Przejdź do zawartości

Chmielek: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycja
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
drobne techniczne
EmptyBot (dyskusja | edycje)
Boty
703 112 edycji
m int.
 
(Nie pokazano 9 wersji utworzonych przez 7 użytkowników)
Linia 4: Linia 4:
|zdjęcie = Chmielek - tablica z nazwą miejscowości.jpg
|zdjęcie = Chmielek - tablica z nazwą miejscowości.jpg
|opis zdjęcia = Droga wiodąca przez miejscowość
|opis zdjęcia = Droga wiodąca przez miejscowość
|alt zdjęcia =
|województwo = lubelskie
|województwo = lubelskie
|powiat = [[Powiat biłgorajski|biłgorajski]]
|powiat = [[Powiat biłgorajski|biłgorajski]]
Linia 10: Linia 11:
|miejscowość podstawowa =
|miejscowość podstawowa =
|wysokość =
|wysokość =
|liczba ludności = 1070{{r|pwl|nsp}}
⚫
|liczba ludności = 1167<ref name=GUS>[http://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5670/21/1/1/1_miejscowosci_ludnosc_nsp2011.xlsx GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.]</ref>
|rok = 2011
|rok = 2021
|strefa numeracyjna = 084
|strefa numeracyjna = 084
|kod pocztowy = 23-412{{r|poczta}}
|kod pocztowy = 23-412{{r|poczta}}
|tablice rejestracyjne = LBL
|tablice rejestracyjne = LBL
|SIMC = 0894233
|SIMC = 0894233{{r|teryt}}
|kod mapy = Łukowa (gmina)
|kod mapy = Łukowa (gmina)
|współrzędne = 50°23′25″N 22°52′40″E
|współrzędne = 50°23'45"N 22°51'50"E<ref name="prng">{{PRNG Miejscowości|167891|data=2023-11-05}}</ref>
|commons = Category:Chmielek
|commons = Category:Chmielek
|www =
|www =
Linia 23: Linia 24:
[[Plik:Kościół - Chmielek.jpg|thumb|238px|right|Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny]]
[[Plik:Kościół - Chmielek.jpg|thumb|238px|right|Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny]]
[[Plik:Cmentarz Chmielek9.jpg|thumb|238px|right|[[Cmentarz prawosławny w Chmielku]]. Nagrobki z 2. połowy XIX w.]]
[[Plik:Cmentarz Chmielek9.jpg|thumb|238px|right|[[Cmentarz prawosławny w Chmielku]]. Nagrobki z 2. połowy XIX w.]]
[[Plik:FIMR0057.jpg|238px|right|thumb|Stawy oraz fabryka mebli w Chmielku]]
[[Plik:Chmielek, widok z góry.jpg|238px|right|thumb|Stawy oraz fabryka mebli w Chmielku]]
'''Chmielek''' – [[wieś]] w [[Polska|Polsce]] położona w [[województwo lubelskie|województwie lubelskim]], w [[powiat biłgorajski|powiecie biłgorajskim]], w [[Łukowa (gmina)|gminie Łukowa]]. Wieś położona na zachodnim skraju gminy Łukowa, w obrębie Płaskowyżu Tarnogrodzkiego.
'''Chmielek''' – [[wieś]] w [[Polska|Polsce]] położona w [[województwo lubelskie|województwie lubelskim]], w [[powiat biłgorajski|powiecie biłgorajskim]], w [[Łukowa (gmina)|gminie Łukowa]]{{r|R2013|teryt}}. Wieś położona na zachodnim skraju gminy Łukowa, w obrębie Płaskowyżu Tarnogrodzkiego.

[[Podział administracyjny Polski (1975–1998)|W latach 1975–1998]] miejscowość administracyjnie należała do [[województwo zamojskie|województwa zamojskiego]].
W latach 1954–1959 wieś należała i była siedzibą władz gromady [[Chmielek (gromada)|Chmielek]], po jej zniesieniu w gromadzie [[Łukowa (gromada w powiecie biłgorajskim)|Łukowa]]. [[Podział administracyjny Polski (1975–1998)|W latach 1975–1998]] miejscowość administracyjnie należała do [[województwo zamojskie|województwa zamojskiego]].

