Tekst źródłowy strony Henryk Sienkiewicz

{{Inne znaczenia|pisarza|[[Henryk Sienkiewicz (1931–2012)|Henryk Sienkiewicz]] – inżynier i polityk}}
{{Artysta infobox
 |imię i nazwisko      = Henryk Sienkiewicz
 |imię i nazwisko org  = 
 |pełne imię i nazwisko org = 
 |pseudonim            = Litwos
 |grafika              = 
 |opis grafiki         = 
 |pełne imię i nazwisko = Henryk Adam Aleksander Pius Sienkiewicz
 |alt grafiki          = 
 |data urodzenia       = 5 maja 1846
 |miejsce urodzenia    = [[Wola Okrzejska]]
 |data śmierci         = 15 listopada 1916
 |miejsce śmierci      = [[Vevey]]
 |narodowość           = polska
 |język                = 
 |Alma Mater           = 
 |dziedzina sztuki     = [[literatura piękna]]
 |epoka                = pozytywizm
 |muzeum artysty       = • [[Muzeum Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku]]<br>• [[Muzeum Literackie Henryka Sienkiewicza w Poznaniu]]<br>• [[Muzeum Henryka Sienkiewicza w Woli Okrzejskiej]]
 |ważne dzieła         = * ''[[Ogniem i mieczem]]''
* ''[[Potop (powieść)|Potop]]''
* ''[[Pan Wołodyjowski]]''
* ''[[Rodzina Połanieckich]]''
* ''[[Quo vadis]]''
* ''[[Krzyżacy (powieść)|Krzyżacy]]''
* ''[[W pustyni i w puszczy]]''
 |faksymile            = 
 |opis faksymile       = 
 |odznaczenia          = {{order|LH}} {{order|OHDSU}}
 |nagrody              = [[Plik:Nobel prize medal.svg|30px|link=Nagroda Nobla]] [[Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie literatury|Nagroda Nobla w dziedzinie literatury]]
 |commons              = Category:Henryk Sienkiewicz
 |wikiźródła           = Henryk Sienkiewicz
 |wikicytaty           = Henryk Sienkiewicz
 |www                  = 
}}
{{Szlachcic infobox
 |imię               = 
 |wszystkie imiona   = 
 |imię oryginalne    = 
 |grafika            = nie
 |opis grafiki       = 
 |herb               = POL COA Oszyk.svg
 |opis herbu         = [[Oszyk (herb szlachecki)|Oszyk]]
 |tytuł              = 
 |dynastia           = 
 |rodzina            = [[Sienkiewiczowie herbu Oszyk|Sienkiewiczowie]]
 |data urodzenia     = 
 |miejsce urodzenia  = 
 |data śmierci       = 
 |miejsce śmierci    = 
 |ojciec             = [[Józef Sienkiewicz (1813–1896)|Józef Sienkiewicz]]
 |matka              = Stefania Cieciszowska
 |mąż                = 
 |żona               = Maria Szetkiewicz<br>Maria Wołodkowicz<br>Maria Babska
 |dzieci             = Henryk, [[Jadwiga Korniłowiczowa|Jadwiga]]
 |rodzeństwo         = 
 |faksymile          = nie
 |opis faksymile     = 
 |odznaczenia        = 
 |commons            = 
}}
'''Henryk Adam Aleksander Pius Sienkiewicz''', [[Pseudonim|ps.]] „Litwos”, „Musagetes”, „Juliusz Polkowski”, „K. Dobrzyński” (ur. [[5 maja]] [[1846]] w [[Wola Okrzejska|Woli Okrzejskiej]], zm. [[15 listopada]] [[1916]] w [[Vevey]]) – polski [[nowela|nowelista]], [[powieść|powieściopisarz]] epoki [[pozytywizm]]u i [[Publicystyka|publicysta]]; laureat [[Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie literatury|Nagrody Nobla w dziedzinie literatury]] (1905) za całokształt twórczości<!-- UWAGA: Zanim zmienisz na "Quo vadis", zapoznaj się z przypisem! --><ref>„Because of his outstanding merits as an epic writer”, [https://www.nobelprize.org/prizes/literature/1905/summary/ Literacka Nagroda Nobla 1905] {{lang|en}}; w wielu źródłach błędnie podawane jest, że Sienkiewicz dostał Nobla za ''[[Quo vadis]]''.</ref>, jeden z najpopularniejszych polskich pisarzy przełomu XIX i XX w.

== Życiorys ==
=== Rodzina ===
Henryk Sienkiewicz urodził się we wsi [[Wola Okrzejska]], w zubożałej [[Szlachta w Polsce|rodzinie szlacheckiej]], pieczętującej się herbem [[Oszyk (herb szlachecki)|Oszyk]], znanej na Żmudzi od XVI wieku, wedle niektórych genealogów po mieczu wywodzącej się z [[Tatarzy w Polsce|Tatarów]]<ref group=uwaga>„Rodzina Sienkiewiczów vel Sieńkiewiczów wywodzi się z tatarów zawołżańskich, zapisani do tzw. Chorągwi juszyńskiej – były to dolne szczeble w drabinie hierarchicznej utytułowanych rodów tatarskich. Według dokumentu wydanego w Radomiu 6 lutego 1782 protoplastą tej rodziny był Piotr Oszyk Sienkiewicz”. Źródło: Andrzej Kulikowski: ''Heraldyka szlachecka''. 1990. s. 89; „Sienkiewicz herbu Oszyk, 1775 nobilitowany: Sienkiewicze trockie, podolskie, Królestwo Polskie. Gałąź rodziny tatarskiej osiadłej na Litwie, przyjęła chrzest i uzyskała nobilitację z herbem Oszyk w osobie Michała Sienkiewicza. Z tej rodziny: Henryk 1847–1916, powieściopisarz”. Źródło: Jan Ciechanowicz: ''Rody rycerskie Wielkiego Księstwa Litewskiego''. 2001. s. 72.</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Henryk Sienkiewicz – Tatar z pochodzenia? |data dostępu = 2024-08-23 |opublikowany = bibliotekanauki.pl |url = https://bibliotekanauki.pl/articles/480092}}</ref> osiadłych na [[Litwa|Litwie]], czego nie potwierdzają jednak zachowane dokumenty<ref>[[Juliusz Karol Ostrowski]]: ''[http://ebuw.uw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=232&dirids=1 Księga herbowa rodów polskich]''. T. 2. Warszawa: Główny skład księgarnia antykwarska B. Bolcewicza, 1897–1906, s. 249.</ref>. Jego rodzicami byli Józef Sienkiewicz (1813–1896) i Stefania Sienkiewicz z domu Cieciszowska (1820–1873). Matka Stefania pochodziła ze starej i majętnej rodziny podlaskiej [[Cieciszowscy herbu Pierzchała|Cieciszowskich]], skoligaconej m.in. z Łuszczewskimi i Lelewelami, pisywała wiersze, ogłosiła dwa opowiadania w „[[Tygodnik Illustrowany|Tygodniku Illustrowanym]]” z 1864 oraz powieść „Jedynaczka”<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Odnaleziono nieznaną powieść matki Henryka Sienkiewicza. Wyjątkowe odkrycie kustosza Biblioteki Narodowej |data = |data dostępu = 2018-09-13 |url = https://wpolityce.pl/kultura/323854-odnaleziono-nieznana-powiesc-matki-henryka-sienkiewicza-wyjatkowe-odkrycie-kustosza-biblioteki-narodowej}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Polish Libraries vol. 5, 2017 |data = |data dostępu = 2018-09-13 |url = http://polishlibraries.pl/article.php?a=38}}</ref>, której druk rozpoczął się na łamach pisma „Bazar – tygodnik ilustrowany mód i robót ręcznych” 5 lipca 1865<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Bazar. Tygodnik mód i robót ręcznych. R. 1, 1865, no 1 |data = 1865 |data dostępu = 2018-09-13 |wydawca = w drukarni Jana Jaworskiego |url = http://ebuw.uw.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=120468&from=publication}}</ref>. Pisarz miał pięcioro rodzeństwa: starszego brata Kazimierza (uczestnika powstania styczniowego, potem emigranta, który zginął w 1871 w [[Wojna francusko-pruska|wojnie francusko-pruskiej]]) i siostry: Anielę (Janową Komierowską), Helenę (niezamężną), Zofię (Lucjanową Sieńkiewiczową) i wcześnie zmarłą Marię<ref>[https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/henryk-adam-sienkiewicz-1846-1916-pisarz-publicysta Henryk Adam Aleksander Pius Sienkiewicz, hasło autorstwa Henryka Markiewicza w XXXVII tomie Polskiego Słownika Biograficznego].</ref>.

Wola Okrzejska należała do babki pisarza, Felicjany Cieciszowskiej. Został ochrzczony w sąsiedniej miejscowości [[Okrzeja]] w [[Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Okrzei|kościele pw. św. Piotra i Pawła]]<ref>[http://www.lubelskie.pl/index.php?pid=557 Miejsce chrzcin pisarza].</ref>, ufundowanym przez prababkę pisarza. Rodzina z czasem przeniosła się do [[Grotki|Grotek]], potem do [[Wygnanów (województwo mazowieckie)|Wygnanowa]], [[Potkanna|Potkanny]] koło [[Przytyk]]a, następnie do Grabowców i [[Wężyczyn]]a, by ostatecznie od 1861 zamieszkać w [[Warszawa|Warszawie]] przy [[Ulica Nowy Świat w Warszawie|Nowym Świecie]]<ref name="Kartasiński">{{Cytuj stronę | url = https://histmag.org/henryk-sienkiewicz-dwoja-o-szkolnej-i-studenckiej-edukacji-tworcy-trylogii-12583 | tytuł = Henryk Sienkiewicz, dwója! Szkolna i studencka edukacja twórcy „Trylogii” | nazwisko = Kartasiński | imię = Kamil | data = 2016-11-10 | praca = Cykl z okazji Roku Henryka Sienkiewicza | opublikowany = [[Histmag|histmag.org]] | data dostępu = 2022-05-14}}</ref>.

