Przejdź do zawartości

Kazimierz Bein: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycja
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
PG (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
159 897 edycji
m Wycofano edycje użytkownika 89.230.85.7 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Salicyna.
Znacznik: Wycofanie zmian
M.Tomma (dyskusja | edycje)
23 482 edycje
m drobne
 
(Nie pokazano 13 wersji utworzonych przez 6 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
{{Biogram infobox
{{Biogram infobox
|imię i nazwisko = Kazimierz Bein
|imię i nazwisko = Kazimierz Bein
⚫
|pseudonim = Kabe
|imię i nazwisko org =
|pseudonim = Kabe
|grafika = Kazimierz Bein (Kabe).jpg
|grafika = Kazimierz Bein (Kabe).jpg
|opis grafiki =
|opis grafiki =
|alt grafiki =
|data urodzenia = [[1872]]
|data urodzenia = [[29 lutego]] [[1872]]
|miejsce urodzenia =
|miejsce urodzenia = [[Sierżnia]]
|data śmierci = [[15 czerwca]] [[1959]]
|data śmierci = [[15 czerwca]] [[1959]]
|miejsce śmierci = [[Łódź]]
|miejsce śmierci = [[Łódź]]
|zawód = [[okulista]]
|zawód = [[Okulistyka|okulista]]
|odznaczenia =
|odznaczenia =
|commons = Category:Kazimierz Bein
|commons = Category:Kazimierz Bein
⚫
|www =
}}
}}
[[Plik:Matuszewski esperantistoj.jpg|thumb|Kazimierz Bein (stoi 2. od lewej) w gronie polskich esperantystów, 1908 r.]]
[[Plik:Matuszewski esperantistoj.jpg|thumb|Kazimierz Bein (stoi 2. od lewej) w gronie polskich esperantystów, 1908 r.]]
'''Kazimierz Bein''' (ur. [[1872]], zm. [[15 czerwca]] [[1959]] w [[Łódź|Łodzi]]) – [[Polacy|polski]] [[okulistyka|okulista]], jeden z założycieli [[Polskie Towarzystwo Okulistyczne|Polskiego Towarzystwa Okulistycznego]]<ref>[https://pto.com.pl/historia Historia Polskiego Towarzystwa Okulistycznego]</ref>.
'''Kazimierz Bein''' (ur. [[29 lutego]] [[1872]] w [[Sierżnia|Sierżni]], zm. [[15 czerwca]] [[1959]] w [[Łódź|Łodzi]])<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Andrzej Grzybowski, Julia Urszula Orlińska |tytuł = Kazimierz Bein (1872–1959): współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Okulistycznego i aktywny esperantysta |czasopismo = Archiwum Historii i Filozofii Medycyny |data = 2019 |data dostępu = 2021-08-28 |issn = 0860-1844 |wolumin = 82 |s = 106–112 |url = http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-384384c4-edd2-4ae1-b2eb-916bdc775d10 |język = pl}}</ref> – [[Polacy|polski]] [[okulistyka|okulista]], jeden z założycieli [[Polskie Towarzystwo Okulistyczne|Polskiego Towarzystwa Okulistycznego]]<ref>[https://pto.com.pl/historia Historia Polskiego Towarzystwa Okulistycznego]</ref>.


W latach 1903-1910 Kazimierz Bein był aktywistą [[esperanto|esperanckim]], tłumaczem i leksykografem znanym pod pseudonimem '''Kabe'''. W roku 1911 nagle, bez wyjaśnienia, opuścił ruch esperancki<ref name = "wywiad">[http://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno-plus?aid=e1b&datum=1931&page=148&size=45 ''Literatura Mondo'' 1931, wywiad z Kabe]</ref>.
W latach 1903–1910 Kazimierz Bein był aktywistą [[esperanto|esperanckim]], tłumaczem i leksykografem znanym pod pseudonimem '''Kabe'''. W roku 1911 nagle, bez wyjaśnienia, opuścił ruch esperancki<ref name = "wywiad">[http://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno-plus?aid=e1b&datum=1931&page=148&size=45 ''Literatura Mondo'' 1931, wywiad z Kabe]</ref>.