Na terenie wsi zostały utworzone dwa [[Sołectwo|sołectwa:]] ''Chmielek I'' i ''Chmielek II''{{r|bip}}. Według [[Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011|Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011]] wieś liczyła 1167 mieszkańców i była drugą co do liczby ludności miejscowością gminy{{r|GUS}}.

Wieś jest siedzibą [[Kościół łaciński|rzymskokatolickiej]] parafii [[Parafia Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Chmielku|Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Chmielku]]{{r|par}}.


== Części wsi ==
== Części wsi ==
{|class="wikitable" width="60%"
{|class="wikitable" width="60%"
|+Integralne części wsi Chmielek{{r|R2013}}{{r|teryt}}{{r|KSNG}}
|+Integralne części wsi Chmielek{{r|R2013|teryt}}{{r|KSNG}}
! SIMC !! Nazwa !! Rodzaj
|-
! SIMC !! Nazwa !! Rodzaj
|-
|-
|0894240 || Chmielek-Kolonia || część wsi
|0894240 || Chmielek-Kolonia || część wsi
Linia 44: Linia 49:
|-
|-
|0894300 || Wołosień || część wsi
|0894300 || Wołosień || część wsi
|-
|}

|}
== Historia ==
== Historia ==
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z roku 1426, kiedy jako starosta chełmski występował Jan Wałach z Chmielka. W 1460 Jan z Chmielka i Stobieńca pozwał do sądu Stanisława z [[Łukowa (województwo lubelskie)|Łukowej]]. W roku 1469 Mikołaj Mnich, dzierżawca lubaczowski opisał granice wsi.<ref>{{Cytuj |autor = Mikołaj Stworzyński |tytuł = Opisanie statystyczno-historyczne dóbr Ordynacyi-Zamoyskiej przez Mikołaja Stworzynskiego |data = 1834 |url = https://polona.pl/item/opisanie-statystyczno-historyczne-dobr-ordynacyi-zamoyskiej-przez-mikolaja-stworzynskiego,NTU5OTY4Mzk/16/#info:metadata}}</ref>
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z roku 1426, kiedy jako starosta chełmski występował Jan Wałach z Chmielka. W 1460 Jan z Chmielka i Stobieńca pozwał do sądu Stanisława z [[Łukowa (województwo lubelskie)|Łukowej]]. W roku 1469 Mikołaj Mnich, dzierżawca lubaczowski opisał granice wsi<ref>{{Cytuj |autor = Mikołaj Stworzyński |tytuł = Opisanie statystyczno-historyczne dóbr Ordynacyi-Zamoyskiej przez Mikołaja Stworzynskiego |data = 1834 |url = https://polona.pl/item/opisanie-statystyczno-historyczne-dobr-ordynacyi-zamoyskiej-przez-mikolaja-stworzynskiego,NTU5OTY4Mzk/16/#info:metadata}}</ref>.


