Przejdź do zawartości

Józef Lach: Różnice pomiędzy wersjami

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycja
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Mathiasrex (dyskusja | edycje)
345 374 edycje
kat.
m MalarzBOT: regeneracja szablonu {{Biogram infobox}}
 
(Nie pokazano 34 wersji utworzonych przez 15 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
{{Biogram infobox
{{Biogram infobox
|imię i nazwisko = Józef Lach
|imię i nazwisko = Józef Lach
|grafika =
|tytuł =
|opis grafiki = Józef Lach w antykwariacie w Katowicach. Lata siedemdziesiąte XX wieku.
|imię i nazwisko org =
|alt grafiki =
|pseudonim =
⚫
|data urodzenia = 4 sierpnia 1919
|grafika = Jozef Lach.jpg
|miejsce urodzenia = [[Zgierz]]
|opis grafiki = Józef Lach w katowickim antykwariacie
⚫
|data śmierci = 5 września 1990
|podpis =
⚫
|miejsce śmierci = [[Katowice]]
⚫
|data urodzenia = 4 sierpnia 1919
|miejsce urodzenia = [[Zgierz]]
|miejsce spoczynku = [[Cmentarz przy ul. Gliwickiej w Katowicach]]
⚫
|zawód = księgarz
|imię przy narodzeniu =
|rodzice = [[Aleksander Lach]] i Helena Janisiewicz
⚫
|data śmierci = 5 września 1990
|dzieci = Urszula Lach
⚫
|miejsce śmierci = [[Katowice]]
|krewni i powinowaci = wnuczka Ewa Lach
|przyczyna śmierci =
⚫
|odznaczenia = {{order|KZ|S}}
|miejsce spoczynku =
|commons = Category:Józef Lach
⚫
|zawód = księgarz
}}
⚫
|odznaczenia = {{order|KZ|S}}
⚫
'''Józef Lach''' (ur. [[4 sierpnia]] [[1919]] w [[Zgierz]]u, zm. [[5 września]] [[1990]] w [[Katowice|Katowicach]]) – polski księgarz-antykwariusz, bibliofil<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Tadeusiewicz | imię = red. Hanna | tytuł = Słownik pracowników książki polskiej. Suplement 2 | data = 2000 | wydawca = Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, | miejsce = Warszawa | isbn = 8387629456 | strony = 94}}</ref>.
|commons = Category:{{PAGENAME}}
|wikiźródła =
|wikicytaty =
⚫
|www =}}'''Józef Lach''' (ur. [[4 sierpnia]] [[1919]] w [[Zgierz]]u, zm. [[5 września]] [[1990]] w [[Katowice|Katowicach]]) – polski księgarz-antykwariusz, bibliofil<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Tadeusiewicz | imię = red. Hanna | tytuł = Słownik pracowników książki polskiej. Suplement 2 | data = 2000 | wydawca = Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, | miejsce = Warszawa | isbn = 8387629456 | strony = 94}}</ref>.


== Życiorys ==
Syn [[Aleksander Lach|Aleksandra]] i Heleny z domu Janusiewicz. Uczył się w Państwowym Liceum Handlowym w Łodzi. Do zawodu księgarza przygotowywał się, pomagając ojcu w prowadzeniu jego firmy księgarskiej. W 1940-41 pracował w księgarni Waldemara Böse w Łodzi.
Syn [[Aleksander Lach|Aleksandra]] i Heleny z domu Janisiewicz. Uczył się w Państwowym Liceum Handlowym w Łodzi. Do zawodu księgarza przygotowywał się, pomagając ojcu w prowadzeniu jego firmy księgarskiej. W 1940-41 pracował w księgarni Waldemara Böse w Łodzi.


W 1942 został wywieziony na roboty do Niemiec, skierowany do fabryki maszyn drukarskich Hogenforst<ref>[https://www.flickr.com/photos/bogtrykkeren/sets/72157625609258864 Maszyny Hogenforst ]</ref> w Lipsku<ref>{{Cytuj pismo |autor= Józef Lach |tytuł= Jak Schmidt stał się znów Kowarzem (Odnalezienie zgubionego brata. Ze wspomnień z Lipska) |rok=1946 |czasopismo= Naprzód Dolnośląski |doi= |wydanie= |wolumin=153 (179) |miesiąc= 15-16 sierpnia |pmid= |strony=2}}</ref>, gdzie nawiązał kontakt z prof. Gerhardem Menzem, uznawanym za jeden z najwybitniejszych autorytetów niemieckiego księgarstwa<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko =Menz | imię = Gerhard | tytuł = Der deutsche Buchhandel | data = 1942 | wydawca = Justus Perthes | miejsce = Gotha | isbn = | strony = 187F}}</ref>, naukowym doradcą [[:de:Börsenverein des Deutschen Buchhandels |Związku Księgarstwa Niemieckiego]]. Pod kierunkiem Menza, jako samouk, przez trzy lata studiował księgarstwo, jego historię, ekonomikę i zasady handlu książkami<ref>{{Cytuj pismo |autor= Józef Lach |tytuł= Zawód biedny, ale piękny. |rok=1986 |czasopismo= Księgarz |doi= |wydanie= |wolumin=4 |miesiąc= |pmid= |strony=55-68}}</ref>.
W 1942 został wywieziony na roboty do Niemiec, skierowany do fabryki maszyn drukarskich Hogenforst<ref>[https://www.flickr.com/photos/bogtrykkeren/sets/72157625609258864 Maszyny Hogenforst ]</ref> w Lipsku<ref>{{Cytuj pismo |autor= Józef Lach |tytuł= Jak Schmidt stał się znów Kowarzem (Odnalezienie zgubionego brata. Ze wspomnień z Lipska) |rok=1946 |czasopismo= Naprzód Dolnośląski |doi= |wydanie= |wolumin=153 (179) |miesiąc= 15-16 sierpnia |pmid= |strony=2}}</ref>, gdzie nawiązał kontakt z prof. {{link-interwiki|Gerhard Menz|tekst=Gerhardem Menzem|Q=Q18747029}}, uznawanym za jeden z najwybitniejszych autorytetów niemieckiego księgarstwa<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko =Menz | imię = Gerhard | tytuł = Der deutsche Buchhandel | data = 1942 | wydawca = Justus Perthes | miejsce = Gotha | isbn = | strony = 187F}}</ref>, naukowym doradcą {{link-interwiki|Związek Księgarstwa Niemieckiego|tekst=Börsenverein des Deutschen Buchhandels|Q=Q1020035}}. Pod kierunkiem Menza, jako samouk, przez trzy lata studiował księgarstwo, jego historię, ekonomikę i zasady handlu książkami<ref>{{Cytuj pismo |autor= Józef Lach |tytuł= Zawód biedny, ale piękny. |rok=1986 |czasopismo= Księgarz |doi= |wydanie= |wolumin=4 |miesiąc= |pmid= |strony=55-68}}</ref>.


