Smenchkare
Smenchkare (także: Semenchkare, Semenechkare lub Smenkare) – faraon starożytnego Egiptu z XVIII dynastii, z okresu Nowego Państwa.
| |
| władca starożytnego Egiptu | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
|---|---|
| Żona | |
Nie wiadomo jest jego dokładne pochodzenie oraz stopień pokrewieństwa z innymi członkami rodziny królewskiej. Był mężem Meritaton, najstarszej córki faraona Echnatona, z którym prawdopodobnie współrządził.
Pochodzenie i rodzina
edytujPonieważ okres amarneński, w czasie którego Smenchkare panował, został skazany na zapomnienie przez jego następców, niewiele o nim można powiedzieć z pewnością. Istnieje wiele hipotez o jego pochodzeniu i roli, którą odgrywał[1]. Przyjmuje się, że był członkiem egipskiej rodziny królewskiej, bratem albo synem faraona Echnatona. Jeśli był jego bratem, to matką Smechkare prawdopodobnie była Wielka Małżonka Królewska i główna żona faraona Amenhotepa III, Teje, albo księżniczka Sitamon[2]. Istnieje też hipoteza mówiąca, że Smenchkare był synem starszego brata Echnatona, księcia Totmesa, i nieznanej z imienia kobiety, możliwe że jednej z jego sióstr[3].
Z pewnością wiadomo, że Smenchkare ożenił się ze starszą córką Echnatona, Meritaton, której nadano tytuł Wielkiej Małżonki Królewskiej[2]. Inskrypcje wspominają również o Królewskiej Córce, Meritaton-Taszerit (egipsk. Meritaton Młodsza), która prawdopodobnie była ich dzieckiem[4][5].
Zmarł prawdopodobnie w wieku 18 lub 19 lat.
Datowanie i charakter rządów Smenchkare
edytujOkres panowania
edytujZ wyżej wymienionych przyczyn brakuje jasnych źródeł opisujących charakter rządów Smenchkare.
Problem, na który rok (albo lata) należy datować okres rządów Smenchkare i jakie jest jego miejsce w porządku faraonów amarneńskich po Echnatonie również nie został jeszcze rozwiązany. Istnieje kilka hipotez, które starają się to wyjaśnić. Aidan Dodson uważa, że Smenchkare nigdy nie sprawował rządów samodzielnych, a był tylko współrządcą Echnatona przez około rok ok. 1340 r. p.n.e. (13. Rok Królewski Echnatona). James Peter Allen uznaje Smenchkare za następcę kobiety-faraona Neferneferuaton. Marc Gabolde zaś uważa go za następcę Echnatona, a jego małżonkę Meritaton utożsamia z Neferneferuaton, która zaczęła panować samodzielnie jako faraon po śmierci męża.
Istnieje również hipoteza mówiąca, że po śmierci Echnatona na tron wstąpiła Nefertiti, przyjmując imię Neferneferuaton, z którym to imieniem również niekiedy utożsamiany jest Semenechkare. Po jej śmierci miał on sprawować samodzielną władzę przez około rok lub dwa lata.
Najprawdopodobniej Smenchkare zmarł w ciągu pierwszego roku swojego panowania. Świadczą o tym etykiety z wina: pierwsza, pochodząca z „domu Smenchkare”, wymienia I Rok Królewski[6]. Druga, też datowana na I Rok Królewski, podaje imię Smenchkare i określa go jako zmarłego[7][8].
Niektórzy egiptolodzy przypuszczają jendak, że jego rządy mogły trwać 2 bądź 3 lata[9]. Opierają się na dowodach archeologicznych: kilka innych etykiet z wina znalezionych w Amarnie, na których nie ma imienia faraona, ale jest oznaczony rok panowania 2 albo 3[10]. Mogą one jednak oznaczać lata panowania innych faraonów amarneńskich i niekoniecznie stanowią dowód na długość rządów Smenchkare[11].
Koregencja z Echnatonem
edytujZgodnie z hipotezą Aidana Dodsona, Smenchkare nigdy nie był samodzielnym faraonem, a tylko współrządcą Echnatona, i zmarł jeszcze za czasów jego rządów[12]. Imię Smenchkare bez kartuszy królewskich ukazuje się tylko na zabytkach z okresu panowania Echnatona[13], a w kartuszach tylko na tzw. wazie kulistej z grobowca Tutanchamona, obok kartuszy samego Tutanchamona[14].
Smenchkare następcą Neferneferuaton
edytujWedług hipotezy Jamesa Allena sukcesja wyglądała inaczej: po śmierci Echnatona władzę miała objąć córka zmarłej w 13. bądź 14. roku jego rządów Nefertiti, Neferneferuaton-Taszerit, która ogłosiła się faraonem pod imieniem Neferneferuaton[15]. Jej rządy miały trwać około dwóch albo trzech lat, a po jej śmierci tron przejął Smenchkare i panował około pięciu lub sześciu lat[16].
Hipotezę tę jednak podważyła odkryta w 2012 roku w kamieniołomie w Dajr Abu Hinnis inskrypcja hieroglificzna datowana na 16. rok rządów Echnatona, według której Nefertiti wciąż wtedy żyła i nadal była Wielką Małżonką Królewską[17].
Sala Smenchkare
edytujJednym z nielicznych zabytków i artefaktów, które świadczą cokolwiek o rządach Smenchkare, jest wielka Sala Smenchkare (nazywana też Salą Koronacyjną)[18], wybudowana obok Głównego Królewskiego Pałacu w Amarnie w 15. roku panowania Echnatona. Prawdopodobnie była ona poświęcona jakiemuś ważnemu wydarzeniu związanemu z rządami Smenchkare.
