Kazimierz Bein: Różnice pomiędzy wersjami

Kazimierz Bein
Kabe
Data i miejsce urodzenia	29 lutego 1872 ; Sierżnia
Data i miejsce śmierci	15 czerwca 1959 ; Łódź
Zawód, zajęcie	okulista
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 17:37, 26 mar 2024

Kazimierz Bein (ur. 29 lutego 1872 w Sierżni, zm. 15 czerwca 1959 w Łodzi)^[1] – polski okulista, jeden z założycieli Polskiego Towarzystwa Okulistycznego^[2].

W latach 1903–1910 Kazimierz Bein był aktywistą esperanckim, tłumaczem i leksykografem znanym pod pseudonimem Kabe. W roku 1911 nagle, bez wyjaśnienia, opuścił ruch esperancki^[3].

Działalność esperancka

Kabe zdobył sławę tłumaczeniem na esperanto powieści Dno nędzy(inne języki) (La fundo de l' mizero) Wacława Sieroszewskiego, które ukazało się w 1904. Wśród dzieł, które przetłumaczył znajduje się między innymi Faraon Bolesława Prusa; Bein tłumaczył także z języka niemieckiego (Baśnie braci Grimm – Elektitaj fabeloj, 1906) i rosyjskiego (m.in. Ojcowie i dzieci Iwana Turgieniewa). Od 1906 był wiceprzewodniczącym Akademii Esperanta. Stworzył również jeden z pierwszych słowników esperanckich: Vortaro de Esperanto(inne języki).

Działalność Kabe na rzecz esperanta zakończyła się w 1911 r. Powodami odejścia od języka, które podał 20 lat później, były rozczarowanie esperantystami, którzy w niedostatecznym stopniu władają językiem, oraz to, że esperanto nie zdobywa popularności. Uznał, że inny, nowy język sztuczny będzie w przyszłości odgrywał rolę międzynarodowego^[3].

Rezygnacja Kabe, ojca stylu esperanckiego i jednego z pionierów ruchu, zrobiła na esperantystach duże wrażenie. Od jego pseudonimu powstał czasownik kabei oznaczający Uczynić jak Kabe, który, będąc bardzo aktywnym esperantystą, nagle i zupełnie przestał pisać w esperancie^[4] lub opuścić esperanto po aktywnym i udanym uczestnictwie w ruchu^[5].

Twórczość esperancka

Unua Legolibro (Pierwsza czytanka, 1907)
Vortaro de Esperanto (Słownik esperanta, 1910)

Tłumaczenia

Dno nędzy, Wacław Sieroszewski (La fundo de l' mizero, 1904)
Latarnik, Henryk Sienkiewicz (w zbiorze La lanternisto kaj aliaj prozaĵoj de Polaj aŭtoroj, 1905^[6])
Antologia Polska (Pola Antologio, 1906)
Baśnie wybrane braci Grimm (Elektitaj Fabeloj, 1906^[7])
Faraon, Bolesław Prus (La Faraono, 1907)
Chrestomatia Międzynarodowa (Internacia Krestomatio, 1907)
Pieśń przerwana, Eliza Orzeszkowa (La Interrompita Kanto^[8])
W palarni opium, Władysław Stanisław Reymont (En fumejo de l' opio, 1909^[9])
Poezje prozą, Iwan Turgieniew (Versaĵoj en Prozo, 1909^[10]
Ojcowie i dzieci, Iwan Turgieniew (Patroj kaj Filoj, 1909)
Dobra pani, Eliza Orzeszkowa (Bona Sinjorino, 1909)
Na sądzie, z objawień nieboszczyka, Julian Kaliszewski (La Juĝo (Letero de mortinto), 1909-1910^[11]
La lasta, Władysław Stanisław Reymont (1910)
W więzieniu - Jewgienij Czirikow (En Malliberejo)
Mój zegarek, Maria Konopnicka (Mia Poŝhorloĝo, 1912)
Legenda, Eliza Orzeszkowa (Legendo^[12])

Prace naukowe

Zwyrodnienie krążkowe plamki żółtej (1948)
O poprawność mowy polskiej: (najpospolitsze błędy w polszczyźnie lekarzy) (1950)
Najprostsze oko schematyczne (1951)
Zarys okulistyki Bronisław Ziemiński (Bein przygotował pracę do druku, 1930)

Życie prywatne

Urodził się we wsi Sierżnia pod Łodzią, w posiadłości ojca – Aleksandra Beina – powstańca styczniowego i syberyjskiego zesłańca. Jego rodzina była pochodzenia żydowskiego, niemniej Beinowie wyznawali katolicyzm. Bein nie założył rodziny. Został pochowany na cmentarzu św. Józefa w Łodzi^[1].

