Wikipedia

Województwo śląskie

województwo w Polsce
To jest najnowsza wersja przejrzana, która została oznaczona 10 lis 2024. Od tego czasu wykonano 2 zmiany, które oczekują na przejrzenie.
Ten artykuł dotyczy współczesnego województwa. Zobacz też: inne jednostki o nazwie województwo śląskie.
Nie mylić z: Śląsk.

Województwo śląskie – jednostka samorządu terytorialnego i jednostka podziału administracyjnego Polski o powierzchni 12 333,09 km², położona na obszarze Niziny Śląskiej, Wyżyny Śląsko-Krakowskiej, Kotliny Oświęcimskiej, Pogórza Zachodniobeskidzkiego, Beskidów Zachodnich. Obejmuje wschodnią część Górnego Śląska i zachodnią część zachodniej Małopolski, w tym Zagłębie Dąbrowskie, zachodnie Zagłębie Krakowskie, Żywiecczyznę i Częstochowę. Zamieszkuje je około 4 375 947 osób[1]. Jest województwem o najwyższym stopniu urbanizacji i gęstości zaludnienia. Siedzibą władz województwa są Katowice.

województwo śląskie
— województwo —
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Kod ISO 3166-2

PL-SL

TERYT

24

Siedziba wojewody i sejmiku

Katowice

Wojewoda

Marek Wójcik

Marszałek

Wojciech Saługa

Powierzchnia (2015)

12 333,09 km²

Populacja (01.01.2022)
• liczba ludności


4 375 947[1]

• gęstość

354,8 os./km²

Urbanizacja

77,6%

Tablice rejestracyjne

S, I

Adres Urzędu Wojewódzkiego:
ul. Jagiellońska 25
40-032 Katowice
Adres Urzędu Marszałkowskiego:
ul. J. Ligonia 46
Katowice
Podział administracyjny
Plan województwa śląskiego
Liczba miast na prawach powiatu

19

Liczba powiatów

17

Liczba gmin miejskich

49

Liczba gmin miejsko-wiejskich

25

Liczba gmin wiejskich

93

Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie Polski
Multimedia w Wikimedia Commons
Wiadomości w Wikinews
Informacje w Wikipodróżach
Strona Urzędu Wojewódzkiego
Strona Urzędu Marszałkowskiego

Województwo śląskie jest jedynym województwem w Polsce, w którym jest więcej miast na prawach powiatu (19) niż powiatów (17). Na jego terenie funkcjonuje jedyny w Polsce związek metropolitalny – Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia.

Historia

edytuj
Osobny artykuł: Historia Śląska.

Położenie historyczne

edytuj
  •  
    Regiony historyczne na tle współczesnych granic województwa
  •  
    Pogranicze śląsko-małopolskie w średniowieczu
  •  
    Podregiony historyczne nałożone na granice administracyjne

Województwo śląskie obejmuje wschodnią część Górnego Śląska (około 48% powierzchni) oraz zachodnią część Małopolski (45% powierzchni). Ponadto kilka północno-wschodnich gmin dzisiejszego powiatu częstochowskiego oraz skrawek kłobuckiego (za Liswartą) wchodziły w skład dawnego województwa sieradzkiego, zaliczanego w I Rzeczpospolitej do prowincji wielkopolskiej (7%).

Na obszarze śląskim województwa można wyróżnić przede wszystkim dawniej prusko-niemiecki Górny Śląsk, oraz dawniej austriacki Śląsk Cieszyński (1009 km² czyli ok. 8% powierzchni), którego mieszkańcy identyfikują się ze Śląskiem, ale niekoniecznie z Górnym Śląskiem. Wyraźną specyfikę ma położony na południe od Raciborza niewielki obszar dawnej diecezji ołomunieckiej, tj. dystryktu kietrzańskiego, historycznie mającego z Polską piastowską (jak np. diecezja wrocławska) najmniej wspólnego, a więcej z Morawami, np. językowo posługującego się dawniej gwarami laskimi. Obecnie znajdująca się na tym obszarze gmina Krzanowice okazała się gminą z największym odsetkiem mieszkańców deklarujących narodowość niemiecką (ponad 20%) w całym województwie. Najdłuższy związek z dawną stolicą Polski – Krakowem, wykazywał natomiast do XIX wieku obszar dawnej diecezji krakowskiej, tj. dekanatu bytomskiego i pszczyńskiego. Na terenie tym leżą dziś obecnie miasta konurbacji katowickiej na wschód od Gliwic najściślej dziś kojarzone ze stereotypem Śląska, ze stolicą województwa włącznie. Powierzchnia tego obszaru wynosi z grubsza 1750 km² lub 14% powierzchni województwa.

W podobny sposób co Bytom i Pszczyna ze Śląskiem związane były w 1177 lub 1179 roku ziemie dawnych księstw oświęcimskiego z Żywiecczyzną (ponad 1300 km²) i siewierskiego (679 km²). Ich łączny obszar stanowi około 16% powierzchni województwa. Powróciły one jednak do I Rzeczypospolitej, co w roku 1494 ostatecznie ustaliło granicę między Śląskiem a Małopolską. Przed rozbiorami obszar księstwa oświęcimskiego znalazł się jednak w specyficznym powiecie śląskim województwa krakowskiego, a w czasach austriackich niemieccy mieszkańcy bielsko-bialskiej wyspy językowej kilkukrotnie próbowali przyłączyć ten obszar do Śląska Austriackiego, podczas gdy polscy aktywiści ze Śląska Cieszyńskiego wysuwali też postulat przyłączenia powiatów bielskiego, cieszyńskiego i frysztackiego do Galicji. Po drugiej wojnie światowej region ten konsolidował się w pewnym stopniu jako tzw. Podbeskidzie. Księstwo siewierskie do województwa krakowskiego włączone zostało dopiero w 1790, a wcześniej funkcjonowało w dużej mierze jako prywatna własność biskupów krakowskich. W rękach tychże biskupów znajdował się również klucz sławkowski, którego historia stanowi ważne przedindustrialne tło dziejów Zagłębia Dąbrowskiego, w granicach którego znajdowała się większa jego część (mniejszy kawałek należał do księstwa siewierskiego). Mało znanym faktem jest, że dużo z dzisiejszych dzielnic Sosnowca podlegało do 1810 roku parafii miejskiej śląskich Mysłowic. Podobnie graniczną Brynicę przekraczały parafie w Czeladzi i Kamieniu, a do dekanatu bytomskiego przez stulecia należały dwie parafie: w Ciągowicach i Będzinie. Być może do Śląska przejściowo należała w XIII wieku większa część dzisiejszego Jaworzna, związana ze śląską parafią w Lędzinach. Koło Lędzin, po śląskiej stronie Przemszy leżą natomiast trzy miejscowości: Kosztowy, Imielin i Chełm Śląski, które do XVIII wieku stanowiły tzw. polską eksklawę. Pozostałą część przedrozbiorowego województwa krakowskiego stanowi przede wszystkim dawny powiat lelowski, dawniej niejako półwysep ziemi krakowskiej wciśnięty pomiędzy Śląsk i Ziemię Wieluńsko-Sieradzką. Duża jego część została w trzecim rozbiorze Polski przyłączona do Królestwa Prus jako tzw. Nowy Śląsk (Neuschlesien). W Nowym Śląsku powstał zalążek przemysłowego Zagłębia Dąbrowskiego, który wykrystalizował się w czasach jego przynależności do Rosji. W XIX wieku Trójkąt Trzech Cesarzy oddzielał Zagłębie Dąbrowskie nie tylko od pruskiego Śląska ale też od galicyjskiego Zagłębia Krakowskiego, dawniej części Wolnego Miasta Krakowa. Powstałe wówczas trzy silnie zurbanizowane regiony przemysłowe nie łączyło do 1918 roku wiele powiązań gospodarczych, co było efektem polityki wrogich sobie mocarstw rozbiorowych[2]. Te zaczęły powstawać na dobre dopiero po pierwszej wojnie światowej,

Po I wojnie światowej

edytuj
 
Ewolucja terytorialna województwa śląskiego (katowickiego) od 1920 roku
 
Wschodni Górny Śląsk podczas II wojny światowej:
1 – dawniej pruska część polskiego województwa śląskiego
2 – polski Śląsk Cieszyński
3 – czeskosłowacki Śląsk Cieszyński (Zaolzie)
4 – nowy „Wschodni Górny Śląsk“, przed 1939 części województw krakowskiego i kieleckiego

Po raz pierwszy województwo śląskie powołano w II Rzeczpospolitej. Posiadało ono dużo szerszy zakres kompetencji niż inne ówczesne polskie województwa i obejmowało wszystkie historyczne ziemie Górnego Śląska, które znalazły się w międzywojennej Polsce (m.in. Katowice, Rybnik, Pszczyna, Wodzisław Śląski, Żory, Mikołów, Tychy, Królewska Huta, Tarnowskie Góry, Miasteczko Śląskie, Woźniki, Lubliniec, Cieszyn, Skoczów, Bielsko). Województwo to nie obejmowało – w przeciwieństwie do obecnego – ziem i miast dawnej, przedrozbiorowej I Rzeczpospolitej, chociaż powstały takie plany w latach 30[3]. Spośród tych ostatnich część południowa weszła w skład województwa krakowskiego (Żywiec, Wilamowice, Biała Krakowska oraz Jaworzno), natomiast część północno-wschodnia (m.in. Będzin, Dąbrowa Górnicza, Sosnowiec, Częstochowa, Myszków, Szczekociny, Zawiercie, Sławków) należała do województwa kieleckiego.

