Muchówki krótkoczułkie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Poprawiam Szablon:Przypisy i dodaję nagłówek |
dodanie linku do Zobacz też. Tytuł tego artykułu jest niespójny z tytułem artykułu Długorogie. Nie ma też pewności, czy przypadkiem przed niektórymi nazwami trzeba dodawać "muchówki". Ja niestety nie mam części literatury, żeby się temu przyjrzeć. |
||
| (Nie pokazano 5 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 4: | Linia 4: | ||
|TSN = 130052 |
|TSN = 130052 |
||
|zoolog = [[Ignaz Rudolf Schiner|Schiner]], 1862 |
|zoolog = [[Ignaz Rudolf Schiner|Schiner]], 1862 |
||
|okres istnienia = |
|okres istnienia = |
||
|grafika = Fly March 2010-1.jpg |
|grafika = Fly March 2010-1.jpg |
||
|opis grafiki = ''Neria'' sp. |
|opis grafiki = ''Neria'' sp. |
||
| Linia 14: | Linia 14: | ||
|rząd = [[muchówki]] |
|rząd = [[muchówki]] |
||
|podrząd = muchówki krótkoczułkie |
|podrząd = muchówki krótkoczułkie |
||
|synonimy = |
|synonimy = |
||
|wikispecies = Brachycera |
|wikispecies = Brachycera |
||
|commons = Category:Brachycera |
|commons = Category:Brachycera |
||
}} |
}} |
||
'''Muchówki krótkoczułkie'''{{r|Zahradnik|Blaszak|Razowski}} |
'''Muchówki krótkoczułkie'''{{r|Zahradnik|Blaszak|Razowski}} (''Brachycera'') – podrząd [[muchówki|muchówek]] odznaczających się m.in. zwykle trójczłonowymi czułkami i najwyżej dwuczłonowymi [[głaszczki szczękowe|głaszczkami szczękowymi]]. Znane są też jako '''krótkoczułkie'''{{r|Razowski|PWN2008}}, '''krótkoczułkowe'''{{r|Jura}}, '''krótkorogie'''{{r|Blaszak}}, '''krótkowąse'''{{r|Blaszak}}, '''krótkoczułkowce'''{{r|Grabda85_2_2}}{{#tag:ref|Krótkoczułkowce - ''Brachycera'' (''Orthorapha'') bez omówionych jako odrębny podrząd łękorysych - ''Cyclorhapha''{{r|Grabda85_2_2}}.|name="uwaga1"|group="uwaga"}}, '''muchówki krótkowąse''' (''Diptera brachycera'') i '''muchówki wyższe'''{{r|Pla72}}. Grupa ta powstała w [[trias]]ie. Obejmuje około 80 tysięcy opisanych gatunków. Stanowi [[takson monofiletyczny]]. |
||
== Opis == |
== Opis == |
||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
<small>Kladogram Brachycera na podstawie kladogramu w pracy Yeates et al. z 2007</small> |
<small>Kladogram Brachycera na podstawie kladogramu w pracy Yeates et al. z 2007</small> |
||
{{Klad |
{{Klad |
||
| |
| 1 = |
||
| 1 = |
| 1.label1 = |
||
| ⚫ | |||
| label1 = |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| 1.2.1 = <small>[[Xylophagomorpha]]</small> |
|||
| label2 = |
|||
| 1.2.2 = <small>[[Tabanomorpha]]</small> |
|||
| 2 = {{Klad |
|||
| 2 = <small>[[Muscomorpha]]</small> |
|||
| 2.1 = <small>[[Nemestrinoidea]]</small> |
|||
| 2.2 = |
|||
}} |
|||
| 2.2.1 = <small>[[Asiloidea]]</small> |
|||
}} |
|||
| |
| 2.2.2 = <small>[[Eremoneura]]</small> |
||
| 2.2.2.1 = <small>[[Empidoidea]]</small> |
|||
| ⚫ | |||
| 2.2.2.2 = <small>[[muchówki łękoryse|łękoryse]]</small> |
|||
| ⚫ | |||
