Tekst źródłowy strony Konin (stacja kolejowa)

{{wyróżnienie|DA}}
'''Konin PKP nowy dworzec''' – [[stacja węzłowa|węzłowa stacja kolejowa]] w centrum prawobrzeżnej części [[Konin]]a, przy ulicy Kolejowej 1. Koniński dworzec jest jednym z sześciu najważniejszych dworców w [[województwo wielkopolskie|województwie wielkopolskim]], według klasyfikacji PKP ma kategorię [[Kategorie dworców kolejowych w Polsce|dworca regionalnego]]{{r|pkp}}.

== Ruch pasażerski ==
{| class="wikitable" 
! Rok
! Wymiana roczna 
! Wymiana pasażerska na dobę
! miejsce w Polsce
|-
| 2017<ref name="utk2">{{Cytuj |autor = Urząd Transportu Kolejowego |tytuł = Przewozy pasażerskie |data dostępu = 2023-02-20 |opublikowany = Portal statystyczny UTK |url = https://dane.utk.gov.pl/sts/przewozy-pasazerskie/wymiana-pasazerska-na-s/18886,Przewozy-pasazerskie.html#PLIKI |język = pl}}</ref>
| 767 000
| 2 100
| 
|-
| 2018<ref name="utk1">{{Cytuj |url = https://utk.gov.pl/pl/raporty-i-analizy/analizy-i-monitoring/analizy-i-opracowania/15580,Wymiana-pasazerska-na-stacjach-w-Polsce-w-2018-r.html |tytuł = Wymiana pasażerska na stacjach w Polsce w 2018 r. |opublikowany = Urząd Transportu Kolejowego |data dostępu = 2020-01-30}}</ref>
| 621 000
| 1 700
| 
|-
| 2019<ref name="utk2" />
| 767 000
| 2 100
| 
|-
| 2020<ref name="utk2" />
| 475 000
| 1 300
| 
|-
| 2021<ref name="utk2" />
| 584 000
| 1 600
| 
|-
| 2022<ref name="utk23">{{Cytuj stronę | url =https://dane.utk.gov.pl/download/7/85303/Wymianapasazerskawrazzrankingiemnastrone2022.xlsx | tytuł =Wymiana pasażerska - Dane o stacjach 2022 | autor =Urząd Transportu Kolejowego | opublikowany = | data = | język = | data dostępu = 2023-09-17}}</ref>
|
| 2 400
| 
|-
|}

== Historia ==
=== 1912–1918 ===
Pierwsze tory kolejowe położone zostały w okolicach Konina na przełomie 1911/1912 roku w podkonińskiej wówczas wsi Łężyn. Powstała wtedy wąskotorowa (rozstaw 750&nbsp;mm) kolejka dowożąca buraki cukrowe do nowo wybudowanej cukrowni w [[Cukrownia Gosławice|Gosławicach]]. W połowie 1914 roku wybuchła [[I wojna światowa]], a Konin został zajęty przez wojska niemieckie. Pod koniec grudnia tego roku przedłużono linię do znajdującej się na północ od miasta, wówczas odrębnej wsi [[Czarków (Konin)|Czarków]]. Tory kolejki kończyły się wówczas na rogu obecnych ulic Poznańskiej i Kleczewskiej, gdzie ustanowiono [[Konin Wąskotorowy|wąskotorową stację Konin]]. W 1915 roku prześwit torów zmieniono z 750&nbsp;mm, na rozstaw 600&nbsp;mm, a między Czarkowem i [[Pątnów (Konin)|Pątnowem]] uruchomiono [[pociąg osobowy|połączenie pasażerskie]]<ref name="ŚK">{{cytuj pismo |nazwisko = Michalak |imię = Robert |tytuł = Zarys dziejów kolei żelaznej w Koninie |czasopismo = Świat Kolei |wolumin = 4/2009 |strony = 12–19 |data = kwiecień 2009 |wydawca = EMI-Press |miejsce = Łódź |issn = 1234-5962}}</ref>.

=== 1919–1938 ===
Po zakończeniu działań wojennych rozpoczęto naprawę zniszczeń oraz budowę nowych połączeń, zwłaszcza w granicach byłego [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwa Polskiego]], będącego pod zwierzchnictwem [[Imperium Rosyjskie]]go. Przedstawiono wtedy plany połączenia dwóch istniejących odcinków [[Poznań Główny|Poznań]] – [[Strzałkowo (stacja kolejowa)|Strzałkowo]] oraz [[Kutno (stacja kolejowa)|Kutno]] – [[Warszawa Zachodnia|Warszawa]], linią przez Konin. W maju 1919 roku rozpoczęto prace nad kolejowym połączeniem Poznania z Warszawą. Inwestycja często wstrzymywana była ze względu na brak materiałów, powolne prace przy budowie obiektów inżynieryjnych, strajki załogi czy wreszcie przez trwającą od początku 1919 roku [[wojna polsko-bolszewicka|wojnę polsko-bolszewicką]]. Rok po rozpoczęciu prac, 20 maja 1920, prowizorycznie połączono Strzałkowo z Kutnem. 25 stycznia 1922 roku zainaugurowano przewozy na odcinku Strzałkowo – Konin – Kutno, a prace inżynieryjne ostatecznie ukończono w listopadzie 1925 roku. Pod koniec tego samego roku oddano do użytku [[bocznica kolejowa|bocznicę kolejową]] do gosławickiej cukrowni. Planowano także budowę przez Konin [[Magistrala węglowa|magistrali węglowej]], jednak ostatecznie wybrano inny przebieg trasy{{r|ŚK}}.

