Wikipedia

Rumia

miasto i gmina w województwie pomorskim
(Przekierowano z Orkan Rumia)

Rumia (kaszb. Rëmiô, niem. Rahmel[2]) – miasto w województwie pomorskim, w powiecie wejherowskim nad Zagórską Strugą. Z miastami Wejherowem i Redą tworzy zespół trzech miast zwany Małym Trójmiastem Kaszubskim.

Rumia
miasto i gmina
Ilustracja
Rumia z lotu ptaka
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 pomorskie

Powiat

wejherowski

Aglomeracja

trójmiejska

Prawa miejskie

7 października 1954

Burmistrz

Michał Pasieczny

Powierzchnia

30,1 km²

Wysokość

7–169,4 m n.p.m.

Populacja (30.06.2023)
• liczba ludności
• gęstość


52 931[1]
1758,50 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 58

Kod pocztowy

84-230 i 84-232

Tablice rejestracyjne

GWE

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko górnej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Rumia”
Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa konturowa województwa pomorskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Rumia”
Położenie na mapie powiatu wejherowskiego
Mapa konturowa powiatu wejherowskiego, blisko prawej krawiędzi nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Rumia”
Ziemia54°34′14″N 18°23′16″E/54,570556 18,387778
TERC (TERYT)

2215021

SIMC

0934694

Hasło promocyjne: Rumia – naturalnie pomysłowa
Urząd miejski
Urząd Miasta Rumi
ul. Sobieskiego 7
84-230 Rumia
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Wieś duchowna położona była w II połowie XVI wieku w powiecie puckim województwa pomorskiego[3]. W latach 1945–1975 miasto administracyjnie należało do tak zwanego dużego województwa gdańskiego, a w latach 1975–1998 do tak zwanego małego województwa gdańskiego.

Według danych z 31 grudnia 2022 Rumia liczyła 52 634 mieszkańców[4]. Jest największym polskim miastem niebędącym siedzibą powiatu oraz największym miastem pod względem mieszkańców w powiecie wejherowskim.

Struktura powierzchni

edytuj

Według danych z 2002 Rumia ma obszar 32,86 km²[5], w tym:

  • użytki rolne: 26%
  • użytki leśne: 44%

Miasto stanowi 2,35% powierzchni powiatu.

W 2021 ustalono, że na 32 km ulic w mieście znajduje się 4387 nośników reklamowych[6].

Sąsiednie gminy

edytuj

Gdynia, Kosakowo, Puck (gmina wiejska), Reda, Wejherowo.

Historia

edytuj

Epizod lotniczy

edytuj
Osobny artykuł: Lotnisko w Rumi.

W latach 1928–1931 nastąpiła parcelacja majątku ziemskiego należącego do Dymitra Andault de Langeron, niegdyś folwarku cysterskiego. Tym samym władze gminne uzyskały 280 ha ziemi. Część przejęli lokalni rolnicy, pozostały teren przeznaczono na budowę lotniska[11]. W sierpniu 1931 Aeroklub Gdański, niemogący korzystać z lotniska Gdańsk – Wrzeszcz, założył w Rumi ośrodek szkoleniowy i siedzibę klubu. W początkowym okresie wykorzystywano samoloty typu PZL.5. W 1932 zapadła decyzja o budowie lotniska w Rumi. 1 maja 1935, na przedłużeniu ul. Żwirki i Wigury uruchomiono lotnisko cywilne dla Gdyni („Port lotniczy Gdynia w Rumi-Zagórzu”), sukcesywnie je rozbudowując w kolejnych latach. Po wybudowaniu budynku dworca w 1936 (o kubaturze około 12 000 m³, wyłożonego różowym marmurem, z urzędem pocztowym Gdynia 1 – Port Lotniczy), obsługiwano połączenia z Warszawą, w początkowym okresie przez Gdańsk. Od 1939 istniały połączenia z Kopenhagą i Wenecją; wcześniej uruchomiono linie Gdynia – Rzym i Gdynia – Budapeszt – Belgrad[12]. W 1937 lotnisko obsłużyło blisko 3 tysiące pasażerów. Utrzymywano też stałe połączenie z Gdańskiem samolotami typu Fokker F-VII/1M. Przed wybuchem wojny lotnisko dysponowało dwiema drogami startowymi o nawierzchni darniowej (o dług. około 1300 m każda) oraz dwoma hangarami konstrukcji łukowej (o wymiarach 40 x 50,6 m). Lotniskiem zapasowym było lądowisko w majątku Nowe Obłuże, obecnie Gdynia Babie Doły, dzisiejszy Port lotniczy Gdynia-Kosakowo. Na lotnisku montowano też sprowadzane z USA dla PLL LOT samoloty typów Lockheed L-10A Electra oraz L-14H Super Electra, również dla jugosłowiańskich linii lotniczych Aeroput i rumuńskich Lares. Od 1932 rumskie lotnisko stanowiło również zaplecze dla Morskiego Dywizjonu Lotniczego z Pucka. W 1939 podczas uroczystości patriotycznej gościem lotniska był płk Stanisław Dąbek.

