Szare Wilki: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Tokyotown8 (dyskusja | edycje) →Szare Wilki w Polsce: drobne redakcyjne |
Wycofano ostatnią zmianę treści (wprowadzoną przez 188.146.232.125) i przywrócono wersję 74191887 autorstwa MarcinWie123 (potrzebne źródło) Znacznik: Ręczne wycofanie zmian |
||
| (Nie pokazano 43 wersji utworzonych przez 34 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Inne znaczenia|ekstremistycznej organizacji|[[Szare wilki (film)|Szare wilki]] – film rosyjski z 1993 roku|}} |
{{Inne znaczenia|ekstremistycznej organizacji|[[Szare wilki (film)|Szare wilki]] – film rosyjski z 1993 roku|}} |
||
{{dopracować|źródła=2022-02}} |
|||
'''Szare Wilki''' (''Bozkurtlar'') lub '''Idealiści''' (''Ülkücülük'') – [[nacjonalizm|ultranacjonalistyczna]]<ref>Harry Anastasiou, The Broken Olive Branch: Nationalism, Ethnic Conflict, and the Quest for Peace in Cyprus, Vol. 2, (Syracuse University Press, 2008), 152</ref><ref>Martin van Bruinessen, Transnational aspects of the Kurdish question, (European University Institute, Robert Schuman Centre, 2000), 27</ref><ref>Alexander, edited by Yonah; Brenner, Edgar H.; Krause, Serhat Tutuncuoglu (2008). Turkey : terrorism, civil rights, and the European Union (1. publ. ed.). London: Routledge. s. 6. {{ISBN|9780415441636}}.</ref>, [[neofaszyzm|neofaszystowska]]<ref>Political Terrorism, by Alex Peter Schmid, A. J. Jongman, Michael Stohl, Transaction Publishers, 2005 s. 674</ref><ref>Annual of Power and Conflict, by Institute for the Study of Conflict, National Strategy Information Center, 1982, s. 148</ref><ref>The Nature of Fascism, by Roger Griffin, Routledge, 1993, s. 171</ref><ref>Political Parties and Terrorist Groups, by Leonard Weinberg, Ami Pedahzur, Arie Perliger, Routledge, 2003, s. 45</ref><ref>The Inner Sea: The Mediterranean and Its People, by Robert Fox, 1991, s. 260</ref><ref>http://www.consortiumnews.com/archive/story33.html</ref><ref>http://www.weeklystandard.com/Content/Public/Articles/000/000/005/455qbfex.asp</ref> [[Turcja|turecka]] organizacja młodzieżowa. Jest ona nieoficjalnym skrzydłem [[Partia Akcji Narodowej (Turcja)|Partii Akcji Narodowej]] ("Milliyetçi Hareket Partisi", MHP). Szare Wilki oskarżane są o terroryzm<ref>Political Parties and Terrorist Groups, by Leonard Weinberg, Ami Pedahzur, Arie Perliger, Routledge, 2003, s. 45</ref><ref>The Nature of Fascism, by Roger Griffin, Routledge, 1993, s. 171</ref><ref>Political Terrorism, by Alex Peter Schmid, A. J. Jongman, Michael Stohl, Transaction Publishers, 2005 s. 674</ref>. Organizacja na przełomie lat 1974-1980 przeprowadziła 694 morderstw<ref>Albert J. Jongman, Alex Peter Schmid, Political Terrorism: A New Guide to Actors, Authors, Concepts, Data Bases, Theories, & Literature, s. 674</ref>. Liderem ugrupowania jest Olcay Kılavuz<ref>http://www.ulkuocaklari.org.tr/ulku-ocaklari-turk-milletinin-genclik-asisidir.html</ref>. |
|||
'''Szare Wilki''' ({{w języku|tr|Bozkurtlar}}) – organizacja [[terroryzm|terrorystyczna]] z [[Turcja|Turcji]]. |
|||
== Historia == |
== Historia == |
||