=== 1939–1959 ===
1 września 1939 roku [[III Rzesza|Niemcy hitlerowskie]] dokonały [[kampania wrześniowa|agresji na Polskę]]. W pierwszych dniach wojny zniszczono wiele obiektów sieci transportowej, w tym konińską stację kolejową – nalot kilku [[Junkers Ju 87|Ju 87 ''Stuka'']] zniszczył torowiska, wschodnie skrzydło budynku dworca, a także spowodował śmierć kilkunastu cywili i [[kolejarz|pracowników kolei]]. Kolej regionu konińskiego została włączona w struktury [[Deutsche Reichsbahn]]. Jeszcze przed końcem roku przywrócono przejezdność na osi wschód-zachód, a w lipcu 1940 zakończono naprawę dworca kolejowego w Koninie. W związku ze strategicznym przebiegiem linii Poznań – Kutno, od czerwca 1941 roku rozpoczęto rozbudowę i modernizację linii. W ciągu roku, na 179-kilometrowym odcinku powstał drugi tor szlakowy, nowoczesne [[nastawnia (kolejnictwo)|nastawnie]], urządzenia sterowania ruchem, [[parowozownia|parowozownie]] i [[wagonownia|wagonownie]]. 20 stycznia 1945 roku do Konina wkroczyła [[Armia Czerwona]]. Po wyzwoleniu, w lutym 1945 na stacji zmieniono rozstaw szyn z 1435 na 1524&nbsp;mm dla celów radzieckich transportów wojskowych. Podczas ostatnich dni wojny przez Konin przejeżdżało do 24 par radzieckich wojskowych pociągów z zaopatrzeniem{{r|ŚK}}.

Po klęsce Niemiec, od października 1945 rozpoczęto ponowne przekuwanie torów na rozstaw szyn 1435&nbsp;mm, a stacja przeszła pod zarząd [[Dyrekcja Kolei w Łodzi|Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych Łódź]]{{r|ŚK}}. W pierwszych latach powojennych naprawiano i modernizowano infrastrukturę konińskiej stacji. Przygotowania [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Związku Radzieckiego]] do [[Zimna wojna|zimnej wojny]] spowodowały rozkwit głównych linii i stacji kolejowych. W latach 50. przekształcono poniemiecką parowozownię w wagonownię, zorganizowano kolejowy oddział [[straż pożarna|straży pożarnej]]. W 1958 roku DOKP Łódź zostało zlikwidowane, a stacja Konin została przyłączona do [[Dyrekcja Kolei w Poznaniu|DOKP Poznań]]. Rok później w ciągu ulicy Przemysłowej, na wschód od stacji przerzucono nad torami wiadukt{{r|ŚK}}.

=== 1960–1988 ===
Na początku lat 60. rozpoczęto proces [[elektryfikacja|elektryfikacji]] linii Poznań – Konin – Warszawa: we wrześniu 1962 roku przyjechał do Konina pierwszy pociąg elektryczny, a w połowie 1964 roku możliwe było połączenie pociągiem z trakcją elektryczną z Poznaniem. Między 1962 a 1964 rokiem w Koninie następowała zmiana lokomotyw z elektrycznej na parową. W tym samym czasie stacja przeszła gruntowne zmiany: zmieniono układ torów stacyjnych, wprowadzono [[Semafor (kolejnictwo)|semafory świetlne]], podniesiono i wydłużono perony oraz zamontowano na nich oświetlenie. Wydrążono także tunel prowadzący do peronu 2, który w latach 70. został przedłużony do peronu 3., a w 1981 do nowo powstałego osiedla [[Zatorze (Konin)|Zatorze]]{{r|ŚK}}. W roku 1965, w związku z rozbudową odkrywek węgla brunatnego na północy regionu, zlikwidowano torowisko kolejki wąskotorowej na odcinku [[Konin Wąskotorowy]] – [[Jabłonka Słupecka]], a budynek dworca wąskotorowego wyburzono<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.bazakolejowa.pl//index.php?dzial=linie&id=901&od=0&do=31&okno=historia |tytuł = Linia Anastazewo – Konin Wąskotorowy > Historia |autor = Jarosław Woźny, Marek Potocki |opublikowany = bazakolejowa.pl |język = pl |data dostępu = 2013-03-12}}</ref>. W roku 1971 rozpoczęto przygotowania do budowy 15-kilometrowej, normalnotorowej [[Linia kolejowa nr 388|linii Konin – Kazimierz Biskupi]], mającej połączyć centrum nowej części miasta ze znajdującymi się na północy zakładami przemysłowymi: [[ZE PAK|elektrowniami ''Konin'' i ''Pątnów'']], [[Huta Aluminium Konin|hutą aluminium]], [[Fabryka Urządzeń Górnictwa Odkrywkowego "FUGO"|FUGO]] oraz odkrywkami [[Kopalnia Węgla Brunatnego „Konin”|KWB Konin]]<ref name="węgla wędrówki">{{cytuj stronę |url = http://www.konin.lm.pl/aktualnosci/informacja/75428/wegla_wedrowki_po_torach |tytuł = Węgla wędrówki po torach |autor = Robert Olejnik |opublikowany = konin.lm.pl |data = 2011-06-30 |język = pl |data dostępu = 2013-03-12}}</ref>. W tym celu powstał wyspowy peron nr 3, a także przelotowa hala dla [[lokomotywa spalinowa|lokomotyw spalinowych]] obsługujących nową linię. Uroczysta inauguracja przewozów na [[Linia kolejowa nr 388|linii nr 388]] odbyła się 26 maja 1974 roku. W drugiej połowie lat 70. rozpoczęto budowę nowego centrum komunikacyjnego – połączonego dworca kolejowego, autobusowego i pocztowego. Część dworca dla PKS oddano do użytku w 1977 roku. Po rozpoczęciu rozbiórki starego dworca, władze wstrzymały dalsze finansowanie projektu, wskutek czego istniejące skrzydło dworca przejęła kolej. Na przełomie lat 70. i 80. wybudowano nad ulicą Torową kładkę dla pieszych, a później powstał ''Wiadukt Briański'' – drogowa przeprawa nad torami w ciągu ulicy Kleczewskiej. 1 czerwca 1984 roku oddano także do użytku przystanek [[Konin Zachód]], jeden z dwóch planowanych przystanków na [[linia kolejowa nr 3|linii nr 3]]{{r|ŚK}}.