| label2 = |
|||
| ⚫ | |||
| 2 = {{Klad |
|||
| 2.2.2.2.2.2.1 = <small>[[Syrphoidea]]</small> |
|||
| 2.2.2.2.2.2.2 = <small>[[Schizophora]]</small> |
|||
| 2.2.2.2.2.2.2.1 = <small>[[Calyptrata]]</small> |
|||
| 2 = {{Klad |
|||
| 2.2.2.2.2.2.2.2 = <small>[[Acalyptrata]]</small> |
|||
| label2 = <small>[[muchówki łękoryse|łękoryse]]</small> |
|||
| 2 = {{Klad |
|||
| ⚫ | |||
| 2 = {{Klad |
|||
| ⚫ | |||
| 2 = {{Klad |
|||
| 1 = <small>[[Syrphoidea]]</small> |
|||
| label2 = <small>[[Schizophora]]</small> |
|||
| 2 = {{Klad |
|||
| 1 = <small>[[Calyptrata]]</small> |
|||
| 2 = <small>[[Acalyptrata]]</small> |
|||
}} |
|||
}} |
|||
}} |
|||
}} |
|||
}} |
|||
}} |
|||
}} |
|||
}} |
}} |
||
</div> |
</div> |
||
| Linia 70: | Linia 52: | ||
Muchówki krótkoczułkie stanowią niewątpliwie [[takson monofiletyczny]], odznaczający się dużą liczbą nie podlegających dyskusji synapomorfii. Najstarsze znane szczątki kopalne należące do tego podrzędu pochodzą z [[jura wczesna|wczesnej jury]]. Szacuje się, że krótkoczułkie pojawiły się w [[trias]]ie, między 245 a 208 mln lat temu. Według wyników badań molekularnych stanowią [[grupa siostrzana|grupę siostrzaną]] dla [[Tipulomorpha]]{{r|Yeatesetal}}. |
Muchówki krótkoczułkie stanowią niewątpliwie [[takson monofiletyczny]], odznaczający się dużą liczbą nie podlegających dyskusji synapomorfii. Najstarsze znane szczątki kopalne należące do tego podrzędu pochodzą z [[jura wczesna|wczesnej jury]]. Szacuje się, że krótkoczułkie pojawiły się w [[trias]]ie, między 245 a 208 mln lat temu. Według wyników badań molekularnych stanowią [[grupa siostrzana|grupę siostrzaną]] dla [[Tipulomorpha]]{{r|Yeatesetal}}. |
||
Do podrzędu krótkoczułkich zalicza się około 80 tysięcy dotychczas opisanych gatunków, z których większość, bo 65 tysięcy z ponad 80 rodzin, należy do [[muchówki łękoryse|muchówek łękorysych]]{{r|Blaszak}}. |
Do podrzędu krótkoczułkich zalicza się około 80 tysięcy dotychczas opisanych gatunków, z których większość, bo 65 tysięcy z ponad 80 rodzin, należy do [[muchówki łękoryse|muchówek łękorysych]]{{r|Blaszak}}. |
||
Według Yetesa i innych podrząd ten dzieli się na cztery infrarzędy: [[Stratiomyomorpha]], [[Xylophagomorpha]], [[Tabanomorpha]] i [[Muscomorpha]]{{r|Yeatesetal}}. |
Według Yetesa i innych podrząd ten dzieli się na cztery infrarzędy: [[Stratiomyomorpha]], [[Xylophagomorpha]], [[Tabanomorpha]] i [[Muscomorpha]]{{r|Yeatesetal}}. |
||
Z kolei Sadziewski i Giłka proponują inny podział, na siedem infrarzędów: [[Stratiomyomorpha]], [[Xylophagomorpha]], [[Tabanomorpha]], [[Asilomorpha]], [[Epidiformia]] i muchówki łękoryse (Cyclorrhapa){{r|Blaszak}}. |
Z kolei Sadziewski i Giłka proponują inny podział, na siedem infrarzędów: [[Stratiomyomorpha]], [[Xylophagomorpha]], [[Tabanomorpha]], [[Asilomorpha]], [[Epidiformia]] i muchówki łękoryse (Cyclorrhapa){{r|Blaszak}}. |
||
