Wikipedia

Zeus

bóg w mitologii greckiej, władca Olimpu
Ten artykuł dotyczy boga w mitologii greckiej. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Zeus (także Dzeus, stgr. Ζεύς Zeús, nowogr. Δίας Días, łac. Iupiter, Iuppiter) – w mitologii greckiej najwyższy z bogów. Był szóstym dzieckiem Rei i Kronosa. Brat Hestii, Demeter, Hery (również jej mąż), Posejdona i Hadesa[1]. Władca nieba i ziemi, nazywany „ojcem bogów i ludzi”[2]. Jego atrybutami były pioruny, orzeł i tarcza zwana egidą[3]. W mitologii rzymskiej Zeus identyfikowany jest z Jowiszem[4].

Zeus
Ζεύς
władca wszystkich bogów i ludzi, uosobienie najwyższej zasady rządzącej Wszechświatem
Ilustracja
Popiersie Zeusa w Muzeum Brytyjskim
Inne imiona

Dzeus

Występowanie

mitologia grecka

Przydomek

Horkios, Ksenios, Herkejos, Hellenios

Atrybuty

piorun, orzeł, dąb, tarcza egida

Siedziba

Olimp

Teren kultu

starożytna Grecja

Szczególne miejsce kultu

Olimpia, Dodona

Odpowiednik

Jowisz (rzymski)

Rodzina
Ojciec

Kronos

Matka

Reja

Żona

Hera

Rodzeństwo

Posejdon, Hades, Hestia, Hera i Demeter

Dzieci

Atena, Hermes, Hebe, Ejlejtyja, Hefajstos, Ares, Artemida, Apollo, Herakles, Perseusz, Litai, Dionizos, Persefona

Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Cytaty w Wikicytatach
Statua Zeusa w Olimpii

Mitologia

 
Moneta rzymska z wyobrażeniem Zeusa i Amaltei

Występowanie w mitach

Jako główne bóstwo greckiego panteonu Zeus występuje (w głównej lub pobocznej roli) w niemal wszystkich greckich mitach. Do tych, w których pełni istotną rolę, należą: spisek Hery przeciwko Zeusowi, w wyniku którego Hefajstos zostaje wyrzucony z Olimpu, mit o Prometeuszu oraz mit o Potopie. Występuje również we wszystkich mitach zawierających kłótnie pomiędzy bogami[5].

Narodziny

Kronos, ojciec Zeusa, został przeklęty przez swego ojca, Uranosa, którego strącił z tronu. Przekleństwo to miało doprowadzić do tego, że również któreś z jego własnych dzieci pozbawi go tronu[6]. Kronos postanowił zapobiec spełnieniu się przepowiedni, pożerając własne potomstwo. Reja, zrozpaczona z powodu utraty kolejnych dzieci, będąc po raz szósty w ciąży, uciekła na Kretę, gdzie w ukryciu, na górze o nazwie Dikte[7] lub Ida[8], potajemnie urodziła Zeusa, ostatnie z dzieci z jej związku z Kronosem. Kronosowi, który ją odnalazł, zamiast dziecka do połknięcia dała kamień zawinięty w pieluchy[9].

Ukrywającego się Zeusa karmiła koza Amaltea (lub koza należąca do nimfy Amaltei[3]), a wychowywały nimfy i kureci[7]. Płacz małego Zeusa zagłuszały szczęki broni podczas wojennych tańców kuretów[10], a jego kołyska wisiała na drzewie, więc Kronos, szukający na ziemi, niebie i w morzu, nie mógł jej znaleźć[11]. Gdy koza złamała róg, Zeus pobłogosławił go – tak powstał róg obfitości[12]. Opowiadano, że po śmierci karmicielki Zeus wziął jej skórę i pokrył nią tarczę, którą nazywano egidą[3]. Dokarmianiem Zeusa zajmowały się także pszczoły[11] z góry Idy, które specjalnie dla niego wytwarzały miód. Orzeł przynosił mu co dzień kubek nektaru.