=== Od 1989 ===
Od przełomu lat 80. i 90. zaczęto likwidować lub opuszczać wiele budynków i budowli kolejowych – rozebrano m.in. [[obrotnica kolejowa|obrotnicę]] przy parowozowni czy halę spalinowozów dla [[linia kolejowa nr 388|linii nr 388]]{{r|ŚK}}. 27 maja 1995 roku po torach linii nr 388 przejechał ostatni planowy pociąg pasażerski<ref>{{cytuj |tytuł = Elektroniczny rozkład jazdy pociągów 25 września 1994 – 27 maja 1995 |data = 1994}}</ref>. Ze wsparciem [[Wspólnota Europejska|Wspólnoty Europejskiej]] w latach 1998–1999 na linii kolejowej nr 3 zastosowano [[Samoczynna blokada liniowa|semafory SBL]] oraz zmodernizowano tor nr 2{{r|ŚK}}. W czerwcu 2012 stowarzyszenie ''Akcja Konin'' w porozumieniu z PKP pomalowało zewnętrzną elewację dworca – wolontariusze namalowali czarne sylwetki postaci na tle żółto-brązowych ukośnych pasów<ref>{{cytuj stronę |url = http://konin.naszemiasto.pl/artykul/galeria/1427975,malowanie-dworca-pkp,id,t.html |tytuł = Malowanie dworca PKP |autor = Ola Braciszewska |opublikowany = naszemiasto.pl |data = 2012-06-02 |język = pl |data dostępu = 2013-03-13}}</ref>. Była to nagroda za projekt odświeżenia dworca w konkursie organizowanym przez producenta farb marki [[Dulux]]<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.akcjakonin.pl/688/ |tytuł = Malujemy Dworzec! |autor = Janusz Miedziński |opublikowany = akcjakonin.pl |data = 2011-10-24 |język = pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20141230125011/http://www.akcjakonin.pl/688/ |zarchiwizowano = 2014-12-30 |data dostępu = 2016-01-02}}</ref>. W 2013 roku ''Towarzystwo Przyjaciół Konina'', przy wsparciu władz miasta, rozpoczęło starania o odbudowę dworca w formie wyburzonego w 1977 budynku nawiązującego do staropolskiego [[Polski dwór szlachecki|dworku]]<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.rynek-kolejowy.pl/41065/Konin_Mieszkancy_walcza_o_stary_dworzec_.htm |tytuł = Konin: Mieszkańcy walczą o stary dworzec |opublikowany = rynek-kolejowy.pl |data = 2013-03-07 |język = pl |data dostępu = 2013-03-13}}</ref>. W maju 2013 roku zapadła decyzja o głębokiej modernizacji konińskiego dworca, jednak w listopadzie postanowiono obecny gmach wyburzyć i wznieść całkowicie nowy obiekt. Do czerwca 2014 roku miał powstać [[Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego|plan zagospodarowania przestrzennego]] i projekt bryły dworca, a prace budowlane miały rozpocząć się w 2015 roku<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.konin-starowka.pl/aktualnosci/1560-nowy-ale-stary-dworzec-kolejowy.html |tytuł = Nowy, ale stary dworzec kolejowy |data = 2013-05-22 |opublikowany = konin-starowka.pl |język = pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20141230131002/http://www.konin-starowka.pl/aktualnosci/1560-nowy-ale-stary-dworzec-kolejowy.html |zarchiwizowano = 2014-12-30 |data dostępu = 2013-09-12}}</ref>. Plany zakładały stworzenie dworca kombinowanego, dla kolei, [[PKS Konin|PKS]] oraz autobusów międzynarodowych. Budynek miał ponadto zostać przystosowany dla [[niepełnosprawność ruchowa|niepełnosprawnych]], parking przed dworcem przebudowany, a w dalszej perspektywie planowano zmodernizować [[peron]]y<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.tvkonin.home.pl/index.php/component/content/article/15394 |tytuł = Konin: nowy dworzec PKP |nazwisko = Matyba |imię = Izabela |data = 2013-11-23 |opublikowany = tvkonin.home.pl |język = pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20160304094605/http://www.tvkonin.home.pl/index.php/component/content/article/15394 |zarchiwizowano = 2016-03-04 |data dostępu = 2015-02-11}}</ref>. W połowie 2014 roku okazało się, że budowa nowego gmachu opóźni się ze względu na brak inwestora, którego PKP zaczęło poszukiwać w kwietniu<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.przegladkoninski.pl/news/id/1156/Jeszcze_dlugo_poczekamy_na_nowy_dworzec.html |tytuł = Jeszcze długo poczekamy na nowy dworzec |data = 2014-04-08 |opublikowany = przegladkoninski.pl |język = pl |data dostępu = 2015-02-11}}</ref>. Nowa inicjatywa kolejowa ''Małe projekty deweloperskie'' zakłada budowę nowego dworca połączonego z przestrzenią handlowo-biurową, przedstawiając także swoje wizje nowego dworca. Poza Koninem, przebudowie miałyby być także poddane dworce w [[Mińsk Mazowiecki (stacja kolejowa)|Mińsku Mazowieckim]], [[Dębica (stacja kolejowa)|Dębicy]] i [[Oświęcim (stacja kolejowa)|Oświęcimiu]]<ref>{{Cytuj stronę |url = https://archive.ph/20150211202429/http://wyborcza.biz/biznes/1,100896,16003954.html |tytuł = PKP chce tańszych dworców w niewielkich miejscowościach |nazwisko = Żurawik |imię = Mateusz |data = 2014-05-21 |opublikowany = wyborcza.biz |język = pl |data dostępu = 2015-02-11}}</ref>. Ostatecznie, na początku 2015 roku, udało się pozyskać inwestorów gotowych sfinansować budowę nowego dworca. Koszty inwestycji szacowane są na 38 mln złotych, a inwestor jest w stanie wybudować nowy obiekt w około 12 miesięcy. Początkowo rozpoczęcie prac budowlanych planowano na przełom 2016 i 2017 roku, jednak przeciągające się konsultacje w sprawie projektu oraz sprawy własnościowe gruntów przesunęły rozpoczęcie budowy na wiosnę 2018<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.nakolei.pl/beda-nowe-dworce-w-minsku-mazowieckim-i-koninie-jest-umowa-z-inwestorem/ |tytuł = Będą nowe dworce w Mińsku Mazowieckim i Koninie. Jest umowa z inwestorem |data = 2015-02-05 |opublikowany = nakolei.pl |język = pl |data dostępu = 2017-07-27}}</ref><ref>{{Cytuj stronę |url = https://www.lm.pl/aktualnosci/informacja/106781/konin_od_wiezy_cisnien_do_poczty_polskiej_dworzec_pkp_i_sklepy |tytuł = Konin. Od Wieży Ciśnień do Poczty Polskiej. Dworzec PKP i sklepy |nazwisko = Pilarska |imię = Anna |data = 2016-10-18 |opublikowany = lm.pl |język = pl |data dostępu = 2017-11-21}}</ref><ref>{{Cytuj stronę |url = https://www.lm.pl/aktualnosci/informacja/111811/konin_obiekt_szyty_na_miare_nowe_dworce_i_czesc_handlowa |tytuł = Konin. Obiekt szyty na miarę. Nowe dworce i część handlowa |nazwisko = Pilarska |imię = Anna |data = 2017-10-10 |opublikowany = lm.pl |język = pl |data dostępu = 2017-11-21}}</ref>. Prace przy budowie dworca mają się zbiec w czasie z trwającą od połowy 2017 roku modernizacją [[linia kolejowa nr 3|linii kolejowej nr 3 na odcinku Swarzędz – Sochaczew]], obejmującą również stację w Koninie<ref name="remontLK3">{{Cytuj stronę |url = http://www.plk-sa.pl/biuro-prasowe/informacje-prasowe/szybkie-roboty-i-sprawna-komunikacja-podczas-modernizacji-linii-warszawa-poznan-3397/ |tytuł = Szybkie roboty i sprawna komunikacja podczas modernizacji linii Warszawa – Poznań |data = 2017-06-07 |opublikowany = plk-sa.pl |język = pl |data dostępu = 2017-11-21}}</ref>. Po remoncie peronów i torów na stacji pozostały 2 perony, 4 krawędzie peronowe i 4 tory peronowe.