W następstwie agresji nazistowskich Niemiec na Polskę (Kampania wrześniowa) ukazał się dekret Hitlera O podziale i zarządzie terenów wschodnich, wydany 8 października 1939 roku. Utworzono prowincję śląską (Gau Schlesien), z siedzibą we Wrocławiu. Składała się ona z czterech okręgów rejencyjnych: katowickiego, opolskiego, wrocławskiego i legnickiego. W skład rejencji katowickiej weszły powiaty: katowicki, chorzowski, tarnogórski, bytomski, zabrski, gliwicki, frysztacki, cieszyński, bielski, bialski, żywiecki, pszczyński, sosnowiecki, będziński oraz część powiatów chrzanowskiego, olkuskiego, rybnickiego i wadowickiego. Natomiast zgodnie z dekretem Hitlera z 12 października 1939 roku o powołaniu Generalnego Gubernatorstwa (Generalgouvernement), Częstochowa należała do GG.

W 1941 r. nastąpił podział administracyjny Prowincji Śląsk (Provinz Schlesien), w wyniku którego utworzono Prowincję Górny Śląsk (Provinz Oberschlesien):

  • Rejencja Katowice (Regierungsbezirk Kattowitz) – całe województwo śląskie bez powiatu lublinieckiego, powiat będziński i część olkuskiego z województwa kieleckiego oraz powiaty bialski, żywiecki i część powiatów chrzanowskiego i wadowickiego z województwa krakowskiego
  • Rejencja Opole (Regierungsbezirk Oppeln) – powiat lubliniecki województwa śląskiego oraz część powiatów częstochowskiego i zawierciańskiego z województwa kieleckiego.

Po wojnie, w latach 1945–1950 istniało województwo śląskie (potocznie określane jako województwo śląsko-dąbrowskie, dlatego że przyłączono do niego Zagłębie Dąbrowskie), które obejmowało zdecydowaną większość terytorium dzisiejszego województwa śląskiego (gł. bez okolic Częstochowy, Żywca i Jaworzna) oraz województwa opolskiego (bez Brzegu i Namysłowa). W 1950 roku województwo śląsko-dąbrowskie podzielono na województwa opolskie i katowickie. Dopiero to ostatnie posiadało granice zbliżone do współczesnych.

Współczesne województwo

edytuj

Gospodarcze związki stanowiły, pośród innych, główne uzasadnienie powstania województwa śląskiego w obecnych granicach. Już jednak projekty utworzenia województwa śląskiego obejmującego w znacznej części obszary, których mieszkańcy nie identyfikowali się ze Śląskiem wywoływało kontrowersje. Podobnie jest z herbem, który nawiązuje jedynie do herbów byłych księstw śląskich.

Obecne województwo śląskie zostało utworzone w 1999 z województw poprzedniego podziału administracyjnego:

Odznaczenia i wyróżnienia

edytuj
  • Nagroda „Europejski Region Przedsiębiorczości” (2021)[4]

Geografia

edytuj
 
Mapa ogólnogeograficzna województwa śląskiego

Według danych z 1 stycznia 2014 r. powierzchnia województwa wynosiła 12 333,09 km², co stanowi 3,9% powierzchni Polski[5].

Położenie administracyjne

edytuj
 
Katowice
 
Częstochowa

Województwo jest położone w południowej Polsce i graniczy z[6]:

oraz z województwami:

Położenie fizycznogeograficzne

edytuj

Pod względem geograficznym województwo śląskie należy do Wyżyny Śląskiej, Jury Krakowsko-Częstochowskiej, Kotliny Oświęcimskiej oraz Beskidów. Ponadto w tych obszarach geograficznych można wyróżnić mniejsze, takie jak np. Garb Tarnogórski, Płaskowyż Rybnicki czy Kotlinę Raciborską.

Topografia

edytuj

W wymiarze północ-południe województwo rozciąga się na długości 189 km, to jest 1°42′19″. W wymiarze wschód-zachód rozpiętość województwa wynosi 138 km, co w mierze kątowej daje 1°56′20″.

Współrzędne geograficzne skrajnych punktów:

Ukształtowanie powierzchni ma charakter wyżynny i górski. Najwyższym punktem jest wierzchołek Góry Pięciu Kopców – 1534 m n.p.m.

Podział administracyjny

edytuj
Osobny artykuł: Podział administracyjny województwa śląskiego.

Województwo śląskie jest podzielone na 19 miast na prawach powiatów oraz 17 powiatów. Na III stopniu podziału administracyjnego, województwo składa się ze 167 gmin, w tym 49 gmin miejskich, 23 gminy miejsko-wiejskie oraz 95 gmin wiejskich.

Miasta na prawach powiatu – porównanie
Herb Miasto na prawach powiatu Liczba ludności
(31.12.2023)[7] 		Powierzchnia

[km²][7] 		Wydatki budżetu
(2013)[8]
[mln zł] 		Dochody budżetu
(2013)[8]
[mln zł] 		Zadłużenie samorządu względem dochodów
(2013)[8] [%] 		Przeciętna stopa bezrobocia
(30.06.2014)[9]
  Bielsko-Biała 165,766 124,45 722,5 746,9 29,6% 5,5%
  Bytom 147,759 69,48 662,2 678,2 25,0% 20,4%
  Chorzów 100,593 33,32 468,8 463,2 18,8% 12,0%
  Częstochowa 205,969 159,72 970,5 974,8 44,9% 12,4%
  Dąbrowa Górnicza 113,460 188,73 798,8 717,6 24,9% 11,7%
  Gliwice 169,915 133,88 1 118,4 1 049,1 22,1% 7,1%
  Jastrzębie-Zdrój 82,301 85,34 461,8 394,2 0,1% 8,7%
  Jaworzno 86,812 152,42 386,9 391,2 28,6% 10,1%
  Katowice 279,190 164,73 1 687,3 1 565,1 38,3% 5,2%
  Mysłowice 71,280 65,66 273,3 267,5 26,8% 9,1%
  Piekary Śląskie 51,707 39,86 168,0 177,2 29,2% 16,0%
  Ruda Śląska 130,302 77,64 525,2 526,9 30,1% 8,3%
  Rybnik 130,887 148,27 607,9 623,2 17,1% 7,5%
  Siemianowice Śląskie 63,401 25,51 235,8 243,1 29,1% 14,0%
  Sosnowiec 187,115 91,16 702,8 718,6 28,2% 14,2%
  Świętochłowice 45,434 13,30 174,8 172,0 29,0% 17,3%
  Tychy 122,045 81,81 594,5 610,2 20,6% 5,4%
  Zabrze 153,838 80,42 825,4 789,2 34,4% 12,9%
  Żory 61,744 64,63 222,7 219,4 62,5% 9,0%
 
Powiat bielski (Szczyrk)
 
Powiat cieszyński (Ustroń)
 