Tytulatura
edytuj| Królewski Protokół | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| prenomen lub imię tronowe: | ||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||
| trl.: Anch-cheperu-Re (Ꜥnḫ-ḫprw-rꜤ)[19] | ||||||||||||||||||
| tłum.: Życie-jest-przejawem-Re[potrzebny przypis] | ||||||||||||||||||
| nomen lub imię rodowe: | ||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||
| trl.: Smench-Ka-Re Dżeser-Cheperu (smnḫ-kꜢ-rꜤ ḏsr-ḫprw)[19] | ||||||||||||||||||
| tłum.: Żywotna-jest-dusza-Re Święte-przejawy-Re[potrzebny przypis] | ||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||
| trl.: Smench-Ka-Re Dżeser-Cheperu (smnḫ-kꜢ-rꜤ ḏsr-ḫprw)[19] | ||||||||||||||||||
| tłum.: Żywotna-jest-dusza-Re Święte-przejawy-Re[potrzebny przypis] |
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Aidan Dodson, Amarna Sunset: Nefertiti, Tutankhamun, Ay, Horemheb, and the Egyptian Counter-Reformation, 2009, s. 30, ISBN 978-977-416-304-3.
- ↑ a b Ronald T. Ridley, Akhenaten: A Historian’s View, 2019, s. 337, 345, ISBN 978-977-416-793-5.
- ↑ Tawfik Thomas Hegenbarth Reichardt, New Evidence for Tutankhamun’s Parents, 2019, s. 179–195.
- ↑ J. Tyldesley, Chronicle of the Queens of Egypt, 2006, s. 136–137.
- ↑ Cyril Aldred, Akhenaten: King of Egypt, 1991.
- ↑ J. D. S. Pendlebury, The City of Akhenaten, część III, tom II, pl 86, 1951.
- ↑ J. D. S. Pendlebury, The City of Akhenaten, część III, pl lxxxvi i xcvii, 1951.
- ↑ J. Allen, The Amarna Succession, s. 5, 2006.
- ↑ Miller, J. (2007) s. 275, to wit: Krauss, R. 1997:247; 2007 i Hornung, E. 2006:207.
- ↑ Zwykle na etykietach wina w Starożytnym Egipcie umieszczane były imię faraona, za rządów panowania którego te wino zostało wyprodukowane, oraz rok, liczony od początku jego rządów.
- ↑ J. Miller, (2007) s. 275.
- ↑ Dodson A. 2006, s. 27–29.
- ↑ Duhig, Corinne. „The remains of Pharaoh Akhenaten are not yet identified: comments on 'Biological age of the skeletonized mummy from Tomb KV55 at Thebes (Egypt)' by Eugen Strouhal” in Anthropologie: International Journal of the Science of Man Vol 48 Issue 2 (2010), pp 113–115.
- ↑ Allen, J. 2006 s, 2.
- ↑ James P. Allen, „The Amarna Succession” in Causing His Name to Live: Studies in Egyptian Epigraphy and History in Memory of William J. Murnane, red. P. Brand and L. Cooper. Culture and History of the Ancient Near East 37. Leiden: E. J. Brill Academic Publishers, 2006.
- ↑ James P. Allen, „The Amarna Succession” in Causing His Name to Live: Studies in Egyptian Epigraphy and History in Memory of William J. Murnane, red. P. Brand and L. Cooper. Culture and History of the Ancient Near East 37. Leiden: E. J. Brill Academic Publishers, 2006.
- ↑ Meyvis, Ludo. „New light on the life of Nefertiti”. nieuws.kuleuven.be. Retrieved 18 August 2019.
- ↑ Coronation Hall - Amarna [online], wikimapia.org [dostęp 2024-04-25] (ang.).
- ↑ a b c Za: Peter Lundström, Smenkhkara in hieroglyphics [online], Pharaoh.se [dostęp 2023-12-18] (ang.).
Bibliografia
edytuj- Cyril Aldred: Akhenten: King of Egypt, Londyn: Wydawnictwo Thames & Hudson, 1991, ISBN 0-500-27621-8.
- Aidan Dodson: Amarna Sunset: Nefertiti, Tutankhamun, Ay, Horemheb, and the Egyptian Counter-Reformation. Kair: The American University in Cairo Press, 2009, ISBN 978-977-416-304-3.
- Aidan Dodson, Dylan Hilton: The Complete Royal Families of Ancient Egypt (First paperback ed.). Londyn: Thames & Hudson, 2004, ISBN 978-977-424-957-0.
- Jared Miller: Amarna Age Chronology and the Identity of Nibhururiya [w] Altorientalische Forschungen 34. Berlin: De Gruyter, 2007, OCLC 836822737.
- Ronald T. Ridley: Akhenaten: A Historian’s View. Kair: The American University in Cairo Press, 2019, ISBN 978-977-416-793-5.
- Thomas Schneiner: Leksykon Faraonów. Warszawa Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 292. ISBN 83-01-13479-8.
- Tarek Tawfik, Susanna Thomas, Ina Hegenbarth-Reichardt: „New Evidence for Tutankhamun’s Parents: Revelations from the Grand Egyptian Museum” [w] Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts, Abteilung Kairo. 74: 179–195, Kair: Wydawnictwo MDAIK, 2019
- Joyce Tyldesly: Chronicle of the Queens of Egypt, Londyn: Wydawnictwo Thames & Hudson, 2006, ISBN UOM:39015066864474.