W końcu 1944 redagował i wydawał pisemko konspiracyjne, które rozprowadzał wśród tamtejszych Polaków. Współpracował z komunistami niemieckimi, był współzałożycielem Związku Robotników Polskich w Niemczech i twórcą Niezależnego Komitetu Powrotu Polaków do Ojczyzny. W roku 1945 był w Lipsku sekretarzem [[Rada Główna Opiekuńcza|Polskiego Komitetu Opiekuńczego]] i organizował repatriację Polaków do kraju<ref>{{Cytuj pismo |autor= [[Wilhelm Szewczyk]] |tytuł= Śmierć antykwariusza |czasopismo= Dziennik Zachodni |doi= |wydanie= |wolumin= |rok=1990 |miesiąc= 14-16 września |dzień = |pmid= |strony=4}}</ref>.
W końcu 1944 redagował i wydawał pisemko konspiracyjne, które rozprowadzał wśród tamtejszych Polaków. Współpracował z komunistami niemieckimi, był współzałożycielem Związku Robotników Polskich w Niemczech i twórcą Niezależnego Komitetu Powrotu Polaków do Ojczyzny. W roku 1945 był w Lipsku sekretarzem [[Rada Główna Opiekuńcza (1940–1945)|Polskiego Komitetu Opiekuńczego]] i organizował repatriację Polaków do kraju<ref>{{Cytuj pismo |autor= [[Wilhelm Szewczyk]] |tytuł= Śmierć antykwariusza |czasopismo= Dziennik Zachodni |doi= |wydanie= |wolumin= |rok=1990 |miesiąc= 14-16 września |pmid= |strony=4}}</ref>.


Po powrocie do Polski zdał maturę i z początkiem roku 1946 rozpoczął pracę w Łodzi, jako starszy instruktor księgarski w [[Spółdzielnia Wydawnicza „Książka”|wydawnictwie „Książka”]]. W lutym 1946 otworzył we Wrocławiu przy ulicy Kuźniczej 36/38<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Lach | imię = Józef | tytuł = Księgarnia-Antykwariat we Wrocławiu 1946-1951 | data = 1986 | wydawca = nakład własny autora | miejsce = Katowice | isbn = | strony =}}</ref> Księgarnię-Antykwariat<ref>{{Cytuj pismo | autor= Jerzy Mikke | tytuł= Humanistyka ofensywna | czasopismo= Odra | doi= | wydanie= | wolumin=10 | miesiąc= | dzień = | rok = 1975 | pmid= | strony=3 }}</ref>, specjalizujący się w sprzedaży wydawnictw naukowych. Nawiązał kontakty z [[PAU]], [[Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk|Poznańskim Towarzystwem Przyjaciół Nauk]], [[Towarzystwo Naukowe Warszawskie|Towarzystwem Warszawskim Naukowym]], sprzedając ich wydawnictwa we Wrocławiu. Z zagranicy sprowadzał książki i czasopisma dla profesorów i studentów [[Uniwersytet Wrocławski|Uniwersytetu Wrocławskiego]]<ref>{{Cytuj pismo |autor= Józef Lach |tytuł= Jednodniówka z okazji 75-lecia Księgarni-Antykwariatu Aleksandra Lacha, Józefa Lacha, Marii Lach |rok=3 sierpnia 1983 |czasopismo= |doi= |wydanie= |wolumin= |miesiąc= |pmid= |strony=}}</ref>. W księgarni spotykali się uczeni i artyści wrocławscy, odbywały się tam też m.in. zebrania Koła Dolnośląskiego [[Związek Księgarzy Polskich|Związku Księgarzy Polskich]], którego Lach był sekretarzem<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Kubikowski | imię = Zbigniew | tytuł = Wrocław literacki | data = 1962 | wydawca = Zakład Narodowy im. Ossolińskich | miejsce = Wrocław | isbn = | strony = 47,69}}</ref>. W 1950 roku otrzymał z Naczelnej Rady Zrzeszeń Kupieckich świadectwo stwierdzające pełne kwalifikacje w detalicznym i hurtowym handlu zagranicznym w branży księgarskiej.
Po powrocie do Polski zdał maturę i z początkiem roku 1946 rozpoczął pracę w Łodzi, jako starszy instruktor księgarski w [[Spółdzielnia Wydawnicza „Książka”|wydawnictwie „Książka”]]. W lutym 1946 otworzył we Wrocławiu przy ulicy Kuźniczej 36/38<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Lach | imię = Józef | tytuł = Księgarnia-Antykwariat we Wrocławiu 1946-1951 | data = 1986 | wydawca = nakład własny autora | miejsce = Katowice | isbn = | strony =}}</ref> Księgarnię-Antykwariat<ref>{{Cytuj pismo | autor= Jerzy Mikke | tytuł= Humanistyka ofensywna | czasopismo= Odra | doi= | wydanie= | wolumin=10 | miesiąc= | rok = 1975 | pmid= | strony=3}}</ref>, specjalizujący się w sprzedaży wydawnictw naukowych. Nawiązał kontakty z [[Polska Akademia Umiejętności|PAU]], [[Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk|Poznańskim Towarzystwem Przyjaciół Nauk]], [[Towarzystwo Naukowe Warszawskie|Towarzystwem Warszawskim Naukowym]], sprzedając ich wydawnictwa we Wrocławiu. Z zagranicy sprowadzał książki i czasopisma dla profesorów i studentów [[Uniwersytet Wrocławski|Uniwersytetu Wrocławskiego]]<ref>{{Cytuj |autor= Józef Lach |tytuł= Jednodniówka z okazji 75-lecia Księgarni-Antykwariatu Aleksandra Lacha, Józefa Lacha, Marii Lach |data=3 sierpnia 1983 }}</ref>. W księgarni spotykali się uczeni i artyści wrocławscy, odbywały się tam też m.in. zebrania Koła Dolnośląskiego [[Związek Księgarzy Polskich|Związku Księgarzy Polskich]], którego Lach był sekretarzem<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Kubikowski | imię = Zbigniew | tytuł = Wrocław literacki | data = 1962 | wydawca = Zakład Narodowy im. Ossolińskich | miejsce = Wrocław | isbn = | strony = 47,69}}</ref>. W 1950 roku otrzymał z Naczelnej Rady Zrzeszeń Kupieckich świadectwo stwierdzające pełne kwalifikacje w detalicznym i hurtowym handlu zagranicznym w branży księgarskiej.


