Stanisław Kozierowski
Stanisław Kozierowski, pseudonim „Dołęga” (ur. 28 września 1874 w Trzemesznie, zm. 1 lutego 1949 w Winnej Górze) – polski historyk i onomasta, duchowny katolicki, profesor Uniwersytetu Poznańskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności, delegat na Polski Sejm Dzielnicowy w Poznaniu w 1918 roku[1].
 Tablica upamiętniająca S. Kozierowskiego – kościół Wniebowzięcia NMP i św. Michała Archanioła w Trzemesznie | |
| Data i miejsce urodzenia |
28 września 1874 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
1 lutego 1949 |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Prezbiterat |
12 listopada 1899 |
Edukacja i praca duszpasterska
edytujUrodził się w Trzemesznie (jako syn mistrza szewskiego Floriana Apolinarego oraz Antoniny z Buszkiewiczów), gdzie uczęszczał do gimnazjum, znanego jako Kolegium trzemeszeńskie, oraz do Królewskiego Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu (niem. Königliches Marien-Gymnasium zu Posen), gdzie wstąpił do tajnej, uczniowskiej organizacji Towarzystwo Tomasza Zana[2]. Wstąpił do seminarium duchownego, gdzie 12 listopada 1899 r. otrzymał święcenia kapłańskie. Pracował krótko w różnych parafiach w Wielkopolsce i Westfalii. W latach 1910–1929 był proboszczem w Skórzewie, gdzie zainicjował działalność Bractwa Apostolstwa Modlitwy, kółka rolniczego (1919), pierwszej biblioteki, a także rozpoczął budowę nowego kościoła parafialnego (1927). Na dłużej osiadł w Winnej Górze koło Środy Wielkopolskiej, gdzie przez 20 lat był proboszczem tamtejszej parafii św. Michała Archanioła.
Wszechnica Piastowska
edytujBył jednym z czwórki założycieli (razem z Heliodorem Święcickim, Józefem Kostrzewskim i Michałem Sobeskim) Wszechnicy Piastowskiej w Poznaniu, dzisiejszego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. W okresie międzywojennym był docentem, a od 1938 r. profesorem tytularnym Wydziału Humanistycznego[3][4].
Wkład w ustalenie nazw miejscowości na Ziemiach Odzyskanych
edytuj
Profesor Kozierowski był przewodniczącym Komisji dla spraw Przywrócenia Nazw Słowiańskich na Przyodrzu, której pierwsze posiedzenie odbyło się w Poznaniu 7 kwietnia 1945 r. Wzięli w nim udział znani polscy historycy onomaści: prof. Zygmunt Wojciechowski, prof. Mikołaj Rudnicki oraz Bolesław Czwójdziński (który objechał wszystkie czynne linie kolejowe szkicując trasy kolejowe z nazwami stacji). W myśl ustaleń komisji zmieniono na polskie nazwy stacji i przystanków kolejowych od Pomorza Zachodniego do Śląska. Niekiedy nazwy te później zmieniono w tych przypadkach, gdy różniły się od nazw miejscowości ustalonych później przez państwową Komisję Ustalania Nazw Miejscowości (np. stację Altheide Bad nazwano Wrześniów, a miejscowość – Puszczyków Zdrój; natomiast Komisja Ustalania Nazw Miejscowości nadała miejscowości rok później nazwę Polanica-Zdrój[5]).
Jego najważniejszym dziełem jest Atlas nazw geograficznych Słowiańszczyzny Zachodniej, którego dwa tomy (z planowanych czterech) dotyczą dzisiejszego obszaru północno-wschodnich Niemiec i północno-zachodniej Polski[6][7][8]. Choć atlas ma pewne niedostatki naukowe, ma wysoką wartość normującą polskie nazwy urzędowe, dlatego też znalazł zastosowanie w tym zakresie na terenach Ziem Odzyskanych po 1945 r.
Specjalizował się w dziejach Wielkopolski i Pomorza (napisał m.in. prace na temat nazw miejscowych Słowiańszczyzny Zachodniej, 1949) oraz w naukach pomocniczych historii i językoznawstwa, takich jak heraldyka i onomastyka. Autor m.in.: Leszczyce i ich plemiennik abp św. Bogumił z Dobrowa oraz Badania nazw topograficznych starej Wielkopolski.
Prace
edytuj- Badania nazw topograficznych dzisiejszej archidyecezyi gnieźnieńskiej. (Poznań 1914)
- Badania nazw topograficznych dzisiejszej archidyecezyi poznańskiej. Tom I. A–O (Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań 1916)
- Badania nazw topograficznych dzisiejszej archidyecezyi poznańskiej. Tom II P–Ż. Dodatek A–Ż (Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań 1916)
- Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski. Tom 1. A–Ł (Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań 1921)
- Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski. Tom 2. M–Z (Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań 1922)
- Pierwotne osiedlenie ziemi gnieźnieńskiej wraz z Pałukami w świetle nazw geograficznych i charakterystycznych imion rycerskich. „Slavia Occidentalis”, t. III–IV 1923–1924, s. 1–129. Uniwersytet Poznański, Poznań 1924
- Pierwotne osiedlenie dorzecza Warty od Koła do Ujścia w świetle nazw geograficznych. „Slavia Occidentalis”, t. V 1926, s. 112–246. Uniwersytet Poznański, Poznań 1926
- Pierwotne osiedlenie pogranicza wielkopolsko-śląskiego między Obrą i Odrą a Wartą i Bobrem w świetle nazw geograficznych. „Slavia Occidentalis”, t. VII 1928, s. 172–329. Uniwersytet Poznański, Poznań 1928
- Ród Porajów Różyców 1930. wbc.poznan.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-26)].
