Wikipedia

Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku

państwowa instytucja kultury

Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku (MIIWŚ) – państwowa instytucja kultury powołana w 2008[1]. Muzeum zostało otwarte 23 marca 2017[2]. Muzeum jest podległe i nadzorowane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego[3].

Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku
Ilustracja
Siedziba muzeum
Państwo

 Polska

Miejscowość

Gdańsk

Adres

pl. Władysława Bartoszewskiego 1
80-862 Gdańsk

Data założenia

1 września 2008

Dyrektor

Rafał Wnuk (p.o.)

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku”
Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa konturowa województwa pomorskiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku”
Położenie na mapie Gdańska
Mapa konturowa Gdańska, w centrum znajduje się punkt z opisem „Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku”
54°21′21″N 18°39′38″E/54,355833 18,660556
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Rekonstrukcja uliczki przedwojennego miasta
Radziecki czołg T-34-85
Maszyna szyfrująca Enigma
Głaz z Krępy Kaszubskiej upamiętniający urodziny Hitlera

Cele i działalność

edytuj

Podstawowym zadaniem Muzeum II Wojny światowej ma być upowszechnianie wiedzy o II wojnie światowej, ukazywanie polskiej perspektywy na największy konflikt w dziejach ludzkości, kultywowanie pamięci o ofiarach totalitarnych systemów i bohaterach walk o wolność wielu narodowości. W ramach prowadzonej przez Muzeum działalności wystawienniczej, naukowej, edukacyjnej promuje się Polskę jako kraj „strażnika pamięci” Europy i świata o latach 1939–1945, znający i honorujący wartość wolności i postaw obywatelskich.

Historia muzeum

edytuj

Muzeum zostało powołane 1 września 2008 zarządzeniem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pod nazwą Muzeum Westerplatte w Gdańsku[1]. W tym samym dniu premier Donald Tusk powołał pełnomocnika do spraw Muzeum II Wojny Światowej w osobie prof. dra hab. Pawła Machcewicza. W skład zespołu pełnomocnika ds. muzeum weszli także dr hab. Piotr M. Majewski – historyk z Uniwersytetu Warszawskiego i dr Janusz Marszalec, który w latach 2000–2007 pełnił funkcję naczelnika Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku. Celem zespołu było m.in. wypracowanie koncepcji programowej Muzeum II Wojny Światowej. Koncepcja została zaprezentowana na forum publicznym 6 października 2008 roku w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w Warszawie podczas dyskusji z udziałem historyków i muzealników. Tekst koncepcji oraz zapis dyskusji zostały ogłoszone drukiem[4], są także dostępne bezpośrednio na stronie internetowej Muzeum[5]. Przy opracowaniu koncepcji i treści wystaw współpracowali znawcy historii II wojny światowej i totalitaryzmów, m.in. Norman Davies, Timothy Snyder, Tomasz Szarota, Włodzimierz Borodziej i Jerzy Wojciech Borejsza[6].

26 listopada 2008 minister kultury i dziedzictwa narodowego Bogdan Zdrojewski przemianował państwową instytucję kultury Muzeum Westerplatte na Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku[7]. Jednocześnie określił zakres zadań placówki, stwierdzając, że „przedmiotem działalności muzeum jest gromadzenie zbiorów dotyczących historii II wojny światowej, ich ochrona oraz udostępnianie poprzez prowadzenie w szczególności działalności wystawienniczej, popularyzatorskiej, edukacyjnej i wydawniczej”[7].

15 kwietnia 2016 minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński poinformował o planowanym połączeniu Muzeum II Wojny Światowej z Muzeum Westerplatte i Wojny 1939 (w organizacji), utworzonym w 2015[8]. Do decyzji Glińskiego przyczyniły się zamówione przez ministerstwo nieprzychylne recenzje Wystawy Głównej muzeum autorstwa Jana Żaryna, Piotra Semki oraz Piotra Niwińskiego[9][10].