Powiat wodzisławski (Wodzisław Śląski)
Powiaty – porównanie
Herb Powiat Liczba ludności
(31 grudnia 2023)[7] 		Powierzchnia
[km²][7] 		Wydatki budżetu
(2013)[8]
[mln zł] 		Dochody budżetu
(2013)[8]
[mln zł] 		Zadłużenie samorządu względem dochodów
(2013)[8]
[%] 		Przeciętna stopa bezrobocia
(30 czerwca 2014)[9]
  powiat będziński 144,685 364,30 110,6 105,1 8,8% 15,5%
  powiat bielski 165,824 458,06 108,1 105,7 6,2% 9,1%
  powiat bieruńsko-lędziński 59,443 158,14 54,9 55,2 9,3% 4,9%
  powiat cieszyński 174,794 730,27 146,5 144,8 24,0% 10,1%
  powiat częstochowski 131,569 1521,84 97,4 103,9 36,2% 19,2%
  powiat gliwicki 113,180 664,74 68,9 68,8 0,0% 9,6%
  powiat kłobucki 81,964 888,60 52,3 58,0 22,0% 13,2%
  powiat lubliniecki 74,887 822,15 88,9 86,3 18,1% 12,3%
  powiat mikołowski 100,002 232,84 82,4 80,6 31,6% 7,5%
  powiat myszkowski 67,573 479,30 66,6 68,5 21,6% 17,6%
  powiat pszczyński 110,777 471,42 93,6 90,7 14,1% 5,9%
  powiat raciborski 99,332 543,73 103,2 108,8 17,1% 7,9%
  powiat rybnicki 76,666 223,62 37,8 39,8 3,4% 12,1%
  powiat tarnogórski 139,160 644,20 132,4 132,6 25,2% 11,0%
  powiat wodzisławski 150,269 286,83 129,1 131,4 9,9% 10,7%
  powiat zawierciański 111,628 1003,66 117,4 120,0 10,7% 17,0%
  powiat żywiecki 148,829 1040,04 137,3 135,0 41,3% 14,1%

Urbanizacja

edytuj
Osobny artykuł: Miasta w województwie śląskim.

W województwie śląskim są 74 miasta, w tym 19 miast na prawach powiatów. W województwie tym jest najwięcej miast powyżej 100 tys. mieszkańców. Jest to jedyne województwo w Polsce, w którym mniej jest powiatów (17) niż miast na prawach powiatu (19). Większość powiatów jest silnie zurbanizowana – nie pełnią one funkcji rolniczych, a często są „sypialniami” lub terenami rekreacyjnymi dla mieszkańców dużych miast.

Demografia

edytuj

Dane o ludności z dnia 30 czerwca 2014:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 4 593 358 100 2 376 764 51,74 2 216 594 48,26
Wiek przedprodukcyjny (0–17 lat) 773 596 16,84 377 583 8,22 396 013 8,62
Wiek produkcyjny (18–65 lat) 2 916 981 63,5 1 382 014 30,09 1 534 967 33,42
Wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat) 902 781 19,65 617 167 13,44 285 614 6,22

Według danych z 30 czerwca 2014 r. województwo śląskie miało 4 593 358 mieszkańców, co stanowiło niemal 12% ludności Polski. Województwo śląskie jest drugim województwem pod względem liczby ludności w Polsce (po województwie mazowieckim).

Gęstość zaludnienia wynosi 372 os./km² i jest najwyższa w Polsce. Najgęściej zaludniony jest centralny obszar województwa – ponad 1000 osób na km². Na terenie województwa leżą Świętochłowice – do niedawna najgęściej zaludnione miasto w Polsce (obecnie trzecie, po Legionowie i Piastowie) oraz drugi spośród najgęściej zaludnionych powiatów w Polsce – powiat wodzisławski (552,1 osób/km²). Na 100 mężczyzn przypada 107 kobiet.

Województwo charakteryzuje się znacznym udziałem mniejszości narodowych. W województwie żyje (według danych ze spisu powszechnego) 20 tys. Niemców (co stanowi 0,43% ogółu populacji w tym województwie – głównie w pow. raciborskim, gliwickim w większych miastach) oraz mniej liczni przedstawiciele innych narodowości, a także mniejszość czeska i morawska. W województwie śląskim mieszka najwięcej osób deklarujących przynależność do narodowości śląskiej, lub do śląskiej grupy etnicznej. W spisie powszechnym z 2011 r. było 318 tys. (ok. 7% ogółu populacji w województwie śląskim) deklaracji wyłącznie śląskich oraz 382 tys. deklaracji podwójnej identyfikacji (w tym 370 tys. identyfikacji śląsko-polskich)[10].

  • Piramida wieku mieszkańców W. śląskiego w 2014 roku[11].


 

Gospodarka

edytuj
 
Katowicka Specjalna Strefa Ekonomiczna – Podstrefa Jastrzębsko-Żorska w Bielsku-Białej

W 2012 r. produkt krajowy brutto województwa śląskiego wynosił 205,0 mld zł, co stanowiło 12,7% PKB Polski. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 44,3 tys. zł (105,8% średniej krajowej), co plasowało śląskie na 4. miejscu względem innych województw[12].

W 2012 r. produkcja sprzedana przemysłu w województwie śląskim wynosiła 200,8 mld zł, co stanowiło 17,0% produkcji przemysłu Polski. Sprzedaż produkcji budowlano-montażowej w śląskim wynosiła 21,2 mld zł, co stanowiło 12,4% sprzedaży Polski[13].

Głównymi gałęziami gospodarki woj. śląskiego są usługi i przemysł. Najmniej ludności pracuje w rolnictwie i leśnictwie.

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. śląskiego w 3. kwartale 2013 r. wynosiło 4002,29 zł, co lokowało je na 2. miejscu względem wszystkich województw[14].

Pod koniec sierpnia 2014 r. liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie wynosiła 181,5 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 9,9%[15].

Według danych z 2012 r. 4,5% mieszkańców w gospodarstwach domowych woj. śląskiego miało wydatki poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. znajdowało się poniżej minimum egzystencji)[16].

Pracujący woj. śląskiego według miejsca pracy i rodzaju działalności w 2012 r.[17]
Działalność i miejsce pracy Liczba
pracujących [tys.] 		Ilość
pracujących
Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 102,1 6,22%
Przemysł 488,7 29,75%
Budownictwo 113,5 6,91%
Handel; naprawa pojazdów samochodowych 268,7 16,36%
Transport i gospodarka magazynowa 95,2 5,80%
Zakwaterowanie i gastronomia 29,7 1,81%
Informacja i komunikacja 26,6 1,62%
Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 38,2 2,32%
Obsługa rynku nieruchomości 25,6 1,56%
Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 60,7 3,69%
Administrowanie i działalność wspierająca 60,1 3,66%
Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne 62,5 3,81%
Edukacja 125,0 7,61%
Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 99,7 6,07%
Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 20,3 1,24%
Pozostała działalność usługowa 25,8 1,57%
Ogółem (Σ) 1642,4 100%

Przemysł

edytuj
 
Elektrownia Jaworzno
 
Elektrownia Rybnik

Woj. śląskie posiada największy odsetek osób pracujących w przemyśle tj. 488,7 tys. osób (w 2012 r.), co stanowiło 17,1% ogółem przeciętnego zatrudnienia w przemyśle w Polsce[18].

Znajdujący się w centralnej części województwa GOP jest najsilniej uprzemysłowionym obszarem w Polsce. Niewiele ustępuje mu ROW, położony na południowym zachodzie.

Ponadto istnieje kilka mniejszych okręgów przemysłowych przy innych większych miastach – Częstochowa (Częstochowski Okręg Przemysłowy), Bielsko-Biała (Bielski Okręg Przemysłowy), Jaworzno (Jaworznicko-Chrzanowski Okręg Przemysłowy), chociaż ten ostatni wchodzi w skład GOP-u.

Na terenie województwa do zakładów przemysłowych należą kopalnie węgla kamiennego, huty oraz elektrownie. Przemysł lekki skupiony głównie w okolicach Częstochowy i Lublińca.

Rolnictwo

edytuj

Na terenach wiejskich województwa żyje blisko 998 tys. osób, tj. ponad 21% mieszkańców regionu i 6,8% ludności wiejskiej Polski. Powierzchnia użytków rolnych wynosi 486 tys. ha, co stanowi 39,4% powierzchni województwa.

Średnia wielkość gospodarstw wynosi 4,5 ha, co sprawia, że rolnictwo województwa śląskiego należy do najbardziej rozdrobnionych w kraju.

Największy obszar użytków rolnych posiada subregion północny (rejon Lublińca, Kłobucka i Częstochowy) – 54% powierzchni, drugi pod względem wielkości jest subregion zachodni (szczególnie rejon Raciborza i Wodzisławia) – 49% powierzchni. W pozostałych dwóch subregionach – centralnym i południowym – udział powierzchni użytków rolnych do ogólnej powierzchni wynosi nieco ponad 36%[19].

