Przejdź do zawartości

Alzacja-Lotaryngia: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Mix321 (dyskusja | edycje)
 
(Nie pokazano 47 wersji utworzonych przez 34 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
{{Jednostka administracyjna infobox
'''Alzacja-Lotaryngia''' ([[język niemiecki|niem.]] ''Reichsland Elsaß-Lothringen'') - prowincja [[Cesarstwo Niemieckie|Cesarstwa Niemieckiego]], utworzona po [[wojna francusko-pruska|wojnie francusko-pruskiej]] w [[1871]] roku, kiedy włączono do Niemiec większość terytorium [[Alzacja|Alzacji]] i część [[Lotaryngia|Lotaryngii]].
|nazwa = Prowincja Rzeszy Alzacja-Lotaryngia
|nazwa oryginalna = Reichsland Elsaß-Lothringen
|dopełniacz nazwy = Alzacji-Lotaryngii
|jednostka = prowincja
|lata istnienia = 1871–1918
|zdjęcie =
|opis zdjęcia =
|alt zdjęcia =
|herb = Wappen Deutsches Reich - Elsass-Lothringen.svg
|flaga = Dienstflagge Elsaß-Lothringen Kaiserreich.svg
|hymn = [[Elsässisches Fahnenlied]]<br />(Pieśń alzackiej flagi)
|dewiza =
|państwo = Cesarstwo Niemieckie
|siedziba = [[Strasburg]]
|data powstania = 10 maja 1871
|data likwidacji = 28 czerwca 1918
|ISO 3166-2 =
|powierzchnia = 14 496
|rok = 1910
|liczba ludności = 1 874 014
|gęstość zaludnienia = 129.3
|numer kierunkowy =
|kod pocztowy =
|tablice rejestracyjne =
|języki urzędowe = [[język niemiecki|niemiecki]]
|adres urzędu =
|plan =
|mapa = Alsace-lorraine.JPG
|nazwa mapy =
|2. mapa = Alsace-Lorraine in the German Reich (1871).svg
|nazwa 2. mapy =
|współrzędne =
|commons = Category:Alsace-Lorraine
|www =
}}
'''Alzacja-Lotaryngia''' ({{niem.|Elsaß-Lothringen}}) prowincja [[Cesarstwo Niemieckie|Cesarstwa Niemieckiego]], utworzona po [[wojna francusko-pruska|wojnie francusko-pruskiej]] w 1871 roku, kiedy włączono do Niemiec większość terytorium [[Alzacja|Alzacji]] i część [[Lotaryngia|Lotaryngii]].


=== Włączenie do Niemiec ===
== Włączenie do Niemiec ==
Po zakończeniu wojny francusko-pruskiej w 1871, na mocy [[pokój frankfurcki|traktatu we Frankfurcie]], prawie cała [[Alzacja]] i północna [[Lotaryngia]] zostały włączone do Niemiec. Zgodnie z postanowieniami traktatu, francuska ludność prowincji musiała wybrać pomiędzy obywatelstwem niemieckim lub emigracją do Francji. Do 1876 terytorium Alzacji-Lotaryngii opuściło 100&nbsp;000 Francuzów, co stanowiło 5% ogółu ludności.
[[Plik:Deutsches Reich (Karte) Elsaß-Lothringen.svg|thumb|right|150px|Alzacja-Lotaryngia w Cesarstwie Niemieckim]]
Po zakończeniu wojny francusko-pruskiej w [[1871]], na mocy traktatu we Frankfurcie, prawie cała [[Alzacja]] i północna [[Lotaryngia]] zostały włączone do [[Niemcy|Niemiec]]. Zgodnie z postanowieniami traktatu, francuska ludność prowincji musiała wybrać pomiędzy obywatelstwem niemieckim lub emigracją do [[Francja|Francji]]. Do [[1876]] terytorium Alzacji-Lotaryngii opuściło 100,000 Francuzów, co stanowiło 5% ogółu ludności.


Nowa prowincja, ze stolicą w [[Strasburg]]u stała się Terytorium Rzeszy, co oznaczało, że była zarządzana bezpośrednio z [[Berlin]]a. Nie posiadała zatem własnego sejmu ([[Landtag (Niemcy)|Landtagu]]) ani nie była reprezentowana w Radzie Federalnej (Bundesracie), co było przyczyną niezadowolenia miejscowej ludności. Przyczyną takiego nietypowego umocowania ustrojowego był fakt, że prowincja została zdobyta na Francuzach nie tylko przez wojska pruskie, ale również południowoniemieckie, co powodowało, że nie wypadało jej wcielać wprost do Prus (Bismarck rozważał początkowo nawet oddanie jej [[Bawaria|Bawarii]], co miało ją skłonić do przystąpienia do Rzeszy Niemieckiej). Dopiero w 1911 otrzymała [[autonomia|autonomię]] oraz własny organ przedstawicielski. Udzielono jej również prawa głosu w Bundesracie, było to jednak uprawnienie iluzoryczne w związku z faktem, że głos ten należał do namiestnika powoływanego przez kanclerza Rzeszy.
Nowa prowincja, ze stolicą w [[Strasburg]]u stała się Terytorium Rzeszy, co oznaczało, że była zarządzana bezpośrednio z [[Berlin]]a. Dopiero w [[1911]] otrzymała [[autonomia|autonomię]].