Pod koniec roku 2016 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku zakwestionował decyzję ministra kultury o połączeniu placówek i nakazał wstrzymanie prac nad ich połączeniem do czasu rozpoznania sprawy. Decyzja sądu została uznana przez Ministerstwo Kultury za nieprawomocną[11]. W styczniu 2017 roku Naczelny Sąd Administracyjny uchylił postanowienie WSA[12].

30 stycznia 2017 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wstrzymał połączenie muzeów do czasu prawomocnego rozpoznania zażalenia złożonego przez dyrekcję muzeum i Rzecznika Praw Obywatelskich. 23 marca muzeum zostało udostępnione dla zwiedzających[13]. 5 kwietnia Naczelny Sąd Administracyjny ostatecznie oddalił wniosek o wstrzymanie wykonania zarządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. 6 kwietnia na p.o. dyrektora połączonych placówek został mianowany dr Karol Nawrocki[14].

17 września 2019 przed muzeum odsłonięto pomnik Witolda Pileckiego, przedstawiający rotmistrza w mundurze i z czapką obozową w dłoni. Autorem postumentu, którego odlanie i ustawienie kosztowało 400 tys. zł, jest Maciej Jagodziński-Jagennmerr[15][16].

20 października 2020 odbyło się inauguracyjne posiedzenie Młodzieżowej Rady Muzeum II Wojny Światowej. Jest to organ doradczo-konsultacyjny, który składa się z 14 radnych. Obecnie przewodniczącym rady jest Mikołaj Sobański-Jóźwiak[17].

Kierownictwo

edytuj

Dyrektorzy[18]:

Wicedyrektorzy / zastępcy dyrektora[18]:

Struktura

edytuj

W ramach muzeum funkcjonują następujące działy: Zbiorów, Archeologiczny, Wystaw, Naukowo-Edukacyjny, Kontaktów Międzynarodowych, Wydarzeń Kulturalnych, Dokumentacji Filmowej, Komunikacji i Promocji, Marketingu i Sprzedaży, Prawno-Administracyjny, Bezpieczeństwa, Finansowy, Techniczno-Inwestycyjny, Biblioteka i Biuro Dyrektora[23].

Siedziba muzeum

edytuj

Od początku lutego 2009 siedziba Muzeum II Wojny Światowej mieściła się w ciągu kamienic przy ul. Długiej 81/83 w Gdańsku. Siedziba ta miała mieć charakter tymczasowy i pełnić swoją funkcję do 2014, kiedy to planowane było oddanie do użytku nowoczesnego budynku muzealnego, zbudowanego przy ul. Wałowej, na terenie historycznej Wiadrowni oraz byłej pętli autobusowej, u zbiegu Kanału Raduni i Motławy, w pobliżu historycznego budynku Poczty Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku – jednego z miejsc, gdzie rozpoczęła się II wojna światowa.

W 2009 w wyniku konkursu stworzono wizualizację wystawy głównej, zgodną z założeniami teoretycznymi koncepcji programowej. Nagroda główna w konkursie wyniosła 50 tys. euro, przy czym ogólna pula nagród wyniosła łącznie 100 tys. euro. Następnym etapem tworzenia Muzeum II Wojny Światowej było przeprowadzenie międzynarodowego konkursu architektonicznego na budynek muzealny przy ul. Wałowej, dostosowany funkcjonalnie do potrzeb ekspozycji głównej, wystaw czasowych oraz funkcji edukacyjnych i archiwalnych muzeum. Projekt budynku został wybrany w 2010, a pierwszą nagrodę w konkursie zdobył projekt studia architektonicznego „Kwadrat” z Gdyni[24]. Budynek muzeum zajmuje powierzchnię około 23 tys. m kw., a wystawa główna – jedna z największych wystaw prezentowanych przez muzea historyczne na świecie – około 5 tys. m²[25].

Na terenie przeznaczonym dla muzeum przeprowadzone zostały prace archeologiczne na powierzchni 1,7 ha[26].

