Wielkoraki

Wielkoraki (Eurypterida) – wymarła gromada (w niektórych klasyfikacjach rząd) stawonogów.

Wielkoraki

Eurypterida
Burmeister, 1843
Wielkorak
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Podtyp	szczękoczułkowce
Gromada	wielkoraki

Opis: Pancerz wąski, prosoma zrośnięta, ze słabo zauważalnym segmentowaniem. Opistoma utworzona przez 12 segmentów. Na końcu prosomy, przy granicy z opistomą para odnóży bardzo powiększona, poszerzona i zmodyfikowana w duże narządy służące do pływania. Największe okazy wielkoraków miały 2,5 m (Jaekelopterus rhenaniae, Pterygotus), zwykle wielkoraki mierzyły jednak kilkadziesiąt cm.

Tryb życia: Bentos ruchomy, drapieżne, wody głównie morskie, ale niektóre gatunki żyły w wodach słodkich i półsłonych.

Występowanie: Grupa kosmopolityczna, znana ze wszystkich kontynentów (z wyjątkiem Antarktydy), najliczniej z Europy i Ameryki Północnej, również na terenie Polski.

Zasięg wiekowy: ordowik – perm

Systematyka wielkoraków według Tollertona, 1989

Istnieje ponad 300 znanych gatunków wielkoraków reprezentujących ponad 60 rodzajów z około 20 rodzin (Tollerton, 1989) Niekompletna lista taksonów wielkoraków: Glyptoscorpioidae

• Glyptoscorpiidae
  • Glyptoscorpius
    • G. perornatus
• Belinuropsidae
  • Belinuropsis
    • B. wigodensis

Slimonioidea

• Slimoniidae
  • Slimonia
    • S. acuminatus
  • Himantopterus
    • H. acuminata

Hughmillerioidea

• Hughmilleriidae
  • Hastimima
    • H. whitei
  • Hughmilleria
    • H. socialis
    • H. norvegica
    • H. bellistriata
  • Salteropterus
    • S. abbreviatus
  • Grossopterus
    • G. overathi
  • Lepidoderma
    • L. mansfieldi
    • L. mazonense

• Carcinosomatidae
  • Carcinosoma
    • C. newlini
    • C. vaningeni
    • C. scorpionis
• Adelophthalmidae
  • Adelophthalmus
    • A. imhofi
  • Lepidoderma
    • L. imhofi

Mixopteroidea

• Mixopteridae
  • Mixopterus
    • M. multispinosus
    • M. kiaeri
• Lanarkopteridae

Megalograptoidea

• Megalograptidae
  • Megalograptus
    • M. welchi
    • M. ohioensis
  • Echinognathus
    • E. clevelandi

Eurypteroidea

• Eurypteridae
  • Eurypterus
    • E. clevelandi
    • E. cestrotus
    • E. remipes
    • E. fischeri
    • E. kokomoensis
    • E. boyli
    • E. ? abbreviatus
    • E.? overathi
  • Onychopterella
    • O. kokomoensis
  • Tylopterella
    • T. boyli

• Dolichopteridae
  • Dolichopterus
    • D. macrocheirus
  • Strobilopterus
    • S. princetoni
• Erieopteridae

Stylonuroidea

• Stylonuridae
  • Stylonurus
    • S. powriei
    • S. dolichopteroides
    • S. logani
    • S. macrophthalmus
    • S. scoticus
    • S.? multispinosus
  • Drepanopterus
    • D. pentlandicus
    • D. abonensis
  • Brachyopterus
    • B. stubblefieldi
    • B. pentagonalis
  • Ctenopterus
    • C. cestrotus
  • Tarsopterella
    • T. scoticus
  • Melbournopterus
    • M. crossotus
  • Campulocephalus
    • C. oculatus
    • C. scouleri

Dolichocephala

• Claypolidae (?)
  • Claypole
    • C.? lacoana
• Drepanopteridae
• Parastylonuridae
• Laurieipteridae

Kokomopteroidea

• Kokomopteridae
• Hardieopteridae

Brachyopterelloidea

• Brachyopterellidae

Rhenopteroidea

• Rhenopteridae
  • Rhenopterus
    • R. diensti

Mycopteropoidea

• Mycteropidae
  • Mycterops
    • M. scabrosus
    • M. mathieui
• Woodwardopteridae
  • Woodwardopterus

Pterygotoidea

• Jaekelopteridae
• Pterygotidae
  • Pterygotus
    • P. (P.) rhenaniae
    • P. (P.) anglicus
    • P. (A.) buffaloensis
    • P. (A.) bohemicus
    • P. (P.) osiliensis
    • P. (P.) bilobus
  • Acutiramus
  • Erettopterus
  • Himantopterus

Bibliografia

• Simon J. Braddy, Markus Poschmann & Erik Tetlie. Giant claw reveals the largest ever arthropod. Biology Letters, 2008, 4, 106–109.
• U. Lehmann & G. Hillmer, 1991: Bezkręgowce kopalne. Wyd. Geologiczne, Warszawa.
• The Paleobiology Database (ang.)