Transport

edytuj

Przez dworzec główny w Katowicach przejeżdżają pociągi EuroCity i InterCity.

Biegnie tędy autostrada A1 (E75), autostrada A4 (E40), droga ekspresowa S1, droga ekspresowa S52, droga ekspresowa S86 oraz kilkanaście dróg krajowych i dróg wojewódzkich. Drogowa Trasa Średnicowa ma docelowo połączyć centra większości miast leżących w GOP.

Znajduje się tu międzynarodowy port lotniczy Katowice-Pyrzowice. Komunikacja miejska to przede wszystkim ZTM, PKM Jaworzno, MZK Bielsko-Biała, ZTZ Rybnik, MPK Częstochowa, MZK Jastrzębie, ZKM Zawiercie, PKS Myszków, PKM Czechowice-Dziedzice, MZK Żywiec, PK Racibórz, KM Wodzisław Śląski, PGK Cieszyn i GZK Rędziny.

Transport drogowy

edytuj
 
Węzeł Gliwice-Sośnica łączący A1 z A4 i z DK 44
 
S52 w Bielsku-Białej
Drogi krajowe w województwie śląskim[20][21]
Droga Trasa Obecna długość w województwie
A1E75 Gdańsk – Toruń – Łódź – Częstochowa – Pyrzowice – Gliwice – Gorzyczki – granica państwa 168 km
S1 A1 (Pyrzowice) – Dąbrowa Górnicza – Bielsko-Biała – Żywiec – Zwardoń – granica państwa ?
A4E40 granica państwa – Zgorzelec – Legnica – Wrocław – Opole – Gliwice – Katowice – Kraków – Tarnów – Rzeszów – Korczowa – granica państwa ?
11 Kołobrzeg – Koszalin – Piła – Poznań – Jarocin – Ostrów Wielkopolski – Kępno – Lubliniec – Bytom 94 ?
S11 Kołobrzeg – Koszalin – Piła – Poznań – Ostrów Wielkopolski – Lubliniec – Tarnowskie Góry – A1 ?
40 granica państwa – Głuchołazy – Prudnik – Kędzierzyn-Koźle – Ujazd – Pyskowice 94 ?
43 Wieluń 45 – Rudniki – Kłobuck – Częstochowa 91 ?
44 Gliwice A4 – Mikołów – Tychy – Oświęcim – Zator – Skawina – Kraków A4 ?
46 Kłodzko 33 – Nysa – Opole – Lubliniec – Częstochowa – Szczekociny 78 ?
52 Cieszyn – Bielsko-Biała – Kęty – Wadowice – Głogoczów 7 ?
S52 Cieszyn – Bielsko-Biała 1 ?
78 granica państwa – Chałupki – Wodzisław Śląski – Rybnik – Gliwice – Tarnowskie Góry – Siewierz – Zawiercie – Szczekociny – Jędrzejów – Chmielnik ?
79 Warszawa 7 – Kozienice – Zwoleń – Sandomierz – Połaniec – Nowe Brzesko – Kraków – Trzebinia – Chrzanów – Jaworzno – Katowice – Chorzów – Bytom 94 ?
81 Katowice 86 – Mikołów – Żory – Skoczów S52 60 km
86 Wojkowice Kościelne S191 – Będzin – Sosnowiec – Katowice – Tychy S1 39,6 km
S86 Sosnowiec 94 – Katowice 79 6,8 km
88 Strzelce Opolskie 94 – Nogowczyce – Gliwice – Bytom 94 ?
91 Gdańsk – Tczew – A1 (węzeł „Nowe Marzy”) – ... – Głuchów – Piotrków Trybunalski – Kamieńsk – Radomsko – Kłomnice – Częstochowa – Siewierz – węzeł „Podwarpie” S186 ?
94 A4 (węzeł „Zgorzelec”) – Bolesławiec – Krzywa – Chojnów – Legnica – Prochowice – Wrocław – Brzeg – Opole – Strzelce Opolskie – Toszek – Pyskowice – Bytom – Będzin – Sosnowiec – Dąbrowa Górnicza – Olkusz – Kraków – ... – Targowisko – Bochnia – Brzesko – Tarnów (węzeł „Tarnów”) 73 – Pilzno 73 – Dębica – Ropczyce – Sędziszów Małopolski – Rzeszów – ... – Jarosław – Radymno – Korczowa – granica państwa PL/UA ?

Transport kolejowy

edytuj
 
Dworzec Bielsko-Biała Główna
 
Dworzec Częstochowa
 
Dworzec Gliwice
 
Dworzec Katowice
 
Dworzec Tarnowskie Góry

W województwie śląskim znajduje się 1978 km eksploatowanych linii kolejowych (1. miejsce w kraju), z czego 921 km to linie jednotorowe, natomiast 1057 km – dwu- i więcej torowe. 1734 km linii kolejowych jest zelektryfikowanych (stan na dzień 31 grudnia 2013)[22]. W 2017 roku statystyczny mieszkaniec województwa śląskiego jechał 4,5 raza pociągiem[23].

Od 9 grudnia 2012 wszystkie wewnątrz wojewódzkie połączenie kolejowe są realizowane przez Koleje Śląskie, których województwo śląskie jest jedynym udziałowcem. Połączenia z ościennymi województwami są wykonywane przez Koleje Śląskie oraz Przewozy Regionalne, a połączenie dalekobieżne przez PKP Intercity.

W 2015 roku dotacja dla Kolei Śląskich wyniosła 140 mln zł, a dla Przewozów Regionalnych 34 mln zł[24].

W województwie znajduje się 35 czynnych dworców kolejowych, z których niespełna połowa przeszła remont w XXI wieku, a 3 są wpisane do rejestru zabytków: Bielsko-Biała Główna, Czechowice-Dziedzice i Sosnowiec Główny (stan na dzień 30 czerwca 2015)[25][26].

Kolejowy transport towarowy to przede wszystkim przewozy węgla kamiennego.

 
 
Mapa połączeń kolejowych w województwie śląskim w rozkładzie jazdy 2015/2016
  stacja na której zatrzymują się pociągi ekspresowe (EIP, EIC i EC)
  stacje i przystanki na których zatrzymują się pociągi pośpieszne (TLK i IC)
  stacje i przystanki na których zatrzymują się wyłącznie pociągi osobowe
  stacje i przystanki nieobsługiwane przez pociągi pasażerskie
 
Stacja Zwardoń

Na terenie województwa 4 linie umożliwiają przekroczenie granicy państwowej:

Linia Km Stacja graniczna Państwo Źródło
93 80,662 Zebrzydowice Czechy [27]
139 113,785 Zwardoń Słowacja [28]
151 53,864 Chałupki Czechy [27]
190 40,181 Cieszyn Czechy [27]

Tabor kolejowy

edytuj
 
EN76 Elf

Województwo śląskie wraz z Kolejami Śląskim, które należą do województwa, posiada 52 pojazdów, które są użytkowane przez Koleje Śląskie i Polregio:

Seria Typ Liczba Producent / Modernizator Własność Użytkownik Źródło
14WE 14WE 2 Pafawag / Newag Koleje Śląskie [29]
21WEa Elf II 21WEa 5 Pesa Koleje Śląskie [30][31]
22WEd Elf II 22WEd 12 Pesa UM Koleje Śląskie [32][31][30]
27WEb Elf 27WEb 6 Pesa Koleje Śląskie [33][34]
34WEa Elf II 34WEa 4 Pesa Koleje Śląskie [35][31]
35WE Impuls 35WE 1 Newag UM Koleje Śląskie [36]
36WEa Impuls 36WEa 3 Newag UM Koleje Śląskie [37]
EN57AKŚ 5B/6B 1 Pafawag / Newag UM Koleje Śląskie [38]
EN57KM 5B/6B 2 Pafawag / ZNTK „Mińsk Mazowiecki” UM Koleje Śląskie [39]
EN63A Impuls 36WEa 3 Newag UM Polregio [37]
EN75 FLIRT 4 Stadler Rail UM Koleje Śląskie [40]
EN76 Elf 22WE 9 Pesa UM Koleje Śląskie [41]

Transport lotniczy

edytuj
 
Terminale pasażerskie lotniska w Pyrzowicach

W odległości około 30 km na północ od centrum Katowic znajduje się międzynarodowy port lotniczy Katowice-Pyrzowice. Po rozbudowie i oddaniu do użytkowania trzeciego terminala posiada on roczną przepustowość ok. 5,5 mln pasażerów. W 2017 obsłużono 3,8 mln pasażerów. Ma trzy terminale pasażerskie oraz terminal cargo W planach jest budowa czwartego terminala pasażerskiego. Obsługuje stałe połączenia rejsowe z ponad czterdziestoma lotniskami. Jest liderem wśród regionalnych portów lotniczych w lotach charterowych.