=== Wiek XVI ===
=== Wiek XVI ===
Pod koniec XV wieku Chmielek należał do Jana Chmieleckiego herbu [[Bończa (herb szlachecki)|Bończa]], a w 1502 roku występował jako właściciel jego syn Dobiesław, koniuszy przemyski, zmarły ok. 1522 roku. W 1576 roku właścicielem wsi był Sebastian Chmielecki, który oskarżał starostę krzeszowskiego o osadzenie miasta [[Tarnogród|Tarnogrodu]] i wsi Korchowa na gruntach wsi Chmielek. Sebastian Chmielecki przed 1579 rokiem ufundował w Chmielku [[Cerkiew Narodzenia Matki Bożej w Chmielku|cerkiew Narodzenia Matki Bożej]] i uposażył ją. W 1750 roku Kapituła [[Bazylika Katedralna Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Apostoła w Zamościu|kolegiaty zamojskiej]] zwiększyła uposażenie dla cerkwi. Około 1580 roku właścicielem wsi został Wiktoryn Sieniński i przekazał ją jako zastaw Maciejowi Topornickiemu. Rejestr poborowy z 1589 roku notował tu 9 [[Łan (miara powierzchni)|łanów]] gruntów uprawnych, cerkiew z 1/2 łana użytków, 3 karczmy, młyn o 1 kole i 1 i 1/2 łana użytków przy młynie, 18 zagrodników z ziemią, 1 komornika z bydłem i 11 ubogich. Sumy zastawne po Macieju Topornickim odziedziczyła córka Zofia i jej mąż Waśko Bryliński, od których w 1593 roku odkupił je kanclerz [[Jan Zamoyski]] za sumę 3215 zł. Jednakże dopiero w 1595 roku po zaspokojeniu kwotą 5000 zł pretensji do tych dóbr Andrzeja Piotra Stadnickiego ze [[Żmigród|Żmigrodu]], Chmielek ostatecznie przeszedł na własność kanclerza. Jeszcze w tym samym roku Jan Zamoyski wydzierżawił Chmielek Jakubowi Nosałowiczowi, Żydowi ze [[Szczebrzeszyn]]a na 3 lata po 1000 zł rocznie, a na kolejne 3 lata Mikołajowi Komorowskiemu.
Pod koniec XV wieku Chmielek należał do Jana Chmieleckiego herbu [[Bończa (herb szlachecki)|Bończa]], a w 1502 roku występował jako właściciel jego syn Dobiesław, koniuszy przemyski, zmarły ok. 1522 roku. W 1576 roku właścicielem wsi był Sebastian Chmielecki, który oskarżał starostę krzeszowskiego o osadzenie miasta [[Tarnogród|Tarnogrodu]] i wsi Korchowa na gruntach wsi Chmielek. Sebastian Chmielecki przed 1579 rokiem ufundował w Chmielku [[Cerkiew Narodzenia Matki Bożej w Chmielku|cerkiew Narodzenia Matki Bożej]] i uposażył ją. W 1750 roku Kapituła [[Bazylika Katedralna Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Apostoła w Zamościu|kolegiaty zamojskiej]] zwiększyła uposażenie dla cerkwi. Około 1580 roku właścicielem wsi został Wiktoryn Sieniński i przekazał ją jako zastaw Maciejowi Topornickiemu. Rejestr poborowy z 1589 roku notował tu 9 [[Łan (miara powierzchni)|łanów]] gruntów uprawnych, cerkiew z 1/2 łana użytków, 3 karczmy, młyn o 1 kole i 1 i 1/2 łana użytków przy młynie, 18 zagrodników z ziemią, 1 komornika z bydłem i 11 ubogich. Sumy zastawne po Macieju Topornickim odziedziczyła córka Zofia i jej mąż Waśko Bryliński, od których w 1593 roku odkupił je kanclerz [[Jan Zamoyski]] za sumę 3215 zł. Jednakże dopiero w 1595 roku po zaspokojeniu kwotą 5000 zł pretensji do tych dóbr Andrzeja Piotra Stadnickiego ze [[Żmigród|Żmigrodu]], Chmielek ostatecznie przeszedł na własność kanclerza. Jeszcze w tym samym roku Jan Zamoyski wydzierżawił Chmielek Jakubowi Nosałowiczowi, Żydowi ze [[Szczebrzeszyn]]a na 3 lata po 1000 zł rocznie, a na kolejne 3 lata Mikołajowi Komorowskiemu.


=== Wiek XVII ===
=== Wiek XVII ===
Linia 59: Linia 64:


=== Wiek XIX ===
=== Wiek XIX ===
Spis w 1827 roku notował wieś w powiecie tarnogrodzkim i parafii [[Biszcza]]. Liczyła wówczas 173 domy i 1198 mieszkańców. W latach 1832–1847 folwark w Chmielku obejmował 950 [[morga|mórg]], w tym 127 mórg łąk i 92 morgi pastwisk, natomiast folwark Szarajówka liczył 465 mórg, w tym 55 mórg łąk. W XIX wieku (prawdopodobnie w 2 poł.) dwór w Chmielku uległ znacznej rozbudowie, a w XIX i na początku XX wieku na terenie założenia dworskiego wykopano nowe stawy rybne, których było łącznie 22.
Spis w 1827 roku notował wieś w powiecie tarnogrodzkim i parafii [[Biszcza]]. Liczyła wówczas 173 domy i 1198 mieszkańców. W latach 1832–1847 folwark w Chmielku obejmował 950 [[morga|mórg]], w tym 127 mórg łąk i 92 morgi pastwisk, natomiast folwark Szarajówka liczył 465 mórg, w tym 55 mórg łąk. W XIX wieku (prawdopodobnie w 2 poł.) dwór w Chmielku uległ znacznej rozbudowie, a w XIX i na początku XX wieku na terenie założenia dworskiego wykopano nowe stawy rybne, których było łącznie 22.


