Pijarzy
Zakon pijarów – potoczna nazwa Zakonu Kleryków Regularnych Ubogich Matki Bożej Szkół Pobożnych (Ordo Clericorum Regularium Pauperum Matris Dei Scholarum Piarum), czyli Zakonu Szkół Pobożnych – zakonu ustanowionego przez papieża Grzegorza XV 18 listopada 1621 r. (regułę zatwierdzono rok później). Korzenie swe wywodzi jednak od roku 1597, kiedy to św. Józef Kalasancjusz otworzył pierwszą bezpłatną i powszechną szkołę podstawową w Europie.
| Dewiza: Pobożność i Nauka (Pietas et Litterae) | |
| |
| Pełna nazwa |
Zakon Kleryków Regularnych Ubogich Matki Bożej Szkół Pobożnych |
|---|---|
| Nazwa łacińska |
Ordo Clericorum Regularium Pauperum Matris Dei Scholarum Piarum |
| Skrót zakonny |
SP lub używany równolegle: SchP |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Założyciel | |
| Data założenia |
1597 |
| Przełożony |
o. Pedro Aguado |
| Strona internetowa | |
W 1870 r. zakon liczył 2160 członków zgrupowanych w 156 ośrodkach. W 1965 r. było to 2535 członków w 179 domach, a w 2004 r. – 1430 członków w 210 ośrodkach. Aktualnie (2016 r.) pijarzy są obecni w 36 krajach całego świata.
Nazwa
edytujNazwa pijarzy pochodzi od łacińskiego słowa „pius”, co oznacza „pobożny” (r.ż. pia, l.mn. pii, piae), pojawiającego się w łacińskiej nazwie „Scholae Piae”, co oznacza: „Szkoły Pobożne”. Hasłem zakonu jest „Pietas et Litterae”, czyli „Pobożność i Nauka”.
W Polsce
edytujPijarzy prowadzą w Polsce głównie działalność oświatową i wychowawczą wśród dzieci i młodzieży (szkoły podstawowe, gimnazja, licea ogólnokształcące, bursy), prowadzą także działalność naukową, edytorską i wydawniczą (m.in. wydają kwartalnik „eSPe”).
Historia
edytujJuż w roku 1633[1] o sprowadzenie pijarów do Polski zabiegali król Władysław IV Waza (za pośrednictwem ówczesnego podskarbiego koronnego Jerzego Ossolińskiego) oraz starosta spiski Stanisław Lubomirski. Pijarzy pojawili się jednak w Polsce dopiero w roku 1642, uciekając z zagrożonych pożogą wojny trzydziestoletniej Moraw. Zostali oni otoczeni w Warszawie opieką króla, który zakupił dla nich nieruchomość przy ul. Długiej. Część zakonników z przełożonym prowincji, ojcem Onufrym Conti, przyjęła zaproszenie Stanisława Lubomirskiego i jeszcze w październiku 1642 r. dotarła do Podolińca na Spiszu (w obrębie należącego wówczas do Polski starostwa spiskiego). Tam w czerwcu 1643 r. założyli oni pierwszą szkołę, która wkrótce zasłynęła jako jeden z najlepszych polskich ośrodków naukowych[2]. Z czasem dołączyły do niej i inne szkoły na ziemiach polskich. Kolegia pijarskie powstały między innymi w Wieluniu, Warężu i Złoczowie.
Zakon pijarów wniósł wielki wkład w rozwój oświaty i szkolnictwa wyższego w I Rzeczypospolitej u progu oświecenia. Założone przez nich w 1740 w Warszawie Collegium Nobilium pijarów w Warszawie, wobec upadku Akademii Krakowskiej było jedną z najlepszych polskich szkół wyższych.
W wyniku działań zaborców zlikwidowano większość kolegiów i szkół pijarskich w Polsce. W okresie międzywojennym struktury prowincji polskiej zostały odbudowane dzięki działaniom ks. Adama Słotwińskiego, ks. Tadeusza Chromeckiego i Hiszpana Jana Borella. Po II wojnie światowej zakon utracił placówki Lidzie, Szczuczynie i Lubieszowie na Kresach Wschodnich. Powstało jednak szereg nowych[3].
Znani pijarzy
edytujZnanymi polskimi pijarami byli: Damian Stachowicz, Stanisław Konarski, Antoni Wiśniewski, Michał Stadnicki, Onufry Kopczyński, Józef Osiński, Teodor Ostrowski, Ignacy Zaborowski, Stanisław Jundziłł, Piotr Ściegienny, Tadeusz Gadacz, Józef Joniec, Edward Kryściak, Andrzej Wróbel, Kazimierz Wójciak.