=== [[Alzacka Republika Rad]] ===
== [[Alzacka Republika Rad]] ==
Podczas [[Rewolucja listopadowa 1918|rewolucji listopadowej]] w Niemczech, 15,000 alzackich marynarzy, którzy przyłączyli się do buntu floty w [[Kilonia|Kilonii]], powróciło do Alzacji-Lotaryngii. [[9 listopada]] [[1918]] na głównym placu w [[Strasburg]]u powitał ich kilkutysięczny tłum. Utworzono radę robotniczo-żołnierską i proklamowano powstanie [[Alzacka Republika Rad|Alzackiej Republiki Rad]].
Podczas [[Rewolucja listopadowa|rewolucji listopadowej]] w Niemczech, 15&nbsp;000 alzackich marynarzy, którzy przyłączyli się do buntu floty w [[Kilonia|Kilonii]], powróciło do Alzacji-Lotaryngii. 9 listopada 1918 na głównym placu w [[Strasburg]]u powitał ich kilkutysięczny tłum. Utworzono radę robotniczo-żołnierską i proklamowano powstanie [[Alzacka Republika Rad|Alzackiej Republiki Rad]].


[[22 listopada]] [[1918]] do Alzacji-Lotaryngii wkroczyły wojska francuskie.
22 listopada 1918 do Alzacji-Lotaryngii wkroczyły wojska francuskie.


=== [[Republika Alzacji-Lotaryngii]] ===
== [[Republika Alzacji-Lotaryngii]] ==
Po podpisaniu pokoju w Compiegne [[11 listopada]] [[1918]], parlament w Strasburgu ogłosił powstanie niepodległej Republiki Alzacji-Lotaryngii. Rozpoczęła się walka z siłami [[Alzacka Republika Rad|Alzackiej Republiki Rad]]. Walki wewnętrzne umożliwiły Francuzom szybkie zajęcie prowincji.
Po podpisaniu [[Rozejm w Compiègne (1918)|rozejmu w Compiègne]] 11 listopada 1918, parlament w Strasburgu ogłosił powstanie niepodległej Republiki Alzacji-Lotaryngii. Rozpoczęła się walka z siłami [[Alzacka Republika Rad|Alzackiej Republiki Rad]]. Walki wewnętrzne umożliwiły Francuzom szybkie zajęcie prowincji.
[[Plik:Flag of the Republic of Alsace-Lorraine.svg|thumb|right|200px|Flaga Republiki Alzacji-Lotaryngii]]


Na mocy [[Traktat wersalski|traktatu wersalskiego]] w [[1919]] Alzacja-Lotaryngia powróciła w skład [[Francja|Francji]].
Na mocy [[Traktat wersalski|traktatu wersalskiego]] w 1919 Alzacja-Lotaryngia powróciła w skład [[Francja|Francji]].


=== II Wojna światowa ===
== II wojna światowa ==
Po zajęciu Francji przez [[III Rzesza|III Rzeszę]] w 1940, dawna Alzacja-Lotaryngia została ''de facto'' (nie zawarto w tej sprawie żadnego układu międzynarodowego ani nie wydano żadnego zarządzenia) ponownie włączona do Niemiec, jednakże powołana administracja cywilna była oddzielna dla Alzacji i dla Lotaryngii. Reżim okupacyjny na tym obszarze był łagodny; pierwszy wyrok śmierci wykonano dopiero w marcu 1942 za nieudaną próbę zamachu na szefa administracji cywilnej Alzacji [[Robert Heinrich Wagner|Roberta Wagnera]]. Opór ludności przejawiał się na tym obszarze m.in. noszeniem beretu baskońskiego, dlatego też zarządzeniem Wagnera z 15 maja 1941 zakazano jego noszenia w Alzacji. W czasie okupacji zakazano używania [[Język francuski|języka francuskiego]], usuwano także z prowincji pamiątki francuskiego panowania, np. 5 listopada 1940 zdemontowano w Strasburgu pomnik gen. [[Jean-Baptiste Kléber]]a.
Po zajęciu Francji przez [[III Rzesza|III Rzeszę]] w [[1940]], dawna Alzacja-Lotaryngia została ponownie włączona do Niemiec. Po zakończeniu wojny w [[1945]] terytorium powróciło do Francji.