[[Plik:Jozef Lach przed antykwariatem we Wroclawiu.jpg|thumb|left|Jozef Lach przed antykwariatem we Wroclawiu]]
4 czerwca 1948 ożenił się z poznaną w Lipsku, gdzie obydwoje byli skierowani na roboty, Wiktorią Kaizer, pochodzącą z Górnego Śląska córką Wojciecha Króla, przed drugą wojną sołtysa wsi [[Rudno (województwo śląskie)|Rudno]]<ref>Urszula Lach
4 czerwca 1948 ożenił się z poznaną w Lipsku, gdzie obydwoje byli skierowani na roboty, Wiktorią Kaizer, pochodzącą z Górnego Śląska córką Wojciecha Króla, przed drugą wojną sołtysa wsi [[Rudno (województwo śląskie)|Rudno]]<ref>Urszula Lach
Córka Jozefa Lacha i Wiktorii Kaizer. Wspomnienie. Oslo, marzec 2014</ref>. 1 marca 1951 urodziła się z tego związku córka.
Córka Jozefa Lacha i Wiktorii Kaizer. Wspomnienie. Oslo, marzec 2014</ref>. 1 marca 1951 urodziła się z tego związku córka.


W 1951 antykwariat został znacjonalizowany, Lach nie przyjął posady pomocnika księgarskiego i przez pewien czas prowadził kiosk [[Ruch (przedsiębiorstwo)|Ruchu]], w którym bez pozwolenia sprzedawał również książki. Po rozwiązaniu przez Ruch umowy przeprowadził się na Śląsk, pracując kolejno jako pracownik fizyczny w [[Huta Baildon|hucie Baildon]], potem w MHD, wreszcie jako zaopatrzeniowiec w Przedsiębiorstwie Budowy Kopalń w Łęczyckim Zagłębiu Rud Żelaza<ref>{{cytuj stronę |url=http://www.geoturysta.pl/2013/04/kopalnia-zelaza-w-eczycy.html |tytuł=Kopalnia żelaza w Łęczycy |data dostępu=2014-04-02}}</ref>. W [[Łęczyca|Łęczycy]] był współorganizatorem powstałego na fali [[Odwilż gomułkowska|odwilży]] Klubu Młodej Inteligencji<ref>{{Cytuj pismo |autor= Włodzimierz S. Marek |tytuł= O majteczki na pośladku łęczyckiej dziewki... |rok=1958 |czasopismo= Odgłosy |doi= |wydanie= |wolumin=8 |miesiąc= |dzień =27 IV 1958 |pmid= |strony=2 }}</ref>. Popadawszy w konflikt z dyrekcją przedsiębiorstwa z powodów politycznych<ref>{{Cytuj pismo |autor= W. Piotrowski. |tytuł=Z Plenum Komitetu Zakładowego P.Z.P.R |rok=1956 |czasopismo= Zagłębie Łęczyckie |doi= |wydanie= |wolumin= |miesiąc= 24 grudnia |pmid= |strony=2}}</ref>, wrócił na Śląsk, gdzie od 1957 przy ulicy Miarki 2 w Zabrzu założył antykwariat, w 1961 przeniósł swą firmę do Katowic do sutereny przy ulicy [[Ulica Gliwicka w Katowicach|Gliwickiej]] 3<ref>{{cytuj stronę |url= http://coronaradiata.blog.onet.pl/2011/09/05/antykwariusz-z-ulicy-gliwickiej/ |tytuł= Antykwariusz z ulicy Gliwickiej |data dostępu=2014-01-01}}</ref>, gdzie prowadził ją do swojej śmierci<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Waniek | imię = Henryk | tytuł = Katowice-blues czyli Kattowitzer-Polka | data = 2010 | wydawca = „Śląsk” Wydawnictwo Naukowe | miejsce = Katowice | isbn = 978-83-7164-613-3 | strony = 126-127}}</ref>.
W 1951 antykwariat został znacjonalizowany, Lach nie przyjął posady pomocnika księgarskiego i przez pewien czas prowadził kiosk [[Ruch (przedsiębiorstwo)|Ruchu]], w którym bez pozwolenia sprzedawał również książki. Po rozwiązaniu przez Ruch umowy przeprowadził się na Śląsk, pracując kolejno jako pracownik fizyczny w [[Huta Baildon|hucie Baildon]], potem w MHD, wreszcie jako zaopatrzeniowiec w Przedsiębiorstwie Budowy Kopalń w Łęczyckim Zagłębiu Rud Żelaza<ref>{{cytuj stronę |url=http://www.geoturysta.pl/2013/04/kopalnia-zelaza-w-eczycy.html |tytuł=Kopalnia żelaza w Łęczycy |data dostępu=2014-04-02}}</ref>. W [[Łęczyca|Łęczycy]] był współorganizatorem powstałego na fali [[Polski październik 1956|odwilży]] Klubu Młodej Inteligencji<ref>{{Cytuj pismo |autor= Włodzimierz S. Marek |tytuł= O majteczki na pośladku łęczyckiej dziewki... |rok=1958 |czasopismo= Odgłosy |doi= |wydanie= |wolumin=8 |miesiąc= |data=1958-04-27 |pmid= |strony=2}}</ref>. Popadłszy w konflikt z dyrekcją przedsiębiorstwa z powodów politycznych<ref>{{Cytuj pismo |autor= W. Piotrowski. |tytuł=Z Plenum Komitetu Zakładowego P.Z.P.R |rok=1956 |czasopismo= Zagłębie Łęczyckie |doi= |wydanie= |wolumin= |miesiąc= 24 grudnia |pmid= |strony=2}}</ref>, wrócił na Śląsk, gdzie od 1957 przy ulicy Miarki 2 w Zabrzu założył antykwariat, w 1961 przeniósł swą firmę do Katowic do sutereny przy ulicy [[Ulica Gliwicka w Katowicach|Gliwickiej]] 3<ref>{{cytuj stronę |url= http://coronaradiata.blog.onet.pl/2011/09/05/antykwariusz-z-ulicy-gliwickiej/ |tytuł= Antykwariusz z ulicy Gliwickiej |data dostępu= 2014-01-01 |archiwum= https://web.archive.org/web/20140102195603/http://coronaradiata.blog.onet.pl/2011/09/05/antykwariusz-z-ulicy-gliwickiej/ |zarchiwizowano= 2014-01-02 }}</ref>, gdzie prowadził ją do swojej śmierci<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Waniek | imię = Henryk | tytuł = Katowice-blues czyli Kattowitzer-Polka | data = 2010 | wydawca = „Śląsk” Wydawnictwo Naukowe | miejsce = Katowice | isbn = 978-83-7164-613-3 | strony = 126-127}}</ref>.