- Atlas nazw geograficznych Słowiańszczyzny Zachodniej. Zeszyt I (Słupsk, Kołobrzeg, Szczecin, Piła; Nauka i Praca, Poznań 1934; Wydanie 2, Instytut Zachodni, Poznań 1945; Reprint, Archiwum Państwowe w Szczecinie, Szczecin 1990)
- Atlas nazw geograficznych Słowiańszczyzny Zachodniej. Zesz. II B (Nauka i Praca, Poznań 1935)
- Atlas nazw geograficznych Słowiańszczyzny Zachodniej. Zesz. II A (Strzałów, Utyń, Strzelce Nowe, Zwierzyn; Nauka i Praca, Poznań 1937)
- Nieznane zapiski heraldyczne zebrał z ksiąg ziemskich i grodzkich w Poznańskiem Archiwum Państwowym złożonych X. Stanisław Kozierowski, Poznań 1915
Przypisy
edytuj- ↑ Dziennik Polskiego Sejmu Dzielnicowego w Poznaniu w grudniu 1918, Poznań 1918, s. 106.
- ↑ Ks. Kozierowski Dołęga Stanisław. Słownik delegatów na Polski Sejm Dzielnicowy.
- ↑ Marcin Bednarz: Wybitni średzianie. [w:] O Środzie [on-line]. sroda.wlkp.pl. [dostęp 2024-08-29]. (pol.).
- ↑ Marek Holak, Panteon Ziemi Mogileńskiej – fundament pogranicza, „Pałuki” nr 684 (12/2005).
- ↑ Henryk Grzybowski. Zagadka nazwy Altheide/Polanica. „Ziemia Kłodzka”. 2013 (231), s. 16–17, 2013-10. Wydawnictwo Ziemia Kłodzka, OKiS Wrocław. ISSN 1234-9208. OCLC 499751393. (pol.).
- ↑ ks. Stanisław Kozierowski: Atlas nazw geograficznych Słowiańszczyzny Zachodniej. T. Zeszyt I. Poznań: 1934.
- ↑ ks. Stanisław Kozierowski: Atlas nazw geograficznych Słowiańszczyzny Zachodniej. T. Zeszyt IIB. Poznań: 1935.
- ↑ ks. Stanisław Kozierowski: Atlas nazw geograficznych Słowiańszczyzny Zachodniej. T. Zeszyt IIA. Poznań: 1937.
Bibliografia
edytuj- Piotr Maciej Dziembowski: Proboszczowie parafii świętego Marcina i świętego Wincentego w Skórzewie, Skórzewo 2010, s. 88–91 (z fotografią)
- Henryk Grzybowski, Kozierowski Stanisław, w: Janusz Laska, Mieczysław Kowalcze (red.), Popularna Encyklopedia Ziemi Kłodzkiej, t. 2 (K–M), Kłodzkie Towarzystwo Oświatowe, Kłodzko 2009, s. 145–146, ISBN 978-83-60478-08-0.
- Bernard Piotrowski: Ks. Stanisław Kozierowski – duchowny, uczony, patriota, „Życie i Myśl”, nr 3–4, 1987, s. 148–159.
- Ryszard Marciniak: Ks. Stanisław Kozierowski (1874–1949), w: Jerzy Laskowski, Grzegorz Łukomski (red.): W hołdzie naszym Antenatom. 85 lat Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM 2004. ISBN 83-232-1384-4.
- Ryszard Marciniak, Ksiądz Stanisław Kozierowski (1874–1949) – życie i dzieło, [w:] W Trzemesznie i nie tylko... Obchody 85-lecia Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Bogdan Walczak (red.), Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2006, ISBN 83-232-1650-9, OCLC 76321421.
- Stanisław Urbańczyk: Kozierowski Stanisław (1874–1949), w: Polski Słownik Biograficzny, t. 14, s. 628–629.
- Jacek Latzke: Kozierowski Stanisław (1874–1949), w: Wielkopolski słownik biograficzny, Warszawa-Poznań 1981, s. 371.
- Józef Sprutta: Ksiądz Stanisław Kozierowski, „Przyjaciel Ludu” 1991, z. 4, s. 18–20.
- Bogdan Walczak: Ksiądz Stanisław Kozierowski jako onomasta, „Kronika Wielkopolski” 1995, nr 3, s. 36–44.
Linki zewnętrzne
edytuj- Publikacje Stanisława Kozierowskiego w serwisie Polona