Ożanka popielata

Ożanka popielata
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	jasnotowate
Rodzaj	ożanka
Gatunek	ożanka popielata
	Nazwa systematyczna
	Teucrium polium L.; Sp. Pl. 566 1753
Synonimy
	Chamaedrys polium (L.) Raf.; Monochilon tomentosus (Lam.) Dulac; Polium angustifolium Mill.; Polium diffusum Mill.; Polium erectum Mill.; Polium fruticosum Mill.; Polium integerrimum Mill.; Polium latifolium Mill.; Polium perenne Gueldenst.; Polium pratense Gueldenst.; Polium ramosum Mill.; Polium serratum Mill.; Polium smyrnaeum Mill.; Polium spicatum Mill.; Teucrium aegypticum Pers.; Teucrium caespitulosum Dufour; Teucrium capitatum var. chamaedrifolium Pau & Font Quer; Teucrium capitatum var. max-onnoi Sennen & Mauricio; Teucrium cephalotes Pomel; Teucrium chulilia Cav. ex Spreng.; Teucrium commune Rouy; Teucrium compositum Pomel; Teucrium cylindricum Lam. ex Steud.; Teucrium foliosum Pomel; Teucrium gussonei Nyman; Teucrium lavandulatum Pourr. ex Benth.; Teucrium polium var. chamaedryformis K.Koch; Teucrium polium subsp. polium; Teucrium polium var. pseudohyssopus (Schreb.) K.Koch; Teucrium polium var. subtriphyllum (Lag.) Nyman; Teucrium polium var. tricolor Maire & Weiller; Teucrium polium f. vedranense O.Bolòs & Vigo; Teucrium polium-trifoliatum Vahl; Teucrium polycephalon Medik.; Teucrium pseudohyssopus Schreb.; Teucrium pulverulentum Coss. ex Barceló; Teucrium purpurascens Medik.; Teucrium purpureum Link; Teucrium stoechadifolium Pomel; Teucrium subtriphyllum Lag.; Teucrium teuthrion Schreb.; Teucrium tomentosum Lam.; Teucrium virescens Pomel;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ożanka popielata^[4] (Teucrium polium L.) – gatunek rośliny z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae Lindl.). Występuje naturalnie w Afryce Północnej, Europie Południowej oraz Azji Zachodniej i Środkowej^[5]^[6]^[7].

Rozmieszczenie geograficzne

Okaz w Hiszpanii

Rośnie naturalnie w Afryce Północnej, Europie Południowej oraz Azji Zachodniej i Środkowej^[5]^[6]^[7]. Spotykany jest między innymi w Egipcie, Libii, Tunezji, Algierii, Maroku, Portugalii, Hiszpanii, Francji, Włoszech, krajach byłej Jugosławii, Albanii, Grecji, Bułgarii, Rumunii, Mołdawii, Ukrainie, Rosji (na Kaukazie Północnym), Gruzji, Azerbejdżanie, Armenii, Turcji, Syrii, Libanie, Izraelu, Jordanii, Iraku, Iranie, Afganistanie i Turkmenistanie^[6]^[8].

We Włoszech występuje na terenie całego kraju, oprócz regionów Lombardia i Trydent-Górna Adyga^[9]. We Francji został zaobserwowany w departamentach Żyronda, Hérault, Aude, Aveyron, Delta Rodanu, Pireneje Wschodnie, Ariège, Gard, Górna Garonna, Lot, Lozère, Loara, Rodan, Isère, Drôme, Alpy Górnej Prowansji, Alpy Wysokie, Alpy Nadmorskie, Ardèche, Var oraz Vaucluse, natomiast jego obecność w Tarn i Garonna musi zostać potwierdzona^[10]^[11]. W Izraelu jest bardzo powszechny na terenie niemal całego kraju^[12]. W Katarze występuje na wybrzeżu^[13].

Morfologia

Pokrój: Zrzucająca liście krzewinka dorastająca do 20–40 cm wysokości^[14]. Gałęzie są wyprostowane, pojedyncze, długie. Pędy są blado owłosione^[15]. Łodyga drewniejąca^[10].
Liście: Ich blaszka liściowa jest siedząca i ma kształt równowąsko lancetowaty lub podłużny. Jest biało omszona po obu stronach^[10]. Mierzy 1–3 cm długości, jest całobrzega przy podstawie i karbowana powyżej, nieco podwinięta na brzegu^[10]^[15].
Kwiaty: Obupłciowe^[14], zebrane w gęste, kuliste lub jajowate pęczki lub wiechy na szczytach pędów^[10]^[15]. Całe kwiatostany są krótko owłosione^[10]. Płatki korony mają biały lub bladokremową (czasami purpurową) barwę i są owłosione w górnej części^[10]^[15]. Kielich jest krótko omszony, z niemal ostrym wierzchołkiem^[10].

Biologia i ekologia

Chamefit. Rośnie na suchych wzgórzach lub pustyniach^[15]. We Włoszech występuje na wysokości do 900 m n.p.m.^[9] Kwitnie od maja do września, a nasiona dojrzewają od sierpnia do września^[10]^[14]. Kwiaty są zapylane przez owady (głównie pszczoły). Może rosnąć na glebach od lekkich do ciężkich, jednak na dobrze przepuszczalnym podłożu o odczynie obojętnym lub zasadowym. Źle znosi stanowiska w cieniu. Występuje od 6. do 9. strefy mrozoodporności^[14].