W centrum Katowic znajduje się również lotnisko Katowice-Muchowiec, w podbielskim Kaniowie przemysłowe lotnisko Kaniów, w Rybnickim Okręgu Węglowym działa Lotnisko Rybnik-Gotartowice. Ponadto na terenie województwa jest także wiele innych, mniejszych lotnisk i lądowisk.

Najbliższym czynnym lądowiskiem w Częstochowie jest lądowisko Częstochowa-Rudniki, oddalone od centrum miasta o 15 km. Jest ono lądowiskiem powojskowym w prywatnych rękach, z zastosowaniem sportowym – na części jego terenu operuje Aeroklub Częstochowski. Nie jest ono przystosowane do obsługi dużych samolotów, istnieje możliwość lądowania tylko małych samolotów pasażerskich. Ostatni raz lotnisko zostało użyte przez linie lotnicze w 1983 – przez jeden sezon Polskie Linie Lotnicze LOT oferowały z niego połączenia.

Transport wodny

edytuj
Zobacz też: Kanał Kłodnicki.

Port Gliwice obecnie wraz ze stacją kolejową, terminalem celnym, wolnym obszarem celnym w Gliwicach, bazą magazynową, parkingami i biurami jest jednym z elementów Śląskiego Centrum Logistyki. Port w Gliwicach uważany jest za najnowocześniejszy i najbardziej uniwersalny port śródlądowy w kraju, z uwagi na swój kształt, linie i konstrukcje nabrzeży portowych, układ basenów, powierzchnię akwatorium. W porcie znajdują się urządzenia przeładunkowe o maksymalnym udźwigu 20 ton. Roczna zdolność przeładunkowa portu wynosi około 2 milionów ton. Port Gliwice stanowi początek Kanału Gliwickiego łączącego miasta GOP z Odrą (Odrzańska Droga Wodna), a za jej pośrednictwem z siecią śródlądowych kanałów Europy Zachodniej oraz Morzem Bałtyckim.

Media

edytuj

Telewizja

edytuj

W województwie śląskim nadaje ośrodek telewizyjny TVP3 Katowice oraz stacja regionalna TVSilesia. Ośrodek telewizyjny TVP Katowice wystartował 3 grudnia 1957 roku. Siedziba główna stacji znajduje się na terenie Siemianowic jednak adres to Katowice ul. Telewizyjna 1 (na granicy z Siemianowicami i Chorzowem). Telewizja Katowice posiada terenowe w Bielsku-Białej, Częstochowie i Rybniku. 29 marca 2008 roku została stworzona konkurencja dla TVP Katowice. Stacja TVS to pierwsza polskojęzyczna, regionalna stacja telewizyjna o profilu informacyjno-rozrywkowym. Siedziba główna znajduje się w Katowicach. Telewizja TVN24 i Polsat News mają swoje ośrodki regionalne w Katowicach.

Stacje radiowe

edytuj

W województwie śląskim nadaje kilkanaście radiowych rozgłośni m.in. Polskie Radio Katowice, Radio 90 FM, Radio Anioł Beskidów, Radio Bielsko, Radio CCM, Radio ESKA Śląsk, Radio eM, Radio Fiat, Radio Fest, Radio Maryja, Antyradio, Radio Express, Radio Piekary, Radio Silesia, Radio Jasna Góra, Radio Vanessa, Radio Jura, Radio Eska Beskidy. Swoje oddziały lokalne w Katowicach mają RMF FM, RMF Maxx i Radio Zet.

Kultura

edytuj
 
Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach

Kultura województwa śląskiego jest zróżnicowana, ukształtowana przez wpływy zamieszkującej województwo ludności polskiego, niemieckiego, czeskiego oraz żydowskiego pochodzenia. Województwo śląskie jest obszarem zajmującym tereny zróżnicowane kulturowo o silnym poczuciu tożsamości etnicznej[42]. Niektóre z instytucji kulturalnych działających w województwie to Teatr Śląski im. St. Wyspiańskiego w Katowicach, Teatr im. Adama Mickiewicza w Częstochowie, Teatr Nowy w Zabrzu i Dom Muzyki i Tańca w Zabrzu, Filharmonia Częstochowska, Filharmonia Rybnicka i Zabrzańska oraz Opera Śląska w Bytomiu. W województwie istnieje wiele muzeów w tym Muzeum Górnośląskie w Bytomiu, Muzeum Śląskie w Katowicach czy muzea zamkowe w Bielsku, Pszczynie i Wodzisławiu. Również wiele innych miast górnośląskich posiada własne placówki muzealne, zaś w Radzionkowie istnieje także Muzeum Chleba.

Szeroką działalność kulturalną i edukacyjną umożliwia silna baza kulturalna, na którą składa się 1349 instytucji i placówek kultury należących do 185 jednostek samorządu terytorialnego województwa śląskiego[42].

Do imprez kulturalnych należą między innymi: Rawa Blues Festival, Off Festival, Mayday Festiwal, Festiwal Nowa Muzyka, Śląska Jesień Gitarowa. Propagowaniem kultury Śląska zajmuje się m.in. Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk”.

Rozwojem śląskiej kinematografii zajmuje się Instytucja Filmowa „Silesia-Film”. W jej ramach funkcjonuje Filmoteka Śląska, będąca jedyną regionalną filmoteką w Polsce, Śląski Fundusz Filmowy, Silesia Film Commission wspierająca filmowców pod względem organizacyjnym oraz pięć kin studyjnych w Katowicach, Raciborzu i Żywcu, w tym Kino Kosmos będące ekranem premierowym dla śląskich produkcji.

Województwo śląskie przyznaje dwustopniowe odznaczenie regionalne Odznakę Honorową za Zasługi dla Województwa Śląskiego, która nadawana jest osobom fizycznym i innym podmiotom, które całokształtem działalności, względnie realizacją swoich zadań na terenie województwa śląskiego przyczyniły się do gospodarczego, kulturalnego i społecznego rozwoju województwa.

Turystyka i wypoczynek

edytuj
 
Kolej gondolowa na Szyndzielnię w Bielsku-Białej we wschodniej części Beskidu Śląskiego
 
Zamek w Będzinie
 
Jasna Góra widziana od strony Alei Najświętszej Maryi Panny

Beskid Śląski jest terenem turystycznym, na jego terenie znajdują się liczne ośrodki sportów zimowych, a także bazy turystyczne oraz szlaki turystyczne (Bielsko-Biała, Szczyrk, Wisła, Istebna, Korbielów czy Ustroń). Wbrew pozorom województwo śląskie jest miejscem o dużej liczbie jezior (szczególnie sztucznych, będących pozostałościami po wyrobiskach piasku dla kopalni). Wiele z nich umożliwia uprawianie sportów wodnych. Najbardziej znanymi są zbiorniki Pogoria w Dąbrowie Górniczej (łączna powierzchnia ok. 800 ha), Zalew Sosina w Jaworznie, Jezioro Paprocańskie w Tychach, Jezioro Łąckie w Łące koło Pszczyny oraz Jezioro Rybnickie w Rybniku. Ciekawym miejscem do letniego wypoczynku, pływania i wędkowania są również pożwirowe wyrobiska nad rzeką Odrą w powiecie wodzisławskim. Tereny pieszych wędrówek, wspinaczki skałkowej oraz speleologii na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej, tzn. Szlak Orlich Gniazd. W Dąbrowie Górniczej znajduje się także zachodni fragment Pustyni Błędowskiej.

Spragnieni kultury i historii turyści mogą zwiedzać[styl do poprawy] Państwowe Muzeum Zamkowe w Pszczynie z rezerwatem żubrów, Zamek Piastowski w Gliwicach i Rybniku, zespół klasztorno-pałacowy w Rudach i Wodzisławiu, Muzeum Okręgowe w Bielsku-Białej, Muzeum Fauny i Flory w Jaworzu, radiostację gliwicką – miejsce prowokacji hitlerowskiej w przeddzień II wojny światowej lub podążać Szlakiem Architektury Drewnianej.