Tytanomachia

Osobny artykuł: Tytanomachia.

Gdy osiągnął wiek dorosły, Zeus postanowił przejąć władzę i zemścić się na swoim ojcu. Za radą Metydy (Metis) przekazał Kronosowi środek wymiotny, dzięki czemu przywrócił do życia swoje rodzeństwo[13]: Hestię, Demeter, Herę, Hadesa i Posejdona. Rodzeństwo pod wodzą Zeusa zaatakowało swojego ojca. Wojna trwała 10 lat[13]. W walce za radą Gai wsparli go cyklopi i hekatonchejrowie, wcześniej zamknięci przez Kronosa w Tartarze[12].

W czasie walki Zeus otrzymał od cyklopów broń w postaci wykutych przez nich gromu i błyskawic[14][12]. Po zwycięskiej wojnie, gdy już przepędzono Kronosa, rodzeństwo podzieliło się władzą, losując dziedziny, którymi mieli odtąd rządzić. Zeusowi przypadło niebo i zwierzchnictwo nad innymi bogami, Posejdon stał się panem morza, zaś Hades został panem krainy umarłych[13][15].

Gigantomachia i walka z Tyfonem

Osobne artykuły: Gigantomachia i Tyfonomachia.

Gaja wydała gigantów – długowłosych i brodatych olbrzymów o wężowych splotach zamiast nóg, którzy podjęli walkę z bogami olimpijskimi[16]. Według proroctwa nie mógł ich pokonać żaden bóg, dlatego Atena wezwała do pomocy w walce Heraklesa[17]. Ziemia wydała także zioło, które miało zapewnić gigantom nieśmiertelność, ale Zeus je znalazł i zerwał[16]. Przywódca olbrzymów Alkyoneus odzyskiwał siły, gdy dotknął miejsca, gdzie się urodził; Herakles pokonał go, dopiero gdy wyniósł go do Tracji[18].

Ostatnią walkę stoczył Zeus z Tyfonem, synem Gai i Tartaru. Zeus raził go piorunami i zranił sierpem Kronosa, jednak Tyfon w zapasach obezwładnił go i uwięził w grocie w Cylicji. Tyfon wyciął bogu ścięgna i oddał je pod straż smoczycy Delfyne, od której wykradli je Apollo i Pan[19] (według innej wersji heros Kadmos[20]). Po uwolnieniu Zeus toczył z Tyfonem długą walkę, od której trackie góry Hajmos zabarwiły się na czerwono, a na koniec pokonanego potwora przywalił górą Etną[19].

Związki miłosne

Zobacz też kategorię: Żony i kochanki Zeusa.

Boginie i boginki

Śmiertelnicy i śmiertelniczki

 
Zeus i Europa

W mitologii Greków Zeus należy do najbardziej kochliwych bogów. Był „uporczywie niewierny” swej prawowitej małżonce Herze[37], trudno zatem wymienić wszystkie jego związki ze śmiertelnymi kobietami. Praktycznie jednak nie było krainy w starożytnej Grecji, która by się nie szczyciła eponimicznym herosem pochodzącym od Zeusa[38].

Jego przygody z różnymi śmiertelniczkami (np. Semele, Alkmena) i śmiertelnikami wywoływały szczególny gniew Hery prześladującej oprócz kochanek również jego pozamałżeńskie potomstwo, co prowadziło do rozmaitych tragicznych wydarzeń. Chcąc ukryć swe miłosne przygody, bóg często przybierał postacie zwierzęce (byka, łabędzia) lub różne inne (satyra, złotego deszczu, zwykłego śmiertelnika, a nawet odmiennego bóstwa – np. Artemidy)[39].

Stały konflikt na tym tle pomiędzy rozpustnym bogiem a jego zazdrosną małżonką religioznawcy interpretują jako utrwalone w greckich wierzeniach odbicie różnych ścierających się tradycji i kultów miejscowych. Wyróżnione w ten sposób i zyskujące szczególną pozycję kochanki częstokroć uchodzić mogą za prawdziwych protoplastów lokalnych rodów panujących[40].