 
Góra Markowca – w czasie okupacji stanowisko radaru i dział przeciwlotniczych

W czasie okupacji niemieckiej w latach 1941–1942 Niemcy rozbudowali tutejsze lotnisko, które wraz z puckimi obiektami lotniczymi tworzyło Gdyński Zespół Lotniskowy. Obiekty pełniły funkcje pomocnicze oraz stanowiły zaplecze dla fabryk produkujących części samolotowe – Niemcy kontynuowali produkcję samolotów dla niemieckiej Luftwaffe, fabryka istniała w Zagórzu – Gemeinschaftslager-Flugzeugwerk-Kurt-Kannenberg (po 1945 teren pofabryczny zajmowany był przez Rumskie Zakłady Garbarskie, obecnie znajduje się tu Galeria Rumia), pozostałe zakłady rozlokowano w Gdyni. W zakładach tych pracowali jeńcy wojenni, na obszarze obecnej Rumi w okresie okupacji działało kilka obozów pracy, w tym wyżej wspomniana fabryka w Zagórzu. Produkowano tu myśliwce typu Focke-Wulf Fw 190, bombowce Heinkel He 111 oraz Junkers Ju 288. Na Górze Markowca Niemcy umieścili stanowisko radaru przeciwlotniczego Würzburg FuMG 62, baterię czterech dział przeciwlotniczych 105 mm, poczwórnie sprzężone działko 20 mm oraz dalmierz artyleryjski. Resztki tych instalacji są widoczne nadal[13]. W marcu 1945 w wyniku niemieckich działań minerskich i późniejszych bombardowań alianckich lotnisko zostało zniszczone i w latach powojennych uległo likwidacji. Na jego miejscu powstało osiedle domów jednorodzinnych. W ostatnich latach niszczone są pozostałości rumskiego lotniska (przykładem jest schron-magazyn przy ul. Tysiąclecia)[14], na skrzyżowaniu ulic Sędzickiego oraz Żwirki i Wigury zachował się jednoosobowy schron naziemny – stanowisko obserwacyjne, obecnie wykorzystywany jako słup ogłoszeniowy. Na przedłużeniu ul. I Dywizji Wojska Polskiego pod wsią Kazimierz znajduje się pozostałość drogowego odcinka lotniskowego (DOL) wraz ze stojanką. Obiekt związany z lotniskiem Marynarki Wojennej w Babich Dołach[15].

Dzielnice Rumi

edytuj
 
Rumia na niemieckiej mapie sztabowej, przed 1939

Rumia nie jest administracyjnie podzielona na dzielnice. Rumia powstała w wyniku połączenia kilku wsi i ich nazwy zwyczajowo funkcjonują jako nazwy dzielnic i osiedli miasta[16]:

Demografia

edytuj

Według danych GUS 31 grudnia 2022 miasto miało 52 634 mieszkańców[4].