=== Wiek XX ===
=== Wiek XX ===
W 1929 roku hr. [[Maurycy Zamoyski]] posiadał tu 540 ha ziemi, natomiast Marek Matczyński (w Szarajówce) 450 ha. Była we wsi także 1 [[cegielnia]]. Na przełomie lat 20. i 30. XX wieku Chmielek został wyłączony z Ordynacji i przeznaczony do parcelacji. W 1935 roku od [[Państwowy Bank Rolny|Państwowego Banku Rolnego]] teren założenia wraz z 122 hektarowym folwarkiem (38 ha zajmowały stawy) kupił Marek Matczyński. Ogród, place i zabudowania zajmowały zaledwie 37 [[ar (jednostka miary)|arów]]. Po śmierci Marka Matczyńskiego w 1940 roku spadek odziedziczyły jego córki: Emilia Anna, po pierwszym mężu Krajewska, po drugim Wolska, żona Jana Wolskiego, Wanda, żona Józefa Chadajewskiego i Józefa, żona Tadeusza Młodzianowskiego. W styczniu 1945 roku majątek przejęto na cele reformy rolnej. Teren dawnego założenia dworskiego przejęła Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna w Chmielku. Dwór rozebrano, natomiast budynki gospodarcze zmodernizowano. Według spisu z 1921 roku we wsi było 195 domów i 960 mieszkańców, w tym 51 [[Żydzi|Żydów]] i 403 Ukraińców, natomiast folwark liczył 3 domy i 70 mieszkańców, w tym 6 Ukrainców i 11 Żydów.
W 1929 roku hr. [[Maurycy Zamoyski]] posiadał tu 540 ha ziemi, natomiast Marek Matczyński (w Szarajówce) 450 ha. Była we wsi także 1 [[cegielnia]]. Na przełomie lat 20. i 30. XX wieku Chmielek został wyłączony z Ordynacji i przeznaczony do parcelacji. W 1935 roku od [[Państwowy Bank Rolny|Państwowego Banku Rolnego]] teren założenia wraz z 122 hektarowym folwarkiem (38 ha zajmowały stawy) kupił Marek Matczyński. Ogród, place i zabudowania zajmowały zaledwie 37 [[ar (jednostka miary)|arów]]. Po śmierci Marka Matczyńskiego w 1940 roku spadek odziedziczyły jego córki: Emilia Anna, po pierwszym mężu Krajewska, po drugim Wolska, żona Jana Wolskiego, Wanda, żona Józefa Chadajewskiego i Józefa, żona Tadeusza Młodzianowskiego. W styczniu 1945 roku majątek przejęto na cele reformy rolnej. Teren dawnego założenia dworskiego przejęła Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna w Chmielku. Dwór rozebrano, natomiast budynki gospodarcze zmodernizowano. Według spisu z 1921 roku we wsi było 195 domów i 960 mieszkańców, w tym 51 [[Żydzi|Żydów]] i 403 Ukraińców, natomiast folwark liczył 3 domy i 70 mieszkańców, w tym 6 Ukrainców i 11 Żydów.