Do najbardziej znanych przykładów takich związków Zeusa należą:

  • Aetos, młodzieniec poznany przez niego na Krecie, później zamieniony w orła[41].
  • Alkmena, żona Amfitriona, do której Zeus przybył pod postacią jej męża. Urodziła ona potem Heraklesa, największego herosa mitologii greckiej[42][43].
  • Antiopa, królewna tebańska, córka potomka Posejdona, matka Amfiona i Zetosa.
  • Danae, królewna argolidzka. Ponieważ jej ojciec Akrizjos zamknął ją, by nie spłodziła potomka, Zeus dostał się do jej komnaty pod postacią złotego deszczu. Później Danae urodziła syna Perseusza[44].
  • Europa, księżniczka tyryjska, którą Zeus pod postacią byka porwał na Kretę, gdzie urodziła mu Minosa, Radamantysa i Sarpedona[45].
  • Ganimedes, syn Trosa, króla Troi. Zeus w postaci orła porwał go na Olimp, gdzie uczynił go podczaszym bogów[46].
  • Io, nimfa, zamieniona przez Herę w jałówkę i nękana bąkiem (oraz strzeżona przez Argusa). Zeus wysłał Hermesa, który uśpił i zabił Argusa, a Io uciekła przed gzami Hery aż do Egiptu, gdzie Zeus przywrócił jej prawdziwą postać; urodziła mu tam syna, Epafosa[47].
  • Leda, królewna spartańska, do której Zeus przyszedł pod postacią łabędzia. Zniosła ona potem jajo (lub jaja), z którego wykluli się Kastor, Polideukes, Helena i Klitajmestra[48].
  • Majra, córka Projtosa, z którą Zeus miał syna Lokrosa[49]
  • Pytia, delficka kapłanka Apollina, Zeus posiadł ją nad źródłem Kassotis pod postacią osła. Po dziewięciu miesiącach do Delf przybył młodzieniec i poprosił o radę wyroczni. Pytia rozpoznała Zeusa i oddała mu syna Achajosa na wychowanie.
  • Semele, księżniczka tebańska, córka Kadmosa[50]. Zeus, ulegając jej prośbom, ukazał się jej w postaci pioruna, co ją zabiło. Ponieważ była wtedy w ciąży, Zeus zaszył sobie ich dziecko w udzie i „donosił” je do końca. W ten sposób pojawił się Dionizos[51][52][53].

Potomstwo

Problem klasyfikacji

Ze względu na znaczną liczbę miłosnych przygód Zeusa, a także współwystępowanie wielu wariantów opowieści o nich, przedstawienie pełnej listy jego potomstwa jest trudne. Poniższe listy zawierają tylko najbardziej znane przykłady. Podział dzieci Zeusa na bogów (nieśmiertelnych) i półbogów (śmiertelnych) nie jest całkiem ściśle określony, ponieważ:

  • niektórzy bogowie umierali (np. Pan[54]), bądź też ginęli i odradzali się jednorazowo lub cyklicznie (Dionizos[55][56]),
  • niektórzy herosi po życiu na ziemi zostali nagrodzeni nieśmiertelnością na Olimpie (np. Herakles[57]) lub przeniesieni na niebo jako gwiazdozbiory (np. Perseusz[58], Dioskurowie[59]).

Nieśmiertelni

Śmiertelnicy

Kult Zeusa

Atrybuty

Głównym atrybutem Zeusa jest piorun[4]. Najczęściej przedstawiano go jako siedzącego na tronie z piorunem w ręku. Jego świętym drzewem był dąb, a zwierzęciem orzeł[1][4]. Innym z atrybutów była tarcza zwana egidą[82][3].