Organizacja założona w 1969 roku jako nieformalne skrzydło bojowe Partii Ruchu Narodowego<ref name="gs">{{Cytuj | url = https://www.globalsecurity.org/military/world/para/grey-wolves.htm | tytuł = Bozkurt (Grey Wolves) | opublikowany = globalsecurity.org | język = en| data dostępu = 2017-09-12}}</ref>. W latach 1976–1980 Szare Wilki pełniły funkcję [[szwadron śmierci|szwadronu śmierci]]<ref name="gs" />. W apogeum wpływów liczebność Szarych Wilków sięgała 100 tysięcy ludzi<ref>Jarosław Tomasiewicz: ''Terroryzm na tle przemocy politycznej (Zarys encyklopedyczny)'', Katowice 2000, s. 152</ref>. W samych tylko latach 70. członkowie ugrupowania zabili 6 tysięcy osób<ref name="gs" />. Szare Wilki zabijały działaczy związkowych, [[lewica|lewicowców]], dziennikarzy i aktywistów oraz cywili [[Kurdowie|kurdyjskich]]<ref name="gs" />. Pomimo przestępczej działalności ruch cieszył się ochroną ze strony tureckich służb<ref name="gs" />. W latach 90. organizacja zajęła się handlem [[heroina|heroiną]]<ref name="gs" />. |
|||
Organizacja odpowiedzialna jest za wiele zabójstw i porwań politycznych tureckich i kurdyjskich działaczy praw człowieka, wiadomo o powiązaniach organizacji z mafią turecką<ref>"Turkish Dirty War Revealed, but Papal Shooting Still Obscured" Martin A. Lee, Los Angeles Times, April 12, 1998</ref>. Gdy w latach 1978-1980 w Turcji dochodziło do walk politycznych między prawicą a lewicą. Partia Pracujących Kurdystanu ze względu na lewicowy program opowiedziała się po stronie lewicy. Efektem tego była masakra w [[Kahramanmaraş]] przeprowadzona 25 grudnia 1978 przez Szare Wilki na [[Alewici|alewickich Kurdach]]. W wyniku masakry zamordowanych zostało 109 osób a 176 zostało rannych<ref>[http://www.niqash.org/articles/?id=2285&lang=en A Secret Relationship (ang.). niqash.org, 2008-08-08. [dostęp 2012-09-06]]</ref>. 9 października 1978 roku członkowie grupy uczestniczyli w masakrze w Bahçelievler, zamordowali tam siedmiu studentów, członków Tureckiej Partii Robotniczej<ref>[http://www.timdrayton.com/sy.html#7 Yalçın, Soner; Yurdakul, Doğan (1997). "The Bahcelievler Massacre". Reis: Gladio’nun Türk Tetikçisi (in English). Su Yayinlari]</ref>. |
|||
W 1992 roku bojówkarze formacji uczestniczyli po stronie [[Azerbejdżan]]u w [[I wojna o Górski Karabach|wojnie o Górski Karabach]]. W kolejnych latach ochotnicy z Szarych Wilków walczyli po stronie [[Czeczenia|czeczeńskich]] [[islamizm|islamistów]] w [[I wojna czeczeńska|pierwszej]] i [[II wojna czeczeńska|drugiej wojnie w Czeczenii]]<ref name="gs" />. Ostatnim z konfliktów w którym, udział wzięli członkowie organizacji była [[wojna domowa w Syrii]]. W [[Syria|Syrii]] Szare Wilki wspierały mniejszość [[Turkmeni|turkmeńską]]<ref>{{Cytuj | url = https://web.archive.org/web/20170912233636/http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/02/turkey-syria-grey-wolves-emerge-as-jihadists.html | tytuł = Turkey’s nationalist 'Gray Wolves' enter Syrian fray| autor = Fehim Tastekin| opublikowany = al-monitor.com| data = 2016-02-03| język = en| data dostępu = 2017-09-12}}</ref><ref name="gs" />. Zdaniem analityków Szare Wilki angażują się w [[terroryzm]] [[Ujgurzy|Ujgurów]] z [[Sinciang]]<ref name="gs" />. |
|||