==Działalność esperancka==
== Działalność esperancka ==
⚫
Kabe zdobył sławę tłumaczeniem na esperanto powieści ''{{link-interwiki|Dno nędzy|Q=Q108844487}}'' (''La fundo de l' mizero'') [[Wacław Sieroszewski|Wacława Sieroszewskiego]], które ukazało się w [[1904]]. Wśród dzieł, które przetłumaczył znajduje się między innymi ''[[Faraon (powieść)|Faraon]]'' [[Bolesław Prus|Bolesława Prusa]]; Bein tłumaczył także z języka niemieckiego ([[Baśnie braci Grimm|''Baśnie'']] [[Bracia Grimm|braci Grimm]] – ''Elektitaj fabeloj'', 1906) i rosyjskiego (m.in. ''[[Ojcowie i dzieci]]'' [[Iwan Turgieniew|Iwana Turgieniewa]]). Od [[1906]] był wiceprzewodniczącym [[Akademio de Esperanto|Akademii Esperanta]]. Stworzył również jeden z pierwszych słowników esperanckich: ''{{link-interwiki|Vortaro de Esperanto|Q=Q3893569}}''.


⚫
Działalność Kabe na rzecz esperanta zakończyła się w 1911 r. Powodami odejścia od języka, które podał 20 lat później, były rozczarowanie esperantystami, którzy w niedostatecznym stopniu władają językiem, oraz to, że esperanto nie zdobywa popularności. Uznał, że inny, nowy [[język sztuczny]] będzie w przyszłości odgrywał rolę międzynarodowego<ref name = "wywiad" />.
⚫
Kabe zdobył sławę tłumaczeniem na esperanto powieści ''Dno nędzy'' (''La fundo de l' mizero'') [[Wacław Sieroszewski|Wacława Sieroszewskiego]], które ukazało się w [[1904]]. Wśród dzieł, które przetłumaczył znajduje się między innymi ''[[Faraon (powieść)|Faraon]]'' [[Bolesław Prus|Bolesława Prusa]]; Bein tłumaczył także z języka niemieckiego (Baśnie braci Grimm - ''Elektitaj fabeloj'', 1906) i rosyjskiego (m.in. ''[[Ojcowie i dzieci]]'' [[Iwan Turgieniew|Iwana Turgieniewa]]). Od [[1906]] był wiceprzewodniczącym [[Akademio de Esperanto|Akademii Esperanta]]. Stworzył również jeden z pierwszych słowników esperanckich: ''Vortaro de Esperanto''.

⚫
Działalność Kabe na rzecz esperanta zakończyła się w 1911 r. Powodami odejścia od języka, które podał 20 lat później, były rozczarowanie esperantystami, którzy w niedostatecznym stopniu władają językiem, oraz to, że esperanto nie zdobywa popularności. Uznał, że inny, nowy [[język sztuczny]] będzie w przyszłości odgrywał rolę międzynarodowego<ref name = "wywiad"></ref>.


Rezygnacja Kabe, ojca stylu esperanckiego i jednego z pionierów ruchu, zrobiła na esperantystach duże wrażenie. Od jego pseudonimu powstał czasownik ''kabei'' oznaczający ''Uczynić jak Kabe, który, będąc bardzo aktywnym esperantystą, nagle i zupełnie przestał pisać w esperancie''<ref>[http://vortaro.net/#kabei Definicja ''kabei'' w Plena Ilustrita Vortaro]</ref> lub ''opuścić esperanto po aktywnym i udanym uczestnictwie w ruchu''<ref>[http://www.reta-vortaro.de/revo/art/kabe.html#kabe.0i Definicja ''kabei'' w Reta Vortaro]</ref>.
Rezygnacja Kabe, ojca stylu esperanckiego i jednego z pionierów ruchu, zrobiła na esperantystach duże wrażenie. Od jego pseudonimu powstał czasownik ''kabei'' oznaczający ''Uczynić jak Kabe, który, będąc bardzo aktywnym esperantystą, nagle i zupełnie przestał pisać w esperancie''<ref>[http://vortaro.net/#kabei Definicja ''kabei'' w Plena Ilustrita Vortaro]</ref> lub ''opuścić esperanto po aktywnym i udanym uczestnictwie w ruchu''<ref>[http://www.reta-vortaro.de/revo/art/kabe.html#kabe.0i Definicja ''kabei'' w Reta Vortaro]</ref>.