Przydomki i funkcje

Różne ośrodki kultu przypisywały Zeusowi następujące przydomki, w zależności od sfer życiowych, jakimi się opiekował:

  • Horkios – „Przysiężny”[83], opiekun praw, na tronie, ze Sprawiedliwością u stóp; strzeże nienaruszalności przysięgi[84];
  • Ksenios – „Gościnny”[85], opiekun gościnności, patron podróżnych[84];
  • Herkejos – „Zagrodowy”[83], opiekun rodzin i zagród[86];
  • Ktesios – „Zasobny”, strzeże dobytku[83], jego wizerunki umieszczano w składach towarów[37];
  • Polieus – patron miasta-państwa (polis)[83];
  • Hellenios – opiekun narodu greckiego[86];
  • Meilichios – darujący winy[37];
  • Soter – zbawca[83];
  • Eleutherios – „Broniący Wolności”[83];
  • Kataibates – „schodzący”, chroni od uderzeń pioruna[2];
  • Lykaios – na Likajonie w Arkadii składano mu ofiary z ludzi i praktykowano rytualny kanibalizm[87] (zobacz też mit o Likaonie);
  • Chthonios – czczony jak bóstwo podziemne, zapewniał urodzaj[37];
  • Agamemnon – czczony w Sparcie[88]; jest to przykład połączenia kultu lokalnego herosa z głównym bóstwem nowego panteonu.

Do jego poetyckich przydomków należą m.in.: Asteropetes – błyskawicowy; Baryktypos, Eribremetes – głośno grzmiący; Terpikeraunos – rozmiłowany w piorunie; Ombrios, Hyetios – deszczowy; Nephelegereta – gromadzący chmury[2].

Miejsca kultu

Do znanych miejsc kultu Zeusa należały: Likajon, Olimpia oraz Nemea[potrzebny przypis]. W Dodonie znajdowała się wyrocznia, w której wróżono z szumu liści dębu[89] oraz z dźwięku wydawanego przez misy z brązu[90]. Według Homera zajmowali się tym kapłani zwani selloi[89], śpiący na gołej ziemi i nie myjący nigdy nóg[91]. W XVI pieśni Iliady Achilles modli się do Zeusa następującymi słowami[92]:

Dzeusie mocarzu, co władasz Dodoną, boże Pelazgów,
ty, co królujesz w Dodonie mroźnej, gdzie wkoło Sellowie,
nóg nie myjący wieszczbiarze, na gołej ziemi sypiając, żyją (...)

Homer, Iliada, pieśń 16, wersy 233-235

Herodot, który odwiedził Dodonę w połowie V wieku p.n.e.[90], zanotował legendę o założeniu wyroczni usłyszaną od tamtejszych kapłanek. Według nich z egipskich Teb wyleciały dwie czarne gołębice; jedna z nich przybyła do Libii, gdzie założono wyrocznię Ammona (utożsamianego z Zeusem) w oazie Siwwa[93], a druga do Dodony, gdzie usiadłszy na drzewie dębu[90][94], przemówiła ludzkim głosem, nakazując założenie w tym miejscu wyroczni Zeusa. Sam Herodot tłumaczy to podanie, że dwie kapłanki z Teb zostały sprzedane w niewolę, jedna do Libii, a druga do Grecji, zaś miejscowa ludność nie rozumiejąc ich języka, nazwała je gołębicami, ponieważ „były cudzoziemkami i zdawały się im mówić językiem podobnym do dźwięku ptasiego”[95].

Na Krecie, oprócz górskich grot na górach Ida i Dikte, czczonych jako miejsce narodzin i wychowania Zeusa, pokazywano także grób Zeusa, o lokalizacji obecnie nieznanej[78]. Poeta Kallimach skomentował to następująco[96]:

„Łżą Kreteńczycy”. Nawet grób ci sporządzili,
Panie, a tyś nie umarł, żyjesz bowiem wiecznie.