Świat zainteresował się tą organizacją po zamachu na [[Jan Paweł II|Jana Pawła II]], do którego doszło 13 maja 1981 roku. Jej aktywnym członkiem był bowiem niedoszły zabójca [[Papież]]a, [[Mehmet Ali Ağca]] (noszący tam pseudonim ''Imperator'') oraz kilku innych bojowników początkowo podejrzanych o współudział w tym spisku. Sam Ağca przed zamachem pozostawił w pensjonacie w którym się zatrzymał, list w którym napisał między innymi że chce ''pokazać światu imperialistyczne zbrodnie Związku Radzieckiego i Stanów Zjednoczonych''. Dziennikarze pisma [[Le Monde Diplomatique]] ustalili że zamach sfinansował Abdulah Catli za sumę 3000000 marek pochodzących ze środków Szarych Wilków<ref>Rodney Castleden "Morderstwa polityczne, spiski, tajne zmowy" Bellona Warszawa 2007 {{ISBN|978-83-11-11443-2}} str. 407</ref>. |
|||
W czasach [[zimna wojna|zimnej wojny]] grupa współpracowała ze wspieranym przez [[Centralna Agencja Wywiadowcza|CIA]] [[Antybolszewicki Blok Narodów|Antybolszewickim Blokiem Narodów]]<ref name="gs" />. Wieloletnim przywódcą Szarych Wilków był [[Abdullah Çatli]]<ref>Jarosław Tomasiewicz: ''Terroryzm na tle przemocy politycznej (Zarys encyklopedyczny)'', Katowice 2000, s. 176</ref>. |
|||
Nie był to pierwszy zamach Ağcy, 1 lipca 1979 roku z polecenia Szarych Wilków zamordował wydawcę lewicowej gazety "Milliyet" [[Abdi İpekçi]] w [[Stambuł|Stambule]]. Ağca został wydany w ręce policji przez informatora a sąd turecki skazał go na dożywotnie więzienie. Agencja Reuter podaje że Ağca: "uciekł prawdopodobnie dzięki pomocy sympatyków w służbach bezpieczeństwa". Odkryte później dokumenty wskazują na współpracę Ağcy z Abdullahem Çatlı; płatnym zabójcą, handlarzem narkotyków i działaczem ruchu nacjonalistycznego<ref>Rodney Castleden "Morderstwa polityczne, spiski, tajne zmowy" Bellona Warszawa 2007 {{ISBN|978-83-11-11443-2}} str. 406</ref>. Çatlı wykonując rozkazy rządu rozpracowywał i zwalczał środowiska lewicowe oraz PKK i ASALA<ref>[http://yenisafak.com.tr/yazarlar/?t=27.07.2008&y=TamerKorkmaz "Kim, kimin nesi oluyor?"]</ref>. 1996 roku Çatlı zginął w wypadku samochodowym (razem z nim jechał turecki oficer policji i parlamentarzysta). Przy zabitym znaleziono paszport na nazwisko, którym posługiwał się Mehmet Ali Ağca. |
|||
== Najważniejsze ataki przeprowadzone przez grupę == |
|||
Za twórcę organizacji uważa się prawicowego polityka [[Alparslan Turkes|Alparslana Turkesa]]. Największe nasilenie jej działalności przypada na lata 70. Wówczas Szare Wilki walczyły w tureckich miastach z lewicowymi organizacjami [[Dev-Yol]] ([[Droga Rewolucyjna]]), [[Dev-Sol]] ([[Lewica Rewolucyjna]]), [[TIKKO]] ([[Armia Wyzwolenia Robotników i Chłopów Tureckich]]) i [[Partia Pracujących Kurdystanu|Partią Pracujących Kurdystanu]]. W walkach poległo co najmniej 5 tysięcy osób. Atakowano również przedstawicieli establishmentu – dziennikarzy, polityków, wysokich rangą dowódców wojskowych, a także przebywających w Turcji cudzoziemców. Natomiast ataki w miejscach publicznych miały siać strach, podważyć zaufanie do siły i skuteczności państwa, aczkolwiek ambicją Szarych Wilków było utworzenie Turcji od [[Morze Śródziemne|Morza Śródziemnego]] aż po [[Mongolia|Mongolię]]. |
|||
Szare Wilki były zaangażowane w [[Zamach na Jana Pawła II (1981)|zamach na Jana Pawła II]] z 1981 roku<ref name="gs" />. Sprawca ataku [[Mehmet Ali Ağca]] był członkiem Szarych Wilków<ref name="gs" /><ref>{{Cytuj | url = http://www.rmf24.pl/fakty/swiat/news-rosyjskie-media-to-szare-wilki-zorganizowaly-zamach-na-rosyj,nId,2137991| tytuł = Rosyjskie media: To Szare Wilki zorganizowały zamach na rosyjski samolot lecący z Egiptu | autor = Przemysław Marzec | opublikowany = rmf24.pl | data = 2016-02-01 | język = pl | data dostępu = 2017-09-12}}</ref>. |
