Owadpteron
Owadpteron – wymarły rodzaj owadów z rzędu Panorthoptera i rodziny Geraridae, obejmujący tylko jeden znany gatunek: Owadpteron dareki. Żył w karbonie.
| Owadpteron | |
| Dvořák et al., 2019 | |
| Okres istnienia: pensylwan | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Nadrząd | |
| (bez rangi) | Archaeorthoptera |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
Owadpteron |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Owadpteron dareki Dvořák et al., 2019 | |
Taksonomia i odkrycie
edytujRodzaj i gatunek typowy opisane zostały w 2019 roku przez Tomáša Dvořáka, Martinę Pecharovą, Wiesława Krzemińskiego i Jakuba Prokopa na łamach Acta Palaeontologica Polonica. Nazwa rodzajowa to połączenie słowa owad z greckim słowem πτερόν (pteron), oznaczającym skrzydło. Z kolei epitet gatunkowy nadano na cześć Dariusza Wojciechowskiego, który zebrał materiał typowy[1].
Opisu dokonano na podstawie pojedynczej skamieniałości, odnalezionej w kopalni Sosnowiec-Klimontów, na terenie polskiego Górnego Śląska. Znajdowała się ona w oddziale węglonośnych mułowców, w pokładach załężańskich. Pochodzi z westfalu A w karbonie późnym. Holotyp zdeponowany został w krakowskim Muzeum Przyrodniczym Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN[1]. Z tej samej lokalizacji znane są inne górnokarbońskie owady: Parapalaeomastax z tego samego rzędu (opisany w tej samej publikacji)[1] oraz przedstawiciele Paoliida: Darekia[2], Silesiapteron[3] i Zdenekia[2].
Liczne podobieństwa z rodzajem Nacekomia poskutkowały zaliczeniem Owadpteron do rodziny Geraridae, jednak klasyfikacja obu tych rodzajów pozostaje niepewna ze względu na niekompletność skamieniałości[1].
Budowa
edytujJedyna skamieniałość obejmuje część przedniego skrzydła o długości 36,4 mm i szerokości 21,7 mm. Całkowitą długość tego skrzydła oszacowano na 55 mm. Brakuje w nim zarówno części nasadowej, jak i wierzchołkowej. Skrzydło to cechowało się szerokim, acz wyraźnie zwężającym się w kierunku odsiebnym polem kostalnym oraz wąskim polem subkostalnym. Na jego użyłkowanie, oprócz żyłek podłużnych, składały się dwa rodzaje żyłek poprzecznych - grubsze o szerokim rozstawie i cieńsze, tworzące gęstą siatkę. Żyłka radialna rozdwajała się na przednią i tylną, z których ta pierwsza była niemal prosta, przypuszczalnie nierozwidlona i w odsiebnej części skrzydła przyjmowała żyłkę subkostalną tylną. Żyłka radialna tylna kończyła się, dając przynajmniej trzy odgałęzienia. Wspólny pień żyłki medialnej i przedniej żyłki kubitalnej był długi; ich rozejście zachodziło tuż przed rozwidleniem żyłki radialnej. Żyłka medialna tylna dawała trzy odnogi, z których każda rozwidlała się wtórnie. Przednia żyłka kubitalna była wypukła. Wyróżnialne były dwie tylne żyłki kubitalne - CuPa i CuPb (rozwidlenie tylnej żyłki kubitalnej u Archaeorhoptera następuje u nasady skrzydła), z których ta pierwsza dawała dwie odnogi - CuPaα i CuPaβ. Pierwsza z odnóg przyczepiała się na całej długości do przedniej żyłki kubitalnej, dając żyłkę CuA+CuPaα. Pole pomiędzy tylną żyłką medialną a żyłką CuA+CuPaα osiągało maksymalną szerokość porównywalną z tą pola kostalnego. Żyłka CuPb rozdzielała się, na końcu dając nie mniej niż trzy odgałęzienia[1].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e T. Dvořák, M. Pecharová, W. Krzemiński & J. Prokop. New archaeorthopteran insects from the Carboniferous of Poland: Insights into tangled taxonomy. „Acta Palaeontologica Polonica”. 64 (4), s. 787-796, 2019.
- ↑ a b J. Prokop, W. Krzemiński, E. Krzemińska & D. Wojciechowski. Paoliida, a putative stem-group of winged insects: Morphology of new taxa from the Upper Carboniferous of Poland. „Acta Palaeontologica Polonica”. 57, s. 161-173, 2012.
- ↑ Jakub Prokop, Wieslaw Krzeminski, Ewa Krzeminska, Thomas Hörnschemeyer, Jan-Michael Ilger & Carsten Brauckmann, Philippe Grandcolas, Andre Nel. Silesiapteron jarmilae name, in Late Palaeozoic Panorthoptera is the sister group of Dictyoptera (Insecta: Neoptera). „Journal of Systematic Palaeontology”, 2013. DOI: 10.1080/14772019.2013.823468.