== Linie kolejowe ==
Przez stację kolejową Konin przebiega [[linia kolejowa nr 3]] (Warszawa Zachodnia – Kunowice), będąca częścią [[Linia kolejowa E 20|europejskiej linii kolejowej E 20]] (Berlin – Moskwa). Ponadto na stacji swój bieg rozpoczynała [[linia kolejowa nr 388|linia nr 388]], odbijająca w kierunku północnym. Linia kolejowa nr 3 jest [[elektryfikacja|zelektryfikowana]], natomiast na linii nr 388 brak trakcji elektrycznej<ref name="atlas">{{cytuj książkę |nazwisko = Stankiewicz |imię = Ryszard |nazwisko2 = Stiasny |imię2 = Marcin |tytuł = Atlas Linii Kolejowych Polski 2011 |wydanie = pierwsze |wydawca = Eurosprinter |miejsce = Rybnik |strony = D6 |rok = 2011 |język = pl |isbn = 978-83-931006-4-4}}</ref>. W 2013 roku linię kolejową nr 388 przekształcono w ciąg bocznicowy Konin – Pątnów, tor 1P<ref name="ciąg">{{Cytuj pismo |tytuł = Dodatek 2 do wewnętrznego rozkładu jazdy pociągów |czasopismo = Dodatek 2 do wewnętrznego rozkładu jazdy pociągów zawierający wykaz ostrzeżeń stałych |wydawca = PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. |strony = 64 |język = pl |data = 2014-03-09}}</ref><ref name="tor1p">{{Cytuj stronę |url = http://utk.gov.pl/pl/aktualnosci/5564,Kara-pieniezna-nalozona-na-PAK-Kopalnia-Wegla-Brunatnego-Konin-SA-za-prowadzenie.pdf |tytuł = Kara pieniężna nałożona na PAK Kopalnia Węgla Brunatnego Konin S.A. za prowadzenie działalności użytkownika bocznicy bez wymaganego świadectwa bezpieczeństwa |nazwisko = Lewko |imię = Damian |data = 2015-02-02 |opublikowany = utk.gov.pl |strony = 1 |język = pl |data dostępu = 2015-02-20}}</ref>.

Linia kolejowa nr 3 wykorzystywana jest zarówno w [[pociąg osobowy|ruchu pasażerskim]], jak i [[pociąg towarowy|towarowym]]. Na linii nr 388 do roku 1995 prowadzono ruch pasażerski, obecnie występuje tylko sporadyczny ruch towarowy{{r|atlas}}.

== Infrastruktura ==
=== Budynek dworca ===
[[Plik:Koło - dworzec pkp.jpg|mały|[[Dworzec kolejowy w Kole]] przed modernizacją – niemal identyczny budynek stał do 1977 roku w Koninie]]
Pierwszym budynkiem dworca kolei wąskotorowej był, znajdujący się u zbiegu obecnych ulic Poznańskiej i Kleczewskiej, budynek mieszkalny, w którym urządzono kasę, biuro oraz punkt gastronomiczny. W granicach prowizorycznej stacji znajdowały się także dwa magazyny oraz studnia, z której czerpano potrzebną [[lokomotywa parowa|parowozom]] wodę. W 1921 roku stację przeniesiono na północną [[pierzeja|pierzeję]] stacji normalnotorowej, wybudowano dworzec oraz drewnianą parowozownię, tworząc stację styczną [[rozstaw szyn|kolei wąsko- i normalnotorowej]]{{r|ŚK}}.