Zmienność

W obrębie tego gatunku oprócz podgatunku nominatywnego wyróżniono trzy podgatunki^[3]:

T. polium subsp. aurasiacum (Maire) Greuter & Burdet
T. polium subsp. clapae S.Puech – występuje endemicznie w południowej Francji – w departamencie Aude, a także prawdopodobnie w Hérault i Pireneje Wschodnie^[16]
T. polium subsp. purpurascens (Benth.) S.Puech

Zastosowanie

Sztuka kulinarna: Spożycie tej rośliny jest szeroko rozpowszechnione i popularne wśród Beduinów^[15]. Roślina jest mieszana z przegotowaną wodą i cukrem dając orzeźwiający napój. Stosowana jest również jako przyprawa^[14].
Medycyna: Płynny ekstrakt z rośliny był wykorzystany w leczeniu chorób grzybiczych i ropni^[14]. Jest powszechnie stosowany w medycynie ludowej w Arabii Saudyjskiej w leczeniu stanów zapalnych, reumatyzmu, cukrzycy i choroby wrzodowej. Jednak w sprawozdaniach naukowych brakuje potwierdzenia tych czynności. Niemniej jednak badania biochemiczne wykazały znaczne zmniejszenie poziomu glukozy, a obecność flawonoidów i steroli mogą być odpowiedzialne za aktywność przeciwzapalną tej rośliny^[17].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-01] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Teucrium polium L.. The Plant List. [dostęp 2016-10-27]. (ang.).
↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych łacińsko-polski. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 183. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ ^a ^b Discover Life: Point Map of Teucrium polium. Encyclopedia of Life. [dostęp 2016-10-27]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Taxon: Teucrium polium L.. U.S. National Plant Germplasm System. [dostęp 2016-10-27]. (ang.).
↑ ^a ^b Teucrium polium L. - Checklist View. GBIF.org. [dostęp 2016-10-27]. (ang.).
↑ Teucrium polium L.. African Plant Database. [dostęp 2016-10-27]. (ang.).
↑ ^a ^b Teucrium polium L.. [w:] Schede di botanica [on-line]. Altervista. [dostęp 2016-10-27]. (wł.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Teucrium polium L.. Tela Botanica. [dostęp 2016-10-27]. (fr.).
↑ Teucrium polium L., 1753. Inventaire National du Patrimoine Naturel. [dostęp 2016-10-27]. (fr.).
↑ Teucrium capitatum L.. Flora of Israel Online. [dostęp 2016-10-27]. (ang.).
↑ Teucrium polium. Flora of Qatar. [dostęp 2016-10-27]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Teucrium polium. PFAF Plant Database. [dostęp 2016-10-15]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Teucrium polium. FAO. [dostęp 2016-10-27]. (ang.).
↑ Teucrium polium subsp. clapae S.Puech, 1971. Inventaire National du Patrimoine Naturel. [dostęp 2016-10-27]. (fr.).
↑ M. Tariq, A.M. Ageel, M.A. al-Yahya, J.S. Mossa, M.S. al-Said: Anti-inflammatory activity of Teucrium polium. - PubMed. [w:] Int J Tissue React. 1989;11(4):185-8 [on-line]. NCBI. [dostęp 2016-10-27]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-01] (ang.).

[tpl-3] Teucrium polium L.. The Plant List. [dostęp 2016-10-27]. (ang.).

[gawrys-4] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych łacińsko-polski. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 183. ISBN 978-83-925110-5-2.

[eol-5] Discover Life: Point Map of Teucrium polium. Encyclopedia of Life. [dostęp 2016-10-27]. (ang.).

[grin-6] Taxon: Teucrium polium L.. U.S. National Plant Germplasm System. [dostęp 2016-10-27]. (ang.).

[gbif-7] Teucrium polium L. - Checklist View. GBIF.org. [dostęp 2016-10-27]. (ang.).

[apd-8] Teucrium polium L.. African Plant Database. [dostęp 2016-10-27]. (ang.).

[altervista-9] Teucrium polium L.. [w:] Schede di botanica [on-line]. Altervista. [dostęp 2016-10-27]. (wł.).

[tb-10] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Teucrium polium L.. Tela Botanica. [dostęp 2016-10-27]. (fr.).

[11] Teucrium polium L., 1753. Inventaire National du Patrimoine Naturel. [dostęp 2016-10-27]. (fr.).

[12] Teucrium capitatum L.. Flora of Israel Online. [dostęp 2016-10-27]. (ang.).

[13] Teucrium polium. Flora of Qatar. [dostęp 2016-10-27]. (ang.).

[pfaf-14] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Teucrium polium. PFAF Plant Database. [dostęp 2016-10-15]. (ang.).

[fao-15] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Teucrium polium. FAO. [dostęp 2016-10-27]. (ang.).

[16] Teucrium polium subsp. clapae S.Puech, 1971. Inventaire National du Patrimoine Naturel. [dostęp 2016-10-27]. (fr.).

[17] M. Tariq, A.M. Ageel, M.A. al-Yahya, J.S. Mossa, M.S. al-Said: Anti-inflammatory activity of Teucrium polium. - PubMed. [w:] Int J Tissue React. 1989;11(4):185-8 [on-line]. NCBI. [dostęp 2016-10-27]. (ang.).

[4]

[5]

[6]

[7]

[1]

[2]

[3]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]