|||
W sierpniu 2015 roku Szare Wilki przeprowadziły [[zamach w Bangkoku (2015)|atak bombowy w Bangkoku]]. W zamachu zginęło 20 osób a kolejne 130 zostało rannych<ref name="gs" />. Zamach był zemstą za wydalenie przez [[Tajlandia|Tajlandię]] ujgurskich uchodźców<ref>{{Cytuj | url = https://web.archive.org/web/20170912193558/http://www.defence24.pl/254045,gdzie-sa-granice-tureckiego-nacjonalizmu-atak-terrorystyczny-szarych-wilkow-w-bangkoku | tytuł = Gdzie są granice tureckiego nacjonalizmu? Atak terrorystyczny „Szarych Wilków” w Bangkoku| autor = Witold Repetowicz | opublikowany = defence24.pl| data = 2015-09-05 | język = pl| data dostępu = 2017-09-12}}</ref>. |
|||
Szare Wilki pozyskiwały fundusze dla czeczeńskich separatystów których uważa za swoich braci<ref>[http://web.archive.org/web/20080524160649/http://www.cnn.com/SPECIALS/2000/russia/story/chechnya/istanbul.connection/ Isingor, Ali (2000). "Istanbul: Gateway to a holy war". CNN (Italy). Archived from the original on 2008-05-24. Retrieved 2008-08-28]</ref>. W 1996 roku Szare Wilki wzięły udział w ataku na protest greckich Cypryjczyków protestujących przeciwko tureckiej okupacji północnego Cypru. Bojówkarze organizacji pobili na śmierć uczestnika protestu, Tasosa Isaaca<ref>[http://www.hri.org/news/cyprus/cna/1996/96-08-12.cna.html "Greece condemns Turkish barbarity". Cyprus News Agency. 1996-08-12. Retrieved 2008-08-27]</ref>. W grudniu tego samego roku, na Uniwersytecie Istambulskim, Szare Wilki zaatakowały lewicowych studentów i nauczycieli<ref>[http://arama.hurriyet.com.tr/arsivnews.aspx?id=-502244 Ayik, Zeki; Yoruk, Zafer F (1996-12-13). "Istanbul University: Alleged Police-Ulkucu Collaboration Escalates Tensions". Turkish Daily News (Hürriyet). Retrieved 2009-01-02]</ref>. W 2004 roku bojówki organizacji uniemożliwiły turecki pokaz filmu [[Atom Egoyan|Atoma Egoyana]] ''Ararat'', film opowiada o [[Ludobójstwo Ormian|ludobójstwie Ormian]]<ref>[http://adl.hayway.org/default_zone/gb/html/page3590.html Sassounian, Harut (2004-01-15). "Gray Wolves Spoil Turkey's Publicity Ploy on Ararat". California Courier. ADL Ramgavar Azadagan France. Retrieved 2008-08-27]</ref>. |
|||
== Ideologia == |
|||
Wśród ofiar grupy znaleźli się oprócz tego m.in. Doğan Öz, prokurator zamordowany 24 marca 1978 roku, przez Haluka Kırcı<ref>[http://www.todayszaman.com/columnists-198596-spirits-of-dogan-oz-and-ugur-mumcu-ask-about-baykal.html Hüseyin Gülerce, Spirits of Doğan Öz and Uğur Mumcu ask about Baykal, Today's Zaman, 15 January 2010]</ref> i turecki dziennikarz cypryjski Kutlu Adali zamordowany 6 lipca 1996 roku za to że skrytykował politykę Turcji względem Cypru<ref>Barry M. Rubin, Judith Colp Rubin, Chronologies of modern terrorism, (M.E.Sharpe Inc., 2008), 93</ref><ref> Grey Wolves, Encyclopedia of Terrorism, Ed. Cindy C. Combs and Martin W. Slann, (Infobase Publishing, 2007), s. 110</ref>. |
|||