Zeus w literaturze i sztuce

Literatura

W Iliadzie Zeus przedstawiony jest jako władca bogów, niepozbawiony ludzkich namiętności. Wszystko, co się wydarza, jest wyrazem jego woli, jednak nawet on nie może sprzeciwić się wyrokom losu[potrzebny przypis].

Na początku pieśni VIII Zeus przechwala się, że siłą przewyższa wszystkich bogów i ludzi razem wziętych[97]. Parandowski, przywołując niemal udany spisek Hery, podważa prawdomówność Zeusa[98], natomiast Kubiak wyciąga wniosek, że według Greków świat rządzony jest prawem silniejszego[85].

Iliada przedstawia Zeusa jako despotycznego męża i ojca, który jedynie pod groźbą użycia piorunów trzyma w ryzach buntowniczą rodzinę olimpijskich bogów[70]. W pieśni VIII grozi Herze i Atenie, wybierającym się na pomoc Grekom, że zniszczy im powozy, pokaleczy konie, a same boginie zrani piorunem („Dziesięć lat nawet nie zdoła w swym całorocznym obrocie zatrzeć plam, które wam piorun na jego ciałach wypali”)[99]. W pieśni XIV Zeus, zwracając się do Hery, nie waha się wymieniać jej swoje liczne kochanki i porównywać ją z nimi[100].

Przed pojedynkiem Hektora z Achillesem Zeus waży ich losy na złotych szalach:

(...) ojciec Dzeus wagę wziął złotą, unosząc szale do góry,
i na nie rzucił dwa losy wyrokujące o śmierci:
ten Achillesa, a tamten Hektora, co jeźdźcem był świetnym.
Ujął tę wagę pośrodku. I opadł los Hektorowy
aż do Hadesu.

Homer, Iliada, pieśń 22, wersy 209–213.

W taki sam sposób w pieśni VIII waży losy armii Greków i Trojan[101]. Jego gniew i ciskanie piorunami z powodu opuszczenia się losu Greków wskazuje, że nawet najwyższy bóg nie może zmienić wyroków losu.

Główne sceny Iliady z udziałem Zeusa[102][103]:

  • Księga 2: Zeus zsyła Agamemnonowi sen i w wyniku tego wpływa na jego decyzje;
  • Księga 4: Zeus obiecuje Herze ostateczne zniszczenie Troi pod koniec wojny;
  • Księga 7: Zeus zezwala Posejdonowi zburzyć fortyfikacje Greków (zbudowane bez ofiar dla bogów);
  • Księga 8: Zeus zabrania innym bogom walk między sobą i udaje się na górę Idę, gdzie waży losy Greków i Trojan;
  • Księga 14: Hera uwodzi Zeusa, aby odwrócić jego uwagę i pomóc Grekom;
  • Księga 15: po obudzeniu Zeus zauważa, że Posejdon wspomaga Greków; wysyła Apolla na pomoc Trojanom;
  • Księga 16: Zeus opłakuje śmierć swego syna Sarpedona;
  • Księga 17: los Hektora głęboko dotyka Zeusa;
  • Księga 20: Zeus pozwala pozostałym bogom wspomóc ich wybrańców w walce;
  • Księga 24: Zeus żąda, aby Achilles wydał ciało Hektora Trojanom w celu godnego pogrzebu.

