Zygmunt Gloger
Zygmunt Gloger herbu Prus II, ps. „Pruski”[1], Prus, Ziemianin, Sąsiad, Hreczkosiej[2] (ur. 3 listopada 1845 w Tyborach-Kamiance, zm. 16 sierpnia 1910 w Warszawie)[3] – polski historyk, archeolog, etnograf, folklorysta, krajoznawca.
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
Życiorys
edytujSyn Jana i Michaliny z Woynów w wieku 14 lat zamieszkał w Jeżewie koło Tykocina, w XVIII-wiecznym dworze w nowo nabytym przez jego ojca majątku.
Kształcił się w Warszawie, gdzie w latach 1858–1863 uczęszczał do szkoły Jana Nepomucena Leszczyńskiego, a w roku 1867 ukończył Szkołę Główną. Na jego zainteresowania mieli wpływ Julian Bartoszewicz, historyk, literaturoznawca i encyklopedysta oraz Józef Ignacy Kraszewski, którzy bywali w majątku jego ojca.
W 1868 r. rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim z zakresu historii i archeologii. Na jego dalszą pracę etnograficzną miał wpływ spotkany w Krakowie Wincenty Pol, a także Oskar Kolberg.
Od 1872 r. zamieszkał w majątku rodzinnym w Jeżewie, gdzie gospodarował na 1500-morgowym gospodarstwie. W 1883 r. ożenił się z Aleksandrą Jelską, córką etnografa i pisarza Aleksandra Jelskiego i bratanicą swego przyjaciela Michała Jelskiego. Mieli syna Stanisława i córkę Janinę[2].
Pierwsze prace etnograficzne podjął już w 1867 r. Później odbywał wędrówki etnograficzne i archeologiczne po ziemiach Polski i Litwy. Swoje liczne zbiory gromadził w domu rządcy browarnego i murowanym lamusie. Po jego śmierci do 1939 r. mieściło się tu jego muzeum.
Gloger utrzymywał kontakty z wieloma ówczesnymi polskimi uczonymi i humanistami. W Jeżewie gościli m.in. etnograf Jan Aleksander Karłowicz, wspomniany już Julian Bartoszewicz, antropolog i etnograf Józef Tylko-Hryncewicz, folklorysta i przyjaciel z okresu studiów w Krakowie Michał Federowski oraz przyrodnik, pedagog i krajoznawca Wojciech Jastrzębowski. Przyjeżdżali propagatorzy nowoczesnego rolnictwa i sadownictwa: Brunon Dłużewski, Michał Girdwoyń i kolega z lat szkolnych Tymoteusz Łuniewski. Jeżewo odwiedzali także literaci: Henryk Sienkiewicz – kolega Glogera z warszawskiej Szkoły Głównej, Eliza Orzeszkowa czy krewna matki Zygmunta, poetka Narcyza Żmichowska. Bywali tu rysownicy: Michał Elwiro Andriolli – znajomy Glogera z Warszawy i Julian Maszyński – towarzysz jego wypraw krajoznawczych. Z muzyków przyjeżdżali do Jeżewa kompozytorzy Piotr Maszyński i Zygmunt Noskowski, a także wspomniany już skrzypek Michał Jelski[2].
W 1893 r. Gloger wydzierżawił majątek, zostawiając sobie jedynie dwór z ogrodem i sadem. Pod koniec życia w 1906 zamieszkał w Warszawie, tam też po śmierci pierwszej żony ożenił się powtórnie z Kazimierą z Weissenbornów Wilczyńską. Po śmierci został pochowany na warszawskich Powązkach. 19 października 1911 roku jego zwłoki przeniesiono do nowego grobowca (kwatera 52-2-1/2)[4] z pomnikiem wykonanym przez rzeźbiarza Czesława Makowskiego[5]. Wyryto na nim napis: „Kochał przeszłość dla przyszłości”[2][6].
Swoje zbiory zapisał w testamencie Polskiemu Towarzystwu Krajoznawczemu, którego był jednym z założycieli i pierwszym prezesem, Towarzystwu Etnograficznemu, i Towarzystwu Bibliotek Publicznych w Warszawie oraz Muzeum Przemysłu i Rolnictwa.
Dzieła
edytujDziełem życia Glogera była Encyklopedia staropolska ilustrowana (1900–1903)[7][8][9][10], która nadal jest cennym przewodnikiem po kulturze staropolskiej. Inne ważniejsze prace: Obchody weselne[11] (1869), Pieśni ludu[12] (1892), Księga rzeczy polskich[13](1896), Rok polski w życiu, tradycji i pieśni[14] (1900). Dwie publikacje – Pieśni ludu oraz Encyklopedia staropolska ilustrowana ukazały się dzięki sfinansowaniu edycji przez Witolda Zglenickiego uzyskanych za pośrednictwem Kasy Mianowskiego. Śmierć autora przerwała w połowie drugiego tomu encyklopedyczne wydawnictwo Budownictwo drzewne i wyroby z drzewa w dawnej Polsce[15][16] (1907–1909, litery A–L). Napisał około 800 prac i artykułów.