Muzeum II Wojny Światowej było budowane w głębokim na kilkanaście metrów suchym wykopie (tzw. wannie), którego realizacja przez firmę Soletanche Polska po 2 latach prac zakończyła się z opóźnieniem w końcu sierpnia 2014 i pochłonęła 95 mln zł (kolejnymi terminami zakończenia prac były: przełom kwietnia i maja 2013, luty 2014 i maj 2014). Samo Muzeum II Wojny Światowej budowało konsorcjum firm Warbud i Hochtief za 249,9 mln zł. Wszystkie środki na ten cel pochodzą z Ministerstwa Kultury[27].

W kwietniu 2015 Rada Ministrów postanowiła o kolejnym przesunięciu terminu zakończenia budowy na 2016 oraz o zwiększeniu środków na tę budowę do 448,9 mln zł[28]. Prace budowlane miały się zakończyć latem 2016 roku. Z częściowo przeszklonej wieży nowej placówki o wysokości 40,51 m można podziwiać panoramę Gdańska. Jedna ze ścian wieży jest nachylona pod kątem 56 stopni względem ziemi[29].

Budynek otwarto w marcu 2017. Od 23 marca do 27 grudnia 2017 muzeum odwiedziło 413 812 osób[30]. 24 listopada 2018 całkowita liczba zwiedzających przekroczyła milion osób[31].

Rada muzeum

edytuj
 
Fragment wystawy głównej

Przy Muzeum II Wojny Światowej – przed połączeniem – działała Rada Muzeum, która „sprawowała nadzór nad wypełnianiem przez muzeum jego powinności wobec zbiorów i społeczeństwa”[32]. Jej członków powoływał i odwoływał Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Inauguracyjne posiedzenie Rady Muzeum II Wojny Światowej odbyło się 30 kwietnia 2009 w budynku Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w Warszawie. Członkami Rady Muzeum II Wojny Światowej I kadencji (2009–2013) zostali[33]:

Czesław Cywiński i Andrzej Przewoźnik zginęli tragicznie 10 kwietnia 2010 w katastrofie samolotu pod Smoleńskiem jako członkowie oficjalnej delegacji władz Rzeczypospolitej Polskiej, która udawała się na obchody upamiętniające 70. rocznicę Zbrodni Katyńskiej. W ich miejsce do Rady w listopadzie 2010 r. powołani zostali:

8 grudnia 2010 na Przewodniczącego Rady Muzeum w miejsce Andrzeja Przewoźnika wybrany został Bogdan Chrzanowski.

W 2012 w miejsce owej pierwszej Rady powołana została Rada Powiernicza Muzeum, której pierwsze posiedzenie odbyło się 24 maja 2012[34]. W skład rady na pięcioletnią kadencję (2012–2017) zostali powołani[34]:

  • Bogdan Chrzanowski – przewodniczący (ponownie),
  • członkowie powołani ponownie: Piotr Cywiński, Tadeusz Filipkowski, Jarosław Krawczyk, Jack Lohman, Krzysztof Mikulski, Zdzisław Najder, Jacek Taylor, Dorota Zawacka-Wakarecy,
  • nowi członkowie: Grzegorz Fortuna – główny doradca Prezesa Rady Ministrów[35] oraz Jacek Miler.

Po połączeniu obu placówek w 2017, 7 lutego 2018 wicepremier oraz minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński powołał pierwszą kadencję Rady (2018–2022) nowo powstałej instytucji[36]:

Rada Muzeum w latach 2022–2024[37]:

Rada Muzeum powołana w lipcu 2024[38]:

Młodzieżowa Rada

edytuj

Młodzieżowa Rada Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku przede wszystkim pełni funkcję doradczą, dzięki niej młodzi ludzie mają wpływ na kształt i rozwój muzeum. Rada składa się z 14 radnych – 7 osób wybranych spośród uczniów i wolontariuszy współpracujących z Muzeum oraz 7 osób wyłonionych w drodze konkursu. Radni mają możliwość aktywnego uczestniczenia w wydarzeniach organizowanych przez Muzeum oraz zgłaszania wniosków i opinii dotyczących bieżącej działalności instytucji[39].