=== Dzieciństwo i młodość ===
[[Plik:AGAD Akt urodzenia-chrztu Henryka Sienkiewicza 1846-05-07 Wola Okrzejska.png|mały|Akt urodzenia i chrztu Henryka Sienkiewicza]]
W wieku 12 lat, mieszkając początkowo na [[Stancja|stancji]] tuż obok ulicy [[Ulica Świętojańska w Warszawie|Świętojańskiej]], Sienkiewicz rozpoczął naukę w warszawskim [[Gimnazjum Realne w Warszawie|Gimnazjum Realnym]]. Następnie od grudnia 1862 do lipca 1864 kontynuował edukację w Gimnazjum nr II, mieszczącym się w [[Pałac Staszica w Warszawie|Pałacu Staszica]] (klasy piąta i szósta). Jesienią 1864 przeniósł się do Gimnazjum nr IV ([[Aleksander Wielopolski|Aleksandra Wielopolskiego]]) przy [[Ulica Królewska w Warszawie|ul. Królewskiej]] 13<ref name="Kartasiński" />. Zdobył też pierwszą nagrodę za wypracowanie ''Mowa [[Stanisław Żółkiewski|Żółkiewskiego]] do wojska [[Bitwa pod Cecorą (1620)|pod Cecorą]]'' na egzaminie. Nie uzyskiwał jednak wysokich not, najlepiej szły mu przedmioty humanistyczne. W tym czasie zarabiał korepetycjami, mieszkając u rodziców. Wskutek trudnej sytuacji materialnej, nie mogąc liczyć na pomoc finansową rodziców, dziewiętnastoletni Sienkiewicz przerwał szkołę w końcu 1864, a następnie w sierpniu 1865 przyjął posadę [[Guwernantka|guwernera]] Stasia Weyhera, syna Aleksandry i Ludwika Weyherów w [[Poświętne (powiat płoński)|Poświętnem]] koło [[Płońsk]]a. We wrześniu 1866 uzyskał [[Matura|świadectwo dojrzałości]], które zdał na ocenę dostateczną<ref name="Kartasiński" />. Został przyjęty na wydział prawa do [[Szkoła Główna Warszawska|Szkoły Głównej Warszawskiej]] 25 października 1866, jednak szybko zrezygnował z tego kierunku i podjął – zgodnie z wolą rodziców – studia medyczne, które zmienił z kolei na wydział filologiczno-historyczny. Ostatecznie, w czerwcu 1871, nie zdał egzaminu z języka greckiego, przez co porzucił uczelnię bez uzyskania dyplomu<ref name="Kartasiński" />. Zdobył tam jednak gruntowną znajomość literatury i języka staropolskiego.

Prawdopodobnie w tym czasie napisał swoją pierwszą (niepublikowaną) powieść – ''[[Ofiara (powieść)|Ofiara]]''. Pracował także nad swoją pierwszą opublikowaną powieścią – ''[[Na marne]]''. Pierwszą próbę literacką podjął jeszcze w 1867, gdy napisał wierszowany utwór ''Sielanka młodości'', odrzucony przez „Tygodnik Illustrowany”.

=== Kariera literacka i dziennikarska ===
[[Plik:Pomnik Sienkiewicza w Okrzei.jpg|mały|Pomnik Henryka Sienkiewicza na szczycie [[Kopiec Henryka Sienkiewicza w Okrzei|kopca jego imienia]] w [[Okrzeja|Okrzei]], w głębi widoczna [[Wola Okrzejska]]]]
W 1869 debiutował jako dziennikarz. „[[Przegląd Tygodniowy Życia Społecznego, Literatury i Sztuk Pięknych|Przegląd Tygodniowy]]” wydrukował jego recenzję sztuki teatralnej, a „Tygodnik Ilustrowany” zamieścił rozprawkę historyczno-literacką o [[Mikołaj Sęp Szarzyński|Mikołaju Sępie Szarzyńskim]]. Sienkiewicz pisał pod pseudonimem „Litwos” do „[[Gazeta Polska (1826–1907)|Gazety Polskiej]]” oraz „[[Niwa (czasopismo)|Niwy]]”. W 1873 objął w „Gazecie Polskiej” stały [[felieton]] ''Bez tytułu'', a w 1875 cykl ''Chwila obecna''. Od 1874 prowadził dział literacki w „Niwie”.

W 1872 wydał powieść ''Na marne'' oraz ''[[Humoreski z teki Worszyłły]]'', a następnie ''[[Stary sługa]]'' (1875), ''[[Hania (nowela)|Hania]]'' (1876), oraz ''[[Selim Mirza]]'' (1877). Trzy ostatnie utwory nazywane są ''małą trylogią''. Bywał w popularnych w owym czasie salonach warszawskich: u swej krewnej [[Jadwiga Łuszczewska|Jadwigi Łuszczewskiej]], znanej pod literackim pseudonimem ''Deotyma'', oraz u aktorki [[Helena Modrzejewska|Heleny Modrzejewskiej]].
[[Plik:J.Mien-Portret Henryka Sienkiewicza w stroju safari.jpg|mały|Portret Henryka Sienkiewicza w stroju [[safari]]]]
Wraz z Heleną Modrzejewską i grupą znajomych wybrał się w podróż do [[Stany Zjednoczone|USA]] w lutym 1876<ref>Por.: [[film dokumentalny]] [[Włodzimierz Szpak|Włodzimierza Szpaka]] „Impuls amerykański. Rzecz O Henryku Sienkiewiczu” (2001), o którym w dzienniku „[[Rzeczpospolita (gazeta)|Rzeczpospolita]]” w dodatku „Tele 35” z 13–19 kwietnia 2001 – [[Agnieszka Kwiecień]] pisała: „Z życiorysu [[Nagroda Nobla|noblisty]] [[Włodzimierz Szpak]] wybrał przede wszystkim epizod [[Ameryka Północna|amerykański]]. Okazuje się bowiem, że właśnie te kilka lat (1876–1878) spędzonych w [[Stany Zjednoczone|USA]] miały dla [[Twórczość|twórczości]] Sienkiewicza przełomowe znaczenie.” [...]</ref>. W owym czasie nie było to czymś powszednim. W swej korespondencji do gazety pisał o tym: „Człowiek, który wyjeżdża do Ameryki, jest jeszcze u nas rzadkością. Wyobrażam sobie nawet, że po powrocie, w powiecie łukowskim, z którym łączą mnie liczne stosunki, przynajmniej przez miesiąc będą mnie uważać za rodzaj powiatowego [[Hernán Cortés|Ferdynanda Korteza]].” Z tego okresu pochodzą ''[[Listy z podróży do Ameryki]]'', drukowane w „Gazecie Polskiej”, zyskały szerokie uznanie czytelników. 8 września 1877 opublikował w dzienniku „Daily Evening Post” artykuł ''Poland and Russia'', w którym zaatakował dwulicową politykę władz rosyjskich, które na Bałkanach występowały jako obrońca Słowian, w Królestwie Polskim natomiast gnębiły i prześladowały Polaków<ref>Danieja Kołodziej, ''Henryk Sienkiewicz wobec rewolucji 1905–1907'', w: „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”. Sectio F, Humaniora. Vol. 31, s. 182.</ref>. Pisał też ''[[Szkice węglem (nowela)|Szkice węglem]]'' (1876). Pod wpływem podróży do Stanów Zjednoczonych napisał kilka dalszych utworów: ''[[Komedia z pomyłek (nowela)|Komedia z pomyłek]]'' (1878), ''[[Przez stepy]]'' (1879), ''[[Za chlebem]]'' (1880), ''[[W krainie złota]]'' (1881), ''[[Latarnik (nowela)|Latarnik]]'' (1881), ''[[Wspomnienie z Maripozy]]'' (1882), ''[[Sachem]]'' (1883).