Głoszą poglądy [[skrajna prawica|skrajnie prawicowe]]<ref>{{Cytuj | url = http://wyborcza.pl/1,75248,1196484.html | tytuł = Kim są Szare Wilki | opublikowany = wyborcza.pl | data = 2002-12-05 | język = pl| data dostępu = 2017-09-12}}</ref><ref name="gs" />, ich działalność jest inspirowana [[neonazizm]]em i [[neofaszyzm]]em<ref name="gs" />. Celem organizacji jest utworzenie państwa obejmującego zasięgiem wszystkie [[ludy tureckie]]<ref name="gs" />. |
|||
| ⚫ | |||
=== Rola w wojskowym zamachu stanu w 1980 === |
|||
{{Przypisy}} |
|||
12 września 1980 roku w Turcji doszło do wojskowego zamachu stanu, pod dowództwem generał [[Kenan Evren|Kenana Evrena]] (który był także liderem operacji przeciwko guerillom). Szare Wilki przyłączyły się do wywrotowców, oprócz zabójstw i zamachów bombowych, przeprowadziły masakrę członków społeczności mniejszościowych Çorum w Maras. Organizacja przyczyniła się tym samym do upadku rządu i wprowadzenia reżimu wojskowego<ref>Rodney Castleden "Morderstwa polityczne, spiski, tajne zmowy" Bellona Warszawa 2007 {{ISBN|978-83-11-11443-2}} s. 406</ref>. Wojskowa Rada Bezpieczeństwa Narodowego zdelegalizowała jednak wszystkie partie polityczne łącznie z Partią Akcji Narodowej, delegalizacji uległy też organizacje młodzieżowe z prawej i lewej strony, takie jak Młodzież Rewolucyjna. Większość przywódców partii politycznych zostało aresztowanych. W akcie oskarżenia Partii Akcji Narodowej z maja 1981 roku prokurator oskarżył 220 członków i współpracowników partii o 694 morderstwa. Uwięzionym członkom Szarych Wilków oferowano amnestię, jeśli zgodzą się na zwalczanie [[Kurdowie|kurdyjskich]] separatystów z [[Partia Pracujących Kurdystanu|Partii Pracujących Kurdystanu]] i armeńskiej [[ASALA]]. |
|||
{{Kontrola autorytatywna}} |
|||
=== Walki z Kurdami === |
|||
MHP i Szare Wilki są zdecydowanymi przeciwnikami separatystów kurdyjskich zgrupowanych w PKK. Paramilitarne skrzydło Szarych Wilków zostało wykorzystane przez tureckie służby specjalne w celu zabicia przywódców PKK<ref>Former Grey Wolves member İbrahim Çiftçi speaking to Milliyet on 13 November 1996. Turkish Press Scanner. "They have used and discarded us". Turkish Daily News. Milliyet. 1996-11-14. Retrieved 2008-10-22.</ref>. Fakt że organizacja brała udział w torturach potwierdził Talat Turhan, były turecki pułkownik<ref>Daniele Ganser (2005). NATO's Secret Armies, Operation Gladio and Terrorism in Western Europe. London: Franck Cass. {{ISBN|0714685003}}</ref>. |
|||
== Operacja Gladio == |
|||
Szare Wilki była jedną z najbardziej widocznych w czasie akcji przeciwko guerrillom (Counter-Guerrila), jednym z elementów tureckiej części [[operacja Gladio|operacji Gladio]]. Przy użyciu struktur paramilitarnych, przywódcy grupy byli w stanie utrzymać fasadę pozornego nie uczestnictwa w akcji. |
|||
Liczne źródła wskazują na to że MHP i Szare Wilki miały poprzez mafię turecką powiązania z tureckimi służbami wywiadowczymi, a także [[CIA]] i innymi agencjami wywiadowczymi. Były wojskowy prokurator, członek tureckiego Sądu Najwyższego, Emin Deger, ustalił że Szare Wilki współpracowały z siłami rządowymi w akcji przeciwko siłom antyrządowym, jak również utrzymywała bliskie powiązania z siłami bezpieczeństwa państwa i CIA. Marti A. Lee napisał o tym że para-wojskowe skrzydło Szarych Wilków było potajemnie wspierane przez CIA z którym współpracowało przy operacji Gladio. 