=== Cerkiew w Chmielku ===
=== Cerkiew w Chmielku ===
Pierwszą cerkiew prawosławną ufundował w Chmielku przed rokiem 1579 Sebastian Chmielecki. W 1765 roku unicka drewniana cerkiew parafialna pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny należała do dekanatu tarnogrodzkiego diecezji przemyskiej. W 1787 roku wybudowano tutaj następną cerkiew, zapewne drewnianą. W [[1840]] roku w skład [[Kościół unicki|unickiej]] parafii wchodziły: Chmielek, Rakówka i Zawadka. Liczyła ona wówczas 1361 parafian. W 1875 cerkiew, w ramach likwidacji unickiej diecezji chełmskiej, została przemianowana na prawosławną. Cerkiew drewniana z 1796 roku została rozebrana w roku 1938 w ramach [[akcja rewindykacji cerkwi prawosławnych w II Rzeczypospolitej|akcji rewindykacji cerkwi]]. Pierwotnie wokół cerkwi znajdował się cmentarz grzebalny. Przed 1829 rokiem wytyczono [[Cmentarz prawosławny w Chmielku|nowy cmentarz]] "w oddaleniu od cerkwi". Jego teren powiększono ok. 1882 i w 1891 roku. Obecnie posiada kształt wydłużonego czworoboku o powierzchni 0,7 ha.
Pierwszą cerkiew prawosławną ufundował w Chmielku przed rokiem 1579 Sebastian Chmielecki. W 1765 roku unicka drewniana cerkiew parafialna pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny należała do dekanatu tarnogrodzkiego diecezji przemyskiej. W 1787 roku wybudowano tutaj następną cerkiew, zapewne drewnianą. W [[1840]] roku w skład [[Kościół unicki|unickiej]] parafii wchodziły: Chmielek, Rakówka i Zawadka. Liczyła ona wówczas 1361 parafian. W 1875 cerkiew, w ramach likwidacji unickiej diecezji chełmskiej, została przemianowana na prawosławną. Cerkiew drewniana z 1796 roku została rozebrana w roku 1938 w ramach [[akcja rewindykacji cerkwi prawosławnych w II Rzeczypospolitej|akcji rewindykacji cerkwi]]. Pierwotnie wokół cerkwi znajdował się cmentarz grzebalny. Przed 1829 rokiem wytyczono [[Cmentarz prawosławny w Chmielku|nowy cmentarz]] "w oddaleniu od cerkwi". Jego teren powiększono ok. 1882 i w 1891 roku. Obecnie posiada kształt wydłużonego czworoboku o powierzchni 0,7 ha.


== Zbrodnie hitlerowskie w Chmielku ==
== Zbrodnie hitlerowskie w Chmielku ==
Linia 81: Linia 86:
== Kościoły i związki wyznaniowe ==
== Kościoły i związki wyznaniowe ==
* [[Kościół łaciński|Kościół rzymskokatolicki]]
* [[Kościół łaciński|Kościół rzymskokatolicki]]
* [[Świadkowie Jehowy]]<ref>{{jw|data dostępu=2015-01-11}}</ref><ref>{{Cytuj stronę | archiwum = https://web.archive.org/web/20100904151151/http://www.gazetabilgoraj.pl/artykul1074-Nasza-wiara-nie-jest-ciezarem-tylko-nasza-otucha.html | opublikowany = Nowa Gazeta Biłgorajska | url = http://www.gazetabilgoraj.pl/artykul1074-Nasza-wiara-nie-jest-ciezarem-tylko-nasza-otucha.html | tytuł = Nasza wiara nie jest ciężarem, tylko naszą otuchą | data dostępu = 2011-09-20 | zarchiwizowano = 2010-09-04 }}</ref>
* [[Świadkowie Jehowy]]<ref>{{jw|data dostępu=2015-01-11}}</ref><ref>{{Cytuj stronę | archiwum = https://web.archive.org/web/20100904151151/http://www.gazetabilgoraj.pl/artykul1074-Nasza-wiara-nie-jest-ciezarem-tylko-nasza-otucha.html | opublikowany = Nowa Gazeta Biłgorajska | url = http://www.gazetabilgoraj.pl/artykul1074-Nasza-wiara-nie-jest-ciezarem-tylko-nasza-otucha.html | tytuł = Nasza wiara nie jest ciężarem, tylko naszą otuchą | data dostępu = 2011-09-20 | zarchiwizowano = 2010-09-04}}</ref>


== Przypisy ==
== Przypisy ==
<references>
{{Przypisy|
* <ref name=pwl>{{Polska w liczbach|id=wies_Chmielek|nazwa=Wieś Chmielek w liczbach|data dostępu=2023-01-15}}</ref>
⚫
<ref name = R2013>''Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części'' ({{Dziennik Ustaw|2013|200}})</ref>
* <ref name=nsp>{{Cytuj |url=https://bdl.stat.gov.pl/bdl/metadane/cechy/4182 |tytuł=NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych |data=2022-09-19 |data dostępu=2022-10-04 |opublikowany=Bank Danych Lokalnych GUS}}</ref>