W 1878 wrócił do Europy. Zatrzymał się w [[Londyn]]ie, następnie przez rok przebywał w [[Paryż]]u. Podczas pobytu we Francji Sienkiewicz poznał nowy [[Naturalizm (literatura)|prąd w literaturze – naturalizm]]. Pod pseudonimem „Litwos” wydał na łamach „[[Kurier Warszawski (dziennik)|Kurjera Warszawskiego]]” nowelę ''[[Janko Muzykant]]'' w 1879<ref>{{Cytuj pismo |autor = Litwos |tytuł = Janko Muzykant |url = https://polona.pl/item/kurjer-warszawski-r-59-nr-159-18-lipca-1879-dod,MTkyMjMyMDQ/0/#info:metadata |czasopismo = [[Kurier Warszawski (dziennik)|Kurjer Warszawski]] |oznaczenie = rok 59 |wolumin = 159 |strony = 1–3 |data = 1879-07-18 |odpowiedzialność = [[Wacław Szymanowski (pisarz)|Wacław Szymanowski]] – redaktor naczelny |wydawca = [[Gustaw Adolf Gebethner|Gustaw Gebethner]] |data dostępu = 2018-02-15}}</ref>. W tym samym roku, w artykule ''Z Paryża'', stwierdza: „Dla powieści naturalizm był w zasadzie znakomitym, niezbędnym i może jedynym krokiem naprzód”. Dwa lata później zmienił jednak zdanie i wypowiedział się o naturalizmie w tonie krytycznym. Wyrazem przekonań na temat naturalizmu i pisarstwa jako takiego były wydane drukiem odczyty: ''O naturalizmie w powieści'' (1881), ''O powieści historycznej'' (1889), ''Listy o Zoli'' (1893).
Korespondencje ze Stanów Zjednoczonych publikowane w prasie polskiej, zyskały szerokie uznanie i wzbudziły zainteresowanie jego osobą. Powodzenie pisarza świetnie odmalował [[Bolesław Prus]] w artykule ''Co p. Sienkiewicz wyrabia z piękniejszą połową Warszawy'' na łamach „[[Kurier Warszawski (dziennik)|Kuriera Warszawskiego]]” z 1880. „Już po powrocie z Ameryki, prawie każda z dam, przechodząc ulicą, posądzała prawie każdego wyższego i przystojnego mężczyznę o to, że jest Sienkiewiczem. (...) Nareszcie spotykając co krok fryzury à la Sienkiewicz, wiedząc, że młodzi panowie jeden po drugim zapuszczają Hiszpanki, starają się mieć posągowe rysy i śniadą cerę, postanowiłem poznać jego samego (...) Z mego kąta widzę, że sala prawie wyłącznie zapełniona jest przez płeć piękną. Kilku mężczyzn, którzy tam byli do robienia grzeczności damom albo pisania sprawozdań, tak już w ciżbie kobiet potracili poczucie własnej indywidualności, że mówili: byłam, czytałam, wypiłyśmy we dwie sześć butelek…”

W 1879 Sienkiewicz wygłosił we [[Lwów|Lwowie]] odczyt pod tytułem ''Z Nowego Jorku do Kalifornii''. W drodze powrotnej, w [[Szczawnica|Szczawnicy]] także dał odczyt o swym pobycie w Ameryce. Po raz pierwszy spotkał tam swoją przyszłą żonę, Marię Szetkiewiczównę. Na wiadomość, że rodzina Szetkiewiczów wybiera się do [[Wenecja|Wenecji]], ruszył za nimi i tam poznał Marię bliżej. W 1880 przedstawił w [[poznań]]skim [[Hotel Bazar w Poznaniu|hotelu Bazar]] nowelę ''Za chlebem'', następnie w Warszawie wygłosił dwa odczyty o [[Naturalizm (literatura)|naturalizmie]] w literaturze. W latach 1879–1881 napisał utwór dramatyczny ''Na jedną kartę'' wystawiany w teatrach we Lwowie i Warszawie.
[[Plik:Stanisław Bizański-H.Sienkiewicz.jpg|mały|Portret Sienkiewicza, lata 80. XIX wieku]]
W 1882 Henryk Sienkiewicz nawiązał współpracę z dziennikiem „[[Słowo (dziennik warszawski)|Słowo]]” (pismo o tendencjach konserwatywno-szlacheckich) i początkowo był nawet jego [[redaktor naczelny|redaktorem naczelnym]]. Tam w miesiącach luty-marzec ukazała się w prasie kolejna nowela ''Bartek Zwycięzca''.

W 1880 napisał utwór historyczny ''[[Niewola tatarska]]'' i pracował nad powieścią historyczną ''Ogniem i mieczem''. W liście do redaktora krakowskiej gazety „[[Czas (dziennik)|Czas]]” [[Stanisław Smolka|Stanisława Smolki]] z 1 lutego 1884 pisał: „Co do powieści wielkiej, ta będzie nosiła prawdopodobnie tytuł ''Wilcze gniazdo''. Rzecz dzieje się za Jana Kazimierza, w czasie insurekcji kozackiej.” Wspomniana w liście powieść ''Wilcze gniazdo'' ukazała się ostatecznie w odcinkach na łamach „Słowa” od 2 maja 1883 do 1 marca 1884 pod tytułem ''[[Ogniem i mieczem]]''. Była jednocześnie drukowana w warszawskim „Słowie” i krakowskim „Czasie”.

Powieść ta (podobnie zresztą jak kolejne części ''Trylogii'') przyniosła pisarzowi wielką popularność i spotkała się z nadzwyczajnym odbiorem społecznym. Wiele osób korespondencyjnie pytało o dalsze losy ulubionych bohaterów. Miasto [[Zbaraż]] w 1879 nazwało jedną z ulic imieniem Sienkiewicza, w 1884 [[Jacek Malczewski]] wystawił tak zwane żywe obrazy na podstawie ''Ogniem i mieczem'', powstała sztuka teatralna oparta na powieści, a w 1900 mieszkańcy Zbaraża nie zgodzili się nawet na oddanie pod budowę placu kościelnego, twierdząc, że spoczywają tam szczątki Podbipięty. Powieść spotkała się też z krytyką. Wytykano jej zwłaszcza przeinaczenia historyczne.

Druga połowa lat osiemdziesiątych i początek lat dziewięćdziesiątych to dla pisarza okres bardzo wytężonej pracy nad kilkoma powieściami. Wkrótce autor rozpoczął pracę nad kolejną częścią [[Trylogia Sienkiewicza|''Trylogii'']] – [[Potop (powieść)|''Potopem'']]; tytuł odnosił się do [[Potop szwedzki|potopu szwedzkiego]]. Także ta powieść była drukowana w odcinkach w „Słowie” – (od 23 grudnia 1884 do 2 września 1886). Był to trudny okres w życiu pisarza, gdyż w tym czasie zmarła jego żona Maria Sienkiewiczowa. Mimo to, powieść szybko podbiła serca czytelników i utwierdziła jego literacką pozycję. Po śmierci żony pisarz udał się w podróż do [[Konstantynopol]]a (przez [[Bukareszt]] i [[Warna|Warnę]]), z której pisał korespondencje. Po powrocie do Warszawy wydał trzecią część ''Trylogii'' – [[Pan Wołodyjowski|''Pana Wołodyjowskiego'']]. I ta powieść ukazała się w „Słowie” (od maja 1887 do maja 1888). ''Trylogia'' wyniosła Sienkiewicza na szczyty popularności i uczyniła z niego najpopularniejszego polskiego pisarza. [[Stefan Żeromski]] w swych ''Dziennikach'' napisał: „Sam widziałem w Sandomierskiem, jak wszyscy, tacy nawet, którzy nic nie czytują, dobijali się o ''Potop''.” Jako wyraz uznania Sienkiewicz dostał od nieznanego wielbiciela podpisanego Michał Wołodyjowski bardzo pokaźną sumę 15 tysięcy [[Rubel|rubli]]. Pieniądze te przeznaczył na fundusz imienia Marii Sienkiewiczowej dla artystów zagrożonych gruźlicą.

Po napisaniu trylogii Sienkiewicz napisał nowelę ''[[Ta trzecia]]'' (1888), z życia cyganerii. W 1888 odbył podróż do [[Hiszpania|Hiszpanii]]. W 1890 włączył się w organizację roku Mickiewiczowskiego. W styczniu 1891 wyruszył w podróż do [[Afryka|Afryki]]. Podróż ta zaowocowała ''Listami z Afryki''. W 1891 ukazało się książkowe wydanie ''[[Bez dogmatu]]'', które drukowane było wcześniej (od 1889 do 1890) na łamach „Słowa”. W 1892 Sienkiewicz podpisał umowę na powieść ''Rodzina Połanieckich'' (której książkowe wydanie ukazało się w 1895); w tym samym roku prasa donosiła, że pisarz przystąpił do prac nad powieścią z czasów [[Zakon krzyżacki|krzyżackich]], w 1893 rozpoczął przygotowania do powieści ''Quo vadis'', a latem 1894 odczytał w [[Zakopane]]m fragmenty ''Krzyżaków''{{fakt|data=2010-04}}. W październiku 1894 napisał powieść ''[[Rodzina Połanieckich]]''.