Piramida wieku mieszkańców Rumi w 2021[4]:

 

Struktura demograficzna mieszkańców Rumi według danych z 31 grudnia 2007:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 44 796 100 22 966 51,27 21 830 48,73
Wiek przedprodukcyjny (0–17 lat) 9061 20,23 4356 9,72 4705 10,5
Wiek produkcyjny (18–65 lat) 29 934 66,82 14 773 32,98 15 161 33,84
Wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat) 5801 12,95 3837 8,57 1964 4,38

Zmiana liczby ludności na przestrzeni lat

edytuj

Dane od 2007 według GUS[17], według faktycznego miejsca zamieszkania:

 
Rumia Szmelta
 
Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego – widok z chóru kościelnego
Rok Liczba ludności
2007 44 796
2008 45 095
2009 45 679
2010 46 107
2011 46 714
2012 47 148
2013 47 374
2014 47 506
2015 47 812
2016 48 095
2017 48 632
2018 49 031
2019 49 230
2020 49 536
2021 49 672
2022 52 634

Według danych z 2019 dochód gminy na mieszkańca wynosił 4806 zł[18].

Zabytki

edytuj
 
Ruiny kościoła Świętego Krzyża

Zabytkami prawnie chronionymi są[19]:

Poza rejestrem zabytków znajduje się natomiast 200-letni piętrowy dworek w stylu klasycystycznym z przełomu XVIII/XIX w., znajdujący się przy ul. Mickiewicza 19 w parku nad Zagórską Strugą – obecnie siedziba powstałego w 1963 miejskiego domu kultury (tzw. Dworek Pod Lipami).

Gospodarka

edytuj

Według danych z 31 grudnia 2022 Rumia miała 5,4% mieszkańców bezrobotnych[4]. Budżet miasta na 2022[20]:

 
Stacja uzdatniania wody dla Gdyni
  • Dochody: 228.239.272 zł
  • Wydatki: 258.328.972 zł

Ważniejsze zakłady przemysłowe

edytuj
  • Fabryka Kotłów FAKO SA w Janowie
  • RLS w Zagórzu (wchodzi w skład grupy Stoczni Remontowej w Gdańsku)
  • Fabryka Mebli Tapicerowanych „Meblomak” w Janowie
  • Fabryka Nici „Amanda” w Janowie
  • Grupa Kapitałowa „Rubo” w Janowie; produkcja i serwis rusztowań

Ważniejsze zakłady spożywcze i handlowe

edytuj
  • Zakłady Mięsne „Kummer” w Rumi
  • Palarnia Kawy „Darboven Poland” w Janowie
  • Centra Handlowe „Port Rumia” w Białej Rzece (niedaleko granicy z Redą) i „Galeria Rumia” w Zagórzu
  • Restauracje sieciowe McDonald’s i KFC
  • Castorama
  • Leroy Merlin

Transport

edytuj
Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Drogi krajowe i wojewódzkie

edytuj

Przez Rumię przebiega droga wojewódzka nr 468 (dwupasmowe ulice Jana III Sobieskiego i Grunwaldzka), dawniej przebiegał tu odcinek drogi krajowej nr 6, jednak po ukończeniu trasy kaszubskiej, straciła ona miano drogi krajowej[21][22].

Swoją trasę do niedawna rozpoczynała tu droga wojewódzka nr 100 (jednopasmowe ulice Starowiejska i I Dywizji Wojska Polskiego) jednak po przejęciu drogi przez władze powiatu puckiego, rada powiatu uchwaliła, że drogę pozbawia się kategorii drogi powiatowej[23][22].

Transport zbiorowy

edytuj

Pociągi

edytuj

Przez Rumię kursują pociągi na liniach kolejowych 202, 228 i 250. Pasażerowie mogą korzystać z 2 stacji:

Nazwa Zdjęcie Linie kolejowe Rodzaje przewozów Ilość pasażerów dziennie
Rumia   202 228250 pociągi dalekobieżne

pociągi regionalne

pociągi podmiejskie

ok. 10 700[24]
Rumia Janowo   250 pociągi podmiejskie ok. 1500–2000[24]
 
Autobus ZKM Gdynia jadący ul. Hieronima Derdowskiego

Autobusy miejskie

edytuj

W Rumi komunikacja miejska na zlecenie Gminy Miasta Rumi jest obsługiwana przez ZKM Gdynia. Przez Rumię przejeżdżają autobusy MZK Wejherowo (działające na zlecenie Gminy Miasta Redy). Uczniowie z adresem zamieszkania w Rumi mają uprawnienia do bezpłatnych przejazdów na terenie miasta tylko autobusami ZKM Gdynia.