Przypisy

↑ ^a ^b AndrzejA. Grzybowski AndrzejA., Julia UrszulaJ.U. Orlińska Julia UrszulaJ.U., Kazimierz Bein (1872–1959): współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Okulistycznego i aktywny esperantysta, „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny”, 82, 2019, s. 106–112, ISSN 0860-1844 [dostęp 2021-08-28] (pol.).
↑ Historia Polskiego Towarzystwa Okulistycznego
↑ ^a ^b Literatura Mondo 1931, wywiad z Kabe
↑ Definicja kabei w Plena Ilustrita Vortaro
↑ Definicja kabei w Reta Vortaro
↑ La lanternisto w serwisie Worldcat
↑ Tekst Elektitaj Fabeloj
↑ Tekst La interrompita kanto
↑ Tekst En fumejo de l' opio
↑ Versaĵoj en prozo w serwisie Worldcat
↑ Ĉeĥa Esperantisto IV/1910: La juĝo
↑ Treść Legendo w Wikiźródłach

Bibliografia

Baldur Ragnarsson: Kabe – nia unua vortaristo (Juna amiko, nr 92, 2000)
GeoffreyG. Sutton GeoffreyG., Concise Encyclopedia of the Original Literature of Esperanto, 1887-2007, New York: Mondial, 2008, ISBN 1-59569-090-5, OCLC 230802330 .
Andrzej Grzybowski, Julia Urszula Orlińska, Kazimierz Bein (1872-1959): współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Okulistycznego i aktywny esperantysta, s. 106-112, w: "Archiwum Historii i Filozofii Medycyny", tom 82, Poznań 2019 ISSN 0860-1844

[:0-1] AndrzejA. Grzybowski AndrzejA., Julia UrszulaJ.U. Orlińska Julia UrszulaJ.U., Kazimierz Bein (1872–1959): współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Okulistycznego i aktywny esperantysta, „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny”, 82, 2019, s. 106–112, ISSN 0860-1844 [dostęp 2021-08-28] (pol.).

