Px38
Px38 – polski parowóz wąskotorowy na tory o rozstawie 600 mm, wyprodukowany przez Pierwszą Fabrykę Lokomotyw w Polsce SA w Chrzanowie w 1938 roku (typ W5A)[2]. Posiada cztery osie napędne oraz dwuosiowy tender (układ osi Dn2t+t). Zbudowano tylko jeden egzemplarz, zachowany do chwili obecnej w stanie czynnym.
 Px38 na stacji w Gąsawie | |
| Producent | |
|---|---|
| Lata budowy |
1938 |
| Układ osi |
D (Dn2t+t) |
| Wymiary | |
| Masa pustego parowozu |
14,5 t |
| Masa służbowa |
17,5 t |
| Długość |
6220 mm[1] |
| Długość z tendrem |
9920 mm[1] |
| Szerokość |
2000 mm, obecnie 1800 mm[1] |
| Wysokość |
3100 mm, obecnie 3000 mm[1] |
| Rozstaw osi skrajnych |
2400 mm |
| Średnica kół napędnych |
650 mm |
| Napęd | |
| Trakcja |
parowa |
| Typ tendra |
pochodzący od Px27-774 |
| Ciśnienie w kotle |
13 at |
| Powierzchnia ogrzewalna kotła | |
| Powierzchnia rusztu | |
| Średnica cylindra |
285 mm |
| Skok tłoka |
350 mm |
| Pojemność skrzyni węglowej |
0,3 t + 1,5 t tender |
| Pojemność skrzyni wodnej |
1,5 m³ + 3,5 m³ tender |
| Parametry eksploatacyjne | |
| Moc znamionowa |
110 KM[1] |
| Maksymalna siła pociągowa | |
| Prędkość konstrukcyjna |
30 km/h |
| Parametry użytkowe | |
| Rozstaw szyn |
600mm |
| Minimalny promień łuku |
30 m |
Historia
edytujParowóz został zbudowany w 1938 roku na zamówienie Wrzesińskiej Kolei Powiatowej. Jego konstrukcja była taka sama, jak dwóch zbudowanych w 1927 roku parowozów typu W5A (późniejszej serii Px27)[1].
Parowóz o numerze fabrycznym 727 otrzymał na Wrzesińskiej Kolei Powiatowej numer 5 (oznaczenie boczne: W.K.P. N°5)[2]. W 1949 roku koleje powiatowe zostały przejęte przez PKP i parowóz otrzymał oznaczenie PKP Px4-805, zmienione w 1961 roku na Px38-805 (jest on jedynym parowozem serii Px38)[1]. Pracował on na większości kolei PKP o rozstawie toru 600 mm. Początkowo stacjonował na przemian we Wrześni i Gnieźnie, w 1957 roku w Białośliwiu, a od 1958 do 1972 w Myszyńcu. Następnie stacjonował ponownie w Białośliwiu, a od 1983 do chwili obecnej – w Żninie, prowadząc pociągi Żnińskiej Kolei Powiatowej[1]. Parowóz Px38-805 nosi od 2002 roku imię „Leon” (nazwa ta upamiętnia wieloletniego przewodnika po Muzeum Kolei Wąskotorowej w Wenecji, Leona Lichocińskiego)[3].
W 1998 roku parowóz został wyłączony z ruchu z uwagi na konieczność naprawy[4], potem wyremontowany. Ponownie od 2008 roku do września 2010 parowóz był nieczynny ze względu na naprawę główną kotła[3][5]. W dniach 17–27 czerwca 2011 był wypożyczony do Białośliwia na I Zlot Miłośników Kolei Wąskotorowych 600 mm[6]. Od maja do lipca 2015 roku przebywał po raz pierwszy za granicą Polski, na imprezach kolejowych w Niemczech (we Frankfurcie nad Menem, Berlinie i Klütz)[7]. Następnie między 8 a 12 października 2015 r. uczestniczył w XV Międzynarodowych Spotkaniach Kolei Wąskotorowych w Pithiviers (co stanowiło pierwszą wizytę parowozu polskiego we Francji od czasów Pm36 w 1937 roku)[8]. W 2023 roku parowóz był niesprawny i wyłączony z eksploatacji[9].