9 maja 1893 został wybrany zagranicznym członkiem czynnym wydziału filologicznego Cesarskiej [[Akademia Umiejętności|Akademii Umiejętności]] w Krakowie<ref name="AU">{{Cytuj książkę |tytuł = Rocznik Akademii Umiejętności w Krakowie. Rok 1910/1911 |url = http://rcin.org.pl/Content/19155/WA488_38941_P1765_R1910-1911-RAU.pdf|miejsce = Kraków |data = 1911 |strony = 11}}</ref><ref name="S1914">{{Cytuj książkę |tytuł = Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1914 |url = http://mtg-malopolska.org.pl/images/skany/schematyzmy/szematyzm_1914.pdf|miejsce = Lwów |data = 1914 |strony = 565–566}}</ref>. W 1894 powstały pierwsze rozdziały ''Quo vadis'', które ukazały się drukiem od marca 1895 w warszawskiej [https://polona.pl/item/14790780/0/ „Gazecie Polskiej”], krakowskim „Czasie” oraz „[[Dziennik Poznański|Dzienniku Poznańskim]]” (do lutego 1896). Wydanie książkowe pojawiło się niedługo później i zrobiło zawrotną karierę w całej Europie. Książka do dziś cieszy się wyjątkową popularnością, została przetłumaczona na 57 języków, w tym na [[język arabski|arabski]] czy [[język japoński|japoński]], a także [[esperanto]] i opublikowana w ponad 70 państwach<ref>{{Cytuj |redaktor = Grażyna Federowicz |tytuł = Quo vadis Henryka Sienkiewicza. Bibliografia wydań polskich i obcojęzycznych |data = 2016 |isbn = 9788370096557}}</ref>. ''Quo vadis'' wielokrotnie adaptowano i wystawiano na deskach teatrów, ukazała się nawet opera oparta na motywach powieści, a w 1913 zostało po raz pierwszy sfilmowane. Potem była ekranizowana jeszcze kilkakrotnie.[[Plik:Henryk sienkiewicz by kazimierz pochwalski.png|mały|[[Kazimierz Pochwalski]], ''Portret Henryka Sienkiewicza'', 1890]]
[[Plik:PL-SK Oblęgorek, Pałacyk Henryka Sienkiewicza 2018-08-22--16-29-17-001.jpg|mały|lewo|[[Muzeum Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku|Dworek w Oblęgorku]], dar narodu polskiego dla Henryka Sienkiewicza w 1900]]
Od 1896 pisarz rozpoczął prace nad nową powieścią ''[[Krzyżacy (powieść)|Krzyżacy]]'', którą ukończył po czterech latach w 1900. W tym też roku pisarz, przy zaangażowaniu całego społeczeństwa, obchodził jubileusz 25-lecia pracy twórczej i otrzymał od narodu majątek ziemski w [[Oblęgorek|Oblęgorku]], gdzie utworzył [[Ochronka|ochronkę]] dla dzieci. Sienkiewicz angażował się w sprawy społeczne. 30 czerwca 1900 został wybrany zagranicznym członkiem Czeskiej Akademii Umiejętności<ref>{{Cytuj pismo |tytuł = Kronika |url = http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/plain-content?id=19948 |czasopismo = [[Gazeta Lwowska (1810–1939)|Gazeta Lwowska]] |strony = 3 |data = nr 158 z 13 lipca 1900}}</ref>. Napisał odezwę w sprawie [[Strajk dzieci wrzesińskich|strajku dzieci]] we [[Września|Wrześni]] w 1901. W 1906 wzywał rodaków z USA do pomocy głodującym w [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwie Polskim]].
W 1905 otrzymał [[Nagroda Nobla|nagrodę Nobla]] za całokształt twórczości. W przemówieniu wygłaszanym z tej okazji Sienkiewicz mówił, że zaszczyt ten jest szczególnie cenny dla syna Polski. ''Głoszono ją umarłą, a oto jeden z tysięcznych dowodów, że żyje''. Dodał też ''Głoszono ją podbitą, a oto nowy dowód, że umie zwyciężać''. Napisał powieść ''[[Na polu chwały]]'' (1903–1909), która miała być początkiem nowej trylogii.
W „Kurierze Warszawskim” ukazała się w 1910 w odcinkach jego powieść dla młodzieży ''[[W pustyni i w puszczy]]''.

Był jednym z założycieli [[Polska Macierz Szkolna|Towarzystwa Polskiej Macierzy Szkolnej]] w 1905<ref>Józef Stemler, ''Dzieło samopomocy narodowej. Polska Macierz Szkolna 1905–1935'', Warszawa 1935, s. 39.</ref> oraz [[Towarzystwo Kursów Naukowych (1905–1918)|Towarzystwa Kursów Naukowych]]<ref>''Dziesięciolecie Wolnej Wszechnicy Polskiej TKN: sprawozdanie z działalności Towarzystwa Kursów Naukowych, 1906-1916,'' opracowali [[Ryszard Błędowski]], [[Stanisław Orłowski (1868–1923)|Stanisław Orłowski]], [[Henryk Stanisław Mościcki|Henryk Mościcki]], Warszawa 1917, [https://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/show-content/publication/edition/5699?id=5699 Podkarpacka BC – wersja elektroniczna].</ref>. Był członkiem Towarzystwa Tajnego Nauczania w Warszawie<ref>Cecylia Ceysingerówna, ''Tajne nauczanie w Warszawie (1894–l906/7)'', w: ''Niepodległość'', t. II, z. 1(3), wydanie II, 1933, s. 98.</ref>.

W 1905, odpowiadając na ankietę rozesłaną przez paryską gazetę „Le Courrier Européen”, napisał:
„Należy miłować ojczyznę nade wszystko i należy myśleć przede wszystkim o jej szczęściu. Ale jednocześnie pierwszym obowiązkiem prawdziwego patrioty jest czuwać nad tym, by idea jego Ojczyzny nie tylko nie stanęła w przeciwieństwie do szczęścia ludzkości, lecz by się stała jedną z jego podstaw. Tylko w tych warunkach istnienie i rozwój Ojczyzny staną się sprawą, na której całej ludzkości zależy. Innymi słowy, hasłem wszystkich patriotów powinno być: przez Ojczyznę do ludzkości, nie zaś: dla Ojczyzny przeciw ludzkości”.

W 1906 odrzucił propozycję kandydowania do [[Duma Państwowa (Imperium Rosyjskie)|Dumy Państwowej]] Imperium Rosyjskiego, został jednak przewodniczącym „centralnego” komitetu wyborczego, utworzonego przez przedstawicieli [[Narodowa Demokracja|Narodowej Demokracji]], Partii Polityki Realnej i [[Związek Postępowo-Demokratyczny|Polskiej Partii Postępowej]]<ref>Bohdan Urbankowski, ''Józef Piłsudski. Marzyciel i strateg'', t. I, Warszawa 1997, s. 237.</ref>. W 1908 został skazany przez trybunał w Wiedniu na karę grzywny w związku za publikację dotyczącą studentów ukraińskich<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Wyrok na Sienkiewicza | czasopismo = [[Nowości Ilustrowane|Nowości Illustrowane]] | wolumin = Nr 21 | strony = 2 | data = 23 maja 1908 | url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/123225}}</ref>.

Około 1910 figurował wówczas pod warszawskim adresem [[Ulica Hoża w Warszawie|ulicy Hożej]] 22<ref name="AU" />. Był zapalonym myśliwym, w listopadzie 1911 został ranny podczas polowania w majątku [[Pawłowice (powiat sochaczewski)|Pawłowice]] u [[Jan Brzeziński|Jana Brzezińskiego]]<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Sienkiewicz raniony na polowaniu | czasopismo = [[Nowości Ilustrowane|Nowości Illustrowane]] | wolumin = Nr 46 | strony = 15 | data = 18 listopada 1911 | url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/130463}}</ref>. Po wybuchu [[I wojna światowa|wojny światowej]] Henryk Sienkiewicz wyjechał do [[Szwajcaria|Szwajcarii]]. Wraz z [[Ignacy Jan Paderewski|Ignacym Janem Paderewskim]] był jednym ze współzałożycieli [[Szwajcarski Komitet Generalny Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce|Szwajcarskiego Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce]]. W 1916 otrzymał [[Nagroda im. Jerzmanowskich|Nagrodę Fundacji Erazma i Anny Jerzmanowskich]] przyznaną przez [[Polska Akademia Umiejętności|Polską Akademię Umiejętności]].

Członek [[Warszawskie Towarzystwo Cyklistów|Warszawskiego Towarzystwa Cyklistów]]<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Jubileusz warszawskiego Tow. cyklistów | czasopismo = [[Nowości Ilustrowane|Nowości Illustrowane]] | wolumin = Nr 4 | strony = 15-16 | data = 27 stycznia 1912 | url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/130474}}</ref>, [[Polskie Towarzystwo Historyczne|Towarzystwa Historycznego we Lwowie]]<ref>Teofil Emil Modelski, ''Towarzystwo Historyczne 1914–1924'', w: „Kwartalnik Historyczny”, rocznik LI, zeszyt 1–2, Lwów 1937, s. 52.</ref>. Henryk Sienkiewicz był członkiem zagranicznym Czeskiej i [[Serbska Akademia Nauk i Sztuk|Serbskiej Akademii Nauk i Sztuk]].
[[Plik:Henryk Sienkiewicz 02.jpg|mały|Portret Sienkiewicza, przed 15 listopada 1916]]
[[Plik:Henryk Sienkiewicz-Nekrolog Kurier Warszawski.jpg|mały|[[Kurier Warszawski (dziennik)|Kurier Warszawski]] informujący o śmierci Henryka Sienkiewicza]]
Zmarł wieczorem 15 listopada 1916 na [[Tętniak serca|anewryzm serca]] w [[Vevey]] i został tam pochowany. Na jego pogrzeb w [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|katedrze wawelskiej]] nie zgodził się biskup krakowski [[Adam Stefan Sapieha|Adam Sapieha]]. W 1924, już w [[II Rzeczpospolita|wolnej Polsce]], prochy pisarza uroczyście sprowadzono do Polski. W drodze przez Szwajcarię, [[Republika Austriacka|Austrię]] i [[Pierwsza Republika Czechosłowacka|Czechosłowację]] składano mu hołd. 27 października 1924 odbyła się uroczystość obok [[Pomnik Adama Mickiewicza w Warszawie|pomnika Adama Mickiewicza w Warszawie]], gdzie przemówienie okolicznościowe wygłosił [[Stanisław Wojciechowski]]. Na koniec prochy złożono w specjalnie przygotowanej [[Krypta|krypcie]] i [[sarkofag]]u według projektu [[Konstanty Jakimowicz|Konstantego Jakimowicza]], w podziemiach [[Bazylika archikatedralna św. Jana Chrzciciela w Warszawie|katedry św. Jana]], tuż obok prezydenta [[Gabriel Narutowicz|Gabriela Narutowicza]]. W czasie trwania [[Powstanie warszawskie|powstania warszawskiego]] w 1944 żołnierze niemieccy wysadzili katedrę, ale sarkofag ocalał. Uszkodzony został dopiero później – przez rodzimych [[Szaber|szabrowników]], którzy rozbili go w kilku miejscach<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Korniłowiczówna |imię = Maria |tytuł = Onegdaj. Opowieść o Henryku Sienkiewiczu i ludziach mu bliskich |wydawca = [[Państwowy Instytut Wydawniczy]] |miejsce = Warszawa |rok = 1973 |wydanie = 2 |strony = 293–294}}</ref>. Po wojnie katedrę zrekonstruowano, a sarkofag odrestaurowano.