Autobusy regionalne

edytuj

Przez Rumię przejeżdżają obecnie 3 linie organizowane przez PKS Gdynia[25]: 650 z Gdyni do Karwi, 651 z Gdańska do Karwi (nie zatrzymuje się jednak w Rumi) i 656 z Rumi do Pucka.

Zobacz też: Lotnisko (dzielnica Rumi).
  •  
    Ulica Pomorska
  •  
    Ulica Sobieskiego
  •  
    Rondo Prezydenta Lecha Kaczyńskiego w Rumi u zbiegu ulic Gdańskiej i Dębogórskiej
  •  
    Ulica Różana

Media

edytuj

Oświata

edytuj
 
Pomnik Józefa Wybickiego – autora hymnu narodowego

Szkoły podstawowe:

  • Szkoła Podstawowa nr 1 im. Józefa Wybickiego
  • Szkoła Podstawowa nr 8 im. ks. Stanisława Ormińskiego
  • Szkoła Podstawowa nr 6 im. Aleksandra Majkowskiego
  • Szkoła Podstawowa nr 9 im. Kapitana żeglugi wielkiej Karola Olgierda Borchardta
  • Szkoła Podstawowa nr 4 im. Janusza Korczaka
  • Szkoła Podstawowa nr 10 im. Jana Brzechwy
  • Szkoła Podstawowa nr 7 im. Karola Wojtyły
  • Publiczna Szkoła Podstawowa Sióstr Salezjanek im. Świętej Rodziny w Rumi
  • Ekologiczna Szkoła Społeczna
  • Salezjańska Szkoła Podstawowa im. św. Dominika Savio
  • Szkoła Podstawowa KREATYWNI

Szkoły średnie:

  • II Liceum Ogólnokształcące im. Józefa Teodora Konrada Korzeniowskiego
  • Salezjańskie Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Bosko
  • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 1
  • I Liceum Ogólnokształcące im. Książąt Pomorskich
  • Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych
  • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 2 im. Hipolita Roszczynialskiego
  • Zasadnicza Szkoła Zawodowa

Sport

edytuj
  • EDF Wybrzeże APS TPS Rumia – siatkówka kobiet
  • „Siódemka” Rumia – Bieg na Orientację BnO
  • Rugby Club Arka Rumia
  • Orkan Rumia – piłka nożna mężczyzn
  • OKS Janowo – piłka nożna mężczyzn
  • R.F.T.R. (Rumski Freeridowy Team Rowerowy) klub kolarstwa ekstremalnego
  • RKS Rumia (Rumski Klub Sportowy) – lekkoatletyka
  • RKS Janowo (Rumski Klub Sportowy) – piłka nożna
  • Tri-Team Rumia – triathlon i pływanie
  • KJF Spin On Rolls Rumia – jazda figurowa na rolkach

Wspólnoty wyznaniowe

edytuj
 
Parafia Bł. Edmunda Bojanowskiego w Białej Rzece
 
Parafia Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych w Rumi
 
Kościół parafialny św. Jana z Kęt w Janowie
 
Neorenesansowy kościół Podwyższenia Krzyża Świętego, z lat 1913–1918
 
Kościół św. Józefa i św. Judy Tadeusza

Kościół rzymskokatolicki

edytuj
Osobny artykuł: Festiwal Pieśni Maryjnych im. bł. Jana Pawła II w Rumi.

