Zofia Chądzyńska
Zofia Chądzyńska, z domu Szymanowska (ur. 24 lutego 1912 w Warszawie, zm. 23 września 2003 tamże) – polska pisarka, tłumaczka, popularyzatorka literatury iberoamerykańskiej.
 Zofia Chądzyńska, lata 50. XX w. | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość |
polska |
| Język |
polski, francuski, hiszpański, angielski[1] |
| Alma Mater |
Akademia Nauk Politycznych, Wydział Ekonomiczny, mgr ekonomii |
| Dziedzina sztuki |
literatura młodzieżowa i tłumaczenia prozy iberoamerykańskiej |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujByła córką Aleksandra Szymanowskiego i Józefy, z domu Natanson, po matce wnuczką Kazimierza Natansona, prawnika, bankiera, działacza społecznego[2][3]. Absolwentka Wydziału Ekonomicznego Akademii Nauk Politycznych w Warszawie. W latach 1930–1934 była urzędniczką w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. W latach 1934–1939 pracowała w biurze podróży Orbis. W czasie wojny była więźniarką Pawiaka (1940), po wojnie przebywała we Francji (gdzie jej mąż, Bohdan Chądzyński, był zastępcą polskiego konsula w Konsulacie Polskim w Lyonie do 1949), później na uchodźstwie w Maroku i Argentynie, gdzie prowadziła wspólnie z Małgorzatą Wickenhagen pralnię bielizny białej i zaprzyjaźniła się m.in. z Witoldem Gombrowiczem. Debiutowała w 1958 na łamach „Twórczości”.
Jej pierwsza książka Ślepi bez lasek ukazała się niemal równocześnie w Polsce po polsku (w 1959) i w Paryżu po francusku (w 1960) – we Francji opublikowana pod nazwiskiem Sophie Bohdan (za nazwisko autorka przyjęła imię swego męża) i ze zmienionym przez wydawcę tytułem Comme une ombre qui passe[4].
W 1960 powróciła na stałe do Polski, mieszkała w Warszawie. Zaprzyjaźniona z Julio Cortazarem, towarzyszyła mu m.in. w jego podróżach do Polski. Członkini Związku Literatów Polskich, Polskiego PEN Clubu i Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.
W styczniu 1976 podpisała list protestacyjny do Komisji Nadzwyczajnej Sejmu PRL przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej[5].
Laureatka nagrody Związków Zawodowych CRZZ za książkę Życie za życie (1972) oraz nagrody Polskiego PEN-Clubu za przekłady literatury iberoamerykańskiej (1993). W 1974 odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi[6].
Na podstawie jej książki Wstęga pawilonu powstał film fabularny pt. Słońce w gałęziach (1986, premiera: 1 listopada 1987), w reżyserii Ludmiły Niedbalskiej.
Życie prywatne
edytujSiostra dyplomaty Antoniego Szymanowskiego. Żona dyplomaty Bohdana Chądzyńskiego (do jego śmierci w Argentynie w 1951). Od 1962 druga żona dyplomaty Stanisława Gajewskiego[2]. Po rozwodzie z drugim mężem, po raz trzeci zawarła związek małżeński z Krzysztofem Ligotą, naukowcem z Wielkiej Brytanii[1].
Została pochowana na Cmentarzu Powązkowskim (kwatera Pod katakumbami-1-173/174)[7].
Twórczość
edytujPod pseudonimem jako Sophie Bohdan opublikowane po francusku i wydane we Francji
edytuj- Comme l'ombre qui passe : roman Wydawca: Paris : Calmann-Lévy (impr. Chantenay), 1960
Pod własnym nazwiskiem jako Zofia Chądzyńska opublikowane po polsku i wydane w Polsce
edytuj- Ślepi bez lasek (Czytelnik 1959, 1970); Wznowienia jako: Śpiew muszli (Akapit Press, 1995, 2003)
- Chemia (Czytelnik 1962)
- Ryby na piasku (Czytelnik 1965)
- Skrzydło sowy (PIW 1967)
- Przez Ciebie, Drabie (Nasza Księgarnia 1969, 1972, 1974, 1979, 1984)
- Życie za życie (Nasza Księgarnia 1971, 1973; Wydawnictwo Lubelskie 1979 w serii Biblioteka młodych); Wznowienie jako: Rekma, czyli Życie za życie (Akapit Press, 1995)
- Statki, które mijają się nocą (Nasza Księgarnia 1975, 1989, Hamal Books 1994, Akapit Press 2002)
- Wakacje z Zygą (Młodzieżowa Agencja Wydawnicza 1977)
- Wstęga pawilonu (Nasza Księgarnia 1978, 1982, Akapit Press 1996, Siedmioróg 2000; wpisana na Listę Honorową IBBY)