W 1935 w Oblęgorku został odnaleziony testament Henryka Sienkiewicza<ref>{{Cytuj pismo |tytuł = Nowiny. Testament Henryka Sienkiewicza |url = http://ebuw.uw.edu.pl/publication/190138 |czasopismo = [[Gazeta Świąteczna]] |wolumin = 38 (2851) |strony = 3 |data = 22 września 1935}}</ref>. [[Plik:Sienkiewicz grave.JPG|mały|Sarkofag Henryka Sienkiewicza w krypcie [[bazylika archikatedralna św. Jana Chrzciciela w Warszawie|bazyliki archikatedralnej św. Jana Chrzciciela w Warszawie]]]]
[[Plik:Jacek Malczewski - Henryk Józef Sienkiewicz 1906.jpg|mały|[[Jacek Malczewski]] ''Portret Henryka Józefa Sienkiewicza, syna pisarza.'']]

=== Życie prywatne ===
[[Plik:Oblegorek - Sienkiewicz i jego dzieci 1902 (75120057) (cropped).jpg|mały|Sienkiewicz z dziećmi w Oblęgorku, około 1902]]
Henryk Sienkiewicz był trzykrotnie żonaty<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.sejm-wielki.pl/b/3.364.297 |tytuł = Henryk Adam Aleksander Sienkiewicz h. Oszyk (ID: 3.364.297) |opublikowany = Genealogia potomków Sejmu Wielkiego |data dostępu = 2020-06-21}}</ref>:
* z Marią Szetkiewicz (ślub 18 sierpnia 1881 w [[Kościół św. Brata Alberta i św. Andrzeja Apostoła w Warszawie|kościele Zgromadzenia Panien Kanoniczek]] przy [[Plac Teatralny w Warszawie|placu Teatralnym]]). Małżeństwo nie trwało długo, gdyż 19 października 1885<ref name="HSZIS">{{cytuj książkę |nazwisko = Krzyżanowski |imię = Julian |tytuł = Henryka Sienkiewicza żywot i sprawy |wydawca = Państwowy Instytut Wydawniczy |data = 1973 |strony = 92}}</ref> w wieku 31 lat Maria zmarła na [[Gruźlica człowieka|gruźlicę]] w uzdrowisku Falkenstein (obecnie dzielnica [[Königstein im Taunus]]). Została pochowana na [[Cmentarz Powązkowski w Warszawie|cmentarzu Powązkowskim]]. Z małżeństwa tego urodziło się dwoje dzieci: syn Henryk Józef (1882–1959) i córka [[Jadwiga Korniłowiczowa]] (1883–1969).
* z Marią Wołodkowicz (ślub 11 listopada 1893 w Krakowie, zm. w sierpniu 1925<ref>Zdjęcie portretowe z informacja o śmierci; [w:] „Łódź w Ilustracji”, 23-9.1925, nr 34, s. 3.</ref>). Maria Romanowska była prawdopodobnie przybraną córką [[Odessa|odeskiego]] bogacza [[Konstanty Wołodkowicz|Konstantego Wołodkowicza]]. W niedługim czasie po ślubie (miesiąc) panna młoda rozstała się z Henrykiem. Sienkiewicz w 1896 uzyskał papieskie potwierdzenie niezaistnienia [[Sakrament małżeństwa|sakramentu małżeństwa]].
* z Marią Babską (ślub 5 maja 1904 w Warszawie), swoją cioteczną siostrzenicą<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Majchrowski |imię = Stefan |autor link = Stefan Majchrowski |tytuł = Sienkiewicz. Opowieść biograficzna |wydawca = [[Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza]] |miejsce = Warszawa |rok = 1975 |strony =}}: ''[http://www.sejm-wielki.pl/sejmwielki?p=maria;n=babska+z+babska+h.+radwan Maria Babska], córka [http://www.sejm-wielki.pl/sejmwielki?p=zofia;n=dmochowska+h.+pobog;oc=1 Zofii Dmochowskiej], ciotecznej siostry Sienkiewicza''.</ref><ref>{{cytuj książkę |autor = [[Maria Korniłowicz]] |tytuł = Sienkiewicz. W 100-lecie pierwszego polskiego Nobla |wydawca = Orlęta |miejsce = Warszawa |rok = 2005 |strony =}}: ''cioteczna siostrzenica, Maria Babska, także kanoniczka, to trzecia żona pisarza''.</ref><ref>{{Cytuj pismo |tytuł = Maria z Babskich Sienkiewiczowa |url = http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/plain-content?id=196229 |czasopismo = [[Ilustracja Polska]] |strony = 299 |data = nr 19 z 20 maja 1904}}</ref>.

Syn Henryka Sienkiewicza, Henryk Józef, z wykształcenia był architektem<ref>{{Cytuj |tytuł = Henryk Józef Sienkiewicz |data dostępu = 2021-10-20 | data = 2006-06-04 | url = https://kielce.wyborcza.pl/kielce/7,47262,3394436.html}}</ref>. Miał czworo dzieci: Jadwigę (1926–2020), Zuzannę Józefę (1927–2000), Marię (1930–2011) i Juliusza (1932–2021)<ref>{{Cytuj |tytuł = Zmarł Juliusz Sienkiewicz, wnuk autora "Trylogii" |data dostępu = 2021-11-10 |opublikowany = kultura.onet.pl |url = https://kultura.onet.pl/ksiazki/zmarl-juliusz-sienkiewicz-wnuk-autora-trylogii/bx61tzg}}</ref>. Synem Juliusza, wnukiem Henryka Józefa, a prawnukiem Henryka jest [[Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego|minister kultury]] [[Bartłomiej Sienkiewicz]]<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.tvn24.pl/wiadomosci-z-kraju,3/bartlomiej-sienkiewicz-prawnuk-noblisty-ekspert-od-rosji-nowy-szef-msw,307402.html |tytuł = Bartłomiej Sienkiewicz: prawnuk noblisty, ekspert od Rosji. Nowy szef MSW |data = 20 lutego 2013 |opublikowany = tvn24.pl |data dostępu = 2013-02-20}}</ref>.

Córka Henryka Sienkiewicza, Jadwiga Korniłowiczowa, była [[tłumacz]]ką literatury pięknej, m.in. [[Joseph Conrad|Josepha Conrada]] i [[Thomas Hardy|Thomasa Hardy’ego]], zamężna z [[Tadeusz Korniłowicz|Tadeuszem Korniłowiczem]] ([[pułkownik]]iem [[Wojsko Polskie (II RP)|Wojska Polskiego]], ofiarą [[zbrodnia katyńska|zbrodni katyńskiej]]). Jej córką, a wnuczką Henryka, była [[Maria Korniłowicz]], psycholog, pisarka i tłumaczka.

== Twórczość ==
[[Plik:Bdg Pomnik Henryka Sienkiewicza przedwoj.jpg|mały|Pierwszy w Polsce [[Pomnik Henryka Sienkiewicza w Bydgoszczy|pomnik Henryka Sienkiewicza]] w [[Bydgoszcz]]y odsłonięty w 1927 w obecności prezydenta RP [[Ignacy Mościcki|Ignacego Mościckiego]], zburzony przez Niemców we wrześniu 1939, odbudowany po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]] w innej formie]]