Ponadto wbrew obiegowej opinii na terenie województwa można zwiedzać także stare miasta – w Rybniku, Pszczynie, Gliwicach, Bytomiu, Cieszynie, Żorach, Wodzisławiu, Bielsku-Białej i Częstochowie. Na obszarze regionu znajdują się także zamki – w Bielsku-Białej, Będzinie, Chudowie, Lublińcu, Podzamczu koło Ogrodzieńca, Olsztynie koło Częstochowy i Tarnowskich Górach-Starych Tarnowicach.

Ośrodkami religijnymi są zabytkowe np. klasztor na Jasnej Górze w Częstochowie, bazylika w Piekarach Śląskich, bazylika w Pszowie oraz sanktuarium w Turzy Śląskiej. Unikalnymi w skali kraju są gotyckie drewniane świątynie pw. Wszystkich Świętych w Łaziskach i Sierotach.

Ponadto wiele jest zabytków przemysłowych, wśród których najsławniejsze to wpisane w 2017 jako pierwszy obiekt z województwa śląskiego na listę światowego dziedzictwa UNESCO Zabytkowa Kopalnia Srebra i Sztolnia Czarnego Pstrąga w Tarnowskich Górach (jedne z 28 obiektów w ramach wpisu o nazwie Kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach), Skansen górniczy „Królowa Luiza” i Skansen podziemny „Guido” w Zabrzu, Dom Tkacza i Muzeum Techniki i Włókiennictwa w Bielsku-Białej, Tyskie Browarium w Tychach. Jedyne w Polsce Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu. Zabytki przemysłowe scala Szlak Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.

Miejscami aktywnego wypoczynku w województwie śląskim są również parki rekreacyjne w tym Park Śląski w Chorzowie z ogrodem zoologicznym wesołym miasteczkiem i planetarium i park Trzy Wzgórza w Wodzisławiu Śląskim z kompleksem sportowo-rozrywkowym. Miejscem związanym ze śląską przyrodą jest też Śląski Ogród Botaniczny w Mikołowie.

Przyroda i jej ochrona

edytuj
 
Pustynia Błędowska
 
Pogoria IV w Dąbrowie Górniczej
 
Zalew Sosina w Jaworznie

Według danych z 31 grudnia 2012 r. w woj. śląskim lasy obejmowały powierzchnię 392,2 tys. ha, co stanowiło 31,8% jego powierzchni[43].

Na terenie woj. śląskiego znajdują się kompleksy leśne, których historyczne i umowne nazwy to:

Stan lasów woj. śląskiego jest wynikiem negatywnych przemian i działalności człowieka, głównie w okresie XVIII, XIX i XX wieku. W początkach tzw. ery przemysłowej lasy śląskie poddane były szczególnie rabunkowej gospodarce związanej z nieracjonalnym pozyskiwaniem surowca drzewnego, co związane było z gwałtownym rozwojem i potrzebami hut cynku, ołowiu, żelaza oraz wzrastającemu zapotrzebowaniu kopalń węgla kamiennego na drewno niezbędne do zabudowy wyrobisk górniczych. Prowadziło to do masowego wyrębu drzew gatunków liściastych (buk, dąb, brzoza, olsza, grab). Zabiegi te doprowadziły do zmiany w składzie gatunkowym śląskich lasów i zwiększenia udziału gatunków iglastych. Masowo sadzono jednogatunkowe, lite drzewostany sosnowe i świerkowe bez względu na rodzaj siedliska. Z tego też względu pogłębiła się znacznie degradacja siedlisk, zakłócając strukturę biocenotyczną drzewostanów, co z kolei spowodowało częstsze występowanie gradacji szkodliwych owadów drzew leśnych.

Nie bez wpływu na stan polskich, a także i śląskich lasów miały działania wojenne i zwiększone potrzeby przemysłu zbrojeniowego w okresie II wojny światowej, a po wojnie gwałtowny rozwój i wzrost przemysłu wydobywczego i hutniczego Górnego Śląska.[potrzebny przypis]

Obecnie dla utrzymania lasów narażonych na silne działanie emisji przemysłowych prowadzi się przebudowę drzewostanów. W miejsce drzew mało odpornych na zanieczyszczenia, sadzi się gatunki drzew mniej wrażliwych na emisje przemysłowe.[potrzebny przypis]

Dopiero w roku 1968 utworzono i zagospodarowywać zaczęto Leśny pas ochronny GOP wokół Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (GOP) o powierzchni ok. 32 tys. ha i utworzono nowe rezerwaty oraz parki krajobrazowe.[potrzebny przypis]

Jednym z najważniejszych przyrodniczych miejsc w woj. śląskim jest rezerwat Wielikąt położony w powiecie wodzisławskim. Na jego terenie występują lub mają lęgowiska ptaki gatunki zagrożone w skali globalnej, europejskiej i krajowej m.in.: orzeł bielik, kropiatka, krwawodziób, zimorodek, podróżniczek, brzęczka. Wiele z tych gatunków ptaków występuje w południowej Polsce wyłącznie w rezerwacie Wielikąt[44].

Parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody i inne formy ochrony środowiska przyrodniczego w granicach woj. śląskiego:

W latach 1992–2021 działało Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska – jedyna w Polsce samorządowa jednostka, powołana w celu badania, dokumentowania, ochrony oraz prognozowania stanu przyrody Górnego Śląska (województwa śląskie i opolskie).

Nauka i oświata

edytuj
 
Wydział Teologiczny Uniwersytetu Śląskiego

Na terenie województwa znajdują się 34 szkoły wyższe oraz 25 jednostek zamiejscowych[45]. Niemniej jednak, aż do lat 60. województwo śląskie nie posiadało uniwersytetu.

Do największych uczelni w województwie[46] (według liczby studentów, stan na 30.11.2016 r.) należały:

  1. Uniwersytet Śląski w Katowicach (23 133 studentów),
  2. Politechnika Śląska w Gliwicach (21 366 studentów),
  3. Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach (10 345 studentów),
  4. Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach (9 870 studentów),
  5. Politechnika Częstochowska (7 881 studentów),
  6. Uniwersytet Bielsko-Bialski (5 482 studentów),
  7. Akademia Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach (4 727 studentów),
  8. Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie (4 525 studentów)[47].

Religia

edytuj
Osobny artykuł: Świadkowie Jehowy w województwie śląskim.
 
Kościół Ewangelicko-Augsburski w Wiśle
 
Kościół mariawitów w Gniazdowie

Na terenie województwa funkcjonują trzy rzymskokatolickie metropolie: częstochowska, katowicka i krakowska.

W województwie śląskim głównymi ośrodkami kultu religijnego katolików są Jasna Góra, Bazylika Najświętszej Marii Panny i św. Bartłomieja w Piekarach Śląskich oraz Bazylika Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Pszowie.

W Śląskiem działają dwie diecezje Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP: Diecezja cieszyńska i diecezja katowicka. Na terenie województwa mieszka ponad połowa polskich luteran, z czego najwięcej w powiecie cieszyńskim.

W okolicy Koziegłów i Starczej znajduje się duże skupisko mariawitów należących do diecezji śląsko-łódzkiej Kościoła Starokatolickiego Mariawitów.

Na terenie województwa działają również: Kościół Greckokatolicki, Kościół Polskokatolicki, Kościół Starokatolicki, Kościół Katolicki Mariawitów, Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny, Świadkowie Jehowy, Świecki Ruch Misyjny „Epifania”, Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich, Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu, Liga Muzułmańska w RP oraz Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP.

Sport

edytuj
 
Stadion Śląski w Chorzowie
 
Stadion Arena Częstochowa
 
Hala sportowa Spodek w Katowicach
 
Skocznia narciarska im. Adama Małysza w Wiśle-Malince

Biathlon

edytuj

Aż 10 spośród 35 klubów biathlonowych zrzeszonych w Polskim Związku Biathlonu działa w województwie śląskim. Śląskie jest drugim w kraju województwem z największą liczbą klubów biathlonowych. Więcej klubów biathlonowych (12) działa tylko w województwie dolnośląskim[48]. Na terenie województwa śląskiego działają dwa spośród trzech w Polsce Biathlonowych Ośrodków Szkolenia Sportowego Młodzieży (BOSSM) mieszczące się w Wodzisławiu Śląskim i Żywcu[49]. Z województwa śląskiego pochodzi mistrz świata i Europy oraz wicemistrz olimpijski w biathlonie Tomasz Sikora.