Ośrodki w Polsce
edytujNa rok 2023 w skład Polskiej Prowincji Zakonu Pijarów wchodziło 16 parafii[4]. 11 z nich leżało na terenie Polski:
- Kościół Rektoralny pw. Przemienienia Pańskiego w Krakowie
- parafia pw. Najświętszego Imienia Maryi w Krakowie
- parafia pw. Matki Bożej Ostrobramskiej w Krakowie
- parafia pw. Wniebowzięcia NMP w Bolszewie
- parafia pw. Wniebowzięcia NMP w Hebdowie
- parafia pw. św. Jana Chrzciciela w Jeleniej Górze
- parafia pw. św. Kwiryna w Łapszach Niżnych
- Kolegium Zakonu Pijarów i Kościół Rektoralny p.w. Matki Bożej Łaskawej i św. Wojciecha w Łowiczu
- parafia pw. św. Józefa Kalasancjusza w Rzeszowie
- parafia pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Sierosławicach
- parafia pw. NMP Królowej Wyznawców w Warszawie
W skład polskiej prowincji wchodziło też 5 parafii leżących poza terytorium Polski:
- parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Lidzie (Białoruś)
- parafia pw. św. Teresy w Szczuczynie (Białoruś)
- parafia pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Oczakowie (Ukraina)
- parafia Najświętszej Maryi Panny w Strážnicach (Czechy)
- parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Złoczowie (Ukraina)
Szkoły w Polsce
edytujNa rok 2023 pijarzy posiadali następujące szkoły w 8 miastach w Polsce[4]:
- Publiczna Szkoła Podstawowa i Publiczne Liceum Ogólnokształcące Zakonu Pijarów im. ks. Stanisława Konarskiego w Bolesławcu
- Zespół Szkół Pijarskich im. św. Mikołaja w Elblągu
- Szkoła Podstawowa Zakonu Pijarów im. Matki Bożej Królowej Szkół Pobożnych w Katowicach
- Szkoła Podstawowa Zakonu Pijarów im. ks. Stanisława Konarskiego i Liceum Ogólnokształcące Zakonu Pijarów im. ks. Stanisława Konarskiego w Krakowie
- Pijarskie Szkoły Królowej Pokoju w Łowiczu
- Zespół Szkół Zakonu Pijarów im. św. Józefa Kalasancjusza w Poznaniu
- Publiczna Szkoła Podstawowa Zakonu Pijarów im. św. Józefa Kalasancjusza w Rzeszowie
- Szkoła Podstawowa Zakonu Pijarów im. o. Onufrego Kopczyńskiego w Warszawie
Do najbardziej znanych i zasłużonych należało utworzone w 1740 r. przez Stanisława Konarskiego Collegium Nobilium pijarów w Warszawie.
Pijarska Wspólnota Wiary
edytujDuchowość pijarów jest też praktykowana przez wiernych świeckich, w ramach Pijarskiej Wspólnoty Wiary. Jest to droga formacyjno-modlitewna, „zaproszenie do wejścia na górę z Chrystusem, które wymaga zaufania, trudu, a przede wszystkim poukładania życia zgodnie z wolą Boga”[5].
Program rozwoju duchowego składa się z pięciu filarów:
- regularnych spotkań formacyjnych
- celebracji liturgicznych
- lektury osobistej
- pracy własnej
- okresowych dni skupienia/rekolekcji[6]
W Polsce Pijarskie Wspólnoty Wiary działają oficjalnie od kilku lat, decyzją Kapituły Generalnej Zakonu Pijarów z 2009 r. Z czasem Wspólnoty Wiarą będą mogły przekształcać się w Bractwa Szkół Pobożnych.
Wspólnoty polskie działają w oparciu o doświadczenia hiszpańskie[5].
Przypisy
edytuj- ↑ Gotkiewicz Marian: Trzy wieki Kolegium Podolinieckiego (1642–1942), [w:] „Nasza Przeszłość”, t. XV, 1962, s. 83–113.
- ↑ Wilczek Wojciech: Kolegium pijarów w Podolińcu (cz. 1), [w:] „Tatry” nr 3 (49), lato 2014, s. 88–95.
- ↑ Polska Prowincja Zakonu Pijarów [online], pijarzy.pl [dostęp 2023-08-23] (pol.).
- ↑ a b Gdzie jesteśmy?. pijarzy.pl. [dostęp 2021-04-26].
- ↑ a b Polska Prowincja Zakonu Pijarów. pijarzy.pl. [dostęp 2018-09-07].
- ↑ Zaproszenie do formacji w ramach Pijarskiej Wspólnoty Wiary. pijarzy.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-17)]..
Linki zewnętrzne
edytuj
- Oficjalna Strona Zakonu – Kuria Generalna w Rzymie
- Oficjalna strona Zakonu Szkół Pobożnych w Polsce
- Oficjalna strona Zakonu z lokacjami szkół i parafii
- Strona nowej szkoły w Katowicach. katowice.pijarzy.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-26)].
- Strona szkoły w Warszawie. warszawa.pijarzy.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-26)].