[2] Historia Polskiego Towarzystwa Okulistycznego

[wywiad-3] Literatura Mondo 1931, wywiad z Kabe

[4] Definicja kabei w Plena Ilustrita Vortaro

[5] Definicja kabei w Reta Vortaro

[6] La lanternisto w serwisie Worldcat

[7] Tekst Elektitaj Fabeloj

[8] Tekst La interrompita kanto

[9] Tekst En fumejo de l' opio

[10] Versaĵoj en prozo w serwisie Worldcat

[11] Ĉeĥa Esperantisto IV/1910: La juĝo

[12] Treść Legendo w Wikiźródłach

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
+{{Biogram infobox
-[[Plik:Bein.jpg|thumb|Kazimierz Bein]]
+ |imię i nazwisko           = Kazimierz Bein
-'''Kazimierz Bein''' (ur. [[1872]], zm. [[15 czerwca]] [[1959]] w [[Łódź|Łodzi]]) – [[Polacy|polski]] [[okulistyka|okulista]], działacz [[esperanto|esperancki]] i tłumacz, znany pod pseudonimem '''Kabe'''.
+ |pseudonim                 = Kabe
+ |grafika                   = Kazimierz Bein (Kabe).jpg
+ |opis grafiki              =
+ |alt grafiki               =
+ |data urodzenia            = [[29 lutego]] [[1872]]
+ |miejsce urodzenia         = [[Sierżnia]]
+ |data śmierci              = [[15 czerwca]] [[1959]]
+ |miejsce śmierci           = [[Łódź]]
+ |zawód                     = [[Okulistyka|okulista]]
+ |odznaczenia               =
+ |commons                   = Category:Kazimierz Bein
+}}
+[[Plik:Matuszewski esperantistoj.jpg|thumb|Kazimierz Bein (stoi 2. od lewej) w gronie polskich esperantystów, 1908 r.]]
+'''Kazimierz Bein''' (ur. [[29 lutego]] [[1872]] w [[Sierżnia|Sierżni]], zm. [[15 czerwca]] [[1959]] w [[Łódź|Łodzi]])<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Andrzej Grzybowski, Julia Urszula Orlińska |tytuł = Kazimierz Bein (1872–1959): współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Okulistycznego i aktywny esperantysta |czasopismo = Archiwum Historii i Filozofii Medycyny |data = 2019 |data dostępu = 2021-08-28 |issn = 0860-1844 |wolumin = 82 |s = 106–112 |url = http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-384384c4-edd2-4ae1-b2eb-916bdc775d10 |język = pl}}</ref> – [[Polacy|polski]] [[okulistyka|okulista]], jeden z założycieli [[Polskie Towarzystwo Okulistyczne|Polskiego Towarzystwa Okulistycznego]]<ref>[https://pto.com.pl/historia Historia Polskiego Towarzystwa Okulistycznego]</ref>.
+W latach 1903–1910 Kazimierz Bein był aktywistą [[esperanto|esperanckim]], tłumaczem i leksykografem znanym pod pseudonimem '''Kabe'''. W roku 1911 nagle, bez wyjaśnienia, opuścił ruch esperancki<ref name = "wywiad">[http://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno-plus?aid=e1b&datum=1931&page=148&size=45 ''Literatura Mondo'' 1931, wywiad z Kabe]</ref>.
-Kabe zdobył sławę tłumaczeniem na esperanto powieści ''Dno nędzy'' [[Wacław Sieroszewski|Wacława Sieroszewskiego]], które ukazało się w [[1904]]. Wśród dzieł, które przetłumaczył znajdują się między innymi ''[[Faraon (powieść)|Faraon]]'' [[Bolesław Prus|Bolesława Prusa]] i ''[[Ojcowie i dzieci]]'' [[Iwan Turgieniew|Iwana Turgieniewa]]. Od [[1906]] był wiceprzewodniczącym [[Akademio de Esperanto|Akademii Esperanta]]. Stworzył również jeden z pierwszych słowników esperanckich: ''Vortaro de Esperanto''.
+== Działalność esperancka ==
-W [[1911]] z nieznanych przyczyn Bein nagle zrezygnował z dalszej działalności esperanckiej. Od jego pseudonimu powstał w esperanto czasownik [[:wikt:kabei|kabei]] oznaczający porzucenie esperanta przez aktywnego działacza.
+Kabe zdobył sławę tłumaczeniem na esperanto powieści ''{{link-interwiki|Dno nędzy|Q=Q108844487}}'' (''La fundo de l' mizero'') [[Wacław Sieroszewski|Wacława Sieroszewskiego]], które ukazało się w [[1904]]. Wśród dzieł, które przetłumaczył znajduje się między innymi ''[[Faraon (powieść)|Faraon]]'' [[Bolesław Prus|Bolesława Prusa]]; Bein tłumaczył także z języka niemieckiego ([[Baśnie braci Grimm|''Baśnie'']] [[Bracia Grimm|braci Grimm]] – ''Elektitaj fabeloj'', 1906) i rosyjskiego (m.in. ''[[Ojcowie i dzieci]]'' [[Iwan Turgieniew|Iwana Turgieniewa]]). Od [[1906]] był wiceprzewodniczącym [[Akademio de Esperanto|Akademii Esperanta]]. Stworzył również jeden z pierwszych słowników esperanckich: ''{{link-interwiki|Vortaro de Esperanto|Q=Q3893569}}''.
+Działalność Kabe na rzecz esperanta zakończyła się w 1911 r. Powodami odejścia od języka, które podał 20 lat później, były rozczarowanie esperantystami, którzy w niedostatecznym stopniu władają językiem, oraz to, że esperanto nie zdobywa popularności. Uznał, że inny, nowy [[język sztuczny]] będzie w przyszłości odgrywał rolę międzynarodowego<ref name = "wywiad" />.