Inne dziedziny

Posąg Zeusa w Olimpii uznawany był za jeden z siedmiu cudów świata[104]. Ostatnia symfonia Mozarta, XLI symfonia (KV 551), nosi nazwę Jowiszowej[105].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Zeus, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2018-02-20].
  2. ↑ a b c Kubiak 2003 ↓, s. 134.
  3. ↑ a b c d Kubiak 2003 ↓, s. 62.
  4. ↑ a b c Encyclopaedia Britannica 2018 ↓.
  5. ↑ a b c d e f g Grimal 2008 ↓, s. 363.
  6. ↑ Hezjod 1904 ↓, s. 13, w. 463–465.
  7. ↑ a b Apollodorus 1921 ↓, księga 1, rozdział 1, sekcja 6.
  8. ↑ Kubiak 2003 ↓, s. 61.
  9. ↑ Hezjod 1904 ↓, s. 14, w. 485–487.
  10. ↑ Apollodorus 1921 ↓, księga 1, rozdział 1, sekcja 7.
  11. ↑ a b Graves 1982 ↓, s. 51.
  12. ↑ a b c Pietrzykowski 1985 ↓, s. 24.
  13. ↑ a b c Apollodorus 1921 ↓, księga 1, rozdział 2, sekcja 1.
  14. ↑ Hezjod 1904 ↓, s. 14, w. 501–504.
  15. ↑ Pietrzykowski 1985 ↓, s. 25.
  16. ↑ a b Apollodorus 1921 ↓, księga 1, rozdział 6, sekcja 1.
  17. ↑ Graves 1982 ↓, s. 124.
  18. ↑ Kubiak 2003 ↓, s. 75.
  19. ↑ a b Apollodorus 1921 ↓, księga 1, rozdział 6, sekcja 3.
  20. ↑ Kubiak 2003 ↓, s. 78.
  21. ↑ Hezjod 1904 ↓, s. 25, w. 912–914.
  22. ↑ Pietrzykowski 1985 ↓, s. 68.
  23. ↑ Apollodorus 1921 ↓, księga 1, rozdział 3, sekcja 1.
  24. ↑ Nardo 2002 ↓, s. 73.
  25. ↑ a b Hezjod 1904 ↓, s. 25, w. 907–911.
  26. ↑ Hezjod 1904 ↓, s. 26, w. 918–920.
  27. ↑ Pietrzykowski 1985 ↓, s. 114.
  28. ↑ a b Nardo 2002 ↓, s. 122.
  29. ↑ Pietrzykowski 1985 ↓, s. 122.
  30. ↑ Hezjod 1904 ↓, s. 26, w. 938–939.
  31. ↑ Hezjod 1904 ↓, s. 24–25, w. 886–900.
  32. ↑ Pietrzykowski 1985 ↓, s. 89.
  33. ↑ Hezjod 1904 ↓, s. 25, w. 915–917.
  34. ↑ Hezjod 1904 ↓, s. 25, w. 901–906.
  35. ↑ Pietrzykowski 1985 ↓, s. 159.
  36. ↑ Pietrzykowski 1985 ↓, s. 163.
  37. ↑ a b c d Kopaliński 1998 ↓, s. 1333.
  38. ↑ a b c d Grimal 2008 ↓, s. 362–363.
  39. ↑ Podręczna miniencyklopedia… 2001 ↓, s. 98.
  40. ↑ Podręczna miniencyklopedia… 2001 ↓, s. 98-99.
  41. ↑ Servius 1881 ↓, księga 1, wers 394.
  42. ↑ Hezjod 1904 ↓, s. 26, w. 943–944.
  43. ↑ Pietrzykowski 1985 ↓, s. 232–234.
  44. ↑ Pietrzykowski 1985 ↓, s. 186.
  45. ↑ Nardo 2002 ↓, s. 38.
  46. ↑ Kubiak 2003 ↓, s. 144–145.
  47. ↑ Nardo 2002 ↓, s. 45.
  48. ↑ Pietrzykowski 1985 ↓, s. 32–33.
  49. ↑ Grimal 2008 ↓, s. 211.
  50. ↑ Hezjod 1904 ↓, s. 26, w. 940–942.
  51. ↑ Apollodorus 1921 ↓, księga 3, rozdział 4, sekcja 3.
  52. ↑ a b Graves 1982 ↓, s. 63–64.
  53. ↑ Pietrzykowski 1985 ↓, s. 138.