==Twórczość esperancka==
== Twórczość esperancka ==
[[Plik:1928 La Interrompita Kanto.jpeg|thumb|Okładka IV wydania esperanckiego tłumaczenia ''Pieśni przerwanej'', 1928]]
[[Plik:1928 La Interrompita Kanto.jpeg|thumb|Okładka IV wydania esperanckiego tłumaczenia ''Pieśni przerwanej'', 1928]]
* ''Unua Legolibro'' (''Pierwsza czytanka'', 1907)
* ''Unua Legolibro'' (''Pierwsza czytanka'', 1907)
* ''Vortaro de Esperanto'' (Słownik esperanta, 1910)
* ''Vortaro de Esperanto'' (Słownik esperanta, 1910)
===Tłumaczenia ===
=== Tłumaczenia ===
* ''Dno nędzy'', Wacław Sieroszewski (''La fundo de l' mizero'', 1904)
* ''Dno nędzy'', Wacław Sieroszewski (''La fundo de l' mizero'', 1904)
* ''Latarnik'', Henryk Sienkiewicz (w zbiorze ''La lanternisto kaj aliaj prozaĵoj de Polaj aŭtoroj'', 1905<ref>[http://www.worldcat.org/title/lanternisto-kaj-aliaj-prozajoj-de-polaj-autoroj/oclc/904748954 ''La lanternisto'' w serwisie Worldcat]</ref>)
* ''Latarnik'', Henryk Sienkiewicz (w zbiorze ''La lanternisto kaj aliaj prozaĵoj de Polaj aŭtoroj'', 1905<ref>[http://www.worldcat.org/title/lanternisto-kaj-aliaj-prozajoj-de-polaj-autoroj/oclc/904748954 ''La lanternisto'' w serwisie Worldcat]</ref>)
Linia 49: Linia 47:
* ''Legenda'', Eliza Orzeszkowa (''Legendo''<ref>[https://eo.wikisource.org/wiki/Legendo Treść ''Legendo'' w Wikiźródłach]</ref>)
* ''Legenda'', Eliza Orzeszkowa (''Legendo''<ref>[https://eo.wikisource.org/wiki/Legendo Treść ''Legendo'' w Wikiźródłach]</ref>)


==Prace naukowe==
== Prace naukowe ==
*'' Zwyrodnienie krążkowe plamki żółtej'' (1948)
* '' Zwyrodnienie krążkowe plamki żółtej'' (1948)
*''O poprawność mowy polskiej: (najpospolitsze błędy w polszczyźnie lekarzy)'' (1950)
* ''O poprawność mowy polskiej: (najpospolitsze błędy w polszczyźnie lekarzy)'' (1950)
*''Najprostsze oko schematyczne'' (1951)
* ''Najprostsze oko schematyczne'' (1951)
*''Zarys okulistyki'' [[Bronisław Ziemiński]] (Bein przygotował pracę do druku, 1930)
* ''Zarys okulistyki'' [[Bronisław Ziemiński]] (Bein przygotował pracę do druku, 1930)

== Życie prywatne ==
Urodził się we wsi [[Sierżnia]] pod Łodzią, w posiadłości ojca – Aleksandra Beina – powstańca styczniowego i syberyjskiego zesłańca. Jego rodzina była pochodzenia żydowskiego, niemniej Beinowie wyznawali katolicyzm. Bein nie założył rodziny. Został pochowany na [[Cmentarz katolicki przy ulicy Ogrodowej w Łodzi|cmentarzu św. Józefa w Łodzi]]<ref name=":0" />.