Oprócz miłośników książek miał też klientów z pobliskiej szkoły muzycznej przy ul. [[Ulica Dąbrówki w Katowicach|Dąbrówki]], dla których sprowadzał nuty, a także [[numizmatyka|numizmatyków]], [[Filumenistyka|filumenistów]], [[Filatelistyka|filatelistów]], zbieraczy [[ekslibris]]ów, medali, odznak, dzwonków, widokówek, a nawet antyków pośledniejszego gatunku<ref>{{Cytuj pismo |autor= Mikrowywiad |tytuł= W królestwie staroci |rok=1967 |czasopismo= Panorama (śląska) |doi= |wydanie= |wolumin=46 |miesiąc= |dzień = |pmid= |strony=3 }}</ref>. Jedną ze specjalizacji antykwariatu były silesiaki, zaopatrywała się w nie między innymi [[Biblioteka Śląska]]<ref>{{Cytuj książkę | autor = [[Jan Kantyka]] (red.) | tytuł= Biblioteka Śląska 1922-1972 | data=1973 | wydawca=Śląski Instytut Naukowy : „Śląsk” | miejsce= Katowice | strony = 193 | isbn= | język=}}</ref>. Od państwowych antykwariatów zakład Lacha odróżniał się profesjonalnym<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Mikulski | imię = Tadeusz | tytuł = Temat Wrocław: szkice śląskie | data = 1961 | wydawca = Zakład Narodowy im. Ossolińskich | miejsce = Wrocław | isbn = | strony = 273}}</ref>, kupieckim<ref>{{Cytuj pismo |autor= (czb) |tytuł= Spacerkiem po Katowicach |rok=1961 |czasopismo= Księgarz |doi= |wydanie= |wolumin=13/14 |miesiąc= |pmid= |strony=22}}</ref> podejściem do handlu. Podobnie, jak wcześniej we Wrocławiu<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Pawłowiczowa (red) | imię = Maria | tytuł = Książka na Śląsku w latach 1956-1989: zarys problematyki | data = 1999 | wydawca = „Śląsk” Wydawnictwo Naukowe | miejsce = Katowice | isbn = | strony = 306}}</ref>, również w Katowicach<ref>{{Cytuj pismo |autor= Maciej Szczawiński |tytuł= Holon |rok=1979 |czasopismo= [https://www.katowice.eu/uploads/Nasze%20Katowice/58_sierpien_2013.pdf Nasze Katowice (bezpłatny informator miejski)] |doi= |wydanie= |wolumin= 8 (58) |rok=2013 |miesiąc= Sierpień |dzień = |pmid= |ISSN = 1899-9530 |strony=8}}</ref>, antykwariat stał się miejscem spotkań miejscowych artystów i uczonych.
Oprócz miłośników książek miał też klientów z pobliskiej szkoły muzycznej przy ul. [[Ulica Dąbrówki w Katowicach|Dąbrówki]], dla których sprowadzał nuty, a także [[numizmatyka|numizmatyków]], [[Filumenistyka|filumenistów]], [[Filatelistyka|filatelistów]], zbieraczy [[ekslibris]]ów, medali, odznak, dzwonków, widokówek, a nawet antyków pośledniejszego gatunku<ref>{{Cytuj pismo |autor= Mikrowywiad |tytuł= W królestwie staroci |rok=1967 |czasopismo= Panorama (śląska) |doi= |wydanie= |wolumin=46 |miesiąc= |pmid= |strony=3}}</ref>. Jedną ze specjalizacji antykwariatu były silesiaki, zaopatrywała się w nie między innymi [[Biblioteka Śląska]]<ref>{{Cytuj książkę | autor = [[Jan Kantyka]] (red.) | tytuł= Biblioteka Śląska 1922-1972 | data=1973 | wydawca=Śląski Instytut Naukowy : „Śląsk” | miejsce= Katowice | strony = 193 | isbn= | język=}}</ref>. Od państwowych antykwariatów zakład Lacha odróżniał się profesjonalnym<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Mikulski | imię = Tadeusz | tytuł = Temat Wrocław: szkice śląskie | data = 1961 | wydawca = Zakład Narodowy