. W skład wchodzą wszystkie państwa członkowskie. Konferencja Generalna odbywa się corocznie, zazwyczaj we wrześniu, by rozważyć oraz zaakceptować planowany program oraz budżet agencji.

Rada Gubernatorów

Rada Gubernatorów jest jednym z dwóch ustawodawczych organów MAEA. Składa się ona z 35 państw członkowskich, desygnowanych i wybieranych przez Konferencję Generalną. Rada zbiera się pięć razy do roku: w marcu, w czerwcu, dwa razy we wrześniu (przed i po Konferencji Generalną) oraz w grudniu. Na spotkaniach analizowany jest budżet, program oraz warunki przyjęcia nowych członków.

Członkowie Rady na rok 2022 – 2023 to:

Argentyna Australia Brazylia Bułgaria Burundi

Kanada Chiny Kolumbia Kostaryka Czechy

Finlandia Francja Niemcy Gwatemala Indie

Irlandia Japonia Kenia Korea Południowa Libia

Namibia Pakistan Katar Rosja Dania

Arabia Saudyjska Singapur Słowenia RPA Szwajcaria

Turcja Wielka Brytania Stany Zjednoczone Ameryki Urugwaj Wietnam

Państwa członkowskie i daty wstąpienia do organizacji

Kraje członkowskie MAEA

W 2023 Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej liczyła 177 państwa członkowskie.

• 1957 – Afganistan, Albania, Argentyna, Australia, Austria, Białoruś, Brazylia, Bułgaria, Kanada, Kuba, Dania, Dominikana, Egipt, Salwador, Etiopia, Francja, Niemcy, Grecja, Gwatemala, Haiti, Stolica Apostolska, Węgry, Islandia, Indie, Indonezja, Izrael, Włochy, Japonia, Republika Korei, Monako, Maroko, Birma, Holandia, Nowa Zelandia, Norwegia, Pakistan, Paragwaj, Peru, Polska, Portugalia, Rumunia, Federacja Rosyjska, Serbia, Afryka Południowa, Hiszpania, Sri Lanka, Szwecja, Szwajcaria, Tajlandia, Tunezja, Turcja, Ukraina, Wielka Brytania, Stany Zjednoczone, Wenezuela, Wietnam
• 1958 – Belgia, Ekwador, Finlandia, Iran, Luksemburg, Meksyk, Filipiny, Sudan
• 1959 – Irak
• 1960 – Chile, Kolumbia, Ghana, Senegal, Mali, Demokratyczna Republika Konga
• 1962 – Liberia, Arabia Saudyjska
• 1963 – Algieria, Boliwia, Wybrzeże Kości Słoniowej, Liban, Syria, Urugwaj
• 1964 – Kamerun, Gabon, Kuwejt, Nigeria

1965 – Kostaryka, Cypr, Jamajka, Kenia, Madagaskar 1966 – Jordania, Panama 1967 – Sierra Leone, Singapur, Uganda 1968 – Liechtenstein 1969 – Malezja, Niger, Zambia 1970 – Irlandia 1972 – Bangladesz 1973 – Mongolia 1974 – Mauritius 1976 – Katar, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Tanzania 1977 – Nikaragua 1983 – Namibia 1984 – Chiny 1986 – Zimbabwe 1992 – Estonia, Słowenia 1993 – Armenia, Chorwacja, Czechy, Litwa, Słowacja 1994 – Macedonia, Kazachstan, Wyspy Marshalla, Uzbekistan, Jemen 1995 – Bośnia i Hercegowina 1996 – Gruzja 1997 – Łotwa, Malta, Republika Mołdawii

1998 – Burkina Faso 1999 – Angola, Benin 2000 – Tadżykistan 2001 – Azerbejdżan, 2002 – Erytrea, Botswana 2003 – Honduras, Seszele, Kirgistan 2004 – Mauretania, Togo 2005 – Czad 2006 – Belize, Malawi, Czarnogóra, Mozambik 2007 – Bahrajn, Burundi, Wyspy Zielonego Przylądka, Nepal, Palau, Republika Konga 2008 – Nepal, Palau, Papua-Nowa Gwinea 2009 – Bahrajn, Burundi, Kambodża*, Kongo, Lesotho, Oman, Rwanda 2011 – Laos, Tonga 2012 – Dominika, Fidźi, Papua-Nowa Gwinea, Rwanda, Togo, Trinidad i Tobago 2013 – Suazi, San Marino 2014 – Bahamy, Brunei, Komory 2015 – Antigua i Barbuda, Barbados, Dżibuti, Gujana, Vanuatu 2016 – Saint Lucia, Gambia, Turkmenistan 2017 – Saint Vincent i Grenadyny 2018 – Grenada 2019 – Saint Lucia 2020 – Komory 2021 – Samoa

• Kambodża, dołączyła do MAEA w 1958, wycofała się z Agencji 26 marca 2003, po czym ponownie przystąpiła do Agencji 23 listopada 2009.

Dyrektorzy generalni w historii MAEA

• Sterling Cole: 1957–1961
• Sigvard Eklund: 1961–1981
• Hans Blix: 1981–1997
• Muhammad el-Baradei: 1997–2009
• Yukiya Amano: 2009–2019
• Rafael Mariano Grossi: od 2019

Linki zewnętrzne

• Państwowa Agencja Atomistyki: Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (MAEA). [dostęp 2022-03-25]. (pol.)
• Strona oficjalna: International Atomic Energy Agency (IAEA). [dostęp 2022-03-25]. (ang. • arab. • chiń. • fr. • hiszp. • ros.)
• Statut Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej podpisany w Nowym Jorku dnia 26 października 1956 r. (Dz.U. z 1958 r. nr 41, poz. 187) (pol.)
• Poprawka do Statutu przyjęta w Wiedniu 27 września 1984 (Dz.U. z 2003 r. nr 131, poz. 1202) (pol.)