Dzieła Zygmunta Glogera dostępne online
edytuj- Obrzęd weselny polski z pieśniami i przemowami, Warszawa 1901
- Budownictwo drzewne i wyroby z drzewa w dawnej Polsce, T. 1 i 2, Warszawa 1907-1909
- Dolinami rzek. Opisy podróży wzdłuż Niemna, Wisły, Bugu i Biebrzy, Warszawa 1903
- Geografia historyczna ziem dawnej Polski, Kraków 1903
- Encyklopedia staropolska, T. 1–4, Warszawa 1900–1903
- Księga rzeczy polskich, Lwów 1896
- Słownik rzeczy starożytnych, Kraków 1896
- Sen Ziemianina, Łomża 1910
Konkurs im. Zygmunta Glogera
edytujOd 1983 roku łomżyńskie Społeczne Stowarzyszenie Prasoznawcze „Stopka” organizuje Konkurs im. Zygmunta Glogera. W konkursie przyznawane są nagroda i medal Zygmunta Glogera za szczególne osiągnięcia w badaniu, ochronie i rozwoju kultury. Wśród laureatów konkursu znalazły się takie osobistości polskiej humanistyki jak prof. Jan Miodek, Julian Krzyżanowski, Anna Kutrzeba-Pojnarowa, Czesław Hernas, Jadwiga Klimaszewska, Roman Reinfuss, Jacek Kolbuszewski, Dorota Simonides, Roch Sulima, Andrzej Strumiłło, Piotr Eberhardt. A także liczne grono pasjonatów i kontynuatorów dzieła Glogera w swoich „małych ojczyznach”. Konkurs glogerowski w ostatnich latach znalazł mocnego sojusznika w Ministerstwie Kultury oraz samorządzie. Kapitule konkursu przewodniczył do roku 2015 prof. Janusz Tazbir, a później – prof. Henryk Samsonowicz.
Przypisy
edytuj- ↑ Barbara Petrozolin-Skowrońska: Nowa encyklopedia powszechna PWN. T. T. 2, D–H. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995. ISBN 83-01-11965-9.
- ↑ a b c d Czarnowski Adam: Znawca rzeczy krajowych, w: „Poznaj swój kraj” R. XLII, nr 3/99 (443), s. 16–17.
- ↑ Tomasz Darmochwał, Północne Podlasie, wschodnie Mazowsze, przewodnik. Agencja D, Warszawa 2003. ISBN 83-911266-3-3 podaje jako miejsce urodzenia Kamionkę w guberni augustowskiej, data śmierci 15 października 1910 r.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: ZYGMUNT GLOGER, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-02-14].
- ↑ Grobowiec Glogera Czas 1911 nr 482 z 21 października s. 2
- ↑ Pamięci Zygmunta Glogera Kurier Lwowski 1911 nr 476 z 19 października s. 3
- ↑ Encyklopedja staropolska ilustrowana. T. 1, wyd. 1900 [online], polona.pl [dostęp 2018-06-21].
- ↑ Encyklopedja staropolska ilustrowana. T. 2, wyd. 1901 [online], polona.pl [dostęp 2018-06-21].
- ↑ Encyklopedja staropolska ilustrowana. T. 3, wyd. 1902 [online], polona.pl [dostęp 2018-06-21].
- ↑ Encyklopedja staropolska ilustrowana. T. 4, wyd. 1903 [online], polona.pl [dostęp 2018-06-21].
- ↑ Zygmunt Gloger, Obchody weselne. Cz. 1, wyd. 1869 [online], polona.pl [dostęp 2018-06-21].
- ↑ Zygmunt Gloger, Pieśni ludu zebr. Zygmunt Gloger (w latach 1861–1891), oprac. muz. Zygmunt Noskowski, wyd. 1892 [online], polona.pl [dostęp 2018-06-21].
- ↑ Zygmunt Gloger, Księga rzeczy polskich, wyd. 1896 [online], polona.pl [dostęp 2018-06-21].
- ↑ Zygmunt Gloger, Rok polski w życiu, tradycyi i pieśni, wyd. 1900 [online], polona.pl [dostęp 2018-06-21].
- ↑ Zygmunt Gloger, Budownictwo drzewne i wyroby z drzewa w dawnej Polsce. T. 1, wyd. 1907 [online], polona.pl [dostęp 2018-06-22].
- ↑ Zygmunt Gloger, Budownictwo drzewne i wyroby z drzewa w dawnej Polsce. T. 2, wyd. 1909 [online], polona.pl [dostęp 2018-06-22].
Linki zewnętrzne
edytuj- Utwory Zygmunta Glogera w serwisie Wolne Lektury
- Zygmunt Gloger – Starożytnik z Jeżewa. lomza.friko.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-04-01)].
- Białowieża w Albumie
- Dzieła Zygmunta Glogera w bibliotece Polona