=== Nowele ===
* [[1872 w literaturze|1872]] ''[[Humoreski z teki Worszyłły]]''<ref>{{Cytuj |tytuł = Sienkiewicz, Henryk (1846–1916): Humoreski z teki Worszyłły / odał do druku Henryk Sienkiewicz. |data dostępu = 2016-09-26 |opublikowany = polona.pl |url = https://polona.pl/item/49846391/4/}}</ref>
* [[1875 w literaturze|1875]] ''[[Stary sługa]]''<ref>{{Cytuj |tytuł = Sienkiewicz, Henryk (1846–1916): Pisma Henryka Sienkiewicza. T. 1, Szkice węglem; Janko muzykant; Stary sługa; Hania. |data dostępu = 2016-09-26 |opublikowany = polona.pl |url = https://polona.pl/item/47938284/146/}}</ref>
* [[1876 w literaturze|1876]] ''[[Hania (nowela)|Hania]]''<ref>{{Cytuj |tytuł = Sienkiewicz, Henryk (1846–1916): Pisma Henryka Sienkiewicza. T. 1, Szkice węglem; Janko muzykant; Stary sługa; Hania. |data dostępu = 2016-09-26 |opublikowany = polona.pl |url = https://polona.pl/item/47938284/172/}}</ref>
* [[1877 w literaturze|1877]] ''[[Selim Mirza]]''<ref>{{Cytuj |tytuł = Sienkiewicz, Henryk (1846–1916): Selim Mirza; Czy ci najmilszy? |data dostępu = 2016-09-26 |opublikowany = polona.pl |url = https://polona.pl/item/49846356/0/}}</ref>
* [[1877 w literaturze|1877]] ''[[Szkice węglem (nowela)|Szkice węglem]]''<ref>{{Cytuj |tytuł = Sienkiewicz, Henryk (1846–1916): Pisma Henryka Sienkiewicza. T. 1, Szkice węglem; Janko muzykant; Stary sługa; Hania. |data dostępu = 2016-09-26 |opublikowany = polona.pl |url = https://polona.pl/item/47938284/6/}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Sienkiewicz, Henryk (1846–1916): Szkice węglem, czyli epopeja pod tytułem. Co się działo w Baraniej Głowie. Napisał Litwos. |data dostępu = 2016-09-26 |opublikowany = polona.pl |url = https://polona.pl/item/41786693/4/}}</ref>
* [[1878 w literaturze|1878]] ''[[Komedia z pomyłek (nowela)|Komedia z pomyłek]]''
* [[1879 w literaturze|1879]] ''[[Janko Muzykant]]''<ref>{{Cytuj |tytuł = Sienkiewicz, Henryk (1846–1916): Pisma Henryka Sienkiewicza. T. 1, Szkice węglem; Janko muzykant; Stary sługa; Hania. |data dostępu = 2016-09-26 |opublikowany = polona.pl |url = https://polona.pl/item/47938284/130/}}</ref>
* [[1879 w literaturze|1879]] ''[[Przez stepy]]''<ref>{{Cytuj |tytuł = Sienkiewicz, Henryk (1846–1916): Pisma Henryka Sienkiewicza. T. 4, Przez stepy; Orso; Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela; Czyja wina?; Za chlebem. |data dostępu = 2016-09-26 |opublikowany = polona.pl |url = https://polona.pl/item/49846358/6/}}</ref>
* [[1880 w literaturze|1880]] ''[[Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela]]''<ref>{{Cytuj |autor = Henryk Sienkiewicz |tytuł = Pisma Henryka Sienkiewicza. T. 4, Przez stepy ; Orso ; Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela ; Czyja wina? ; Za chlebem, wyd. 1880 |data = |data dostępu = 2018-07-13 |opublikowany = polona.pl |url = https://polona.pl/item/pisma-henryka-sienkiewicza-t-4-przez-stepy-orso-z-pamietnika-poznanskiego,NDk4NDYzNTg/4/#info:metadata}}</ref>
* [[1880 w literaturze|1880]] ''[[Niewola tatarska]]''
* [[1880 w literaturze|1880]] ''[[Za chlebem]]''<ref>{{Cytuj |autor = Henryk Sienkiewicz |tytuł = Pisma Henryka Sienkiewicza. T. 4, Przez stepy ; Orso ; Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela ; Czyja wina? ; Za chlebem, wyd. 1880 |data = |data dostępu = 2018-07-13 |opublikowany = polona.pl |url = https://polona.pl/item/pisma-henryka-sienkiewicza-t-4-przez-stepy-orso-z-pamietnika-poznanskiego,NDk4NDYzNTg/}}</ref> – na jej podstawie powstało libretto do opery [[Konstanty Gorski|Konstantego Gorskiego]]
* [[1880 w literaturze|1880]] ''[[Orso]]''<ref>{{Cytuj |autor = Henryk sienkiewicz |tytuł = Pisma Henryka Sienkiewicza. T. 4, Przez stepy ; Orso ; Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela ; Czyja wina? ; Za chlebem, wyd. 1880 |data = |data dostępu = 2018-07-13 |opublikowany = polona.pl |url = https://polona.pl/item/pisma-henryka-sienkiewicza-t-4-przez-stepy-orso-z-pamietnika-poznanskiego,NDk4NDYzNTg/}}</ref>
* [[1881 w literaturze|1881]] ''[[W krainie złota]]''
* [[1881 w literaturze|1881]] ''[[Latarnik (nowela)|Latarnik]]''
* [[1882 w literaturze|1882]] ''[[Bartek zwycięzca|Bartek Zwycięzca]]''
* [[1882 w literaturze|1882]] ''[[Jamioł]]''
* [[1888 w literaturze|1888]] ''[[Ta trzecia]]''
* [[1889 w literaturze|1889]] ''[[Sachem]]''
* [[1889 w literaturze|1889]] ''[[Wspomnienie z Maripozy]]''<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Wspomnienie z Maripozy z opowiadania napisał Henryk Sienkiewicz (rękopis, 1882) |data = |data dostępu = 2018-07-13 |opublikowany = polona.pl |url = https://polona.pl/item/wspomnienie-z-maripozy,NDE3ODY2OTU/6/#info:metadata}}</ref>
* [[1892 w literaturze|1892]] ''[[Pójdźmy za Nim!]]''
* [[1897 w literaturze|1897]] ''[[Na jasnym brzegu]]''<ref>{{Cytuj |autor = Henryk Sienkiewicz |tytuł = Na jasnym brzegu. Nowela, wyd. 1897 |data = |data dostępu = 2018-07-13 |opublikowany = polona.pl |url = https://polona.pl/item/na-jasnym-brzegu-nowela,NDk4NDY0Njg/6/#info:metadata}}</ref>

=== Powieści ===
* [[1872 w literaturze|1872]] ''[[Na marne]]''
* [[Trylogia Sienkiewicza|Trylogia]]:
** ''[[Ogniem i mieczem]]'' ([[1884 w literaturze|1884]])
** ''[[Potop (powieść)|Potop]]'' ([[1886 w literaturze|1886]])<ref>{{Cytuj |autor = Henryk Sienkiewicz |tytuł = Potop. Powieść historyczna. T. 1, wyd. 1886 |data = |data dostępu = 2018-07-13 |opublikowany = polona.pl |url = https://polona.pl/item/potop-powiesc-historyczna-t-1,NTgxODE1NjE/6/#info:metadata}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Henryk Sienkiewicz |tytuł = Potop. Powieść historyczna. T. 2, wyd. 1886 |data = |data dostępu = 2018-07-13 |opublikowany = polona.pl |url = https://polona.pl/item/potop-powiesc-historyczna-t-2,NTgxODE1NjI/6/#info:metadata}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Henryk Sienkiewicz |tytuł = Potop. Powieść historyczna. T. 3, wyd. 1886 |data = |data dostępu = 2018-07-13 |opublikowany = polona.pl |url = https://polona.pl/item/potop-powiesc-historyczna-t-3,NTgxODE1NjM/4/#info:metadata}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Henryk Sienkiewicz |tytuł = Potop. Powieść historyczna. T. 4, wyd. 1886 |data = |data dostępu = 2018-07-13 |opublikowany = polona.pl |url = https://polona.pl/item/potop-powiesc-historyczna-t-4,NTgxODE1NjQ/6/#info:metadata}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Henryk Sienkiewicz |tytuł = Potop. Powieść historyczna. T. 5, wyd. 1886 |data = |data dostępu = 2018-07-13 |opublikowany = polona.pl |url = https://polona.pl/item/potop-powiesc-historyczna-t-5,NTgxODE1NjU/6/#info:metadata}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Henryk Sienkiewicz |tytuł = Potop. Powieść historyczna. T. 6, wyd. 1886 |data = |data dostępu = 2018-07-13 |opublikowany = polona.pl |url = https://polona.pl/item/potop-powiesc-historyczna-t-6,NTgxODE1NjY/6/#info:metadata}}</ref>
** ''[[Pan Wołodyjowski]]'' ([[1888 w literaturze|1888]])<ref>{{Cytuj |autor = Henryk Sienkiewicz |tytuł = Pan Wołodyjowski. Powieść historyczna. T. 1, wyd. 1888 |data = |data dostępu = 2018-07-13 |opublikowany = polona.pl |url = https://polona.pl/item/pan-wolodyjowski-powiesc-historyczna-t-1,NTgxODE1NTI/6/#info:metadata}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Henryk Sienkiewicz |tytuł = Pan Wołodyjowski. Powieść historyczna. T. 2, wyd. 1888 |data = |data dostępu = 2018-07-13 |opublikowany = polona.pl |url = https://polona.pl/item/pan-wolodyjowski-powiesc-historyczna-t-2,NTgxODE1NTM/4/#info:metadata}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Henryk Sienkiewicz |tytuł = Pan Wołodyjowski. Powieść historyczna. T. 3, wyd. 1888 |data = |data dostępu = 2018-07-13 |opublikowany = polona.pl |url = https://polona.pl/item/pan-wolodyjowski-powiesc-historyczna-t-3,NTgxODE1NTQ/4/#info:metadata}}</ref>
* [[1891 w literaturze|1891]] ''[[Bez dogmatu]]''<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Bez dogmatu (rękopis, 1889) |data = |data dostępu = 2018-07-13 |opublikowany = polona.pl |url = https://polona.pl/item/bez-dogmatu,NzA3NTQzMjA/4/#info:metadata}}</ref>
* [[1894 w literaturze|1894]] ''[[Rodzina Połanieckich]]''
* [[1896 w literaturze|1896]] ''[[Quo vadis]]''<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Quo vadis, Henryk Sienkiewicz (rękopis) |data = |data dostępu = 2018-07-14 |opis = Karty 249, 261, 283 mniejsze, zawierają wstawki do tekstu. Zamiast oprawy jest pudło w kształcie księgi, okładziny pudła obciągnięte pergaminem. Na grzbiecie ozdobne złocenia. Wewnątrz pudła rękopis leży w pergaminowej kopercie zamykanej na paski, również ze złoceniami. Fundatorem pudła był [[Leopold Stanisław Kronenberg|Leopold Kronenberg]]. W 1951 rękopis przejęto z [[Bank Handlowy w Warszawie|Banku Handlowego w Warszawie]], gdzie został złożony przez rodzinę Kronenbergów. |opublikowany = polona.pl |url = https://polona.pl/item/quo-vadis,ODY3NDc2OA/14/#info:metadata}}</ref>
* [[1900 w literaturze|1900]] ''[[Krzyżacy (powieść)|Krzyżacy]]''<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Krzyżacy, Henryk Sienkiewicz (rękopis) |data = |data dostępu = 2018-07-14 |opublikowany = polona.pl |url = https://polona.pl/item/krzyzacy,MTEwNzU5Ng/4/#info:metadata}}</ref>
* [[1906 w literaturze|1906]] ''[[Na polu chwały]]''<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Na polu chwały. Powieść historyczna z czasów króla Jana Sobieskiego. Henryk Sienkiewicz; z il. St. Sawiczewskiego, wyd. 1906 |data = |data dostępu = 2018-07-14 |opublikowany = polona.pl |url = https://polona.pl/item/na-polu-chwaly-powiesc-historyczna-z-czasow-krola-jana-sobieskiego,NDk4NDY0NzU/6/#info:metadata}}</ref>
* [[1910 w literaturze|1910]] ''[[Wiry (powieść)|Wiry]]''<ref>{{Cytuj |autor = Henryk Sienkiewicz |tytuł = Wiry. Powieść. T. 1, wyd. 1910 |data = |data dostępu = 2018-07-14 |opublikowany = polona.pl |url = https://polona.pl/item/wiry-powiesc-t-1,NDk4NDY1NjQ/4/#info:metadata}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Henryk Sienkiewicz |tytuł = Wiry. Powieść. T. 2, wyd. 1910 |data = |data dostępu = 2018-07-14 |opublikowany = polona.pl |url = https://polona.pl/item/wiry-powiesc-t-2,NDk4NDY1NjU/4/#info:metadata}}</ref>
* [[1911 w literaturze|1911]] ''[[W pustyni i w puszczy]]''<ref>{{Cytuj |autor = Henryk Sienkiewicz |tytuł = W pustyni i w puszczy, wyd. 1912 |data = |data dostępu = 2018-07-14 |opublikowany = polona.pl |url = https://polona.pl/item/w-pustyni-i-w-puszczy,NTQ1MjYzOTk/0/#info:metadata}}</ref>
* [[1914 w literaturze|1914]] ''[[Legiony (powieść)|Legiony]]''