Odbiór wystawy głównej

edytuj

Gdy Wystawa Główna Muzeum II Wojny Światowej została ukończona, stała się przedmiotem zróżnicowanych ocen ze strony różnorodnych środowisk. Anna Dobrowolska na łamach magazynu „Kontakt” pochwaliła rozwagę kuratorów w doborze narracji na temat II wojny światowej oraz położenie akcentu na szczególne cierpienie Polaków w trakcie konfliktu[40]. Publicysta Waldemar Kumór z „Newsweeka” stwierdził, że „w nowoczesny i wciągający sposób kuratorzy wystawy opowiedzieli o wojnie – na świecie, a nie tylko w Polsce”[41]. Według amerykańskiego historyka Timothy’ego Snydera „narracja wystawy w Gdańsku zupełnie zmienia sposób postrzegania wojny”[42].

Pojawiły się również nieprzychylne opinie na temat Wystawy Głównej. Konserwatywny historyk Jan Żaryn, jakkolwiek twierdził, że „jest w niej na tyle dużo dobrych rozwiązań, że można śmiało zachęcić do jej obejrzenia”, skrytykował wystawę za sugestię, iż katolicy powszechnie kolaborowali z nazistowskimi Niemcami[43]. Dla odmiany z pozycji lewicowych Kornelia Sobczak poddała Wystawę Główną krytyce ze względu na chaos inscenizacyjny, niedostateczne skupienie się kuratorów na życiu codziennym ludności cywilnej, pobieżne zilustrowanie przyczyn prowadzących do wybuchu wojny oraz symetryzm w zrównaniu totalitaryzmów radzieckiego i nazistowskiego. Sobczak wyraziła również niepokój wobec drastycznych zmian zachodzących w treści ekspozycji od końca 2017 roku[44].

Jedna z kontrowersji wokół muzeum dotyczyła umieszczenia na wystawie stałej czołgu Sherman Firefly, który po remoncie w Poznaniu był zdolny do poruszania się o własnych siłach (choć na nieoryginalnej jednostce napędowej). Obecnie pojazd znajduje się w podziemiach muzeum, bez możliwości wzięcia udziału w pokazach dynamicznych (został z niego wymontowany silnik). Władze muzeum zapewniają jednak, że w przyszłości gmach placówki zostanie przebudowany tak, aby umożliwić wyprowadzenie czołgu na zewnątrz[45][46].

W nocy z 24 na 25 czerwca 2024 usunięto z wystawy w muzeum materiały dotyczące bohaterów II wojny światowej: rotmistrza Witolda Pileckiego, rodziny Ulmów oraz św. Maksymiliana Marii Kolbe[47]. Ruch ten wywołał niezadowolenie w niektórych kręgach oraz dyskusję w mediach[48]. Ostatecznie muzeum zapowiedziało włączenie do wystawy stałej Maksymiliana Kolbe i rodziny Ulmów, jednocześnie zapewniając, że „nie powieli nieścisłości i błędów, które widniały na usuniętych ekspozycjach”. Placówka zdementowała również doniesienia o usunięciu z wystawy fragmentu ekspozycji dotyczącego Witolda Pileckiego[49]. Jak sprecyzował w wywiadzie dla portalu Interia p.o. dyrektora muzeum Rafał Wnuk, Pilecki „zawsze był, jest i w dalszym ciągu będzie, tyle że w innym miejscu, niż go ustawił [poprzedni] dyrektor [Karol] Nawrocki. Pilecki na oryginalnej ekspozycji był, ale nie pokazany jako piękny przedwojenny oficer, tylko jako autor raportu Pileckiego w pasiaku obozowym. Mamy też dużą zewnętrzną wystawę na temat Pileckiego, którą każdy może obejrzeć. Przed muzeum stoi pomnik Pileckiego i oczywiście zawsze będzie”[50].