Futbol amerykański

edytuj

W województwie śląskim popularną dyscypliną staje się futbol amerykański. Działa tu już kilka drużyn: Tychy Falcons, Hammers Łaziska Górne czy Silesia Rebels.

Hokej na lodzie

edytuj

W Śląskiem działa wiele drużyn hokeja na lodzie. Śląskie drużyny często zdobywały tytuł Mistrza Polski oraz Puchar Polski. Aktualnym mistrzem Polski jest JKH GKS Jastrzębie. Sześciokrotnie mistrzostwo Polski zdobyły drużyny GKS Katowice, Polonia Bytom. Ponadto mistrzami Polski w hokeju na lodzie były drużyny: Zagłębie Sosnowiec, GKS Tychy, Dąb Katowice. Najbardziej utytułowaną drużyną w rozgrywkach o Puchar Polski jest GKS Tychy, ośmiokrotny zdobywca tego trofeum. Inną znaną drużyną jest Naprzód Janów.

Łucznictwo

edytuj

W województwie śląskim działają kluby łucznicze: MLKS Czarna Strzała Bytom, LKS Łucznik Żywiec, Śląski Klub Łuczniczy „REFLEX”, Klub Łuczniczy A3D TOSZEK.

Pétanque

edytuj

W Śląskiem działa kilka organizacji sportowych pétanque. Trzy z nich Żywiecki Klub Boules, Śląski Klub Petanque „Carbon” i Sekcja Petanque przy Stowarzyszeniu Domu Miasta Saint-Etienne w Katowicach są zrzeszone w Polskiej Federacji Pétanque i grają w lidze PFP. W ciągu dziesięciu lat, od założenia Federacji w roku 2001, klub z Żywca czterokrotnie zdobywał tytuł Klubowego Mistrza Polski, a jego zawodnicy siedmiokrotnie tytuł Mistrza Polski Seniorów, a następnie reprezentowali Polskę na mistrzostwach świata i Europy.

Piłka nożna

edytuj

Górnik Zabrze i Ruch Chorzów wielokrotnie zdobywały tytuły mistrza i wicemistrza Polski oraz Puchar Polski. Ponadto mistrzami Polski w piłce nożnej były dwie drużyny z Bytomia: Polonia i Szombierki, gliwicki Piast oraz Raków Częstochowa, który zdobył również 2 Puchary Polski. Drużyny katowickiej GieKSy oraz Zagłębia Sosnowiec czterokrotnie zostawały wicemistrzami i kilkukrotnie zdobywały Puchar Polski. Ponadto AKS Chorzów, 1. FC Katowice, GKS Tychy i Odra Wodzisław Śląski zajmowały miejsca na podium mistrzostw Polski w piłce nożnej, a ROW Rybnik był finalistą Pucharu Polski. W latach 50. i 60. połowa klubów polskiej ekstraklasy pochodziła z ówczesnego województwa śląskiego.

Dowodem jakie znaczenie dla mieszkańców Śląska ma piłka nożna jest fakt że ma on swoją własną reprezentację piłkarską. W skład Reprezentacji Śląska wchodzą wyłącznie zawodnicy grający na co dzień w górnośląskich klubach piłkarskich.

Siatkówka

edytuj

Wiodące drużyny: Jastrzębski Węgiel, Norwid Częstochowa, Płomień Sosnowiec oraz TKS Tychy i Energetyk Jaworzno. BKS Stal Bielsko-Biała jest najbardziej utytułowaną drużyną siatkówki spośród zespołów Ligi Siatkówki Kobiet. Drugi sezon w Plus Lidze Kobiet rozgrywa także drużyna MKS Dąbrowa Górnicza.

Skoki narciarskie

edytuj

Najpopularniejsze kluby w których można uprawiać skoki narciarskie to WSS Wisła, AZS-AWF Katowice i SSR LZS Sokół Szczyrk. Z województwa śląskiego pochodzi wielokrotny mistrz świata i zdobywca pucharu świata Adam Małysz.

Żużel

edytuj

W województwie śląskim popularny jest również żużel. Najbardziej znane drużyny żużlowe województwa śląskiego to RKM Rybnik i Włókniarz Częstochowa, należące do czołowych polskich drużyn.

Obiekty sportowe

edytuj

Największym stadionem w województwie jest Stadion Śląski w Chorzowie. Pełni funkcje stadionu piłkarskiego i lekkoatletycznego. Na terenie województwa istnieje lub jest w budowie kilka nowoczesnych stadionów piłkarskich: Stadion Miejski w Gliwicach, Stadion Miejski w Bielsku-Białej, Stadion im. Ernesta Pohla w Zabrzu, Stadion Miejski w Tychach. Innymi dużymi stadionami są Stadion Szombierek Bytom, Stadion Ruchu Chorzów, Stadion Miejski w Rybniku, stadion żużlowy Arena Częstochowa, Stadion MOSiR w Wodzisławiu Śląskim.

W województwie funkcjonuje również wiele hal widowiskowo-sportowych z których największe są: Spodek w Katowicach, Hala Sportowa Częstochowa, Hala Widowiskowo-Sportowa w Bielsku-Białej, Hala Widowiskowo-Sportowa Centrum w Dąbrowie Górniczej, Hala Widowiskowo-Sportowa w Jastrzębiu-Zdroju, Hala Polonia, Hala Widowiskowo-Sportowa w Zabrzu. Największym obiektem tego typu w województwie jest Arena Gliwice.

Inne obiekty sportowe: skocznia narciarska w Wiśle-Malince, skocznia Skalite w Szczyrku.

Administracja i polityka

edytuj
 
Logo Województwa Śląskiego

Samorząd wojewódzki

edytuj

Organem stanowiącym jest Sejmik Województwa Śląskiego, składający się z 45 radnych. Siedzibą sejmiku województwa są Katowice. Sejmik wybiera organ wykonawczy samorządu, którym jest zarząd województwa, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem.

Podział mandatów w Sejmiku Województwa Śląskiego (2024)
Komitet wyborczy Mandaty
Koalicja Obywatelska
20/45
Prawo i Sprawiedliwość
18/45
Trzecia Droga PSL - PL 2050 Szymona Hołowni
5/45
Lewica
2/45

Budżet województwa śląskiego w 2013 r. zamknął się wydatkami w wysokości 1705,5 mln zł oraz dochodami w wysokości 1592,9 mln zł. Zadłużenie samorządu na koniec 2013 r. wyniosło 500,1 mln zł, co stanowiło 31,4% wartości wykonanych dochodów[8].

Młodzieżowy Sejmik Województwa Śląskiego

edytuj

Młodzieżowy Sejmik Województwa Śląskiego jest on organem kolegialnym, mającym charakter konsultacyjny, doradczy i inicjatywny. Składa się z 45 przedstawicieli młodzieży w wieku od lat 15 do 24 z terenu województwa śląskiego[50].

Administracja rządowa

edytuj
 
Siedziba urzędu wojewódzkiego – Gmach Sejmu Śląskiego

Organem administracji rządowej jest Wojewoda Śląski, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody są Katowice[51], gdzie znajduje się Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach. W ramach urzędu działają także 2 delegatury: w Bielsku-Białej i w Częstochowie.

Delegatury urzędu wojewódzkiego obejmują swoim zasięgiem działania:

  • delegatura w Bielsku-Białej powiaty: bielski, cieszyński i żywiecki oraz miasto Bielsko-Biała.
  • delegatura w Częstochowie powiaty: częstochowski, kłobucki, myszkowski oraz miasto Częstochowa[52].

Wojewodowie śląscy

edytuj

(od 1999)

Wojewodowie katowiccy (1973–1998)

Przewodniczący Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach (1950–1973)

Wojewodowie śląscy (1945–1950)

Wojewodowie śląscy (1922–1939)

Bezpieczeństwo publiczne

edytuj

W województwie śląskim działa centrum powiadamiania ratunkowego, które znajduje się w Katowicach i które obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999[54].

