New Jersey

New Jersey
State of New Jersey
	stan
	3. stan od 18 grudnia 1787
Pieczęć	Flaga
	Dewiza: Liberty and prosperity
Państwo	Stany Zjednoczone
Stolica	Trenton
Kod ISO 3166-2	US-NJ
Gubernator	Philip Murphy (D)
Powierzchnia	22 591 km²
Populacja (2017); • liczba ludności	; 9 005 644
• gęstość	438 os./km²
Strefa czasowa	UTC-05:00; UTC-04:00
Języki urzędowe	angielski
	Położenie na mapie USA;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

New Jersey (wym. ^ⓘ/nju:ˈdʒɜrzi/) – stan w północno-wschodniej części Stanów Zjednoczonych, nad Oceanem Atlantyckim.

Stolica Trenton (82,8 tys. mieszkańców, 2008). Największe miasta: Newark (277,7 tys. mieszkańców, 2012), Jersey City (247,5 tys. mieszkańców, 2010) i Paterson (149,2 tys. mieszkańców, 2000) należące do regionu metropolitalnego Nowego Jorku.

W New Jersey znajduje się jeden z trzech największych portów lotniczych metropolii nowojorskiej: Newark Liberty International Airport.

Historia

Około 1524 roku do wybrzeży New Jersey dotarł, pozostający w służbie króla Francji, podróżnik włoski Giovanni da Verrazzano. W 1609 roku dolny bieg rzeki, nazwanej później jego imieniem, badał Anglik Henry Hudson. Od ok. 1620 roku obszar dzisiejszego New Jersey zasiedlali Holendrzy i Szwedzi. W 1625 roku tereny te weszły w skład kolonii Nowa Szwecja, przyłączonej w 1655 roku do Nowych Niderlandów.

W 1664 roku zajęte przez Brytyjczyków, weszły w skład kolonii Nowy Jork, zostały jednak wkrótce wydzielone administracyjnie jako odrębna kolonia (Prowincja New Jersey). W 1776 roku New Jersey proklamowało niezależność od Wielkiej Brytanii. W 1787 roku prowincja była jednym ze stanów-założycieli Unii.

Od początku XIX w. intensywny napływ imigracji europejskiej, m.in. z Polski.

W 2013 w stanie New Jersey zalegalizowano małżeństwa osób tej samej płci^[3].

Gospodarka

Powierzchnia stanu w większości nizinna, jedynie w północno-wschodniej części pagórkowata i wyżynna.

New Jersey należy do najsilniej uprzemysłowionych stanów Stanów Zjednoczonych. Rozwinięty przemysł chemiczny, elektromaszynowy, odzieżowy, środków transportu. Intensywne rolnictwo i hodowla.

Wzdłuż wybrzeża oceanu są zlokalizowane liczne kąpieliska i ośrodki wypoczynkowe (najbardziej znane – Atlantic City).

Znajduje się tu w parku rozrywki Six Flags największy rollercoaster na świecie, który osiąga prędkość 206 km/h, wspinając się do 104 m n.p.m.

Podział administracyjny

Osobny artykuł: Lista hrabstw w stanie New Jersey.

Stan New Jersey podzielony jest na 21 hrabstw.

Miejscowości

Największe miejscowości w stanie New Jersey, powyżej 70 000 mieszkańców (2022)^[4]

Na terenie stanu New Jersey znajdują się 323 miasta (city lub town), wsie (village oraz miejscowości o statusie borough, w tym 4 o liczbie ludności przekraczającej 100 000 mieszkańców, 112 powyżej 10 000 mieszkańców, a 294 powyżej 1000 mieszkańców (2022 r.)^[4].

Lista miejscowości zamieszkanych przez 15 000 lub więcej osób (2022 r.)^[4]:

Newark (305 344)
Jersey City (286 670)
Paterson (156 661)
Elizabeth (134 283)
Trenton (89 661)
Clifton (88 709)
Camden (70 996)
Bayonne (69 527)
Passaic (69 128)
East Orange (68 446)
Union City (65 366)
Vineland (60 491)
Hoboken (57 703)
New Brunswick (55 998)
Perth Amboy (55 357)
Plainfield (54 513)
West New York (51 981)
Hackensack (45 633)
Sayreville (45 123)
Linden (43 352)
Kearny (39 862)
Fort Lee (39 688)
Atlantic City (38 561)
Fair Lawn (35 279)
Long Branch (32 434)
Garfield (32 412)
Westfield (30 539)
Princeton (30 377)
Rahway (29 693)
Englewood (29 034)
Bergenfield (28 163)
Millville (27 308)
Bridgeton (26 410)
Paramus (26 359)
Ridgewood (26 168)
Lodi (25 786)
Cliffside Park (25 560)
Carteret (25 176)
South Plainfield (24 228)
Glassboro (23 600)
North Plainfield (22 637)
Summit (22 342)
Roselle (22 327)
Lindenwold (21 595)
Elmwood Park (21 233)
Secaucus (21 108)
Pleasantville (20 662)
Morristown (20 339)
Palisades Park (20 106)
Harrison (19 801)
Tinton Falls (19 462)
Point Pleasant (19 382)
Hawthorne (19 231)
Rutherford (18 662)
Dover (18 422)
Dumont (18 182)
New Milford (16 875)
North Arlington (16 309)
Madison (16 261)
South River (15 990)
Phillipsburg (15 320)
Tenafly (15 219)
Asbury Park (15 146)

Demografia

Spis ludności z roku 2010 stwierdza, że stan New Jersey liczy 8 791 894 mieszkańców, co oznacza wzrost o 377 597 (4,5%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2000. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 5,8% populacji, 22,0% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 15,8% to osoby mające 65 i więcej lat. 51,2% ludności stanu stanowią kobiety^[5].

