Samostrzel (województwo kujawsko-pomorskie)
Samostrzel – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie nakielskim, w gminie Sadki.
| wieś | |
 Pałac, elewacja południowa | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (III 2011) |
607[2] |
| Strefa numeracyjna |
52 |
| Kod pocztowy |
89-110[3] |
| Tablice rejestracyjne |
CNA |
| SIMC |
0094892 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu nakielskiego  | |
Położenie na mapie gminy Sadki  | |
 53°08′30″N 17°26′24″E/53,141667 17,440000[1]
| |
.jpg)
Podział administracyjny
edytujSamostrzel znajduje się w odległości 2,7 km od Sadek (siedziba gminy). W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bydgoskiego.
Demografia
edytujWedług Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 607 mieszkańców[2]. Jest piątą co do wielkości miejscowością gminy Sadki.
Historia
edytujWieś Samostrzel należała do dóbr rycerskich. W roku 1429 jej właścicielem był Grzymisław, który przez historyków uznawany jest za protoplastę rodu Samostrzelskich. Ostatnim z rodu Samostrzelskich był Paweł, fundator drewnianego kościoła w Sadkach, zmarły prawdopodobnie w 1587 roku. Wymarcie rodu Samostrzelskich spowodowało, iż wieś wraz z przynależnymi do niej osadami była kolejno we władaniu rodziny Orzelskich, następnie Grudzińskich i Opalińskich. Najprawdopodobniej w drodze mariażu Samostrzel stał się własnością rodziny Łąckich, a w roku 1698 cały klucz samostrzelski z wsiami: Mrozowo, Kraczki, Żelazno kupił Piotr z Bnina Bniński. W tej rodzinie majątek pozostawał do II wojny światowej.
Zewnętrznym miernikiem świetności rodu Bnińskich miał się stać pałac, który traktowano jako rodowe gniazdo. Budowę pałacu rozpoczął Piotr Bniński, a kontynuował jego syn Wojciech. Pałac powstał na pewno przed rokiem 1749, a jego architektem, podobnie jak kościoła w Sadkach, był Merkier ze Szczecinka. Budowla samostrzelska wzbudzała zachwyt w XIX wieku. Pisano o pałacu w 1864 roku: Pałac w Samostrzelu jest obszerną o dwóch skrzydłach budową, która wzniesiona przed 150 przeszło laty, powiększoną i ozdobioną została w 1825 roku. Wspaniałe komnaty, urządzone z przepychem, obok prostoty i wdzięku, zdobią dość znakomite zabytki sztuki, mianowicie kilka obrazów wybornego pędzla, wspaniały księgozbiór. Opisywana budowla wzniesiona była w stylu barokowym, wokół pałacu zaś założono park krajobrazowy na wzór angielski. Późnoklasycystyczną postać, utrzymującą się w zarysie do dziś, otrzymał pałac około roku 1880. Przebudowę przeprowadził Ignacy Bniński. Wraz z modernizacją pałacu stworzono ogród włoski, który zdobiły egzotyczne rośliny oraz wykonane przez miejscowych rzeźbiarzy posągi muz.
W okresie dwudziestolecia międzywojennego w pałacu samostrzelskim przebywali m.in.: Józef Piłsudski (w roku 1921), prezydent Ignacy Mościcki, generał Edward Rydz-Śmigły, Jan Kiepura. W czasach II wojny światowej pałac przejęli Niemcy. Ulokowano w nim organizację młodzieżową Jugendheim. Następnie, po pierwszych klęskach na froncie wschodnim w 1943 roku, pałac przeznaczono na szpital wojenny.
Po zakończeniu wojny w latach 1947-1982 pałac stał się siedzibą szkoły rolniczej. Następnie został przejęty przez Ministerstwo Kultury z zamiarem zorganizowania tu domu pracy twórczej, jednakże nie podjęto w tym celu żadnych działań. Na początku XXI wieku planowano tu uruchomienie hotelu dla oficerów NATO z Bydgoszczy, jednakże i ten zamysł nie został zrealizowany. W chwili obecnej ten zabytek niszczeje, a jego właścicielem jest Agencja Mienia Wojskowego, która bezskutecznie usiłowała go sprzedać za nie mniej niż 8 mln zł, pomimo że o zwrot zespołu pałacowego zabiegają spadkobiercy Marii Bnińskiej.
Zabytki
edytujWedług rejestru zabytków NID[4] na listę zabytków wpisany jest zespół pałacowy, nr rej.: A/884/1-2 z 21.07.1970:
- pałac, XVIII w., 1825 r., około roku 1880
- park, przełom XVIII/XIX w.
Budynki zespołu pałacowo-parkowego zajmują powierzchnię 5540 m² (z czego: pałac 4200 m², reszta przypada na browar, stajnię, garaż i barak biurowy), natomiast powierzchnia całego zespołu z parkiem wynosi 25,95 ha.
Pomniki przyrody
edytujPomnikiem przyrody jest aleja drzew Sadki - Samostrzel.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 120647
- ↑ a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1148 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 63 [dostęp 2016-03-14].
Linki zewnętrzne
edytuj- Samostrzel, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 256.