| Linia 80: | Linia 62: | ||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
||
* [[krótkoczułkie]] |
* [[krótkoczułkie]] |
||
* [[Długorogie]] |
|||
== Uwagi == |
|||
{{Uwagi}} |
|||
== Przypisy == |
== Przypisy == |
||
{{Przypisy| |
{{Przypisy| |
||
<ref name="Yeatesetal">{{Cytuj pismo | |
<ref name="Yeatesetal">{{Cytuj pismo |autor = David K. Yeates, Brian M. Wiegmann, Greg W. Courtney, Rudolf Meier, Christine Lambkin, Thomas Pape |tytuł = Phylogeny and systematics of Diptera: Two decades of progress and prospects |url = http://www.mapress.com/zootaxa/2007f/zt01668p590.pdf|czasopismo = Zootaxa |wydawca = Magnolia Press |wolumin = 1668 |strony = 565–590 |issn = 1175-5326 |data = 2007}}</ref> |
||
<ref name=Zahradnik>{{Cytuj książkę | autor = |
<ref name=Zahradnik>{{Cytuj książkę |autor= Jiří Zahradník |autor link = Jiří Zahradník |tytuł = Przewodnik: Owady |inni = Małgorzata i Henryk Grabarczykowie (tłum.) |rok = 2000 |miejsce = Warszawa |wydawca = Multico}}</ref> |
||
<ref name=Blaszak>{{cytuj książkę | |
<ref name=Blaszak>{{cytuj książkę |tytuł = Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne |inni = Czesław Błaszak (red.) |autor r = Ryszard Sadziewski, Wojciech Giłka |rozdział = Rząd: muchówki – Diptera |wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN |rok = 2012 |strony = 412}}</ref> |
||
<ref name="FaunaT2">{{Cytuj książkę | inni= Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.) | |
<ref name="FaunaT2">{{Cytuj książkę |tytuł = Fauna Polski - charakterystyka i wykaz gatunków |inni= Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.) |tom = II |data = 2007 |wydawca = Muzeum i Instytut Zoologii PAN |miejsce = Warszawa |isbn = 978-83-881470-7-4 |strony =}}</ref> |
||
<ref name="Jura">{{Cytuj książkę | |
<ref name="Jura">{{Cytuj książkę |nazwisko= Jura |imię=Czesław |tytuł= Bezkręgowce. Podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy |data=2007 |wydawca=[[Wydawnictwo Naukowe PWN]]| miejsce=Warszawa |isbn=978-83-01-14595-8 |strony = 599}}</ref> |
||
<ref name="PWN2008">{{Cytuj książkę | |
<ref name="PWN2008">{{Cytuj książkę |tytuł= Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0| data=2008 |wydawca= pwn.pl Sp. z o.o. |isbn=978-83-61492-24-5}}</ref> |
||
<ref name="Razowski">{{Cytuj książkę | |
<ref name="Razowski">{{Cytuj książkę |nazwisko= Razowski |imię=Józef |tytuł= Słownik entomologiczny |data=1987 |wydawca=[[Państwowe Wydawnictwo Naukowe]] |miejsce=Warszawa |isbn=83-01-07907-X}}</ref> |
||
<ref name="Woodley">{{Cytuj książkę | |
<ref name="Woodley">{{Cytuj książkę |tytuł = Manual of Nearctic Diptera, Volume 3 |inni = J.F. McAlpine (red.) |autor r = N. E. Woodley |rozdział = hylogeny and classification of the „Orthorrhaphous” Brachycera, chapter 115 |wydawca = Agriculture Canada |data = 989 |seria = Monograph |strony = 1371–1395}}</ref> |
||
<ref name="biolib">{{Cytuj stronę | |