Od sierpnia 1942 mieszkańcy tych krain podlegali poborowi do [[Wehrmacht]]u. Po zakończeniu wojny w 1945 terytorium powróciło do Francji, w ramach której w latach 1982–2015 tworzyło dwa oddzielne regiony [[Alzacja|Alzację]] oraz [[Lotaryngia|Lotaryngię]], ze szczególnym uznaniem obu kultur (niemieckiej oraz francuskiej). Od 2016 Alzacja i Lotaryngia są częścią regionu [[Grand Est]] ze stolicą w Strasburgu.

== Bibliografia ==
* Ansbert Baumann, ''Die Erfindung des Grenzlandes Elsass-Lothringen'' [in:] Burkhard Olschowsky (Hg.), ''Geteilte Regionen – geteilte Geschichtskulturen? Muster der Identitätsbildung im europäischen Vergleich.'' (=&nbsp;Schriften des Bundesinstituts für Kultur und Geschichte der Deutschen im östlichen Europa, Bd. 47; Schriften des europäischen Netzwerks Erinnerung und Solidarität, Bd. 6). Oldenbourg, München 2013, {{ISBN|978-3-486-71210-0}}, S. 163–183.
* Ryszard Kaczmarek, Maciej Kucharski, Adrian Cybula, ''Alzacja-Lotaryngia a Górny Śląsk. Dwa regiony pogranicza 1648–2001'', Katowice 2001, {{ISBN|83-914309-2-8}}.

{{Kraje Rzeszy}}
{{Kontrola autorytatywna}}


[[Kategoria:Alzacja]]
[[Kategoria:Alzacja]]
[[Kategoria:Lotaryngia]]
[[Kategoria:Lotaryngia]]
[[Kategoria:Historia Niemiec]]
[[Kategoria:Geografia historyczna Niemiec]]
[[Kategoria:Krainy historyczne Francji]]
[[Kategoria:Krainy historyczne Francji]]

[[br:Elzas-Loren]]
[[ca:Alsàcia-Lorena]]
[[cs:Alsasko-Lotrinsko]]
[[da:Alsace-Lorraine]]
[[de:Reichsland Elsaß-Lothringen]]
[[en:Alsace-Lorraine]]
[[es:Territorio imperial de Alsacia y Lorena]]
[[eo:Alzaco-Loreno]]
[[fr:Alsace-Lorraine]]
[[gl:Alsacia-Lorena]]
[[ko:알자스로렌]]
[[id:Elsaß-Lothringen]]
[[it:Alsazia-Lorena]]
[[he:אלזס-לורן]]
[[nl:Elzas-Lotharingen]]
[[ja:アルザス=ロレーヌ]]
[[no:Alsace-Lorraine]]
[[pt:Alsácia-Lorena]]
[[ro:Alsacia-Lorena]]
[[ru:Эльзас-Лотарингия]]
[[simple:Alsace-Lorraine]]
[[sk:Alsasko-Lotrinsko]]
[[fi:Elsass-Lothringen]]
[[sv:Elsass-Lothringen]]
[[tr:Alsace-Lorraine]]
[[zh:阿爾薩斯-洛林]]

Aktualna wersja na dzień 18:34, 10 lip 2024

Prowincja Rzeszy Alzacja-Lotaryngia
Reichsland Elsaß-Lothringen
prowincja
1871–1918
Herb Flaga
Herb Flaga
Hymn: Elsässisches Fahnenlied
(Pieśń alzackiej flagi)
Państwo

 Cesarstwo Niemieckie

Siedziba

Strasburg

Data powstania

10 maja 1871

Data likwidacji

28 czerwca 1918

Powierzchnia

14 496

Populacja (1910)
• liczba ludności


1 874 014

• gęstość

129.3

Języki urzędowe

niemiecki

Położenie na mapie
Położenie na mapie
Położenie na mapie
Położenie na mapie

Alzacja-Lotaryngia (niem. Elsaß-Lothringen) – prowincja Cesarstwa Niemieckiego, utworzona po wojnie francusko-pruskiej w 1871 roku, kiedy włączono do Niemiec większość terytorium Alzacji i część Lotaryngii.