== Przypisy ==
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
{{Przypisy}}


==Bibliografia==
== Bibliografia ==
* [[Baldur Ragnarsson]]: ''Kabe – nia unua vortaristo'' (''Juna amiko'', nr 92, 2000)
* [[Baldur Ragnarsson]]: ''Kabe – nia unua vortaristo'' (''Juna amiko'', nr 92, 2000)
* {{Cytuj|autor = Geoffrey Sutton |tytuł = Concise Encyclopedia of the Original Literature of Esperanto, 1887-2007 |data = 2008 |isbn = 1595690905 |miejsce = New York |wydawca = Mondial |oclc = 230802330 }}
* {{Cytuj|autor = Geoffrey Sutton |tytuł = Concise Encyclopedia of the Original Literature of Esperanto, 1887-2007 |data = 2008 |isbn = 1595690905 |miejsce = New York |wydawca = Mondial |oclc = 230802330}}
* [[Andrzej Grzybowski (okulista)|Andrzej Grzybowski]], Julia Urszula Orlińska, ''Kazimierz Bein (1872-1959): współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Okulistycznego i aktywny esperantysta'', s. 106-112, w: "[[Archiwum Historii i Filozofii Medycyny]]", tom 82, Poznań 2019 {{ISSN|0860-1844}}


{{Esperanto}}
==Linki zewnętrzne==


{{Kontrola autorytatywna}}
{{Kontrola autorytatywna}}


{{SORTUJ:Bein, Kazimierz}}
{{SORTUJ:Bein, Kazimierz}}
⚫
[[Kategoria:Polscy okuliści]]
[[Kategoria:Pisarze esperanccy]]
[[Kategoria:Pisarze esperanccy]]
[[Kategoria:Tłumacze literatury polskiej]]
[[Kategoria:Tłumacze literatury polskiej]]
[[Kategoria:Polscy tłumacze literatury rosyjskojęzycznej]]
[[Kategoria:Polscy tłumacze literatury rosyjskojęzycznej]]
[[Kategoria:Polscy Żydzi]]
[[Kategoria:Polscy Żydzi]]
[[Kategoria:Pochowani w części rzymskokatolickiej Starego Cmentarza w Łodzi]]
[[Kategoria:Urodzeni w 1872]]
[[Kategoria:Urodzeni w 1872]]
[[Kategoria:Zmarli w 1959]]
[[Kategoria:Zmarli w 1959]]
⚫
[[Kategoria:Polscy okuliści]]

Aktualna wersja na dzień 18:37, 26 mar 2024

Kazimierz Bein
Kabe
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

29 lutego 1872
Sierżnia

Data i miejsce śmierci

15 czerwca 1959
Łódź

Zawód, zajęcie

okulista

podpis
Multimedia w Wikimedia Commons
Kazimierz Bein (stoi 2. od lewej) w gronie polskich esperantystów, 1908 r.

Kazimierz Bein (ur. 29 lutego 1872 w Sierżni, zm. 15 czerwca 1959 w Łodzi)[1] – polski okulista, jeden z założycieli Polskiego Towarzystwa Okulistycznego[2].

W latach 1903–1910 Kazimierz Bein był aktywistą esperanckim, tłumaczem i leksykografem znanym pod pseudonimem Kabe. W roku 1911 nagle, bez wyjaśnienia, opuścił ruch esperancki[3].

Działalność esperancka

[edytuj | edytuj kod]

Kabe zdobył sławę tłumaczeniem na esperanto powieści Dno nędzy(inne języki) (La fundo de l' mizero) Wacława Sieroszewskiego, które ukazało się w 1904. Wśród dzieł, które przetłumaczył znajduje się między innymi Faraon Bolesława Prusa; Bein tłumaczył także z języka niemieckiego (Baśnie braci Grimm – Elektitaj fabeloj, 1906) i rosyjskiego (m.in. Ojcowie i dzieci Iwana Turgieniewa). Od 1906 był wiceprzewodniczącym Akademii Esperanta. Stworzył również jeden z pierwszych słowników esperanckich: Vortaro de Esperanto(inne języki).

Działalność Kabe na rzecz esperanta zakończyła się w 1911 r. Powodami odejścia od języka, które podał 20 lat później, były rozczarowanie esperantystami, którzy w niedostatecznym stopniu władają językiem, oraz to, że esperanto nie zdobywa popularności. Uznał, że inny, nowy język sztuczny będzie w przyszłości odgrywał rolę międzynarodowego[3].