Wojsko

edytuj

W województwie stacjonują jednostki wojskowe Sił Zbrojnych RP m.in.:

Instytucje wykonujące zadania na rzecz SZ RP:

Jednostka administracji wojskowej MON – Wojewódzki Sztab Wojskowy w Katowicach

Zobacz też

edytuj

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Gmina miejska Sławków znalazła się początkowo w powiecie olkuskim. 1 I 2002 została przeniesiona do powiatu będzińskiego w woj. śląskim.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online] [dostęp 2023-01-01] (pol.).
  2. ↑ Norman Davies: Boże Igrzysko. Historia Polski. Kraków: Wydawnictwo Znak, 1996, s. 186–292. ISBN 83-7006-514-7.
  3. ↑ Dariusz Majchrzak: Śląska autonomia dla Zagłębia Dąbrowskiego? Sprawa włączenia Zagłębia Dąbrowskiego do województwa śląskiego w II RP
  4. ↑ ślaskie laureatem nagrody Europejski Region Przedsiebiorczości. slaskie.pl, 18 marca 2021. [dostęp 2021-03-18].
  5. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2014 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2014-07-24. ISSN 1505-5507.
  6. ↑ geoportal.gov.pl. geoportal.gov.pl. [dostęp 2013-07-27].
  7. ↑ a b c d Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku Tabl. 2 [online], GUS [dostęp 2024-09-17].
  8. ↑ a b c d e f g Dane z wykonania budżetów jednostek samorządu terytorialnego województwa śląskiego za IV kwartał 2013 r.. Regionalna Izba Obrachunkowa w Katowicach. [dostęp 2014-10-12].
  9. ↑ a b Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 24 września 2014 r. ws. przeciętnej stopy bezrobocia w kraju oraz na obszarze powiatów (M.P. z 2014 r. poz. 853).
  10. ↑ Urząd Statystyczny w Katowicach: Raport z wyników w województwie śląskim. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011. 2012. [dostęp 2012-11-08].
  11. ↑ Województwo śląskie w liczbach. Woj. śląskie – Dane demograficzne [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-02-02], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  12. ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2014. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2015-01-12, s. 625. ISSN 1230-5820.
  13. ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2013. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2014-01-15, s. 57. ISSN 1230-5820.
  14. ↑ Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 29 listopada 2013 r. (M.P. z 2013 r. poz. 993).
  15. ↑ Bezrobotni oraz stopa bezrobocia według województw, podregionów i powiatów (stan w końcu sierpnia 2014 r.). Główny Urząd Statystyczny, 2014-09-24. [dostęp 2014-09-28].
  16. ↑ Ubóstwo w Polsce w świetle badań GUS. Główny Urząd Statystyczny, 2013-10-17. s. 20. [dostęp 2013-12-08].
  17. ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2013. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2014-01, s. 304–305. ISSN 1230-5820.
  18. ↑ Rocznik Statystyczny Przemysłu 2013. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013-12, s. 220. ISSN 1231-8957.
  19. ↑ Tereny wiejskie. slaskie.pl. [dostęp 2013-09-13].
  20. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów zmieniające rozporządzenie w sprawie sieci autostrad i dróg ekspresowych (Dz.U. z 2009 r. nr 187, poz. 1446).
  21. ↑ Zarządzenie Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 10.12.2009.
  22. ↑ Transport. Wyniki działalności w 2013 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2014, s. 94. ISSN 1506-7998.
  23. ↑ Mieszkańcy Pomorza najchętniej korzystają z kolei. inforail.pl, 2018-08-08. [dostęp 2018-10-22].
  24. ↑ Śląskie najwięcej wydaje na transport. inforail.pl, 2016-06-28. [dostęp 2016-06-28].
  25. ↑ Dworce czynne na 30 06 2015. 2015-06-30. [dostęp 2015-08-03].
  26. ↑ Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków – stan na 30 czerwca 2015 r. – woj. śląskie. 2015-06-30. [dostęp 2015-08-03].
  27. ↑ a b c Mapy ogólne. W: Ryszard Stankiewicz, Marcin Stiasny: Atlas Linii Kolejowych Polski 2011. Wyd. pierwsze. Rybnik: Eurosprinter, 2011, s. H6. ISBN 978-83-931006-4-4.
  28. ↑ Mapy ogólne. W: Ryszard Stankiewicz, Marcin Stiasny: Atlas Linii Kolejowych Polski 2011. Wyd. pierwsze. Rybnik: Eurosprinter, 2011, s. H7. ISBN 978-83-931006-4-4.
  29. ↑ Zespoły trakcyjne 14WE i tzw. Pociąg Papieski. W: Robert Kroma, Janusz Sosiński, Krzysztof Zintel: Normalnotorowe wagony silnikowe kolei polskich 1991–2013. Wyd. 1. Poznań: BWH Kolpress, 2014, s. 245, seria: Encyklopedia taboru. ISBN 978-83-933257-6-4.
  30. ↑ a b Koleje Śląskie chcą kupować tabor u jednego producenta. Jedno i dwupokładowy – TransInfo [online], transinfo.pl [dostęp 2021-03-23] (pol.).
  31. ↑ a b c Załącznik nr 3 do SIWZ KS/ZP/25/2016. kolejeslaskie.com. [dostęp 2016-10-20].
  32. ↑ Elfy II pojadą do Kolei Śląskich. Umowa podpisana. rynek-kolejowy.pl, 2016-10-18. [dostęp 2016-10-19].
  33. ↑ Marek Graff. Nowoczesne elektryczne zespoły trakcyjne w Polsce. „Technika Transportu Szynowego”. 5-6/2014, s. 34–47. Emi-press. ISSN 1232-3829. 
  34. ↑ Elf2 bez przydziału, pojedzie na różnych liniach. inforail.pl, 2017-09-13. [dostęp 2017-09-15].
  35. ↑ PAP, Koleje Śląskie sondują możliwość zakupu pociągów piętrowych [online], Puls Biznesu [dostęp 2021-03-23].
  36. ↑ Dostawa 1 sztuki nowego EZT. bip.slaskie.pl, 2012-09-06. [dostęp 2012-09-06].
  37. ↑ a b Paweł Terczyński. Zespoły typu 36WEa Impuls dla Południowej Grupy Zakupowej. „Świat Kolei”. 7/2015, s. 12–18. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  38. ↑ Dostawa 1 sztuki elektrycznego zespołu trakcyjnego po naprawie głównej wraz z modernizacją. 2012-08-10. [dostęp 2012-08-10].
  39. ↑ Dostawa 2 sztuk elektrycznych zespołów trakcyjnych. bip.slaskie.pl, 2011-11-21. [dostęp 2012-10-28].
  40. ↑ Opowieść o tym jak Śląskie Flirta kupowało. inforail.pl, 2008-10-21. [dostęp 2012-12-29].
  41. ↑ Paweł Terczyński. Elektryczne zespoły trakcyjne rodziny Elf. „Świat Kolei”. 3/2012, s. 26–33. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  42. ↑ a b Kultura. slaskie.pl. [dostęp 2013-09-13].
  43. ↑ Raport o stanie lasów w Polsce 2012. Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, 2013, s. 78. ISSN 1641-3229.
  44. ↑ Szyra D. 2004. Ptaki zespołu przyrodniczo-krajobrazowego „Wielikąt”. Przegląd Przyrodniczy 15, 1-2: 77-104.
  45. ↑ GUS: Bank Danych Lokalnych – Szkoły wyższe, studenci i absolwenci wg powiatów. [dostęp 2017-05-27].
  46. ↑ Lista uczelni i szkół w Województwie śląskim.
  47. ↑ „Szkoły wyższe i ich finanse w 2016 r.”, s. 76–77, 2017-10-30. Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1506-2163. (pol.). 
  48. ↑ Polski Związek Biathlonu. biathlon.com. [dostęp 2013-07-24]. (pol.).
  49. ↑ Wodzisław i Żywiec z BOSSM. biathlon.pl. [dostęp 2017-03-01]. (pol.).
  50. ↑ Statut Młodzieżowego Sejmiku - Śląskie. Dla Młodych [online], slaskie.pl [dostęp 2024-04-26] (pol.).
  51. ↑ (Art. 3.) Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. (Dz.U. z 1998 r. nr 96, poz. 603).
  52. ↑ (§ 3. Statut ŚUW w Katowicach) Zarządzenie Nr 149/09 Wojewody Śląskiego z dnia 4 czerwca 2009 r. (Dz. Urz. Woj. Śląskiego z 2009 r., Nr 104, poz. 2317).
  53. ↑ Paweł Kmiecik: Marek Wójcik został nowym wojewodą śląskim. rmf24.pl, 20 grudnia 2023. [dostęp 2023-12-20].
  54. ↑ Wykaz NKA dla lokalizacji Ab. Służb Alarmowych 112. uke.gov.pl. [dostęp 2014-12-27]. (pol.).

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Województwo_śląskie&oldid=75202343”