5 grudnia 1990 roku w artykule szwajcarskiego Neue Zürcher Zeitung ogłoszono tezę według której akcja Counter-Guerrila miała swoją siedzibę w budynku tajnych służb wojskowych Stanów Zjednoczonych, DIA<ref>[http://www.php.isn.ethz.ch/collections/coll_gladio/chronology.cfm?navinfo=15301 "NATO's Secret Armies: Chronology". Parallel History Project on Cooperative Security. ETH Zürich. Retrieved 2008-08-27]</ref>. Le Monde Diplomatique pisał o tym że CIA wykorzystało zwolenników idei Wielkiej Turcji aby doprowadzić do wzrostu wpływów antyradzieckich wśród tureckich, muzułmańskich mniejszości w ZSRR. Jeden z liderów MPH Alparslan Türkeş w 1992 roku wyjechał do nowo utworzonego niepodległego [[Azerbejdżan]]u, gdzie przez wielu został uznany za bohatera. Poparł kandydaturę sympatyka Szarych Wilków, [[Əbülfəz Elçibəy]]a. Po wygranej w wyborach Elçibəy, na Ministra Spraw Wewnętrznych wybrał Isgandara Hamidova, członka Szarych Wilków, który opowiadał się za utworzeniem Wielkiej Turcji, która zawierałaby tereny północnego Iranu, całej Syberii, Azji Środkowej, Afganistanu, Pakistanu i Chiny. Isgandar Hamidov zrezygnował w kwietniu 1993 roku po zagrożeniu Armenii atakiem nuklearnym<ref>[http://www.monde-diplomatique.fr/1997/03/LEE/8019.html Lee, Martin A. Les liaisons dangereuses de la police turque," Le Monde diplomatique, March 1997 (French)]</ref>. |
|||
Według Daniela Gansera, naukowca z Politechniki Federalnej w Zurychu, założyciel Szarych Wilków, Alparslan Türkeş był członkiem Counter-Guerilla, organizacji paramilitarnej która miała przygotować sieć organizacji toczących wojnę partyzanckiej na wypadek inwazji radzieckiej<ref>Daniele Ganser (2005). NATO's Secret Armies, Operation Gladio and Terrorism in Western Europe. London: Franck Cass. {{ISBN|0714685003}}</ref>. Le Monde Diplomatique potwierdza, że Szare Wilki były manipulowane przez plan Gladio i że członek ruchu, Abdullah Çatlı pracował dla Gladio. Według tego samego atykułu, Abdullah Çatlı spotkał się z włoskim międzynarodowym terrorystą neofaszystowskim Stefano Delle Chiaie, który oprócz udziału w akcjach terrorystycznych we Włoszech (''utrzymywanie napięcia''), był powiązany z [[DINA]] [[Augusto Pinochet]]a i uczestniczył w argentyńskiej [[brudna wojna|brudnej wojnie]]<ref>[http://mondediplo.com/1998/07/05turkey Nezan, Kendal (1998 July). "Turkey's pivotal role in the international drug trade". Le Monde Diplomatique]</ref>. Zarzuca się że Gladio i stratega napięć (''Strategia della tensione'') używała fałszywych ataków terrorystycznych w celu zdyskredytowania ruchu [[komunizm|komunistycznego]]<ref>[http://www.php.isn.ethz.ch/collections/colltopic.cfm?lng=en&id=16165&navinfo=15301 Official documents on ISN (hosted by ETH Zürich) concerning Gladio, including SIFAR (Italian military service) report on Gladio, extracts of former CIA director William Colby's memoirs, Italian prime minister Giulio Andreotti's public revelation to the Senate of the existence of Gladio in October 1990, Parliamentary investigation into the Swiss Defense Ministry, 1995 Italian parliamentary report on Terrorism, etc]</ref><ref>[http://www.isn.ethz.ch/php/news/media_desk.htm#Gladio Secret Warfare: Operation Gladio and NATO's Stay-Behind Armies ETH Zürich research project on Gladio directed by Dr. Daniele Ganser. Many documents available in various languages, including Turkish articles; audio interviews of Ganser; Ganser's June 2005 article in The Whitehead Journal of Diplomacy and International Relations; Der Spiegel article, etc]</ref>. |