im. Ossolińskich | miejsce = Wrocław | isbn = | strony = 273}}</ref>, kupieckim<ref>{{Cytuj pismo |autor= (czb) |tytuł= Spacerkiem po Katowicach |rok=1961 |czasopismo= Księgarz |doi= |wydanie= |wolumin=13/14 |miesiąc= |pmid= |strony=22}}</ref> podejściem do handlu. Podobnie, jak wcześniej we Wrocławiu<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Pawłowiczowa (red) | imię = Maria | tytuł = Książka na Śląsku w latach 1956-1989: zarys problematyki | data = 1999 | wydawca = „Śląsk” Wydawnictwo Naukowe | miejsce = Katowice | isbn = | strony = 306}}</ref>, również w Katowicach<ref>{{Cytuj pismo |autor= Maciej Szczawiński |tytuł= Holon |czasopismo= Nasze Katowice (bezpłatny informator miejski) |doi= |wolumin= 8 |numer=58 |rok=2013 |miesiąc= sierpień |pmid= |issn= 1899-9530 |strony=8}}</ref>, antykwariat stał się miejscem spotkań miejscowych artystów i uczonych.


[[Plik:Lach_nagrobek.jpg|thumb|right|Nagrobek Józefa Lacha, [[Cmentarz przy ul. Gliwickiej w Katowicach]], 2014.01.02]]
[[Plik:Lach nagrobek.jpg|thumb|Nagrobek Józefa Lacha, [[Cmentarz przy ul. Gliwickiej w Katowicach]], 2014.01.02|alt=|lewo]]
W 1979 wystąpił z propozycją zorganizowania wspólnoty, której członkowie w zamian za przekazanie zbędnych wydawnictw lub prace społeczne mogliby otrzymywać poszukiwane publikacje<ref>{{Cytuj pismo |autor= [[Zbigniew Mentzel]] |tytuł= Wspólnota |czasopismo= Polityka |doi= |wydanie= |wolumin= 43(1182) |rok=1979 |miesiąc= 27 września |dzień = |pmid= |strony=3}}</ref>. Otrzymawszy zezwolenie i lokalizację, ustawił w Katowicach przy ul. [[Ulica Jana III Sobieskiego w Katowicach|Sobieskiego]] 25 autobus będący Ruchomym Punktem Wymiany Książek, przeznaczył dlań pewną część książek z własnego zasobu, ale po niepowodzeniu inicjatywy (wyprzedziła realia o trzydzieści lat i jeden ustrój) zrezygnował z jej kontynuacji<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Lach | imię = Józef | tytuł = Ku nowym wspólnotom: (odpowiedź na listy i zapytania jak doszło do otworzenia Ruchomego Punktu Wymiany Książek) | data = 1979 | wydawca = nakład własny autora | miejsce = Katowice | isbn = | strony = 139}}</ref>.
W 1979 wystąpił z propozycją zorganizowania wspólnoty, której członkowie w zamian za przekazanie zbędnych wydawnictw lub prace społeczne mogliby otrzymywać poszukiwane publikacje<ref>{{Cytuj pismo |autor= [[Zbigniew Mentzel]] |tytuł= Wspólnota |czasopismo= Polityka |doi= |wydanie= |wolumin= 43(1182) |rok=1979 |miesiąc= 27 września |pmid= |strony=3}}</ref>. Otrzymawszy zezwolenie i lokalizację, ustawił w Katowicach przy ul. [[Ulica Jana III Sobieskiego w Katowicach|Sobieskiego]] 25 autobus będący Ruchomym Punktem Wymiany Książek, przeznaczył dlań pewną część książek z własnego zasobu, ale po niepowodzeniu inicjatywy (wyprzedziła realia o trzydzieści lat i jeden ustrój) zrezygnował z jej kontynuacji<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Lach | imię = Józef | tytuł = Ku nowym wspólnotom: (odpowiedź na listy i zapytania jak doszło do otworzenia Ruchomego Punktu Wymiany Książek) | data = 1979 | wydawca = nakład własny autora | miejsce = Katowice | isbn = | strony = 139}}</ref>.