  54. ↑ Graves 1982 ↓, s. 100–102.
  55. ↑ Parandowski 1992 ↓, s. 121.
  56. ↑ Graves 1982 ↓, s. 102.
  57. ↑ Graves 1982 ↓, s. 476–479.
  58. ↑ Parandowski 1992 ↓, s. 104.
  59. ↑ Graves 1982 ↓, s. 218.
  60. ↑ Homer 1999 ↓, pieśń 5, wers 427-428.
  61. ↑ Homer 1999 ↓, pieśń 5, wers 381-382.
  62. ↑ Parandowski 1992 ↓, s. 85.
  63. ↑ Hezjod 1904 ↓, s. 6, wersy 188–200.
  64. ↑ Graves 1982 ↓, s. 80.
  65. ↑ a b c Hezjod 1904 ↓, s. 25, w. 921–923.
  66. ↑ Graves 1982 ↓, s. 85.
  67. ↑ Hezjod 1904 ↓, s. 25, w. 924–926.
  68. ↑ Hezjod 1904 ↓, s. 25, w. 886–900.
  69. ↑ Graves 1982 ↓, s. 69.
  70. ↑ a b Graves 1982 ↓, s. 61.
  71. ↑ Parandowski 1992 ↓, s. 84.
  72. ↑ Graves 1982 ↓, s. 59.
  73. ↑ Hezjod 1904 ↓, s. 2, w. 51–54.
  74. ↑ Apollodorus 1921 ↓, księga 1, rozdział 4, sekcja 1.
  75. ↑ Graves 1982 ↓, s. 100.
  76. ↑ Graves 1982 ↓, s. 90.
  77. ↑ Kubiak 2003 ↓, s. 171.
  78. ↑ a b c d Grimal 2008 ↓, s. 362.
  79. ↑ a b Graves 1982 ↓, s. 224–225.
  80. ↑ a b c Graves 1982 ↓, s. 184.
  81. ↑ Graves 1982 ↓, s. 184224–225.
  82. ↑ Grimal 2008 ↓, s. 48.
  83. ↑ a b c d e f Kubiak 2003 ↓, s. 163.
  84. ↑ a b Parandowski 1992 ↓, s. 57.
  85. ↑ a b Kubiak 2003 ↓, s. 161.
  86. ↑ a b Parandowski 1992 ↓, s. 58.
  87. ↑ Graves 1982 ↓, s. 130–133.
  88. ↑ Graves 1982 ↓, s. 356.
  89. ↑ a b Parandowski 1992 ↓, s. 59.
  90. ↑ a b c Kubiak 2003 ↓, s. 151.
  91. ↑ Kubiak 2003 ↓, s. 150.
  92. ↑ Homer 1999 ↓, pieśń 16, wersy 233–235.
  93. ↑ Graves 1982 ↓, s. 161–163.
  94. ↑ Graves 1982 ↓, s. 161.
  95. ↑ Herodot 2007 ↓, księga 2, sekcja 57.
  96. ↑ Kubiak 2003 ↓, s. 137.
  97. ↑ Homer 1999 ↓, pieśń 8, wersy 17–27.
  98. ↑ Parandowski 1992 ↓, s. 56.
  99. ↑ Homer 1999 ↓, pieśń 8, wersy 413–419.
  100. ↑ Homer 1999 ↓, pieśń 14, wersy 313–328.
  101. ↑ Homer 1999 ↓, księga 8, wersy 69–74.
  102. ↑ Sienkiewicz ↓.
  103. ↑ Homer 1999 ↓.
  104. ↑ Seven Wonders of the World, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-10-05] (ang.).
  105. ↑ Jupiter Symphony, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-10-05] (ang.).

Bibliografia

Linki zewnętrzne

  • Aaron J. Atsma: Zeus. theoi.com, 2000–2017. [dostęp 2018-03-17]. (ang.).
  • Zeus. mythindex.com, 2007. [dostęp 2018-03-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-17)]. (ang.).
  •   Iseult Gillespie, The myth of Zeus' test (ang.), kanał „TED-Ed” na YouTube, 13 września 2022 [dostęp 2024-10-05].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zeus&oldid=75052926”