- Dorosnąć (Nasza Księgarnia 1987, Hamal Books 1994, Siedmioróg 2000, Akapit Press 2002)
- Co mi zostało z tych lat (Akapit Press 1996); Wydanie II poprawione pod zmienionym tytułem: Nie wszystko o moim życiu (Akapit Press 2003)
Przekłady (wybór)
edytuj- Jorge Luis Borges, Alef (liczne wydania)
- Jorge Luis Borges, Księga piasku (liczne wydania)
- Jorge Luis Borges, Opowiadania (Wydawnictwo Literackie 1978)
- Jorge Luis Borges, Raport Brodiego (liczne wydania)
- Jorge Luis Borges, Twórca (liczne wydania; wespół z Krystyną Rodowską)
- Jorge Luis Borges przy współpracy Margarity Guerrero, Zoologia fantastyczna (Warszawa 1983)
- Julio Cortázar, Egzamin (1991)
- Julio Cortázar, Gra w klasy (wyd. I: 1968, Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”; liczne wznowienia)
- Julio Cortázar, Książka dla Manuela (Wydawnictwo Literackie 1980)
- Julio Cortázar, Niewpory (Wydawnictwo Literackie, 1989)
- Julio Cortázar, Nikt, byle kto... (Wydawnictwo Literackie 1981)
- Julio Cortázar, Opowiadania (liczne wydania)
- Julio Cortázar, Opowieści o kronopiach i famach (liczne wydania)
- Julio Cortázar, Ostatnia runda (liczne wydania)
- Julio Cortázar, Ośmiościan (Wydawnictwo Literackie 1977)
- Julio Cortázar, Proza z obserwatorium (Wydawnictwo Literackie 1986)
- Julio Cortázar, Tango raz jeszcze (Wydawnictwo Literackie 1983)
- Julio Cortázar, W osiemdziesiąt światów dookoła dnia (CZytelnik 1976, liczne wznowienia)
- Julio Cortázar, Wielkie wygrane (liczne wydania)
- Jose Donoso, Plugawy ptak nocy (Czytelnik 1975)
- Griselda Gambaro, Bóg nie lubi szczęśliwych (Wydawniztwo Literackie 1984)
- Gabriel Garcia Marquez, Bardzo stary pan z olbrzymimi skrzydłami (Muza 2001; wespół z Carlosem Marrodanem Casasem)
- Rita Gombrowicz, Gombrowicz w Argentynie. Świadectwa i dokumenty 1939-1963 (liczne wydania; wespół z Anną Husarską)
- Tom Kempiński, Odchodzić (sztuka teatralna)
- Roma Mahieu, Poobiednie Igraszki (sztuka teatralna)
- Jean Reverzy, Odejście (Wydawnictwo Literackie 1981)
- Jean Reverzy, Plac trwogi (Wydawnictwo Literackie 1981)
Przypisy
edytuj- ↑ a b Janusz R. Kowalczyk, Zofia Chądzyńska [online], culture.pl [dostęp 2024-02-15].
- ↑ a b Akt urodzenia Zofii Szymanowskiej – akt nr 334 z 1912 roku z parafii Św. Krzyża w Warszawie, metryki.genealodzy.pl, 26 września 1912 [dostęp 2024-02-16].
- ↑ Kazimierz Reychman, Szkice genealogiczne, Serja I, Warszawa: F. Hoesick, 1936, s. 141-142 [dostęp 2024-02-16].
- ↑ Leszek Andrzej Błędzki: Zofia Chądzyńska. geni.com, 2008-09-04. [dostęp 2012-10-21]. (ang.).
- ↑ Kultura 1976/03/342 Paryż 1976, s. 30.
- ↑ Dziennik Polski, rok XXX, nr 175 (9456), s. 2.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: JAN SZYMANOWSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-12-19].
Bibliografia
edytuj- Janusz R. Kowalczyk, Zofia Chądzyńska [online], culture.pl [dostęp 2024-02-15].
Linki zewnętrzne
edytuj- Mariusz Kubik – Portrety pisarzy: Zofia Chądzyńska, „Gazeta Uniwersytecka UŚ”, nr 8 (75)/maj 2000; Uniwersytet Śląski, Katowice
- Mariusz Kubik – Gra w słowa. Jubileusz Zofii Chądzyńskiej, „Tygodnik Powszechny” nr 10/2748, Kraków, 10 marca 2002
- Mariusz Kubik, Marcin Pilis – Portrety pisarzy: Julio Cortazar, czyli gra wyobraźni, „Gazeta Uniwersytecka UŚ”, nr 6 (95) / marzec 2002; Uniwersytet Śląski, Katowice
- Monika Piątkowska – Portrety kobiet: Zofia Chądzyńska, Wysokie Obcasy, wrzesień 2003
- Mariusz Kubik – Ten błysk, rytm, magia słów. O Zofii Chądzyńskiej (24 II 1912 – 23 IX 2003), Zeszyty Literackie, nr 85/2004, Warszawa, zima 2004. mariuszkubik.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-06)].
- Cortazar w Polsce – wspomnienia tłumaczki, Portal Księgarski, 20.12.2004
- nieco szerzej o życiu i pracy tłumaczki