<ref name="biolib">{{Cytuj stronę |url = http://www.biolib.cz/en/taxon/id16871/ |tytuł = Brachycera Schiner, 1862 |praca = BioLib.cz |data dostępu = 2015-02-05}}</ref> |
||
<ref name="Pla72">{{Cytuj książkę |imię=Nikołaj |nazwisko=Nikołajewicz Pławilszczikow |tytuł=Klucz do oznaczania owadów |wydawca=Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne (PWRiL) |miejsce=Warszawa |rok=1972 |wydanie=2 poprawione i uzupelnione |inni=prof.dr Henryk Sandner (red.), dr Andrzej Batko (tłum.), dr Andrzej Batko, prof. dr Sędzimir Maciej Klimaszewski, dr Jan Koteja, dr Henryk Szelęgiewicz (uzup. tekst) |cytat=595.7(026) }}</ref> |
|||
<ref name="Grabda85_2_2">{{Cytuj |autor=Eugeniusz Grabda, [[Hieronim Dastych]], Jadwiga Kaczmarek, Stanisław L. Kazubski, Jan Koteja, Izabella Mikulska, Stanisław Smreczyński, Witold Stefański, Kazimierz Sembrat, Jarosław Urbański, Józef Wilkjalis |tytuł =Zoologia. Bezkręgowce |inni=Eugeniusz Grabda (red.) |wolumin=2, część 2 |wydanie=2 zmienione |miejsce=Warszawa |wydawca=Państwowe Wydawnictwo Naukowe |data=1985 |s=533 |isbn=8301051787 |autor r=Jan Koteja |rozdział=22.5.5 Gromada: Insecta syn. Hexapoda - owady }}</ref> |
|||
}} |
}} |
||
{{Kontrola autorytatywna}} |
|||
[[Kategoria:Muchówki]] |
[[Kategoria:Muchówki]] |
||
Aktualna wersja na dzień 13:55, 20 lis 2022
| Brachycera[1] | |
| Schiner, 1862 | |
 Neria sp. | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| (bez rangi) | Holometabola |
| Rząd | |
| Podrząd |
muchówki krótkoczułkie |
Muchówki krótkoczułkie[2][3][4] (Brachycera) – podrząd muchówek odznaczających się m.in. zwykle trójczłonowymi czułkami i najwyżej dwuczłonowymi głaszczkami szczękowymi. Znane są też jako krótkoczułkie[4][5], krótkoczułkowe[6], krótkorogie[3], krótkowąse[3], krótkoczułkowce[7][a], muchówki krótkowąse (Diptera brachycera) i muchówki wyższe[8]. Grupa ta powstała w triasie. Obejmuje około 80 tysięcy opisanych gatunków. Stanowi takson monofiletyczny.
Opis
[edytuj | edytuj kod]Muchówki te charakteryzują się zwykle trójczłonowymi czułkami, których trzeci człon jest zakończony wicią o zróżnicowanej grubości[9]. Wić (flagellum) złożona jest najczęściej z jednego członu, ale np. u rodzaju Rachicerus z rodziny Xylophagidae złożona jest z 36 jednakowych członów (jako synapomorfię grupy podaje się redukcję członów wici do ośmiu[10]). Wić wyposażona jest w trójczłonową aristę lub złożony z od jednego do ośmiu członów stylik[3]. Głaszczki szczękowe są jedno- lub dwuczłonowe[9][3]. Przedplecze mają silnie zredukowane[9]. Larwy mają puszkę głowową zwykle wciąganą w głąb tułowia, hemicefaliczną (częściowo zredukowaną) lub acefaliczną (zredukowaną całkowicie). Ich odwłok jest ośmiosegmentowy, a żuwaczki poruszają się w pionowej płaszczyźnie[3]. Wśród synapomorfii grupy wymienia się także zbliżenie do siebie wierzchołków żyłek kubitalnych A1 i A2 tak, że formują prawie zamkniętą komórkę analną[10].