=== Inne utwory ===
* [[1880 w literaturze|1880]] ''[[Listy z podróży do Ameryki]]'' (reportaże)
* [[1890 w literaturze|1890]] ''[[s:Listy z Afryki|Listy z Afryki]]'' (reportaże)
* [[1900 w literaturze|1900]] ''[[s:Zagłoba swatem|Zagłoba swatem]]'' (sztuka sceniczna)

== Odznaczenia i wyróżnienia ==
* Nagroda Nobla za rok 1905
* Tytuł członka honorowego [[Polskie Towarzystwo Pedagogiczne we Lwowie|Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego we Lwowie]] (1900)<ref>{{Cytuj książkę |tytuł = Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1914 |url = http://mtg-malopolska.org.pl/images/skany/schematyzmy/szematyzm_1914.pdf|miejsce = Lwów |data = 1914 |strony = 1069}}</ref>.
* Tytuł [[Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego|doktora ''honoris causa'' Uniwersytetu Jagiellońskiego]] (1900).
* [[Honorowi obywatele Lwowa|honorowe obywatelstwo Lwowa]] oraz Medal miasta Lwowa (30 czerwca 1902<ref>{{Cytuj pismo |tytuł = Rada miasta Lwowa |url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/25615|czasopismo = [[Gazeta Lwowska (1810–1939)|Gazeta Lwowska]] |wolumin = Nr 149 |strony = 4 |data = 2 lipca 1902}}</ref>, dyplom wręczono 18 lutego 1904 w Krakowie)<ref>{{cytuj pismo |czasopismo = Gazeta Lwowska |wydanie = 40 |data = 19 lutego 1904}}</ref><ref>{{cytuj pismo |tytuł = Dyplom i medal złoty dla Pana Prezydenta R. P. |url = http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=44540 |czasopismo = [[Gazeta Lwowska (1810–1939)|Gazeta Lwowska]] |strony = 1 |data = nr 206 z 9 września 1936}}</ref>.
* [[Odznaka Honorowa za Dzieła Sztuki i Umiejętności]] – [[Austro-Węgry]] (9 lutego 1900)<ref>{{Cytuj pismo |tytuł = Notatki literacko-artystyczne |url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/27195|czasopismo = [[Gazeta Lwowska (1810–1939)|Gazeta Lwowska]] |wolumin = Nr 26 |strony = 4–5 |data = 1 lutego 1901}}</ref><ref>{{Cytuj pismo |tytuł = Raut w Sukiennicach |url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/25375|czasopismo = [[Gazeta Lwowska (1810–1939)|Gazeta Lwowska]] |wolumin = Nr 131 |strony = 3 |data = 9 czerwca 1900}}</ref><ref name="S1914" /><ref name="AU" />.
* Kawaler [[Legia Honorowa|Legii Honorowej]] – [[III Republika Francuska]] (1904, przyznany przez prezydenta [[Émile Loubet|E.F. Loubeta]])<ref>{{Cytuj pismo |tytuł = Ostatnie wiadomości. Odznaczenie Sienkiewicza |url = http://ebuw.uw.edu.pl/publication/168622|czasopismo = [[Kurier Warszawski (dziennik)|Kurier Warszawski]] |wolumin = Nr 92 |strony = 10 |data = 1 kwietnia 1904}}</ref>.

== Ekranizacje dzieł ==
{{Kategoria główna|Filmowe adaptacje utworów Henryka Sienkiewicza}}
* ''[[Quo Vadis? (film 1912)|Quo Vadis?]]'' (1912) włoska ekranizacja, film niemy
* ''[[Krwawa dola]]'' (1912) na kanwie ''Szkiców węglem''
* ''[[Obrona Częstochowy]]'' (1913) na kanwie ''Potopu''
* ''[[Potop (film 1915)|Potop]]'' (1915) rosyjski film niemy
* ''[[Na jasnym brzegu (film)|Na jasnym brzegu]]'' (1921)
* ''[[Bartek zwycięzca (film)|Bartek zwycięzca]]'' (1923)
* ''[[Quo vadis? (film 1924)|Quo Vadis?]]'' (1924) włoski film niemy
* ''[[Janko Muzykant (film)|Janko Muzykant]]'' (1930)
* ''[[Quo Vadis (film 1951)|Quo vadis]]'' (1951)
* ''[[Szkice węglem (film)|Szkice węglem]]'' (1956)
* ''[[Krzyżacy (film)|Krzyżacy]]'' (1960)
* ''[[Ogniem i mieczem (film 1962)|Ogniem i mieczem]]'' (''Col ferro e col fuoco'') (1962) francusko-jugosłowiańsko-włoska ekranizacja ''Ogniem i mieczem''
* ''[[Komedia z pomyłek (film)|Komedia z pomyłek]]'' (1967)
* ''[[Pan Wołodyjowski (film)|Pan Wołodyjowski]]'' (1968)
** ''[[Przygody pana Michała]]'' (1969) serial telewizyjny na podstawie filmu
* ''[[W pustyni i w puszczy (film 1973)|W pustyni i w puszczy]]'' (1973)
** ''[[W pustyni i w puszczy (serial telewizyjny 1974)|W pustyni i w puszczy]]'' (1974) serial telewizyjny na podstawie filmu
* ''[[Potop (film 1974)|Potop]]'' (1974)
* ''[[Latarnik (film)|Latarnik]]'' (1976)
* ''[[Rodzina Połanieckich (serial telewizyjny)|Rodzina Połanieckich]]'' (1978) serial telewizyjny
** ''[[Marynia]]'' (1983) na podstawie serialu
* ''[[Hania (film 1984)|Hania]]'' (1984)
* ''[[Quo vadis? (serial telewizyjny)|Quo Vadis?]]'' (1985) włoski serial telewizyjny
* ''[[Ogniem i mieczem (film 1999)|Ogniem i mieczem]]'' (1999)
** ''[[Ogniem i mieczem (serial telewizyjny)|Ogniem i mieczem]]'' (1999) serial telewizyjny na podstawie filmu
* ''[[W pustyni i w puszczy (film 2001)|W pustyni i w puszczy]]'' (2001)
** ''[[W pustyni i w puszczy (serial telewizyjny 2001)|W pustyni i w puszczy]]'' (2001) serial telewizyjny na podstawie filmu
* ''[[Quo vadis (film 2001)|Quo vadis]]'' (2001)
** ''[[Quo vadis (serial telewizyjny)|Quo vadis]]'' (2002) serial telewizyjny na podstawie filmu