Córka Lacha, Urszula od 1981 roku pracuje w najstarszej i największej norweskiej bibliotece publicznej {{link-interwiki|Oslo Public Library|tekst=Deichmanske Bibliotek|Q=Q1183139}}, gdzie prowadzi dział polskiej książki<ref>{{Cytuj |autor = Jan Matuszyński |tytuł = Najsłynniejszy antykwariat w mieście. Bywali tu Szymborska, Różewicz, Szewczyk |data = 6 września 2019 |data dostępu = 2019-09-08 |opublikowany = katowice.wyborcza.pl |url = http://katowice.wyborcza.pl/katowice/7,35055,25160127,najslynniejszy-antykwariat-w-miescie-bywali-tu-szymborska.html}}</ref>. W kwietniu 2015 roku została nagrodzona nagrodą [[Wybitny Polak|Wybitnego Polaka]] w Norwegii w kategorii kultura<ref>{{cytuj stronę |url= http://dfb.deichman.no/aktuelt/utmerkelsen-arets-polakk-innen-kultur |tytuł= Utmerkelsen Årets Polakk innen kultur |data dostępu= 2015-06-02 |język= no |archiwum= https://web.archive.org/web/20160304234910/http://dfb.deichman.no/aktuelt/utmerkelsen-arets-polakk-innen-kultur |zarchiwizowano= 2016-03-04 }}</ref>, zainicjowaną przez Fundację Polskiego Godła Promocyjnego „[[Teraz Polska]]”<ref>{{cytuj stronę |url= http://www.terazpolska.pl/pl/a/Gala-Konkursu-Wybitny-Polak-w-Norwegii |tytuł=Gala Konkursu „Wybitny Polak” w Norwegii |data dostępu=2015-06-02}}</ref>.
Pochowany jest na [[Cmentarz przy ul. Gliwickiej w Katowicach|Cmentarzu przy ul. Gliwickiej w Katowicach]].


29 maja 2019 r. w [[Biblioteka Śląska|Bibliotece Śląskiej]] odbyła się sesja poświęcona pamięci Józefa Lacha, z okazji setnej rocznicy jego urodzin. Wydarzeniu towarzyszyła wystawa „Józef Lach – niezwykły katowicki antykwariusz” prezentowana w holu głównym Biblioteki. Można było na niej zobaczyć pamiątki przekazane Silesiance przez córkę antykwariusza oraz dokumentację wieloletniej współpracy Józefa Lacha z Biblioteką Śląską<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Józef Lach. Ostatni Mohikanin – w setną rocznicę urodzin |data = |data dostępu = 2019-06-12 |opublikowany = bs.katowice.pl |url = http://bs.katowice.pl/pl/wydarzenia/wiecej/1800}}</ref>.
Córka Lacha, Urszula od 1981 roku pracuje w najstarszej i największej norweskiej bibliotece publicznej [[:en:Oslo Public Library|Deichmanske Bibliotek]], gdzie prowadzi dział polskiej książki.


== Zobacz też ==
⚫
{{Przypisy|2}}
* {{YouTube|6GIVwLZPzsg|Józef Lach -- Ostatni Mohikanin}}
* {{YouTube|rcT298BvbC8|Józef Lach O człowieku który się książkom kłaniał}}


== Przypisy ==
{{DEFAULTSORT:Lach, Jóżef}}
⚫
{{Przypisy}}
⚫
[[Kategoria:Deportowani na roboty przymusowe przez nazistowskie Niemcy w Polsce 1939-1945]]

{{Kontrola autorytatywna}}

{{SORTUJ:Lach, Józef}}
⚫
[[Kategoria:Deportowani na roboty przymusowe przez nazistowskie Niemcy w Polsce 1939–1945]]
[[Kategoria:Polscy księgarze]]
[[Kategoria:Polscy księgarze]]
[[Kategoria:Ludzie związani z Katowicami]]
[[Kategoria:Ludzie związani z Katowicami]]
[[Kategoria:Ludzie związani z Wrocławiem]]
[[Kategoria:Wrocławscy księgarze]]
[[Kategoria:Ludzie urodzeni w Zgierzu]]
[[Kategoria:Urodzeni w 1919]]
[[Kategoria:Urodzeni w 1919]]
[[Kategoria:Zmarli w 1990]]
[[Kategoria:Zmarli w 1990]]

Aktualna wersja na dzień 20:37, 10 lis 2023

Józef Lach
Data i miejsce urodzenia

4 sierpnia 1919
Zgierz

Data i miejsce śmierci

5 września 1990
Katowice

Miejsce spoczynku

Cmentarz przy ul. Gliwickiej w Katowicach

Zawód, zajęcie

księgarz

Rodzice

Aleksander Lach i Helena Janisiewicz

Dzieci

Urszula Lach

Krewni i powinowaci

wnuczka Ewa Lach

Odznaczenia
Srebrny Krzyż Zasługi
Multimedia w Wikimedia Commons

Józef Lach (ur. 4 sierpnia 1919 w Zgierzu, zm. 5 września 1990 w Katowicach) – polski księgarz-antykwariusz, bibliofil[1].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Syn Aleksandra i Heleny z domu Janisiewicz. Uczył się w Państwowym Liceum Handlowym w Łodzi. Do zawodu księgarza przygotowywał się, pomagając ojcu w prowadzeniu jego firmy księgarskiej. W 1940-41 pracował w księgarni Waldemara Böse w Łodzi.