Pierwsze budynki pełniące rolę dworca kolei normalnotorowej były prowizorycznymi barakami. Usytuowane były w okolicach obecnego dworca, przy obecnej ulicy Kolejowej. Dopiero około roku 1926 otwarto dwuskrzydłowy neorenesansowy<ref>Balińska Grażyna M., ''Dworce i inne reprezentacyjne budynki PKP jako przykład architektury użyteczności publicznej w etapach przekształceń w XX w.'', [w:] Wpływ dorobku II Rzeczpospolitej na urbanistykę i architekturę powojenną, pod red. nauk. W. Czarneckiego, Białystok 2011, s. 543–544.</ref> budynek, nawiązujący stylem do staropolskiego [[Polski dwór szlachecki|dworku szlacheckiego]]. Projektantem dworca był [[inżynier|inż.]] [[Romuald Miller]], autor m.in. bliźniaczego [[Dworzec kolejowy w Kole|dworca w Kole]]. W tym samym czasie powstała droga dojazdowa do stacji (obecna ulica Dworcowa), [[Magazyn (budowla)|magazyn]], [[wieża ciśnień]] oraz zlokalizowana na północno-wschodnim rogu obecnych ulic Warszawskiej i Przemysłowej, pompownia{{r|ŚK}}.

Według tego samego, lecz okrojonego o jedno skrzydło projektu (w porównaniu do obu wyżej wskazanych dworców) powstały mniejsze dworce w [[Gostynin (stacja kolejowa)|Gostyninie]], [[Łęczyca (stacja kolejowa)|Łęczycy]], [[Ozorków (stacja kolejowa)|Ozorkowie]] i [[Sierpc (stacja kolejowa)|Sierpcu]]<ref>S. Anna Tejszerska, Styl narodowy w architekturze dworców dwudziestolecia międzywojennego, [w:] Piękne, użyteczne, zbędne... Obiekty kolejowe w Polsce, pod red. M. Kapiasa i D. Kellera, Rybnik 2016, s. 271.</ref>. W pierwszej połowie lat 20. wykonano projekt typowy dla stacji średniej wielkości w dwóch wariantach – podstawowym i rozszerzonym<ref>Zob. również schematy zamieszczone w: s. Anna Tejszerska, Styl narodowy w architekturze dworców dwudziestolecia międzywojennego, [w:] Piękne, użyteczne, zbędne... Obiekty kolejowe w Polsce, pod red. M. Kapiasa i D. Kellera, Rybnik 2016, s. 273, przytoczone za: Aleksander Wasiutyński, Drogi żelazne: powstanie i organizacja dróg żelaznych. Tabor i technika ruchu kolejowego. Projektowanie drogi żelaznej. Budowa spodnia i wierzchnia. Połączenia torów. Stacje. Sygnalizacja i urządzenia bezpieczeństwa, Warszawa 1925, s. 480.</ref>. Wariant podstawowy przewidywał dwie poczekalnie (I i II oraz III klasy), kasę z pomieszczeniem bagażowym oraz pomieszczenia dla zawiadowcy i dyżurnego ruchu. W wariancie rozszerzonym wprowadzono dodatkowo hall, bufet z zapleczem kuchennym oraz punkt pocztowy. Od strony torów zaplanowano wysunięte poza obrys budynku pomieszczenie z dużymi oknami dla dyżurnego ruchu, gdzie znajdowały się urządzenia do sterowania ruchem kolejowym. Na wyższych kondygnacjach przewidziano mieszkania służbowe dla urzędników kolejowych. W wariancie rozszerzonym uwzględniono ponadto możliwość wyprowadzenia z holu schodów do piwnicy i połączenie w ten sposób dworca z ewentualnym tunelem pod torami, a w efekcie bezkolizyjne przejście na dalsze perony<ref>Michał Pszczółkowski, Projekty typowe w architekturze dworców kolejowych, [w:] Piękne, użyteczne, zbędne... Obiekty kolejowe w Polsce, pod red. M. Kapiasa i D. Kellera, Rybnik 2016, s. 241.</ref>.

W połowie lat 60. XX wieku powstały plany budowy nowego dworca, mającego być centrum komunikacyjnym – oprócz obsługi kolei miał się tam też znajdować terminal dla autobusów i [[Placówka pocztowa|urząd pocztowy]]. Projektantem nowego dworca był inż. Zygmunt Kłopocki z Biura Projektów Kolejowych w Poznaniu. Obecne, zachodnie skrzydło dworca, oddane do użytku 24 lutego 1977 roku, miało być zajmowane przez PKS. Część dla PKP miała zostać wybudowana po rozbiórce starego dworca. W trakcie prac rozbiórkowych, wycofano jednak fundusze na budowę wschodniej części, wskutek czego najpierw wstrzymano, a później anulowano dalsze prace nad rozbudową budynku{{r|ŚK}}. Wschodnia część dworca została w posiadaniu PKP, a PKS pozostał w swoim dawnym budynku przy ulicy Grunwaldzkiej 4, w lewobrzeżnej, starej części Konina<ref>{{cytuj stronę |url = http://web.pkskonin.pl/przewozy_pasazerskie.php?id_strony=45&id_grupy=14&id_dzialu=1&lang=pl |tytuł = Informacja pasażerska |opublikowany = pkskonin.pl |język = pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20130407083913/http://web.pkskonin.pl/przewozy_pasazerskie.php?id_strony=45&id_grupy=14&id_dzialu=1&lang=pl |zarchiwizowano = 2013-04-07 |data dostępu = 2013-03-13}}</ref>.