Parafie: na terenie miasta jest 5 parafii, które wchodzą w skład dekanatu Reda:

Domy zakonne:

  • Dom zakonny Sióstr Zmartwychwstania Pańskiego
  • Domy zakonne Towarzystwa Salezjańskiego (Salezjanie)
  • Domy zakonne Córek Maryi Wspomożycielki (Salezjanki)

Kościoły protestanckie

edytuj
  • Kościół Chrześcijańska Wspólnota Jordan[26]

Świadkowie Jehowy

edytuj

Buddyzm

edytuj

Kościół Ewangelicki

edytuj

Kościół Ewangelicki w Rumi – neogotycki kościół zbudowany w latach 1858–1859 w Rumi. Poświęcony 24 lipca 1859. W czasie II wojny światowej doznał znaczących uszkodzeń. Po wojnie kościół został rozebrany i częściowo zaadaptowany na salę gimnastyczną Szkoły Podstawowej nr 1. Przy kościele istniały cmentarz ewangelicki i szkoła.

Administracja

edytuj

Rumia jest gminą miejską. W tutejszej radzie miasta zasiada 21 radnych. Miasto jest członkiem następujących organizacji: Związek Miast Polskich, Komunalny Związek Gmin „Dolina Redy i Chylonki”, Metropolitalny Związek Komunikacyjny Zatoki Gdańskiej oraz Stowarzyszenie Turystyczne „Ziemia Wejherowska”.

Zarządzający Rumią

edytuj
  • 1920–1933 Izydor Wysiecki (wójt)
  • 1933–1934 Hilary Jarzębiński (wójt)
  • 1934–1939 Hipolit Roszczynialski (wójt)
  • 1939–1943 Max Hils (komisarz urzędowy)
  • 1943–1945 Paul Hoering (komisarz urzędowy)
  • 1945 Feliks Sobecki (wójt)
  • 1945–1946 Wojciech Marczyński (wójt)
  • 1946–1947 Klemens Literski (wójt)
  • 1947–1950 Marian Dudzik (wójt)
  • 1950–1952 Leon Kulling (przewodniczący Prezydium Gminnej Rady Narodowej (GRN))
  • 1950–1952 Władysław Lessnau (przewodniczący Prezydium GRN)
  • 1952–1954 Roman Paszki (przewodniczący Prezydium GRN)
  • 1954–1962 Jan Kłosiński (przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej (MRN))
  • 1962–1965 Antoni Zelewski (przewodniczący Prezydium MRN)
  • 1965–1968 Wojciech Elke (przewodniczący Prezydium MRN)
  • 1968–1975 Jerzy Kijak (przewodniczący Prezydium MRN; od 1973 naczelnik)
  • 1975–1982 Apolinary Bittner (naczelnik)
  • 1982–1987 Zdzisław Kończyński (naczelnik)
  • 1987–1990 Seweryn Czoska (naczelnik)
  • 1990–1992 Tadeusz Wolski (burmistrz)
  • 1992–2002 Jan Klawiter (burmistrz)
  • 2002–2014 Elżbieta Rogala-Kończak (burmistrz)
  • od 2014 Michał Pasieczny (burmistrz)

Honorowi obywatele miasta

edytuj

Imię „Rumia” nosiły lub noszą

edytuj

Współpraca

edytuj

Miasta siostrzane (zaprzyjaźnione)

edytuj

Miasta stowarzyszone

edytuj
  • Reda (w ramach Małego Trójmiasta Kaszubskiego)
  • Wejherowo (w ramach Małego Trójmiasta Kaszubskiego)

