Walka: życie i zaginiona twórczość Stanisława Szukalskiego
Walka: życie i zaginiona twórczość Stanisława Szukalskiego (ang. Struggle: The Life and Lost Art of Szukalski) – polsko-amerykański film dokumentalny z 2018 roku w reżyserii Ireneusza Dobrowolskiego, wyprodukowany przez Annę Dobrowolską i Leonarda DiCaprio, poświęcony życiu i twórczości polskiego rzeźbiarza Stanisława Szukalskiego[1]. Film premierowo ukazał się na platformie dystrybucji cyfrowej Netflix, zbierając pozytywne recenzje i znajdując się przez kilka miesięcy w czołówce najchętniej oglądanych dokumentów na tejże platformie.
| Gatunek | |
|---|---|
| Rok produkcji |
2018 |
| Data premiery |
21 grudnia 2018 (Netflix) |
| Kraj produkcji | |
| Język |
angielski |
| Czas trwania |
115 min |
| Reżyseria | |
| Scenariusz |
Ireneusz Dobrowolski |
| Muzyka |
Amotz Plessner |
| Zdjęcia |
Romuald Lewandowski |
| Montaż |
David Brodie |
| Produkcja | |
| Dystrybucja | |
| Strona internetowa | |
Treść filmu
edytuj
Film jest dokumentalną biografią Stanisława Szukalskiego, który jeszcze w 1907 roku jako nieletni wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, lecz kilkakrotnie wracał do Polski, stosując niekonwencjonalne metody uczenia się rzeźbiarstwa. Film ukazuje mroczniejszą stronę biografii Szukalskiego, między innymi jego udział w tworzeniu sztuki narodowej podczas dwudziestolecia międzywojennego w Polsce, wydawanie nacjonalistycznego czasopisma „Krak” oraz nieskrywany antysemityzm. Po II wojnie światowej mieszkał w Stanach Zjednoczonych, zmieniając szczegóły swojej biografii i – z powodu bezpowrotnego zniszczenia większości jego zbiorów – długo pozostawał w Polsce artystą zapomnianym[1]; w Stanach był natomiast cenionym kosmopolitą[2].
W filmie wypowiadają się m.in. George DiCaprio (ojciec Leonarda), Glenn Bray, Charles Schneider, Piotr Rypson i Lechosław Lameński[1]. Oprócz samej biografii Szukalskiego twórcy próbowali ukazać, jak postać rzeźbiarza została wykorzystana jako źródło inspiracji przez międzywojenne ruchy ultranacjonalistyczne i faszystowskie. Część rozmówców przyznawała, że rozczarowała się cenionym w Stanach rzeźbiarzem po ujawnieniu jego międzywojennej części biografii[2].
Produkcja
edytuj
Za reżyserię Walki odpowiadał Ireneusz Dobrowolski. Jego żona, Anna Dobrowolska, zdołała zaprosić do współpracy nad filmem Leonarda DiCaprio oraz jego ojca George’a, którzy obaj byli zafascynowani twórczością Szukalskiego; Leonardo DiCaprio traktował artystę niemal jak przyszywanego dziadka[3]. Film powstał na bazie materiałów archiwalnych Glenna Braya, któremu udało się spotkać z artystą przed śmiercią tegoż[3]. Premiera filmu odbyła się 21 grudnia 2018 roku za pośrednictwem platformy Netflix[4], gdzie przez kilka miesięcy Walka znajdowała się w czołówce najchętniej oglądanych dokumentów[5].
Odbiór
edytujWalka została pozytywnie przyjęta w polskich mediach. Bartosz Staszczyszyn z portalu Culture.pl przekonywał, że reżyser „nie próbuje za wszelką cenę demitologizować postaci Szukalskiego”[1], lecz próbuje zrozumieć jego motywacje i dramatyczną biografię. Zdaniem Staszczyszyna Walka jest uniwersalną „opowieścią o ludzkiej potrzebie autokreacji, o oszukiwaniu siebie i świata”[1]. Przemysław Dobrzyński z portalu Spider's Web również upatrywał w filmowej biografii rzeźbiarza „przejmującej tragedii z wyrazistym morałem. Oto bowiem w Polskę uderzyła niszczycielska siła, wyznająca podobne wartości i filozofię do tej, którą wyznawał Szukalski”[2], co mogło mieć przełożenie na jego zmianę poglądów[2]. Maja Budka z portalu Film.org.pl także chwaliła zniuansowaną narrację filmu, w której „zamiast na ocenie postaci Szukalskiego Dobrowolski skupia się na jego życiowym dążeniu do indywidualności, na ogromnej potrzebie samorealizacji i spełnienia”[6]. Jakub Popielecki z „Przekroju” doceniał natomiast wartką akcję oraz umiejętną narrację filmu: „Film sprytnie «zaprzyjaźnia nas» z sympatycznie ekscentrycznym Szukalskim, zanim ujawni wszystkie fakty. Dopiero wówczas może wybrzmieć centralny dylemat tej historii”[7].
Film ceniono także poza Polską. Karen Han w recenzji dla „The New York Timesa” pisała, że „film nie tylko przedstawia wszechstronny (i zaskakująco intymny) portret zmarłego w 1987 roku polskiego artysty Stanisława Szukalskiego, ale także zmaga się z pytaniami o to, czy i jak można oddzielić sztukę od artysty”[8]. Troy Lennon z „The Daily Telegraph” opisywał dokument Dobrowolskiego jako „fascynujący” w swej dwuznaczności portret Szukalskiego[9].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e Bartosz Staszczyczyn: "Walka: życie i zaginiona twórczość Stanisława Szukalskiego", reż. Irek Dobrowolski. culture.pl. [dostęp 2021-02-27].
- ↑ a b c d Przemysław Dobrzyński, Kim był Stanisław Szukalski, polski „dziadek” Leonardo DiCaprio? Widzieliśmy już nowy film Netfliksa [online], Spider's Web, 18 grudnia 2018 [dostęp 2022-06-17] (pol.).
- ↑ a b Leonardo DiCaprio współproducentem polskiego dokumentu [online], Stowarzyszenie Filmowców Polskich, 24 października 2018 [dostęp 2022-10-22].
- ↑ Karol SIenkiewicz, Netflix wypuścił „Walkę” – dokument o Stanisławie Szukalskim. Leonardo DiCaprio wyprodukował film o samozwańczym geniuszu sztuki, „Gazeta Wyborcza”, 25 grudnia 2018 [dostęp 2022-10-22].
- ↑ „Walka: Życie i zaginiona twórczość Stanisława Szukalskiego” w czołówce najchętniej oglądanych dokumentów [online], Stowarzyszenie Filmowców Polskich, 4 października 2019 [dostęp 2022-10-22].
- ↑ Maja Budka, WALKA: Życie i zaginiona twórczość Stanisława Szukalskiego. Co łączy Leonarda DiCaprio z polskim artystą międzywojennym? [online], Film.org.pl, 19 marca 2019 [dostęp 2022-06-17] (pol.).
- ↑ Jakub Popielecki, Szukając Szukalskiego [online], Przekrój, 10 stycznia 2019 [dostęp 2022-06-17] (pol.).
- ↑ Karen Han, ‘Struggle: The Life and Lost Art of Szukalski’ Review: A Sharp Look at a Tangled Legacy, „The New York Times”, 27 grudnia 2018, C4 (ang.).
- ↑ Troy Lennon, On the Screen, „The Daily Telegraph”, 11 stycznia 2019, s. 70.