W 1942 został wywieziony na roboty do Niemiec, skierowany do fabryki maszyn drukarskich Hogenforst[2] w Lipsku[3], gdzie nawiązał kontakt z prof. Gerhardem Menzem(inne języki), uznawanym za jeden z najwybitniejszych autorytetów niemieckiego księgarstwa[4], naukowym doradcą Börsenverein des Deutschen Buchhandels(inne języki). Pod kierunkiem Menza, jako samouk, przez trzy lata studiował księgarstwo, jego historię, ekonomikę i zasady handlu książkami[5].

W końcu 1944 redagował i wydawał pisemko konspiracyjne, które rozprowadzał wśród tamtejszych Polaków. Współpracował z komunistami niemieckimi, był współzałożycielem Związku Robotników Polskich w Niemczech i twórcą Niezależnego Komitetu Powrotu Polaków do Ojczyzny. W roku 1945 był w Lipsku sekretarzem Polskiego Komitetu Opiekuńczego i organizował repatriację Polaków do kraju[6].

Po powrocie do Polski zdał maturę i z początkiem roku 1946 rozpoczął pracę w Łodzi, jako starszy instruktor księgarski w wydawnictwie „Książka”. W lutym 1946 otworzył we Wrocławiu przy ulicy Kuźniczej 36/38[7] Księgarnię-Antykwariat[8], specjalizujący się w sprzedaży wydawnictw naukowych. Nawiązał kontakty z PAU, Poznańskim Towarzystwem Przyjaciół Nauk, Towarzystwem Warszawskim Naukowym, sprzedając ich wydawnictwa we Wrocławiu. Z zagranicy sprowadzał książki i czasopisma dla profesorów i studentów Uniwersytetu Wrocławskiego[9]. W księgarni spotykali się uczeni i artyści wrocławscy, odbywały się tam też m.in. zebrania Koła Dolnośląskiego Związku Księgarzy Polskich, którego Lach był sekretarzem[10]. W 1950 roku otrzymał z Naczelnej Rady Zrzeszeń Kupieckich świadectwo stwierdzające pełne kwalifikacje w detalicznym i hurtowym handlu zagranicznym w branży księgarskiej.

4 czerwca 1948 ożenił się z poznaną w Lipsku, gdzie obydwoje byli skierowani na roboty, Wiktorią Kaizer, pochodzącą z Górnego Śląska córką Wojciecha Króla, przed drugą wojną sołtysa wsi Rudno[11]. 1 marca 1951 urodziła się z tego związku córka.

W 1951 antykwariat został znacjonalizowany, Lach nie przyjął posady pomocnika księgarskiego i przez pewien czas prowadził kiosk Ruchu, w którym bez pozwolenia sprzedawał również książki. Po rozwiązaniu przez Ruch umowy przeprowadził się na Śląsk, pracując kolejno jako pracownik fizyczny w hucie Baildon, potem w MHD, wreszcie jako zaopatrzeniowiec w Przedsiębiorstwie Budowy Kopalń w Łęczyckim Zagłębiu Rud Żelaza[12]. W Łęczycy był współorganizatorem powstałego na fali odwilży Klubu Młodej Inteligencji[13]. Popadłszy w konflikt z dyrekcją przedsiębiorstwa z powodów politycznych[14], wrócił na Śląsk, gdzie od 1957 przy ulicy Miarki 2 w Zabrzu założył antykwariat, w 1961 przeniósł swą firmę do Katowic do sutereny przy ulicy Gliwickiej 3[15], gdzie prowadził ją do swojej śmierci[16].

Oprócz miłośników książek miał też klientów z pobliskiej szkoły muzycznej przy ul. Dąbrówki, dla których sprowadzał nuty, a także numizmatyków, filumenistów, filatelistów, zbieraczy ekslibrisów, medali, odznak, dzwonków, widokówek, a nawet antyków pośledniejszego gatunku[17]. Jedną ze specjalizacji antykwariatu były silesiaki, zaopatrywała się w nie między innymi Biblioteka Śląska[18]. Od państwowych antykwariatów zakład Lacha odróżniał się profesjonalnym[19], kupieckim[20] podejściem do handlu. Podobnie, jak wcześniej we Wrocławiu[21], również w Katowicach[22], antykwariat stał się miejscem spotkań miejscowych artystów i uczonych.

Nagrobek Józefa Lacha, Cmentarz przy ul. Gliwickiej w Katowicach, 2014.01.02

W 1979 wystąpił z propozycją zorganizowania wspólnoty, której członkowie w zamian za przekazanie zbędnych wydawnictw lub prace społeczne mogliby otrzymywać poszukiwane publikacje[23]. Otrzymawszy zezwolenie i lokalizację, ustawił w Katowicach przy ul. Sobieskiego 25 autobus będący Ruchomym Punktem Wymiany Książek, przeznaczył dlań pewną część książek z własnego zasobu, ale po niepowodzeniu inicjatywy (wyprzedziła realia o trzydzieści lat i jeden ustrój) zrezygnował z jej kontynuacji[24].

