Zamek w Barwałdzie

Zamek w Barwałdzieśredniowieczny zamek rycerski w Barwałdzie Górnym w powiecie wadowickim w województwie małopolskim. Zburzony w 1477 roku.

Zamek w Barwałdzie
ilustracja
Państwo

 Polska

Miejscowość

Barwałd Górny

Rozpoczęcie budowy

połowa XIV wieku

Zniszczono

1477

Pierwszy właściciel

Skrzyńscy

Kolejni właściciele

Komorowscy

Położenie na mapie gminy Kalwaria Zebrzydowska
Mapa konturowa gminy Kalwaria Zebrzydowska, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Zamek w Barwałdzie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Zamek w Barwałdzie”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Zamek w Barwałdzie”
Położenie na mapie powiatu wadowickiego
Mapa konturowa powiatu wadowickiego, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Zamek w Barwałdzie”
Ziemia49°51′13,9″N 19°39′19,7″E/49,853861 19,655472
Okolice Barwałdu na mapie Abrahama Orteliusa z 1550 – kilka lat po zburzeniu zamku.

Historia

edytuj

Zamek w Barwałdzie, położony na szczycie góry Żar (527 m n.p.m.), nazywanej również Górą Włodkową lub Zamczyskiem, strzegł w XIV wieku wschodnich granic Księstwa Oświęcimskiego, którego władcy byli lennikami królów Czech; po przeciwnej stronie granicy, w ziemi krakowskiej, należącej do królów Polski, stał zamek w Lanckoronie.

Na podstawie źródeł historycznych i analizy sytuacji politycznej można domniemywać, że zamek w Barwałdzie został zbudowany w połowie XIV wieku przez księcia oświęcimskiego Jana I Scholastyka, który w 1327 złożył hołd lenny królowi czeskiemu Janowi Luksemburskiemu, a wschodnia granica księstwa stała się granicą dwóch wrogich sobie państw[1]. W latach 1427–1429 wymieniony jest starosta barwałdzki Mikołaj Rudzki[2]. W źródłach pisanych zamek pierwszy raz pojawia się w roku 1440[3]. Początkowo mieli tu swoją rezydencję Skrzyńscy herbu Łabędź, lennicy książąt oświęcimskich, trudniący się rozbojem jako tzw. rycerze rabusie. Oprócz zamku w Barwałdzie Skrzyńscy posiadali również zamki w Żywcu. W 1452 roku Polacy pod dowództwem Piotra Szafrańca wyprawili się przeciwko Włodkowi ze Skrzynna, trzymającego w tym czasie zamek w Barwałdzie[4].

W XV wieku zamek w Barwałdzie i zamki w Żywcu przeszły w ręce Komorowskich herbu Korczak. W drugiej połowie lat 70. XV wieku roku warownie te zostały zniszczone w wyniku akcji wojsk króla Kazimierza Jagiellończyka skierowanej przeciwko Komorowskim; sprzyjali oni królowi Węgier Maciejowi Korwinowi, który sprzymierzył się z zakonem krzyżackim przeciwko Polsce, toteż kontrolowane przez nich zamki w Barwałdzie, Żywcu i Szaflarach stały się zagrożeniem dla Królestwa Polskiego.

Według relacji Jana Długosza akcję militarną przeciwko Komorowskim przeprowadził w 1477 roku starosta krakowski i wojewoda sandomierski Jakub z Dębna; trwała ona siedem tygodni i uczestniczyły w niej wojska zaciężne oraz artyleria. Zamek w Barwałdzie poddał się oblegającym, po czym Kazimierz Jagiellończyk kazał go zburzyć i zrównać z ziemią; w opisie Długosza znajduje się wzmianka, że zamek ten „murem wyniosłym i położeniem nader obronnym był ubezpieczony”[5].

Według tradycji kamienie pochodzące z rozbiórki ruin zamku w Barwałdzie zostały wykorzystane w latach 1616–1617 przez Mikołaja Zebrzydowskiego, fundatora Sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej, do budowy kaplicy św. Marii Magdaleny na górze Żar, obecnie Pustelni Pięciu Braci Polaków z kaplicą św. Magdaleny[6].

Plan zamku

edytuj

Zamek w Barwałdzie zbudowano na płaskim szczycie góry na planie wydłużonego owalu o wymiarach 50 metrów na 20 metrów. Warownię otaczał pojedynczy wał ziemny i sucha fosa o głębokości do 10 m[3]; od strony północnej istniał dodatkowy rów obronny. Obecnie na wierzchołku góry Żar zachowały się pozostałości wału ziemnego o wysokości 6 m[3] i fosy oraz resztki fundamentów murów, szczególnie przy wewnętrznej krawędzi majdanu.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Michał Wojenka, Czy grodzisko w Bugaju na górze Żar to pamiątka po oblężeniu zamku Barwałd w 1477 roku? / Is the earthwork in Bugaj on Mount Żar a remnant of the siege of the Barwałd castle in 1477?, „Residentiae tempore belli et pacis. Materiały do badań i ochrony założeń rezydencjonalnych i obronnych” [dostęp 2019-10-30] (ang.).
  2. Aneks. Miejscowości ziemi oświęcimsko-zatorskiej. W: Paweł Mostowik: Z dziejów Księstwa Oświęcimskiego i Zatorskiego XII-XVI w. Toruń: 2005, s. 185-186. ISBN 83-7441-175-9.
  3. a b c L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm: Leksykon zamków w Polsce. Warszawa: Arkady, 2012, s. 85. ISBN 978-83-213-4158-3.
  4. Jerzy Rajman, Pogranicze Śląsko-Małopolskie w średniowieczu, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków 2000, s.207
  5. Jana Długosza kanonika krakowskiego Dziejów polskich ksiąg dwanaście, przeł. K. Mecherzyński, t. V, ks. 12, Kraków 1870, s. 623 [1]
  6. Barwałd, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 113. oraz informacje o Pustelni Pięciu Braci Polaków na stronach Sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej [2]

Bibliografia

edytuj
  • G. Leńczyk: Katalog grodzisk i zamczysk z terenu Małopolski. Kraków: Muzeum Archeologiczne w Krakowie, 1983.
  • J. Marszałek: Katalog grodzisk i zamczysk w Karpatach. Warszawa: Wydawnictwo Stanisław Kryciński, 1993.
  • G. Studnicki: Barwałd: zarys dziejów. Wadowice: Wydawnictwo Grafikon, 1994.