Wystawy czasowe

edytuj

Muzeum dysponuje nowoczesną salą wystaw czasowych o powierzchni 1000 m². Od momentu otwarcia w 2017 roku zaprezentowano na niej takie wystawy jak[51]:

  • „Westerplatte w 7 odsłonach”[52]
  • „Wojsko Polskie w obiektywie Henryka Poddębskiego”[53]
  • „Adwokaci w służbie Ojczyźnie”[54]
  • „Milion zza oceanu. Amerykanie polskiego pochodzenia w Armii USA w czasie drugiej wojny światowej”[55][56]
  • „Dziedzictwo utracone”[57] – ekspozycja stworzona w oparciu o model slow muzeum
  • „Walka i cierpienie. Obywatele polscy podczas II wojny światowej”[58]

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Zarządzenie Nr 29 Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 1 września 2008 r. w sprawie utworzenia Muzeum Westerplatte w Gdańsku (Dz. Urz. MKiDN Nr 5, poz. 48) [dostęp 2016-04-16].
  2. ↑ Emilia Stawikowska Kulisy otwarcia Muzeum II Wojny 14 marca 2017.
  3. ↑ Wyszukiwarka podmiotów – Spis podmiotów. gov.pl, 14 kwietnia 2020. [dostęp 2021-11-10].
  4. ↑ „Przegląd Polityczny” nr 91/92, 2008.
  5. ↑ Materiały do pobrania « Media « Muzeum II Wojny Światowej. muzeum1939.pl. [dostęp 2015-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-22)].
  6. ↑ MIIWŚ. Nowy dyrektor zapowiada rychłe zmiany na wystawie [online], gdansk.pl [dostęp 2017-05-21].
  7. ↑ a b Zarządzenie nr 41 Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 26 listopada 2008 r. zmieniające zarządzenie w sprawie utworzenia Muzeum Westerplatte w Gdańsku. bip.mkidn.gov.pl. [dostęp 2015-12-21].
  8. ↑ Obwieszczenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 15 kwietnia 2016 r. o zamiarze i przyczynach połączenia państwowych instytucji kultury Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku oraz Muzeum Westerplatte i Wojny 1939. bip.mkidn.gov.pl. [dostęp 2016-04-16].
  9. ↑ Hubert Orzechowski: „Niewiele wspólnego z wiedzą historyczną”. Muzeum II Wojny Światowej odpowiada recenzentom Glińskiego. 2016-07-15. [dostęp 2018-01-29]. (pol.).
  10. ↑ Jarosław Zalesinski: Krytyczne recenzje programu wystawy głównej Muzeum II Wojny Światowej. 2015-06-30. [dostęp 2018-01-29]. (pol.).
  11. ↑ ''Konflikt wokół MIIWŚ: prof. Machcewicz usunięty z debaty historyków na polecenie ministra?'' [online], www.gdansk.pl [dostęp 2017-01-16].
  12. ↑ Postanowienie NSA w sprawie wstrzymania wykonania zarządzenia Ministra Kultury dotyczącego połączenia Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku i Muzeum Westerplatte i Wojny 1939. Naczelny Sąd Administracyjny – Komunikaty, 2017-01-24. [dostęp 2017-01-27].
  13. ↑ Aktualności. muzeum1939.pl, 2017-03-24. [dostęp 2017-03-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-27)].
  14. ↑ Dr Karol Nawrocki nowym dyrektorem Muzeum II Wojny Światowej, „trojmiasto.onet.pl”, 6 kwietnia 2017 [dostęp 2017-04-06] (pol.).
  15. ↑ Pomnik rotmistrza Pileckiego stanie przed Muzeum II Wojny Światowej.
  16. ↑ Odsłonięcie pomnika rotmistrza Witolda Pileckiego w Gdańsku. Minister Jarosław Sellin mówi o „korygowaniu narracji”.