+Rezygnacja Kabe, ojca stylu esperanckiego i jednego z pionierów ruchu, zrobiła na esperantystach duże wrażenie. Od jego pseudonimu powstał czasownik ''kabei'' oznaczający ''Uczynić jak Kabe, który, będąc bardzo aktywnym esperantystą, nagle i zupełnie przestał pisać w esperancie''<ref>[http://vortaro.net/#kabei Definicja ''kabei'' w Plena Ilustrita Vortaro]</ref> lub ''opuścić esperanto po aktywnym i udanym uczestnictwie w ruchu''<ref>[http://www.reta-vortaro.de/revo/art/kabe.html#kabe.0i Definicja ''kabei'' w Reta Vortaro]</ref>.
+== Twórczość esperancka ==
+[[Plik:1928 La Interrompita Kanto.jpeg|thumb|Okładka IV wydania esperanckiego tłumaczenia ''Pieśni przerwanej'', 1928]]
+* ''Unua Legolibro'' (''Pierwsza czytanka'', 1907)
+* ''Vortaro de Esperanto'' (Słownik esperanta, 1910)
+=== Tłumaczenia ===
+* ''Dno nędzy'', Wacław Sieroszewski (''La fundo de l' mizero'', 1904)
+* ''Latarnik'', Henryk Sienkiewicz (w zbiorze ''La lanternisto kaj aliaj prozaĵoj de Polaj aŭtoroj'', 1905<ref>[http://www.worldcat.org/title/lanternisto-kaj-aliaj-prozajoj-de-polaj-autoroj/oclc/904748954 ''La lanternisto'' w serwisie Worldcat]</ref>)
+* ''Antologia Polska'' (''[[Pola Antologio]]'', 1906)
+* ''Baśnie wybrane'' braci Grimm (''Elektitaj Fabeloj'', 1906<ref>[http://www.steloj.de/esperanto/gfabeloj/index.html Tekst ''Elektitaj Fabeloj'']</ref>)
+* ''Faraon'', Bolesław Prus (''La Faraono'', 1907)
+* ''Chrestomatia Międzynarodowa'' (''[[Internacia Krestomatio]]'', 1907)
+* ''Pieśń przerwana'', Eliza Orzeszkowa (''La Interrompita Kanto''<ref>[http://eduinf.waw.pl/esp/lern/librejo/0010/index.php Tekst ''La interrompita kanto'']</ref>)
+* ''W palarni opium'', Władysław Stanisław Reymont (''En fumejo de l' opio'', 1909<ref>[http://www.steloj.de/esperanto/fumejo/ Tekst ''En fumejo de l' opio'']</ref>)
+* ''Poezje prozą'', Iwan Turgieniew (''Versaĵoj en Prozo'', 1909<ref>[http://www.worldcat.org/title/versajoj-en-prozo-el-la-rusa-lingvo-tradukis-kabe/oclc/78906733 ''Versaĵoj en prozo'' w serwisie Worldcat]</ref>
+* ''Ojcowie i dzieci'', Iwan Turgieniew (''Patroj kaj Filoj'', 1909)
+* ''Dobra pani'', Eliza Orzeszkowa (''Bona Sinjorino'', 1909)
+* ''Na sądzie, z objawień nieboszczyka'', Julian Kaliszewski (''La Juĝo (Letero de mortinto)'', 1909-1910<ref>[http://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno-plus?aid=e2p&datum=1910&page=7&size=45 Ĉeĥa Esperantisto IV/1910: ''La juĝo'']</ref>
+* ''La lasta'', Władysław Stanisław Reymont (1910)
+* ''W więzieniu'' - Jewgienij Czirikow (''En Malliberejo'')
+* ''Mój zegarek'', Maria Konopnicka (''Mia Poŝhorloĝo'', 1912)
+* ''Legenda'', Eliza Orzeszkowa (''Legendo''<ref>[https://eo.wikisource.org/wiki/Legendo Treść ''Legendo'' w Wikiźródłach]</ref>)
+== Prace naukowe ==
+* '' Zwyrodnienie krążkowe plamki żółtej'' (1948)
+* ''O poprawność mowy polskiej: (najpospolitsze błędy w polszczyźnie lekarzy)'' (1950)
+* ''Najprostsze oko schematyczne'' (1951)
+* ''Zarys okulistyki'' [[Bronisław Ziemiński]] (Bein przygotował pracę do druku, 1930)
+== Życie prywatne ==
+Urodził się we wsi [[Sierżnia]] pod Łodzią, w posiadłości ojca – Aleksandra Beina – powstańca styczniowego i syberyjskiego zesłańca. Jego rodzina była pochodzenia żydowskiego, niemniej Beinowie wyznawali katolicyzm. Bein nie założył rodziny. Został pochowany na [[Cmentarz katolicki przy ulicy Ogrodowej w Łodzi|cmentarzu św. Józefa w Łodzi]]<ref name=":0" />.
+== Przypisy ==
+{{Przypisy}}
+== Bibliografia ==
+* [[Baldur Ragnarsson]]: ''Kabe – nia unua vortaristo'' (''Juna amiko'', nr 92, 2000)
+* {{Cytuj|autor = Geoffrey Sutton |tytuł = Concise Encyclopedia of the Original Literature of Esperanto, 1887-2007 |data = 2008 |isbn = 1595690905 |miejsce = New York |wydawca = Mondial |oclc = 230802330}}
+* [[Andrzej Grzybowski (okulista)|Andrzej Grzybowski]], Julia Urszula Orlińska, ''Kazimierz Bein (1872-1959): współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Okulistycznego i aktywny esperantysta'', s. 106-112, w: "[[Archiwum Historii i Filozofii Medycyny]]", tom 82, Poznań 2019 {{ISSN|0860-1844}}
+{{Esperanto}}
 {{Kontrola autorytatywna}}
-{{DEFAULTSORT:Bein, Kazimierz}}
+{{SORTUJ:Bein, Kazimierz}}
-[[Kategoria:Esperantyści]]
+[[Kategoria:Polscy okuliści]]
+[[Kategoria:Pisarze esperanccy]]
 [[Kategoria:Tłumacze literatury polskiej]]
-[[Kategoria:Tłumacze literatury rosyjskiej]]
+[[Kategoria:Polscy tłumacze literatury rosyjskojęzycznej]]
 [[Kategoria:Polscy Żydzi]]
+[[Kategoria:Pochowani w części rzymskokatolickiej Starego Cmentarza w Łodzi]]
 [[Kategoria:Urodzeni w 1872]]
 [[Kategoria:Zmarli w 1959]]