Opis
edytujWąskotorowy tendrzak, z doczepnym tendrem, o układzie osi D, z silnikami bliźniaczymi na parę nasyconą (Dn2t+t). Parowóz w skrzyniach po bokach kotła przewozi 0,3 t węgla i 1,5 m³ wody. Początkowo parowóz miał dwuosiowy tender o masie próżnej 3,8 t, służbowej 7,8 t i pojemności 1 t węgla i 3 m³ wody[2]. Podczas naprawy średniej w Białośliwiu wymieniono oryginalny tender na nieco większy dwuosiowy tender od skasowanego parowozu Px27-774, o masie próżnej 3,5 t, służbowej 8,5 t, przewożący 1,5 t węgla i 3,5 m³ wody[1].
Kocioł płomieniówkowy, z miedzianą skrzynią ogniową (w 1953 wymienioną na stalową). Na kotle umieszczony zbieralnik pary i piasecznica o napędzie ręcznym. W zbieralniku początkowo była zaworowa przepustnica pary Cara z wewnętrznym napędem i osuszaczem, zamieniona w 1953 na zewnętrzną przepustnicę z zewnętrznym napędem i rurami parowlotowymi[1]. Początkowo parowóz miał komin z turbinowym odiskiernikiem Rihoseka, zdjętym w 1953 roku i zastąpionym siatką odiskierną. Zasilanie w wodę za pomocą dwóch inżektorów Friedmanna[1].
Ostoja belkowa, o grubości belek 60 mm. Usprężynowanie osi górne kombinowane, z czterema punktami podparcia. Parowóz mógł pokonywać łuki o promieniu 30 m[1].
Bliźniacze silniki parowe z suwakami tłoczkowymi, napędzały trzecią oś. Mechanizm parorozdzielczy Heusingera. Do smarowania silników służył lubrykator, wymieniony w 1953 na smarotłocznię Friedmanna. Hamulec parowy i ręczny dźwigniowy na pierwsze trzy osie. Parowóz posiadał oświetlenie naftowe, a od 1969 – elektryczne[1].
Uwagi
edytuj- ↑ Według Pokropiński 2016 ↓, s. 204. W Pokropiński 2000 ↓, s. 64-68 ewidentnie błędna zbyt niska wartość 1240 kg.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Pokropiński 2000 ↓, s. 64-68
- ↑ a b c d e Pokropiński 2016 ↓, s. 38–42, 204
- ↑ a b P. Średzki, Leon pod parą, „Świat Kolei” nr 1/2011, s. 7.
- ↑ T. Paradowski, Żnin bez „Peiksa”, „Świat Kolei” nr 5/1998, s. 6.
- ↑ Tomisław Czarnecki: Ostatnie zmiany w wykazach. [w:] Wciąż pod parą... Parowozy w Polsce [on-line]. 2020-08-31. [dostęp 2011-01-10].
- ↑ Paweł Korcz, I Zlot Miłośników Kolei Wąskotorowych 600 mm – Białośliwie 2011, „Świat Kolei” nr 7/2011, s. 42–43.
- ↑ Hermann Schmidtendorf. Px38-805 po raz pierwszy za granicą. „Świat Kolei”. 9/2015. s. 7.
- ↑ Hermann Schmidtendorf. Px38-805 we Francji. „Świat Kolei”. 1/2016. s. 40.
- ↑ Koleje Wąskotorowe w 2022 r. Warszawa: 2023, s. 15.; Koleje Wąskotorowe w Polsce. Analiza danych statystycznych za 2023 r. Warszawa: Urząd Transportu Kolejowego, 2024, s. 17.
Bibliografia
edytuj- Bogdan Pokropiński: Muzealne parowozy wąskotorowe w Polsce (dla toru szerokości 600 i 630 mm). Żnin: Muzeum Ziemi Pałuckiej, 2000. ISBN 83-910219-7-1.
- Bogdan Pokropiński: Parowozy wąskotorowe produkcji polskiej. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2016. ISBN 978-83-206-1963-8.