Córka Lacha, Urszula od 1981 roku pracuje w najstarszej i największej norweskiej bibliotece publicznej Deichmanske Bibliotek(inne języki), gdzie prowadzi dział polskiej książki[25]. W kwietniu 2015 roku została nagrodzona nagrodą Wybitnego Polaka w Norwegii w kategorii kultura[26], zainicjowaną przez Fundację Polskiego Godła Promocyjnego „Teraz Polska”[27].

29 maja 2019 r. w Bibliotece Śląskiej odbyła się sesja poświęcona pamięci Józefa Lacha, z okazji setnej rocznicy jego urodzin. Wydarzeniu towarzyszyła wystawa „Józef Lach – niezwykły katowicki antykwariusz” prezentowana w holu głównym Biblioteki. Można było na niej zobaczyć pamiątki przekazane Silesiance przez córkę antykwariusza oraz dokumentację wieloletniej współpracy Józefa Lacha z Biblioteką Śląską[28].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ red. Hanna Tadeusiewicz: Słownik pracowników książki polskiej. Suplement 2. Warszawa: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich,, 2000, s. 94. ISBN 83-87629-45-6.
  2. ↑ Maszyny Hogenforst
  3. ↑ Józef Lach. Jak Schmidt stał się znów Kowarzem (Odnalezienie zgubionego brata. Ze wspomnień z Lipska). „Naprzód Dolnośląski”. 153 (179), s. 2, 15-16 sierpnia 1946. 
  4. ↑ Gerhard Menz: Der deutsche Buchhandel. Gotha: Justus Perthes, 1942, s. 187F.
  5. ↑ Józef Lach. Zawód biedny, ale piękny.. „Księgarz”. 4, s. 55-68, 1986. 
  6. ↑ Wilhelm Szewczyk. Śmierć antykwariusza. „Dziennik Zachodni”, s. 4, 14-16 września 1990. 
  7. ↑ Józef Lach: Księgarnia-Antykwariat we Wrocławiu 1946-1951. Katowice: nakład własny autora, 1986.
  8. ↑ Jerzy Mikke. Humanistyka ofensywna. „Odra”. 10, s. 3, 1975. 
  9. ↑ Józef Lach, Jednodniówka z okazji 75-lecia Księgarni-Antykwariatu Aleksandra Lacha, Józefa Lacha, Marii Lach, 3 sierpnia 1983.
  10. ↑ Zbigniew Kubikowski: Wrocław literacki. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1962, s. 47,69.
  11. ↑ Urszula Lach Córka Jozefa Lacha i Wiktorii Kaizer. Wspomnienie. Oslo, marzec 2014
  12. ↑ Kopalnia żelaza w Łęczycy. [dostęp 2014-04-02].
  13. ↑ Włodzimierz S. Marek. O majteczki na pośladku łęczyckiej dziewki.... „Odgłosy”. 8, s. 2, 1958-04-27. 
  14. ↑ W. Piotrowski.. Z Plenum Komitetu Zakładowego P.Z.P.R. „Zagłębie Łęczyckie”, s. 2, 24 grudnia 1956. 
  15. ↑ Antykwariusz z ulicy Gliwickiej. [dostęp 2014-01-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-02)].
  16. ↑ Henryk Waniek: Katowice-blues czyli Kattowitzer-Polka. Katowice: „Śląsk” Wydawnictwo Naukowe, 2010, s. 126-127. ISBN 978-83-7164-613-3.
  17. ↑ Mikrowywiad. W królestwie staroci. „Panorama (śląska)”. 46, s. 3, 1967. 
  18. ↑ Jan Kantyka (red.): Biblioteka Śląska 1922-1972. Katowice: Śląski Instytut Naukowy : „Śląsk”, 1973, s. 193.
  19. ↑ Tadeusz Mikulski: Temat Wrocław: szkice śląskie. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1961, s. 273.
  20. ↑ (czb). Spacerkiem po Katowicach. „Księgarz”. 13/14, s. 22, 1961. 
  21. ↑ Maria Pawłowiczowa (red): Książka na Śląsku w latach 1956-1989: zarys problematyki. Katowice: „Śląsk” Wydawnictwo Naukowe, 1999, s. 306.
  22. ↑ Maciej Szczawiński. Holon. „Nasze Katowice (bezpłatny informator miejski)”. 8 (58), s. 8, sierpień 2013. ISSN 1899-9530. 
  23. ↑ Zbigniew Mentzel. Wspólnota. „Polityka”. 43(1182), s. 3, 27 września 1979. 
  24. ↑ Józef Lach: Ku nowym wspólnotom: (odpowiedź na listy i zapytania jak doszło do otworzenia Ruchomego Punktu Wymiany Książek). Katowice: nakład własny autora, 1979, s. 139.
  25. ↑ Jan Matuszyński, Najsłynniejszy antykwariat w mieście. Bywali tu Szymborska, Różewicz, Szewczyk [online], katowice.wyborcza.pl, 6 września 2019 [dostęp 2019-09-08].
  26. ↑ Utmerkelsen Årets Polakk innen kultur. [dostęp 2015-06-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (norw.).
  27. ↑ Gala Konkursu „Wybitny Polak” w Norwegii. [dostęp 2015-06-02].
  28. ↑ Józef Lach. Ostatni Mohikanin – w setną rocznicę urodzin [online], bs.katowice.pl [dostęp 2019-06-12].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Józef_Lach&oldid=71776199”