W zachodniej części dworca znajduje się kasa biletowa spółki [[PKP Intercity]]<ref name="kib">{{cytuj stronę |url = http://intercity.pl/pl/site/dla-pasazera/informacje/bilet/nowe-biletomaty/wyszukiwarka-kas-i-biletomatow.html?location=Konin&type%5Bkasy%5D=1&type%5Bbiletomaty%5D=1 |tytuł = Wyszukiwarka kas i biletomatów |opublikowany = intercity.pl |język = pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20150211225532/http://intercity.pl/pl/site/dla-pasazera/informacje/bilet/nowe-biletomaty/wyszukiwarka-kas-i-biletomatow.html?location=Konin&type%5Bkasy%5D=1&type%5Bbiletomaty%5D=1 |zarchiwizowano = 2015-02-11 |data dostępu = 2015-02-11}}</ref>, Punkt Obsługi Klienta [[Koleje Wielkopolskie|Kolei Wielkopolskich]]<ref>{{cytuj stronę |url = http://koleje-wielkopolskie.com.pl/punkty-obslugi-klienta/ |tytuł = Punkty obsługi Klienta |opublikowany = koleje-wielkopolskie.com.pl |język = pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20131030094833/http://koleje-wielkopolskie.com.pl/punkty-obslugi-klienta/ |zarchiwizowano = 2013-10-30 |data dostępu = 2013-03-13}}</ref>, kasa biletowa [[PKS Konin]] oraz niewielkie punkty handlowo-usługowe. Na zewnątrz, przy wschodnim wejściu do budynku znajduje się [[automat biletowy]] sprzedający bilety na pociągi Kolei Wielkopolskich, Przewozów Regionalnych i PKP Intercity{{r|kib}}, a we wschodnim skrzydle niewielka kawiarnia i restauracja serwująca dania azjatyckie.

=== Perony ===
[[Plik:Stacja kolejowa Konin.JPG|mały|Widok na stację z peronu pierwszego]]
Na stacji znajdowały się trzy niskokrawędziowe [[peron]]y. Pierwszy z nich był peronem bocznym, jednokrawędziowym znajdującym się przy torze nr 4. Peron drugi był peronem wyspowym, dwukrawędziowym znajdującym się między torami 1 i 2. Perony pierwszy i drugi znajdują się na linii nr 3. Nieczynny peron trzeci również był peronem wyspowym, dwukrawędziowym znajdującym się w ciągu nieczynnej dla ruchu pasażerskiego linii nr 388 przy torach nr 19 i 21. Wszystkie perony mają nawierzchnię utwardzoną. Dojście do peronu 1 i 2 możliwe jest poprzez przejście przez podziemny tunel. Długość peronów 1 i 2 wynosi 410 (po modernizacji aktualnie 400 metrów.)<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.plk-sa.pl/files/public/user_upload/pdf/Reg_przydzielania_tras/Regulamin_2013_2014/08.08.2014/P_13-14_Z_2.4A_w.6.pdf |tytuł = Wykaz peronów |opublikowany = plk-sa.pl |data = 2014-08-07 |język = pl |data dostępu = 2014-09-05}}</ref>. Po wykonanej modernizacji stacji kolejowej perony 1 i 2 mają długość 400 metrów i wysokość 0,76 metra, o nawierzchni utwardzonej, z zamontowanymi wiatami, systemem informacji pasażerskiej i ławkami<ref>{{cytuj stronę |url = https://www.plk-sa.pl/files/public/user_upload/pdf/Reg_przydzielania_tras/Regulamin_sieci_2019_2020/04.12.2019/N_ZAL_2.18_20192020_20191204115512.pdf |tytuł = Wykaz peronów |data = 2019-12-15 |język = pl |data dostępu = 2020-01-06 ǀ opublikowany = plk-sa.pl}}</ref>.

=== Lokomotywownia i wagonownia ===
W latach 1941–1943 stację w Koninie znacznie rozbudowano – na zachód od budynku dworca powstała wielostanowiskowa czołowa [[parowozownia]], [[wagonownia]], stanowisko nawęglania lokomotyw, obrotnica kolejowa, wieża ciśnień, [[Nastawnia (kolejnictwo)|nastawnie]] i [[stacja transformatorowa|stacje transformatorowe]]. Na początku lat 50. XX wieku wagonownię przemianowano na [[lokomotywownia|lokomotywownię]] II klasy, rozebraną ostatecznie w 2008 roku{{r|ŚK}}. Wagonownia mieściła się budynku wybudowanym jeszcze przez Niemców i pracowała do 2003. Posiadała kilka torów zadaszonych, tokarnię do obróbki zestawów kołowych, kuźnię, malarnię, stolarnię oraz część socjalną dla pracowników. Na terenie tym znajdowały się również budynki z zapleczem warsztatowym, magazyny i pomieszczenia dla administracji. W wagonowni naprawiano wagony towarowe, a w latach 90. także wagony osobowe, piętrowe. W tym samym czasie, po dokonanej reorganizacji na kolei, lokalizacja wagonowni skupiała w sobie wszystkie służby kolejowe – wagonownię, lokomotywownię i samochodownię. Po zamknięciu działalności pracownicy zostali przeniesieni do Zakładu Taboru w Poznaniu, a później do poznańskiego oddziału [[PKP Cargo]]. Przez kilka lat budynek stał niezagospodarowany. Od 2011 roku teren byłej wagonowni stanowi siedzibę firmy [[Torpol]], w związku z czym wagonownia została wyremontowana i zmodernizowana. Odnowiono warsztaty, a także gruntownie zmodernizowano pomieszczenia socjalne<ref name="wieże">{{cytuj stronę |url = http://wiezecisnien.eu/bez-kategorii/koninska-zachodnia-wieza-cisnien/ |tytuł = Konińska Zachodnia wieża ciśnień |autor = Robert Michalak |opublikowany = wiezecisnien.eu |data = 2003 |język = pl |data dostępu = 2017-07-27}}</ref><ref>{{cytuj stronę |url = http://setidava.blog.onet.pl/2011/08/05/kolej-w-koninie-wagonownia/ |tytuł = Kolej w Koninie: Wagonownia |autor = setidava |opublikowany = setidava.blog.onet.pl |data = 2011-08-05 |język = pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20141129042307/http://setidava.blog.onet.pl/2011/08/05/kolej-w-koninie-wagonownia/ |zarchiwizowano = 2014-11-29 |data dostępu = 2013-03-14}}</ref>.