== Upamiętnienie ==
[[Plik:Łuków, pomnik Henryka Sienkiewicza, 7 VI 2022.jpg|thumb|Obelisk z 1933<ref name="Podlasie24">{{Cytuj stronę | url = http://www.podlasie24.pl/lukow/region/renowacja-pomnika-sienkiewicza-w-lukowie-1c1ac.html | tytuł = Renowacja pomnika Sienkiewicza w Łukowie | opublikowany = Podlasie24.pl | data dostępu = 2022-10-18}}</ref> r., upamiętniający Henryka Sienkiewicza, na ulicy jego imienia w [[Łuków|Łukowie]]]]
{{Kategoria główna|Polskie licea ogólnokształcące im. Henryka Sienkiewicza|Pomniki Henryka Sienkiewicza|Ulice Henryka Sienkiewicza}}
* Jeszcze za życia pisarza powstało Towarzystwo Przyjaciół Uczącej się Młodzieży im. Henryka Sienkiewicza we Lwowie<ref>{{Cytuj książkę |tytuł = Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1914 |url = http://mtg-malopolska.org.pl/images/skany/schematyzmy/szematyzm_1914.pdf|miejsce = Lwów |data = 1914 |strony = 1070}}</ref>.
* 12 września 1928 [[Poczta Polska]], dla uczczenia pamięci Henryka Sienkiewicza, wprowadziła do obiegu znaczek z jego wizerunkiem o wartości 15 gr. (numer katalogowy 240). Znaczek wycofano 1 czerwca 1936<ref>{{Cytuj |autor = Andrzej Fiszer |tytuł = Katalog polskich znaków pocztowych. Tom I, s. 73 |data = 2013}}</ref>. Kolejny znaczek z wizerunkiem H. Sienkiewicza o wartości 45+15 gr. (numer katalogowy 640) Poczta Polska wprowadziła do obiegu 25 października 1952. Znaczek wycofano 30 listopada 1953<ref>{{Cytuj |autor = Andrzej Fischer |tytuł = Katalog polskich znaków pocztowych (i z polską związanych). Tom I. Strona 119. |data = 2019 |język = pl}}</ref>.
* W latach 1932–1938 usypano [[Kopiec Henryka Sienkiewicza w Okrzei]].
* W 1977 wyemitowano z jego wizerunkiem polską [[Monety kolekcjonerskie PRL|monetę kolekcjonerską o nominale 100 zł]]. Moneta ta została wykonana ze srebra próby 625 w nakładzie 20 000 egzemplarzy, miała średnicę 32 mm i wagę 16,5 g, [[rant]] gładki<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Parchimowicz | imię = Janusz | tytuł = Katalog monet polskich obiegowych i kolekcjonerskich od 1916 | wydawca = Nefryt | miejsce = Szczecin | data = 1995 | strony = 90 | isbn = 83-902670-1-2}}</ref>.
* Wizerunek Sienkiewicza widniał na [[Banknoty Narodowego Banku Polskiego (1948–1993)#Lista banknotów obiegowych 2|banknocie o nominale 500 000&nbsp;zł]], będącym w obiegu w latach 1990–1996<ref>{{Cytuj stronę |url = http://archiwum.businessinsider.com.pl/h4602#image_8695ba4f-6b74-4891-abdf-0d286a5b0eca |tytuł = To już 20 lat. Pamiętasz jeszcze stare banknoty? |opublikowany = businessinsider.com.pl |język = pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20170825194932/http://archiwum.businessinsider.com.pl/h4602#image_8695ba4f-6b74-4891-abdf-0d286a5b0eca |zarchiwizowano = 2017-08-25 |data dostępu = 2017-08-08}}</ref>.
* Zarówno [[Patronat roku ustanowiony przez Senat Rzeczypospolitej Polskiej|uchwałą]] [[Senat Rzeczypospolitej Polskiej|Senatu RP]] z 18 grudnia 2015<ref>{{Monitor Polski|2016|8}}.</ref>, jak i uchwałą Sejmu RP z 22 grudnia 2015<ref>{{Monitor Polski|2016|44}}.</ref>, rok 2016 został ustanowiony Rokiem Henryka Sienkiewicza.

== Uwagi ==
{{Uwagi}}

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
* {{Cytuj |autor = Henryk Sienkiewicz |tytuł = Baśnie i legendy / Henryk Sienkiewicz; wyboru dokonał, wstępem i przypisami opatrzył Tomasz Jodełka-Burzecki |data = 1986 |isbn = 83-205-3582-4 |inni = Tomasz Jodełka-Burzecki (przedm.) |miejsce = Warszawa |wydawca = Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza |oclc = 830216872}}

== Linki zewnętrzne ==
; Biografie
* {{Culture.pl|id = henryk-sienkiewicz|tytuł = Henryk Sienkiewicz|data dostępu = 2024-03-21}}
* [http://www.henryk-sienkiewicz.pl Strona poświęcona życiu i twórczości Henryka Sienkiewicza] z bibliografią
* [http://literat.ug.edu.pl/autors/sienk.htm Biografia Henryka Sienkiewicza] z bibliografią
* [https://www.nobelprize.org/prizes/literature/1905/sienkiewicz/biographical/ Oficjalna strona Komitetu Noblowskiego – strona o Sienkiewiczu]

; Genealogia
* [http://genealogia.okiem.pl/sienkiewicz_henryk.htm Genealogia Henryka Sienkiewicza] od Mieszka I do dzisiaj, wypis 1307 przodków.
* [http://genealogia.grocholski.pl/gd/osoba.php?lang=pl&id=060910 Genealogia Henryka Sienkiewicza] herbu [http://genealogia.grocholski.pl/gd/herb.php?lang=&id=3335 Oszyk]
* {{Cytuj stronę | url = http://czaplinski.pl/rodzina/drzewo/cieciszowski.pdf | tytuł = Drzewo genealogiczne rodziny Cieciszowskich – pochodzenie Sienkiewicza | opublikowany = czaplinski.pl | archiwum = https://web.archive.org/web/20070929143416/http://czaplinski.pl/rodzina/drzewo/cieciszowski.pdf | zarchiwizowano = 2007-09-29}} z ukazaniem jego pokrewieństwa z [[Joachim Lelewel|Joachimem Lelewelem]], pisarką [[Jadwiga Łuszczewska|Deotymą]] i profesorem historii literatury [[Ignacy Chrzanowski|Ignacym Chrzanowskim]].

; Inne
* [https://polona.pl/collections/institutions/1/sienkiewicz,NDMzMTcyODQwMTQxOTcyNTQ1OQ/ Kolekcja ''Sienkiewicz''] w serwisie [https://polona.pl/ Polona]
* [https://polona.pl/collections/institutions/1/sienkiewicz-w-przekladach,NDMzMTczMjM4MDIzOTM0NjExNw/ Kolekcja ''Sienkiewicz w przekładach''] w serwisie [https://polona.pl/ Polona]

* {{Wolnelektury-autor|Henryka Sienkiewicza|henryk-sienkiewicz}}
* [http://100lattemu.pl/index.php/relaks/publicystyka/3967-nasi-powiesciopisarze-o-sobie-henryk-sienkiewicz Wywiad z H. Sienkiewiczem z 1913]

{{Henryk Sienkiewicz}}
{{Polscy laureaci Nagrody Nobla}}
{{Nobel Literatura}}

{{Kontrola autorytatywna}}

{{SORTUJ:Sienkiewicz, Henryk}}
[[Kategoria:Henryk Sienkiewicz| ]]
[[Kategoria:Absolwenci i studenci Szkoły Głównej Warszawskiej]]
[[Kategoria:Artyści związani z Warszawą (Królestwo Kongresowe)]]
[[Kategoria:Biografie kanonu polskiej Wikipedii]]
[[Kategoria:Członkowie Akademii Umiejętności]]
[[Kategoria:Członkowie honorowi Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego we Lwowie]]
[[Kategoria:Członkowie Polskiej Macierzy Szkolnej]]
[[Kategoria:Członkowie Szwajcarskiego Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce]]
[[Kategoria:Członkowie Towarzystwa Historycznego we Lwowie]]
[[Kategoria:Członkowie Towarzystwa Kursów Naukowych]]
[[Kategoria:Członkowie Towarzystwa Tajnego Nauczania]]
[[Kategoria:Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego]]
[[Kategoria:Honorowi Członkowie TT-PTT]]
[[Kategoria:Honorowi obywatele Lwowa (zabór austriacki)]]
[[Kategoria:Krytycy literaccy w Królestwie Kongresowym]]
[[Kategoria:Laureaci Nagrody im. Jerzmanowskich]]
[[Kategoria:Ludzie związani z Płońskiem]]
[[Kategoria:Ludzie związani z Rudawą]]
[[Kategoria:Ludzie związani z Vevey]]
[[Kategoria:Nobliści – literatura]]
[[Kategoria:Odznaczeni Medalem miasta Lwowa]]
[[Kategoria:Osoby przedstawione na polskich monetach]]
[[Kategoria:Pisarze związani z Warszawą]]
[[Kategoria:Pochowani w bazylice archikatedralnej św. Jana Chrzciciela w Warszawie]]
[[Kategoria:Polacy – Kawalerowie Legii Honorowej]]
[[Kategoria:Polacy odznaczeni Odznaką Honorową za Dzieła Sztuki i Umiejętności]]
[[Kategoria:Polacy upamiętnieni nazwami obiektów fizjograficznych na Ziemi]]
[[Kategoria:Polscy działacze pomocy społecznej]]
[[Kategoria:Polscy działacze społeczni okresu zaborów]]
[[Kategoria:Polscy dziennikarze kulturalni]]
[[Kategoria:Polscy felietoniści]]
[[Kategoria:Polscy guwernanci i guwernantki]]
[[Kategoria:Polscy krytycy teatralni]]
[[Kategoria:Polscy myśliwi]]
[[Kategoria:Polscy pisarze katoliccy]]
[[Kategoria:Polscy pisarze podróżnicy]]
[[Kategoria:Polscy pisarze pozytywizmu]]
[[Kategoria:Polscy prozaicy XIX wieku]]
[[Kategoria:Polscy prozaicy XX wieku]]
[[Kategoria:Polscy publicyści XIX wieku]]
[[Kategoria:Polscy publicyści konserwatywni]]
[[Kategoria:Polscy redaktorzy naczelni]]
[[Kategoria:Polscy reportażyści]]
[[Kategoria:Polscy twórcy literatury dziecięcej i młodzieżowej]]
[[Kategoria:Sienkiewiczowie herbu Oszyk|Henryk]]
[[Kategoria:Urodzeni w 1846]]
[[Kategoria:Zmarli w 1916]]