Rezygnacja Kabe, ojca stylu esperanckiego i jednego z pionierów ruchu, zrobiła na esperantystach duże wrażenie. Od jego pseudonimu powstał czasownik kabei oznaczający Uczynić jak Kabe, który, będąc bardzo aktywnym esperantystą, nagle i zupełnie przestał pisać w esperancie[4] lub opuścić esperanto po aktywnym i udanym uczestnictwie w ruchu[5].

Twórczość esperancka

[edytuj | edytuj kod]
Okładka IV wydania esperanckiego tłumaczenia Pieśni przerwanej, 1928
  • Unua Legolibro (Pierwsza czytanka, 1907)
  • Vortaro de Esperanto (Słownik esperanta, 1910)

Tłumaczenia

[edytuj | edytuj kod]
  • Dno nędzy, Wacław Sieroszewski (La fundo de l' mizero, 1904)
  • Latarnik, Henryk Sienkiewicz (w zbiorze La lanternisto kaj aliaj prozaĵoj de Polaj aŭtoroj, 1905[6])
  • Antologia Polska (Pola Antologio, 1906)
  • Baśnie wybrane braci Grimm (Elektitaj Fabeloj, 1906[7])
  • Faraon, Bolesław Prus (La Faraono, 1907)
  • Chrestomatia Międzynarodowa (Internacia Krestomatio, 1907)
  • Pieśń przerwana, Eliza Orzeszkowa (La Interrompita Kanto[8])
  • W palarni opium, Władysław Stanisław Reymont (En fumejo de l' opio, 1909[9])
  • Poezje prozą, Iwan Turgieniew (Versaĵoj en Prozo, 1909[10]
  • Ojcowie i dzieci, Iwan Turgieniew (Patroj kaj Filoj, 1909)
  • Dobra pani, Eliza Orzeszkowa (Bona Sinjorino, 1909)
  • Na sądzie, z objawień nieboszczyka, Julian Kaliszewski (La Juĝo (Letero de mortinto), 1909-1910[11]
  • La lasta, Władysław Stanisław Reymont (1910)
  • W więzieniu - Jewgienij Czirikow (En Malliberejo)
  • Mój zegarek, Maria Konopnicka (Mia Poŝhorloĝo, 1912)
  • Legenda, Eliza Orzeszkowa (Legendo[12])

Prace naukowe

[edytuj | edytuj kod]
  • Zwyrodnienie krążkowe plamki żółtej (1948)
  • O poprawność mowy polskiej: (najpospolitsze błędy w polszczyźnie lekarzy) (1950)
  • Najprostsze oko schematyczne (1951)
  • Zarys okulistyki Bronisław Ziemiński (Bein przygotował pracę do druku, 1930)

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się we wsi Sierżnia pod Łodzią, w posiadłości ojca – Aleksandra Beina – powstańca styczniowego i syberyjskiego zesłańca. Jego rodzina była pochodzenia żydowskiego, niemniej Beinowie wyznawali katolicyzm. Bein nie założył rodziny. Został pochowany na cmentarzu św. Józefa w Łodzi[1].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Andrzej Grzybowski, Julia Urszula Orlińska, Kazimierz Bein (1872–1959): współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Okulistycznego i aktywny esperantysta, „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny”, 82, 2019, s. 106–112, ISSN 0860-1844 [dostęp 2021-08-28] (pol.).
  2. ↑ Historia Polskiego Towarzystwa Okulistycznego
  3. ↑ a b Literatura Mondo 1931, wywiad z Kabe
  4. ↑ Definicja kabei w Plena Ilustrita Vortaro
  5. ↑ Definicja kabei w Reta Vortaro
  6. ↑ La lanternisto w serwisie Worldcat
  7. ↑ Tekst Elektitaj Fabeloj
  8. ↑ Tekst La interrompita kanto
  9. ↑ Tekst En fumejo de l' opio
  10. ↑ Versaĵoj en prozo w serwisie Worldcat
  11. ↑ Ĉeĥa Esperantisto IV/1910: La juĝo
  12. ↑ Treść Legendo w Wikiźródłach

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Esperanto
Język
Kultura i ruch
Pisarze
pionierzy
XX-wieczni
współcześni
Organizacje
światowe
polskie
inne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kazimierz_Bein&oldid=73301054”