=== Wieże ciśnień ===
[[Plik:Konin (stacja kolejowa)-wieża ciśnień.jpg|mały|upright|Nieczynna [[wieża ciśnień]] przy dworcu PKP w Koninie z 1924 roku zaadaptowana na [[galeria sztuki|galerię sztuki]]]]
Na stacji w Koninie znajdują się dwie [[wieża ciśnień|wieże ciśnień]]. Pierwsza, z lat 20. XX wieku, znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie budynku dworca. Jest to ośmiokątna wieża o konstrukcji [[żelbet]]onowej. Wysokość wraz z iglicą wynosi 30,17 m, a szerokość u podstawy – 9,44 m. Wieża w dwóch koncentrycznych zbiornikach mieściła 200 m³ wody<ref>{{cytuj stronę |url = http://wiezecisnien.eu/wielkopolskie/konin_pkp1/ |tytuł = Konin |autor = Małgorzata Łoś |opublikowany = wiezecisnien.eu |język = pl |data dostępu = 2017-07-27}}</ref>. Od lat 70. nieużywana, w latach 1977–1994 mieściła ''Biuro Wystaw Artystycznych'', przemianowane później na [[galeria sztuki|galerię sztuki współczesnej]] ''Wieża Ciśnień''<ref>{{cytuj stronę |url = http://info.galerie.art.pl/galerie/wieza_konin.html |tytuł = Galeria Sztuki Współczesnej „Wieża Ciśnień” |opublikowany = galerie.art.pl |język = pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20110116194053/http://info.galerie.art.pl/galerie/wieza_konin.html |zarchiwizowano = 2011-01-16 |data dostępu = 2013-03-14}}</ref>.

Druga wieża została wybudowana przez Niemców w latach 1941–1942 około 1500 metrów na zachód od obecnego budynku dworca, w pobliżu nieistniejącej parowozowni. Jest to żelbetonowa konstrukcja oparta na rzucie [[dwunastokąt foremny|dwunastokąta foremnego]]. Wysokość wynosi 35 metrów, natomiast szerokość jest równa 15,7 m. Pojedynczy zbiornik wodny o pojemności 500 m³, zajmujący dwa z sześciu pięter wieży, znajduje się 25 metrów nad poziomem gruntu. Wieża stale używana była do czasu wycofania parowozów z konińskiej stacji, czyli do 1978 roku. Do 1996 roku używana sporadycznie do uzupełniania wody w parowozach ciągnących okolicznościowe pociągi. Wieża, choć w stanie ogólnym dobrym, niszczeje. Ze względu na znaczną wysokość, wykorzystywana jest jako [[stacja bazowa]] telefonii komórkowej czy Internetu przesyłanego drogą radiową{{r|wieże}}.

== Ruch pociągów ==
=== Pociągi regionalne ===
Stacja Konin jest jedną ze stacji początkowych i końcowych na [[linia kolejowa nr 3|linii kolejowej nr 3]] (tabela nr 300) dla pociągów regionalnych. Od 2013 zatrzymują się na niej wszystkie [[pociąg osobowy|pociągi osobowe]] [[Koleje Wielkopolskie|Kolei Wielkopolskich]] relacji [[Poznań Główny]] – Konin – [[Kłodawa (stacja kolejowa)|Kłodawa]] – [[Kutno (stacja kolejowa)|Kutno]]<ref name="rozkład">{{Rozkład jazdy pociągów|5100026|Konin}}</ref>. Od czerwca 2017 roku do 15 lipca 2018 roku, w związku z modernizacją linii kolejowej nr 3, ruch pociągów spółki [[Koleje Wielkopolskie]] na odcinku [[Września (stacja kolejowa)|Września]] – Konin został całkowicie zastąpiony zastępczą komunikacją autobusową. Wybrane autobusy kursowały także do stacji Poznań Główny.
Na odcinku Konin – [[Kutno (stacja kolejowa)|Kutno]] pociągi osobowe kursowały normalnie do dnia 15 lipca 2018 roku. Od tego dnia pociągi zastąpiła zastępcza komunikacja autobusowa, aż do czerwca 2019 roku.