  17. ↑ Pierwsze posiedzenie Młodzieżowej Rady Muzeum | Muzeum II Wojny Światowej [online], muzeum1939.pl [dostęp 2021-02-28] (pol.).
  18. ↑ a b Nasz zespół [online], muzeum1939.pl [dostęp 2024-08-29] (pol.).
  19. ↑ Powołanie p.o. dyrektora Muzeum II Wojny Światowej. gov.pl. [dostęp 2024-04-01]. (pol.).
  20. ↑ Nowi wicedyrektorzy Muzeum II Wojny Światowej [online], muzeum1939.pl [dostęp 2022-11-02].
  21. ↑ Zmiana na stanowisku dyrektora Oddziału IPN w Gdańsku [online], gdansk.ipn.gov.pl [dostęp 2023-11-15] (pol.).
  22. ↑ Prof. dr hab. Rafał Wnuk rozpoczął prace jako p.o. dyrektora MIIWŚ. muzeum1939.pl. [dostęp 2023-04-02]. (pol.).
  23. ↑ Zespół | Muzeum II Wojny Światowej [online], muzeum1939.pl [dostęp 2021-03-21] (pol.).
  24. ↑ Rozstrzygnięcie konkursu na projekt budynku muzeum [online], Muzeum II Wojny Światowej, 1 września 2010 [dostęp 2015-12-21] [zarchiwizowane z adresu 2015-12-22].
  25. ↑ Katarzyna Kołodziejska, Wiecha na Muzeum II Wojny Światowej. W zbiorach ponad 35 tysięcy eksponatów [online], Onet.pl, 16 grudnia 2015 [dostęp 2015-12-21] [zarchiwizowane z adresu 2015-12-18].
  26. ↑ Ruszają największe prace archeologiczne w Gdańsku. trojmiasto.gazeta.pl, 12 lipca 2011. [dostęp 2011-07-12].
  27. ↑ 7. Suchy wykop pod Muzeum II Wojny Światowej – 95 mln zł (koniec sierpnia). trojmiasto.wyborcza.pl, 13 grudnia 2014. [dostęp 2015-12-21].
  28. ↑ PAP: W 2016 roku powstanie Muzeum Historii II Wojny Światowej. wiadomosci.onet.pl, 21 kwietnia 2015. [dostęp 2015-12-21].
  29. ↑ Maciej Dzwonnik: Tak rośnie Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. trojmiasto.wyborcza.pl, 3 grudnia 2015. [dostęp 2015-12-21].
  30. ↑ Muzeum II Wojny Światowej: 413 812 zwiedzających.
  31. ↑ Milionowy gość w Muzeum II Wojny Światowej.
  32. ↑ Ustawa z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach, Dz. U. 1997 nr 5, poz. 24 (art. 11) z późniejszymi zmianami. isap.sejm.gov.pl. [dostęp 2015-12-21].
  33. ↑ Decyzja Nr 3 Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (z dnia 28 kwietnia 2009) w sprawie powołania członków Rady Muzeum przy Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku (pdf). bip.mkidn.gov.pl, 28 kwietnia 2009. [dostęp 2015-12-21].
  34. ↑ a b Pierwsze posiedzenie Rady Powierniczej Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego – 2012. mkidn.gov.pl, 24 maja 2012. [dostęp 2015-12-21].
  35. ↑ Fortuna Grzegorz. gedanopedia.pl Encyklopedia Gdańska. [dostęp 2015-12-21].
  36. ↑ Minister Kultury powołał członków Rady Muzeum. muzeum1939.pl. [dostęp 2018-02-09].
  37. ↑ Powołanie członków Rady Muzeum przy Muzeum II Wojny. sip.lex.pl. [dostęp 2022-09-06].
  38. ↑ Skład Rady. muzeum1939.pl. [dostęp 2024-08-31].
  39. ↑ Młodzieżowa Rada Muzeum | Muzeum II Wojny Światowej [online], muzeum1939.pl [dostęp 2021-08-26] (pol.).
  40. ↑ Anna Dobrowolska: Rozważnie o wojnie. Wokół wystawy Muzeum II Wojny Światowej. 2016-05-21. [dostęp 2018-01-29]. (pol.).
  41. ↑ Waldemar Kumór: Opowieść o wojnie głosem Mai Ostaszewskiej. Wystawa w Muzeum II Wojny Światowej. 2017-04-09. [dostęp 2018-01-29]. (pol.).