Systematyka i filogeneza
[edytuj | edytuj kod]Kladogram Brachycera na podstawie kladogramu w pracy Yeates et al. z 2007
|
Muchówki krótkoczułkie stanowią niewątpliwie takson monofiletyczny, odznaczający się dużą liczbą nie podlegających dyskusji synapomorfii. Najstarsze znane szczątki kopalne należące do tego podrzędu pochodzą z wczesnej jury. Szacuje się, że krótkoczułkie pojawiły się w triasie, między 245 a 208 mln lat temu. Według wyników badań molekularnych stanowią grupę siostrzaną dla Tipulomorpha[11].
Do podrzędu krótkoczułkich zalicza się około 80 tysięcy dotychczas opisanych gatunków, z których większość, bo 65 tysięcy z ponad 80 rodzin, należy do muchówek łękorysych[3].
Według Yetesa i innych podrząd ten dzieli się na cztery infrarzędy: Stratiomyomorpha, Xylophagomorpha, Tabanomorpha i Muscomorpha[11].
Z kolei Sadziewski i Giłka proponują inny podział, na siedem infrarzędów: Stratiomyomorpha, Xylophagomorpha, Tabanomorpha, Asilomorpha, Epidiformia i muchówki łękoryse (Cyclorrhapa)[3].
W bazie BioLib.cz natomiast użyto podziału na sześć infrarzędów: Asilomorpha, Muscomorpha, Stratiomyomorpha, Tabanomorpha, Vermileonomorpha i Xylophagomorpha[12].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Brachycera, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Jiří Zahradník: Przewodnik: Owady. Małgorzata i Henryk Grabarczykowie (tłum.). Warszawa: Multico, 2000.
- ↑ a b c d e f g h Ryszard Sadziewski, Wojciech Giłka: Rząd: muchówki – Diptera. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 412.
- ↑ a b Józef Razowski: Słownik entomologiczny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987. ISBN 83-01-07907-X.
- ↑ Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0. pwn.pl Sp. z o.o., 2008. ISBN 978-83-61492-24-5.
- ↑ Czesław Jura: Bezkręgowce. Podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 599. ISBN 978-83-01-14595-8.
- ↑ a b Jan Koteja, 22.5.5 Gromada: Insecta syn. Hexapoda - owady, [w:] Eugeniusz Grabda i inni, Zoologia. Bezkręgowce, Eugeniusz Grabda (red.), wyd. 2 zmienione, t. 2, część 2, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985, s. 533, ISBN 83-01-05178-7.
- ↑ Nikołaj Nikołajewicz Pławilszczikow: Klucz do oznaczania owadów. prof.dr Henryk Sandner (red.), dr Andrzej Batko (tłum.), dr Andrzej Batko, prof. dr Sędzimir Maciej Klimaszewski, dr Jan Koteja, dr Henryk Szelęgiewicz (uzup. tekst). Wyd. 2 poprawione i uzupelnione. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne (PWRiL), 1972. Cytat: 595.7(026).
- ↑ a b c Fauna Polski - charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. II. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2007. ISBN 978-83-881470-7-4.
- ↑ a b N. E. Woodley: hylogeny and classification of the „Orthorrhaphous” Brachycera, chapter 115. W: Manual of Nearctic Diptera, Volume 3. J.F. McAlpine (red.). Agriculture Canada, 989, s. 1371–1395, seria: Monograph.
- ↑ a b David K. Yeates, Brian M. Wiegmann, Greg W. Courtney, Rudolf Meier, Christine Lambkin, Thomas Pape. Phylogeny and systematics of Diptera: Two decades of progress and prospects. „Zootaxa”. 1668, s. 565–590, 2007. Magnolia Press. ISSN 1175-5326.
- ↑ Brachycera Schiner, 1862. [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2015-02-05].