Włączenie do Niemiec

[edytuj | edytuj kod]

Po zakończeniu wojny francusko-pruskiej w 1871, na mocy traktatu we Frankfurcie, prawie cała Alzacja i północna Lotaryngia zostały włączone do Niemiec. Zgodnie z postanowieniami traktatu, francuska ludność prowincji musiała wybrać pomiędzy obywatelstwem niemieckim lub emigracją do Francji. Do 1876 terytorium Alzacji-Lotaryngii opuściło 100 000 Francuzów, co stanowiło 5% ogółu ludności.

Nowa prowincja, ze stolicą w Strasburgu stała się Terytorium Rzeszy, co oznaczało, że była zarządzana bezpośrednio z Berlina. Nie posiadała zatem własnego sejmu (Landtagu) ani nie była reprezentowana w Radzie Federalnej (Bundesracie), co było przyczyną niezadowolenia miejscowej ludności. Przyczyną takiego nietypowego umocowania ustrojowego był fakt, że prowincja została zdobyta na Francuzach nie tylko przez wojska pruskie, ale również południowoniemieckie, co powodowało, że nie wypadało jej wcielać wprost do Prus (Bismarck rozważał początkowo nawet oddanie jej Bawarii, co miało ją skłonić do przystąpienia do Rzeszy Niemieckiej). Dopiero w 1911 otrzymała autonomię oraz własny organ przedstawicielski. Udzielono jej również prawa głosu w Bundesracie, było to jednak uprawnienie iluzoryczne w związku z faktem, że głos ten należał do namiestnika powoływanego przez kanclerza Rzeszy.

Podczas rewolucji listopadowej w Niemczech, 15 000 alzackich marynarzy, którzy przyłączyli się do buntu floty w Kilonii, powróciło do Alzacji-Lotaryngii. 9 listopada 1918 na głównym placu w Strasburgu powitał ich kilkutysięczny tłum. Utworzono radę robotniczo-żołnierską i proklamowano powstanie Alzackiej Republiki Rad.

22 listopada 1918 do Alzacji-Lotaryngii wkroczyły wojska francuskie.

Po podpisaniu rozejmu w Compiègne 11 listopada 1918, parlament w Strasburgu ogłosił powstanie niepodległej Republiki Alzacji-Lotaryngii. Rozpoczęła się walka z siłami Alzackiej Republiki Rad. Walki wewnętrzne umożliwiły Francuzom szybkie zajęcie prowincji.

Na mocy traktatu wersalskiego w 1919 Alzacja-Lotaryngia powróciła w skład Francji.

II wojna światowa

[edytuj | edytuj kod]

Po zajęciu Francji przez III Rzeszę w 1940, dawna Alzacja-Lotaryngia została de facto (nie zawarto w tej sprawie żadnego układu międzynarodowego ani nie wydano żadnego zarządzenia) ponownie włączona do Niemiec, jednakże powołana administracja cywilna była oddzielna dla Alzacji i dla Lotaryngii. Reżim okupacyjny na tym obszarze był łagodny; pierwszy wyrok śmierci wykonano dopiero w marcu 1942 za nieudaną próbę zamachu na szefa administracji cywilnej Alzacji Roberta Wagnera. Opór ludności przejawiał się na tym obszarze m.in. noszeniem beretu baskońskiego, dlatego też zarządzeniem Wagnera z 15 maja 1941 zakazano jego noszenia w Alzacji. W czasie okupacji zakazano używania języka francuskiego, usuwano także z prowincji pamiątki francuskiego panowania, np. 5 listopada 1940 zdemontowano w Strasburgu pomnik gen. Jean-Baptiste Klébera.

Od sierpnia 1942 mieszkańcy tych krain podlegali poborowi do Wehrmachtu. Po zakończeniu wojny w 1945 terytorium powróciło do Francji, w ramach której w latach 1982–2015 tworzyło dwa oddzielne regiony Alzację oraz Lotaryngię, ze szczególnym uznaniem obu kultur (niemieckiej oraz francuskiej). Od 2016 Alzacja i Lotaryngia są częścią regionu Grand Est ze stolicą w Strasburgu.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Ansbert Baumann, Die Erfindung des Grenzlandes Elsass-Lothringen [in:] Burkhard Olschowsky (Hg.), Geteilte Regionen – geteilte Geschichtskulturen? Muster der Identitätsbildung im europäischen Vergleich. (= Schriften des Bundesinstituts für Kultur und Geschichte der Deutschen im östlichen Europa, Bd. 47; Schriften des europäischen Netzwerks Erinnerung und Solidarität, Bd. 6). Oldenbourg, München 2013, ISBN 978-3-486-71210-0, S. 163–183.
  • Ryszard Kaczmarek, Maciej Kucharski, Adrian Cybula, Alzacja-Lotaryngia a Górny Śląsk. Dwa regiony pogranicza 1648–2001, Katowice 2001, ISBN 83-914309-2-8.