  42. ↑ Emilia Stawikowska: Historycy z całego świata przeciwni łączeniu Muzeum II WŚ. Oświadczenie. [dostęp 2018-01-29]. (pol.).
  43. ↑ Prof. Jan Żaryn odwiedził Muzeum II Wojny Światowej. Co zobaczył? Czy placówka wymaga zmian?. wPolityce.pl, 2017-04-05. [dostęp 2018-01-29]. (pol.).
  44. ↑ Kornelia Sobczak: Bezradność liberałów. Muzeum II wojny. Dialog. [dostęp 2018-01-29]. (pol.).
  45. ↑ Protest przeciwko „pogrzebaniu” czołgu Sherman w Muzeum II Wojny [online], trojmiasto.wyborcza.pl [dostęp 2020-01-14].
  46. ↑ Akcja czołg. Sherman i T-34 schowane 14 m pod ziemią [online], trojmiasto.pl, 15 stycznia 2015 [dostęp 2020-01-14] (pol.).
  47. ↑ Zmiany na wystawie głównej MIIWŚ (aktualizacja z dn. 27 czerwca 2024). muzeum1939.pl, 27 czerwca 2024. [dostęp 2024-06-29].
  48. ↑ Zaostrza się spór wokół Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku [online], dzieje.pl [dostęp 2024-10-25] (pol.).
  49. ↑ Komunikat - Zmiany na wystawie głównej MIIWŚ. muzeum1939.pl, 29 czerwca 2024. [dostęp 2024-06-29].
  50. ↑ Maciej Słomiński: Awantura o wystawę. Dyrektor gdańskiego muzeum odpowiada na zarzuty i uderza w prezesa IPN. interia.pl, 2024-06-27. [dostęp 2024-06-30].
  51. ↑ Wystawy | Muzeum II Wojny Światowej [online], muzeum1939.pl [dostęp 2021-03-22] (pol.).
  52. ↑ Filip Kuczma, Wojciech Samól, Karol Szejko, Westerplatte w 7 odsłonach. Prezentacja zabytków pierwszego etapu badań archeologicznych na Westerplatte = Seven looks at Westerplatte. Presentation of the findings of the first stage of archeological research on Westerplatte, wyd. II poprawione, Gdańsk: Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, 2019, ISBN 978-83-65957-19-1, OCLC 1129881490 [dostęp 2021-03-22].
  53. ↑ Wojsko Polskie w obiektywie Henryka Poddębskiego | Muzeum II Wojny Światowej [online], muzeum1939.pl [dostęp 2021-03-22] (pol.).
  54. ↑ Otwarcie wystawy „Adwokaci w służbie Ojczyźnie” | Muzeum II Wojny Światowej [online], muzeum1939.pl [dostęp 2021-03-22] (pol.).
  55. ↑ Bartłomiej Garba, Marek Zambrzycki, Milion zza oceanu: Amerykanie polskiego pochodzenia w armii USA w czasie drugiej wojny światowej = A million overseas: Americans of Polish descent in the US Army during world war II, Gdańsk: Muzeum II Wojny Światowej, 2018, ISBN 978-83-65957-10-8, OCLC 1088996693 [dostęp 2021-03-22].
  56. ↑ Jarosław Wąsowicz, „Milion zza Oceanu”. Amerykanie polskiego pochodzenia w Armii USA w czasie drugiej wojny światowej, „Studia Polonijne” (39), 2018, s. 385–388, ISSN 0137-5210 [dostęp 2021-03-22] (pol.).
  57. ↑ Marek Zambrzycki, Topos utraty na wystawach narracyjnych. Jak pokazać coś, czego nie ma?, „Studia i Materiały Lubelskie”, 22, Lublin: Muzeum Narodowe w Lublinie, 2020, ISSN 0585-5276.
  58. ↑ Wystawa czasowa „Walka i Cierpienie. Obywatele polscy podczas II wojny światowej” | Muzeum II Wojny Światowej [online], muzeum1939.pl [dostęp 2021-03-22] (pol.).

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Muzeum_II_Wojny_Światowej_w_Gdańsku&oldid=75066637”