|||
== Szare Wilki poza Turcją == |
|||
W Azerbejdżanie Szare Wilki wspierały stronę azerską walczącą przeciw [[Ormianie|Ormianom]] w czasie [[Konflikt o Górski Karabach|konfliktu o Górski Karabach]]<ref>Brzezinski, Zbigniew, Paige Sullivan and Center for Strategic and International Studies, Russia and the Commonwealth of Independent States, (M.E.Sharpe Inc., 1997), 616. It is also revealed that a new force of 200 armed members of the Grey Wolves organization has been dispatched from Turkey in preparation for a new Azeri offensive and to train units of the Azeri army</ref>. Ugrupowanie działa w Azerbejdżanie do tej pory, choć pod zmienioną nazwą, Azerbejdżańska Krajowa Partia Demokratyczna<ref>[http://www.rferl.org/content/article/1076817.html Fuller, Liz (2007-05-30). "Azerbaijan: Date For Presidential Ballot Confirmed". Radio Free Europe. Retrieved 2008-08-27]</ref>. |
|||
Na Cyprze w 1996 roku, Szare Wilki udzieliły wsparcia protestującym Turkom. Szare Wilki dokonały ataków na cypryjskich Greków i ich nieruchomości, bojówkarze organizacji zabili Tassosema Izaaka<ref>William Mallinson, Cyprus: A Modern History, (I.B.Tauris, 2005), 109</ref>. |
|||
Organizacja działa też w niektórych państwach europejskich zamieszkanych przez tureckich imigrantów. W Niemczech pierwszy "Klub Idealistów" został założony 18 czerwca 1978 roku we Frankfurcie. Szare Wilki z różnymi sukcesami uczestniczyły w lokalnej polityce w Holandii<ref>[http://afa.home.xs4all.nl/comite/artikel/artikel130.html Dutch: Ernst Haffmans, Belabberd resultaat Grijze Wolven bij gemeenteraadsverkiezingen 2006, Onderzoeksgroep Turks extreem-rechts]</ref>. |
|||
== Szare Wilki w Polsce == |
|||
W 2001 roku zatrzymano 5 osób przebywających wówczas w Katowicach, Rybniku i Żorach. Zatrzymanych oskarżono o uczestnictwo w handlu bronią i narkotykami. Wśród nich znalazło się trzech Turków i dwóch Polaków. Jeden z Turków, Ercan O., został zidentyfikowany jako członek Szarych Wilków<ref>Marcin Pietraszewski. [http://www.archiwum.wyborcza.pl/Archiwum/1,0,1572262,20011029RP-DGW,Polski_trop_Szarych_Wilkow,.html Polski trop Szarych Wilków] „Gazeta Wyborcza”, 2001-10-29. [dostęp 2017-05-14]</ref>. W 2008 roku pojawiły się przesłanki, że przeprowadzona akcja była mistyfikacją<ref>[http://www.tvn24.pl/blisko-ludzi,18,m/wymyslili-gang-bo-chcieli-sukcesu-medialnego,1273.html Wymyślili gang, bo chcieli sukcesu medialnego], "TVN24.pl", 2008-09-17 [dostęp 2017-05-14]</ref>. |
|||
| ⚫ | |||
[[Kategoria:Antykomunizm]] |
[[Kategoria:Antykomunizm]] |
||
[[Kategoria:Organizacje nacjonalistyczne]] |
[[Kategoria:Organizacje nacjonalistyczne]] |
||
[[Kategoria:Organizacje paramilitarne]] |
|||
[[Kategoria:Organizacje terrorystyczne]] |
|||
[[Kategoria:Nacjonalizm turecki]] |
|||
[[Kategoria:Polityka Turcji]] |
[[Kategoria:Polityka Turcji]] |
||
[[Kategoria:Skrajna prawica]] |
[[Kategoria:Skrajna prawica]] |
||
[[Kategoria: |
[[Kategoria:Turcja w XX wieku]] |
||
[[Kategoria:Turcja w XXI wieku]] |
|||
Aktualna wersja na dzień 08:21, 7 lip 2024
Ten artykuł od 2022-02 wymaga zweryfikowania podanych informacji.