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2023-11-30] (pol.).
  2. ↑ Familienforschung in Westpreußen. westpreussen.de. [dostęp 2020-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-02-26)].
  3. ↑ Prusy Królewskie w drugiej połowie XVI wieku: suplement. Cz. 1, Mapy, plany, Warszawa 2021, k. 1.
  4. ↑ a b c d Rumia w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-09-26], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  5. ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14].
  6. ↑ Wyborcza.pl [online], trojmiasto.wyborcza.pl [dostęp 2023-09-26] [zarchiwizowane z adresu 2023-09-26].
  7. ↑ Por. B. Śliwiński: Dzieje Rumi w średniowieczu, [w:] Zarys dziejów Rumi pod red. J. Banacha, Toruń 1994, s. 85–87; Jerzy Treder przytacza wzmiankę o wsi Romnam z 1178, odnotowanej w falsyfikacie zamieszczonym w Kronice oliwskiej w połowie XIII wieku. Kolejnym zapisem jest Rumina (1220) z dokumentu Świętopełka. Zob. J. Treder: Toponimia Rumi, [w:] Ibidem, s. 27.
  8. ↑ Gańczak 2008 ↓, s. 16.
  9. ↑ Gańczak 2008 ↓, s. 17.
  10. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 2000 r. (Dz.U. z 2000 r. nr 117, poz. 1230).
  11. ↑ Por. F. Mamuszka: Wejherowo i ziemia wejherowska, Gdańsk 1969, s. 117.
  12. ↑ Lotnisko w międzywojennej Gdyni – latano nawet do Rzymu i Belgradu [online], trojmiasto.wyborcza.pl, 14 czerwca 2015 [dostęp 2023-09-26] [zarchiwizowane z adresu 2023-09-26] (pol.).
  13. ↑ Góra Markowca [online], www.fortyfikacje.eksploracja.pl [dostęp 2023-09-26] [zarchiwizowane z adresu 2013-05-03] (pol.).
  14. ↑ Rumia [online], www.fortyfikacje.eksploracja.pl [dostęp 2023-09-26] [zarchiwizowane z adresu 2014-05-04] (pol.).
  15. ↑ Zob. R. Hinc, Port lotniczy w Rumi, „Gazeta Rumska”, nr 6, wrzesień 2007, s. 10–11.
  16. ↑ Studium uwarunkowań kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Rumi – Uchwała Rady Miejskiej Miasta Rumi Nr V/39/2011 z dnia 27 stycznia 2011 r.
  17. ↑ Bank Danych Regionalnych – Strona główna. GUS. [dostęp 2010-11-20]. (pol.).
  18. ↑ Raport_SVS_2019_gm_s1.rdl [online], stat.gov.pl [dostęp 2024-04-25].
  19. ↑ Rejestr Zabytków KOBiDZ (dostęp: 2009-01-04).
  20. ↑ Biuletyn Informacji Publicznej [online], rumia.pl [dostęp 2024-04-25] (pol.).
  21. ↑ Co dalej ze starą krajową szóstką? [online], nadmorski24.pl [dostęp 2023-07-30].
  22. ↑ a b Województwo przekazuje drogi powiatom. Krajowa szóstka ma nowy numer [online], nadmorski24.pl [dostęp 2024-02-01].
  23. ↑ Uchwala XXXVIII / 315 / 2023 [online], gdansk.uw.gov.pl [dostęp 2024-04-25].
  24. ↑ a b Urząd Transportu Kolejowego, Wymiana pasażerska na stacjach w Polsce w 2018 r. [online], Urząd Transportu Kolejowego [dostęp 2023-09-26] [zarchiwizowane z adresu 2023-09-26] (pol.).
  25. ↑ Beznazwy-1 [online], pksgdynia.pl [dostęp 2024-04-25].
  26. ↑ Kościoły i związki wyznaniowe wpisane do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych [PDF], L.p. 163; Nr w rejestrze 183, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, 3 lipca 2019 [dostęp 2023-09-26] [zarchiwizowane z adresu 2023-09-26].
  27. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-15].

Bibliografia

edytuj
  • Mikulski, Mieczysław: Port Lotniczy Gdynia-Rumia, [w:] Polski transport lotniczy 1918–1978, WKiŁ Warszawa 1980, s. 109
  • Kazimierz Małkowski: Bedeker Gdyński, Polnord Wydawnictwo Oskar Gdańsk 2001, 394 s., ISBN 83-86181-73-7.
  • Jerzy Haszczyński, Piotr Adamowicz: W poszukiwaniu Heimatu szefowej wypędzonych. „Rzeczpospolita”, 9 czerwca 2000. [dostęp 2018-10-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-30)].
  • Hinc, Ryszard: Port lotniczy w Rumi, „Gazeta Rumska” nr 6/07 (16) z 13 września 2007, [1]
  • Andrzej Sadłowski, Rumskie lotnisko [online] [zarchiwizowane z adresu].
  • Filip Gańczak: Erika Steinbach. Piękna czy bestia?. Warszawa: 2008. ISBN 978-83-7558-250-5.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rumia&oldid=74987137#Sport”