=== Pociągi dalekobieżne ===
Z konińskiego dworca do czerwca 2017 roku odjeżdżały dalekobieżne pociągi spółki [[PKP Intercity]]: [[Twoje Linie Kolejowe|TLK]], [[InterCity|IC]] do wielu większych miast w Polsce oraz poza granice kraju – pociągi [[EuroCity]]{{r|rozkład}}. W związku z całkowitym zamknięciem dla ruchu odcinka Września – Konin, pozostawiono 1 parę pociągów [[Twoje Linie Kolejowe|TLK ''Bzura'']] kursującą do stacji [[Warszawa Wschodnia]], pozostałe skierowano objazdami przez [[Babiak (stacja kolejowa)|Babiak]], [[Piotrków Kujawski (stacja kolejowa)|Piotrków Kujawski]] i [[Inowrocław Rąbinek]] na [[Linia kolejowa nr 131|Magistralę Węglową]]<ref>{{Cytuj |url = http://www.rynek-kolejowy.pl/wiadomosci/2-lata-kolejowych-objazdow-miedzy-warszawa-a-poznaniem-77680.html |tytuł = 2 lata kolejowych objazdów między Warszawą a Poznaniem – Wszystko na temat branży kolejowej: PKP, Intercity, przewozy regionalne, koleje mazowieckie, rozkłady jazdy PKP, Kolej |opublikowany = www.rynek-kolejowy.pl |data dostępu = 2017-11-18}}</ref>. Zmniejszona także została liczba pociągów, wyznaczono także dodatkowe postoje w [[Gniezno (stacja kolejowa)|Gniezno]] dla pociągów EuroCity oraz Inowrocław Rąbinek, Piotrków Kujawski, Babiak, dla TLK i wybranych składów IC<ref>{{Cytuj |url = http://www.rynek-kolejowy.pl/wiadomosci/objazd-linii-e20--bedzie-dluzszy-czas-przejazdu-i-mniej-pociagow-81408.html |tytuł = Objazd linii E20 – będzie dłuższy czas przejazdu i mniej pociągów – Wszystko na temat branży kolejowej: PKP, Intercity, przewozy regionalne, koleje mazowieckie, rozkłady jazdy... |opublikowany = www.rynek-kolejowy.pl |data dostępu = 2017-11-18}}</ref>. Dla pociągów TLK i IC, dotychczas kursujących między Kutnem a Koninem zostały uruchomione 4 pary połączeń zastępczej komunikacji autobusowej. Komunikacja zastępcza obowiązywała do 15 lipca 2018 roku także na odcinku Konin – [[Słupca (przystanek kolejowy)|Słupca]] dla pociągu TLK Bzura.

== Komunikacja z dworcem ==
[[Plik:Przystanki MZK Konin.JPG|mały|Przystanki [[Miejski Zakład Komunikacji w Koninie|MZK Konin]] w pobliżu dworca PKP]]
Około 50 metrów na zachód od budynku dworca znajduje się autobusowe centrum przesiadkowe obsługiwane przez [[Miejski Zakład Komunikacji w Koninie|MZK Konin]] (Dworzec PKP)<ref>{{cytuj stronę |url = http://cms.mobiinfo.pl/m/m7xp.php?IDKlienta=KONIN_MZK |tytuł = Rozkład Konin MZK |opublikowany = mobiinfo.pl |język = pl |data dostępu = 2013-03-11}}</ref> i [[PKS Konin]] (Konin, Dworzec Kolejowy). Z przystanków PKS korzystają przede wszystkim przewoźnicy międzymiastowi<ref>{{cytuj stronę |url = http://web.pkskonin.pl/tabliczki_przystankowe.php |tytuł = Rozkład jazdy autobusów |opublikowany = pkskonin.pl |język = pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20171113060254/http://web.pkskonin.pl/tabliczki_przystankowe.php |zarchiwizowano = 2017-11-13 |data dostępu = 2017-11-12}}</ref>, natomiast przystanki MZK Konin użytkowane są głównie przez przewoźników lokalnych oraz prywatnych, obsługujący wybrane połączenia międzymiastowe<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.andrewbus.pl/rozklad-jazdy.html |tytuł = Rozkład jazdy busów |opublikowany = www.andrewbus.pl |język = pl |data dostępu = 2017-11-12}}</ref><ref>{{cytuj stronę |url = http://przewozy.trako.com.pl/index.php/rozklad-jazdy/19-wroclaw-leba |tytuł = Rozkład jazdy linii ekspresowej |opublikowany = www.przewozy.trako.com.pl |język = pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20171114162820/http://przewozy.trako.com.pl/index.php/rozklad-jazdy/19-wroclaw-leba |zarchiwizowano = 2017-11-14 |data dostępu = 2017-11-12}}</ref>. 100 metrów na wschód od dworca znajduje się terminal, z którego krajowi i międzynarodowi przewoźnicy obsługują [[autobus|autokarowe]] połączenia międzynarodowe do [[Europa Zachodnia|Europy Zachodniej]]<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.sindbad.pl/lista-przystankow/region/wielkopolskie#map-canvas |tytuł = Rozkład jazdy autobusów międzynarodowych |opublikowany = www.sindbad.pl |język = pl |data dostępu = 2017-11-12}}</ref>.

== Przypisy ==
<references>
<ref name="pkp">[http://www.pkp.pl/documents/udost-stac/Wykaz-stacji-pasazerskich.pdf ''Wykaz stacji pasażerskich wraz z ich kategoryzacją oraz określeniem dostępności do obiektu''], l.p. 183.</ref>
</references>

== Linki zewnętrzne ==
* [https://lajt.lm.pl/aktualnosci/informacja/97570/kto_zburzyl_dworzec/3 Kto zburzył dworzec?]

{{stacja kolejowa/sąsiednie
|stacja        = Konin
|linia         = {{LK-linia|3}} [[Warszawa Zachodnia]] – [[Kunowice (przystanek kolejowy)|Kunowice]]
|kilometr      = 204,496
|poprzedni_typ = eKBHFl
|następny_typ  = KHSTr
|poprzedni     = [[Patrzyków (stacja kolejowa)|Patrzyków]]
|poprzedni_km  = 9,369
|następny      = [[Konin Zachód]]
|następny_km   = 2,061
|inne          =
{{stacja kolejowa/sąsiednie wiersz
|stacja        = Konin
|linia         = {{LK-linia|388}} Konin – [[Pątnów (przystanek kolejowy)|Pątnów]]
|kilometr      = 0,000
|następny      = [[Konin Niesłusz]]
|następny_km   = 0,978
|następny_typ  = eKHSTr
}}
}}

{{Transport kolejowy w Koninie}}

[[Kategoria:Stacje i przystanki kolejowe w Koninie| ]]
[[Kategoria:Stacje i przystanki kolejowe w Polsce oddane do użytku w 1921]]