Szare Wilki (tur. Bozkurtlar) – organizacja terrorystyczna z Turcji.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Organizacja założona w 1969 roku jako nieformalne skrzydło bojowe Partii Ruchu Narodowego[1]. W latach 1976–1980 Szare Wilki pełniły funkcję szwadronu śmierci[1]. W apogeum wpływów liczebność Szarych Wilków sięgała 100 tysięcy ludzi[2]. W samych tylko latach 70. członkowie ugrupowania zabili 6 tysięcy osób[1]. Szare Wilki zabijały działaczy związkowych, lewicowców, dziennikarzy i aktywistów oraz cywili kurdyjskich[1]. Pomimo przestępczej działalności ruch cieszył się ochroną ze strony tureckich służb[1]. W latach 90. organizacja zajęła się handlem heroiną[1].
W 1992 roku bojówkarze formacji uczestniczyli po stronie Azerbejdżanu w wojnie o Górski Karabach. W kolejnych latach ochotnicy z Szarych Wilków walczyli po stronie czeczeńskich islamistów w pierwszej i drugiej wojnie w Czeczenii[1]. Ostatnim z konfliktów w którym, udział wzięli członkowie organizacji była wojna domowa w Syrii. W Syrii Szare Wilki wspierały mniejszość turkmeńską[3][1]. Zdaniem analityków Szare Wilki angażują się w terroryzm Ujgurów z Sinciang[1].
W czasach zimnej wojny grupa współpracowała ze wspieranym przez CIA Antybolszewickim Blokiem Narodów[1]. Wieloletnim przywódcą Szarych Wilków był Abdullah Çatli[4].
Najważniejsze ataki przeprowadzone przez grupę
[edytuj | edytuj kod]Szare Wilki były zaangażowane w zamach na Jana Pawła II z 1981 roku[1]. Sprawca ataku Mehmet Ali Ağca był członkiem Szarych Wilków[1][5].
W sierpniu 2015 roku Szare Wilki przeprowadziły atak bombowy w Bangkoku. W zamachu zginęło 20 osób a kolejne 130 zostało rannych[1]. Zamach był zemstą za wydalenie przez Tajlandię ujgurskich uchodźców[6].
Ideologia
[edytuj | edytuj kod]Głoszą poglądy skrajnie prawicowe[7][1], ich działalność jest inspirowana neonazizmem i neofaszyzmem[1]. Celem organizacji jest utworzenie państwa obejmującego zasięgiem wszystkie ludy tureckie[1].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Bozkurt (Grey Wolves) [online], globalsecurity.org [dostęp 2017-09-12] (ang.).
- ↑ Jarosław Tomasiewicz: Terroryzm na tle przemocy politycznej (Zarys encyklopedyczny), Katowice 2000, s. 152
- ↑ Fehim Tastekin, Turkey’s nationalist 'Gray Wolves' enter Syrian fray [online], al-monitor.com, 3 lutego 2016 [dostęp 2017-09-12] [zarchiwizowane z adresu 2017-09-12] (ang.).
- ↑ Jarosław Tomasiewicz: Terroryzm na tle przemocy politycznej (Zarys encyklopedyczny), Katowice 2000, s. 176
- ↑ Przemysław Marzec, Rosyjskie media: To Szare Wilki zorganizowały zamach na rosyjski samolot lecący z Egiptu [online], rmf24.pl, 1 lutego 2016 [dostęp 2017-09-12] (pol.).
- ↑ Witold Repetowicz, Gdzie są granice tureckiego nacjonalizmu? Atak terrorystyczny „Szarych Wilków” w Bangkoku [online], defence24.pl, 5 września 2015 [dostęp 2017-09-12] [zarchiwizowane z adresu 2017-09-12] (pol.).
- ↑ Kim są Szare Wilki [online], wyborcza.pl, 5 grudnia 2002 [dostęp 2017-09-12] (pol.).