Język

Najpowszechniej używanymi językami są^[6]:

język angielski – 71,31%,
język hiszpański – 14,59%,
język włoski – 1,06%,
język portugalski – 1,06%.

Rasy i pochodzenie

Według spisu z 2010 roku, 72,1% mieszkańców stanowiła ludność biała (55,1% nie licząc Latynosów), 15,0% to Afroamerykanie, 10,1% to Azjaci, 2,2% miało rasę mieszaną, 0,6% to rdzenna ludność Ameryki, 0,1% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 20,4% ludności stanu^[5].

Największe grupy stanowią osoby pochodzenia włoskiego (16,1%), irlandzkiego (14,1%), afroamerykańskiego (13,5%), niemieckiego (10,6%), polskiego (5,7%) i portorykańskiego (5,4%). Obecne są także duże grupy (ponad 100 tys.) osób pochodzenia latynoskiego z Ameryki Południowej i Środkowej, osób pochodzenia angielskiego, „amerykańskiego”, hinduskiego, meksykańskiego, rosyjskiego, chińskiego, francuskiego, szkockiego, filipińskiego i arabskiego^[7].

New Jersey ma największą populację Hindusów (370 tys.) wśród wszystkich stanów amerykańskich^[8].

W kilku rejonach New Jersey, m.in. w Garfield, Wallington, Linden, Bayonne, Elizabeth, Clifton i Jersey City znajdują się duże skupiska Polonii amerykańskiej.

Religie

Dane z 2014 r.^[9]:

katolicy – 34%,
protestanci – 31% (głównie: baptyści, metodyści, bezdenominacyjni, kalwini, zielonoświątkowcy, luteranie, anglikanie i uświęceniowcy),
brak religii – 18% (w tym: 3% agnostycy i 2% ateiści),
żydzi – 6%,
muzułmanie – 3%,
pozostałe religie – 8% (w tym: prawosławni, hinduiści, New Age, mormoni, buddyści, świadkowie Jehowy, unitarianie uniwersaliści i bahaiści^[10]).

Sport

Sydney McLaughlin-Levrone, mistrzyni olimpijska (2021) i rekordzistka świata w biegu na 400 metrów przez płotki, pochodzi i mieszka w New Jersey^[11].

Galeria

Przypisy

↑ State Area Measurements and Internal Point Coordinates. U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-09]. (ang.).
↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: New Jersey [online], census.gov [dostęp 2018-01-04] (ang.).
↑ Court: Same-sex marriages can start Monday in New Jersey. CNN. [dostęp 2015-04-29]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c City and Town Population Totals: 2020-2022. U.S. Census Bureau. [dostęp 2023-06-11]. (ang.).
↑ ^a ^b U.S. Census Bureau QuickFacts: New Jersey; UNITED STATES [online], www.census.gov [dostęp 2019-01-27] (ang.).
↑ Data Center Results [online], apps.mla.org [dostęp 2019-01-27] .
↑ U.S. CensusU.S.C. Bureau U.S. CensusU.S.C., 2012-2016 American Community Survey 5-Year Estimates [online], factfinder.census.gov [dostęp 2019-01-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-05-29] (ang.).
↑ US States By Population of Hindus [online], WorldAtlas [dostęp 2019-01-27] (ang.).
↑ Adults in New Jersey. Pew Research Center, 2014. [dostęp 2019-01-16].
↑ State Membership Report. The ARDA. [dostęp 2019-01-16].
↑ TomT. Schad TomT., Sydney McLaughlin sets world record; Dalilah Muhammad wins silver in 400 hurdles [online], The Enquirer [dostęp 2021-08-12] (ang.).

Linki zewnętrzne

New Jersey – galerie zdjęć i informacje dotyczące najciekawszych miejsc w New Jersey

[1] State Area Measurements and Internal Point Coordinates. U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-09]. (ang.).

[2] U.S. Census Bureau QuickFacts: New Jersey [online], census.gov [dostęp 2018-01-04] (ang.).

[3] Court: Same-sex marriages can start Monday in New Jersey. CNN. [dostęp 2015-04-29]. (ang.).

[uscb-4] City and Town Population Totals: 2020-2022. U.S. Census Bureau. [dostęp 2023-06-11]. (ang.).

[:0-5] U.S. Census Bureau QuickFacts: New Jersey; UNITED STATES [online], www.census.gov [dostęp 2019-01-27] (ang.).

[6] Data Center Results [online], apps.mla.org [dostęp 2019-01-27] .

[7] U.S. CensusU.S.C. Bureau U.S. CensusU.S.C., 2012-2016 American Community Survey 5-Year Estimates [online], factfinder.census.gov [dostęp 2019-01-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-05-29] (ang.).

[8] US States By Population of Hindus [online], WorldAtlas [dostęp 2019-01-27] (ang.).

[9] Adults in New Jersey. Pew Research Center, 2014. [dostęp 2019-01-16].

[10] State Membership Report. The ARDA. [dostęp 2019-01-16].

[11] TomT. Schad TomT., Sydney McLaughlin sets world record; Dalilah Muhammad wins silver in 400 hurdles [online], The Enquirer [dostęp 2021-08-12] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]