⚫
* <ref name=GUS>[http://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5670/21/1/1/1_miejscowosci_ludnosc_nsp2011.xlsx GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.]</ref>
⚫
<ref name = "teryt">[http://www.stat.gov.pl/broker/access/performSearch.jspa?searchString=&level=miejsc&wojewodztwo=&powiat=&gmina=&miejscowosc=&advanced=true GUS. Rejestr TERYT]</ref>
* <ref name=bip>[https://www.lukowa.pl/gmina/urzad-gminy/solectwa Strona gminy, sołectwa] [dostęp 2023-12-10]</ref>

⚫
* <ref name = R2013>''Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części'' ({{Dziennik Ustaw|2013|200}})</ref>
⚫
<ref name=poczta>{{Poczta Polska|2013|s=141|data dostępu=2020-12-23}}</ref>
⚫
* <ref name = "teryt">[http://www.stat.gov.pl/broker/access/performSearch.jspa?searchString=&level=miejsc&wojewodztwo=&powiat=&gmina=&miejscowosc=&advanced=true GUS. Rejestr TERYT]</ref>
⚫
<ref name="KSNG">{{cytuj stronę|url=http://ksng.gugik.gov.pl/pliki/urzedowy_wykaz_nazw_miejscowosci_2015.xlsx | tytuł = Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części| autor = [[Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej|KSNG]]| opublikowany = opublikowany [w:] {{Dziennik Ustaw|2013|200}} ze zmianami w {{Dziennik Ustaw|2015|1636}} |język = pl| data dostępu = 2018-01-06 }}</ref>
⚫
* <ref name=poczta>{{Poczta Polska|2013|s=141|data dostępu=2020-12-23}}</ref>
}}
⚫
* <ref name="KSNG">{{cytuj stronę|url=http://ksng.gugik.gov.pl/pliki/urzedowy_wykaz_nazw_miejscowosci_2015.xlsx | tytuł = Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części| autor = [[Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej|KSNG]]| opublikowany = opublikowany [w:] {{Dziennik Ustaw|2013|200}} ze zmianami w {{Dziennik Ustaw|2015|1636}} |język = pl| data dostępu = 2018-01-06 }}</ref>
* <ref name=par>[https://diecezja.zamojskolubaczowska.pl/parafie/parafia-narodzenia-najswietszej-maryi-panny-chmielek Opis parafii na stronie diecezji]</ref>
</references>


== Bibliografia ==
== Bibliografia ==
Linia 98: Linia 106:
== Linki zewnętrzne ==
== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.sp-chmielek.pl Szkoła w Chmielku]
* [http://www.sp-chmielek.pl Szkoła w Chmielku]
* [http://chmielek.pl Parafia Chmielek]
* [https://chmielek.pl/news.php Parafia Chmielek]


{{Gmina Łukowa}}
{{Gmina Łukowa}}

Aktualna wersja na dzień 07:26, 30 lip 2024

Chmielek
wieś
Ilustracja
Droga wiodąca przez miejscowość
Państwo

 Polska

Województwo

 lubelskie

Powiat

biłgorajski

Gmina

Łukowa

Liczba ludności (2021)

1070[2][3]

Strefa numeracyjna

084

Kod pocztowy

23-412[4]

Tablice rejestracyjne

LBL

SIMC

0894233[5]

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Chmielek”
Położenie na mapie województwa lubelskiego
Mapa konturowa województwa lubelskiego, blisko dolnej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Chmielek”
Położenie na mapie powiatu biłgorajskiego
Mapa konturowa powiatu biłgorajskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Chmielek”
Położenie na mapie gminy Łukowa
Mapa konturowa gminy Łukowa, po lewej znajduje się punkt z opisem „Chmielek”
Ziemia50°23′45″N 22°51′50″E/50,395833 22,863889[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny
Cmentarz prawosławny w Chmielku. Nagrobki z 2. połowy XIX w.
Stawy oraz fabryka mebli w Chmielku

Chmielek – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie biłgorajskim, w gminie Łukowa[6][5]. Wieś położona na zachodnim skraju gminy Łukowa, w obrębie Płaskowyżu Tarnogrodzkiego.

W latach 1954–1959 wieś należała i była siedzibą władz gromady Chmielek, po jej zniesieniu w gromadzie Łukowa. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zamojskiego.

Na terenie wsi zostały utworzone dwa sołectwa: Chmielek I i Chmielek II[7]. Według Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 wieś liczyła 1167 mieszkańców i była drugą co do liczby ludności miejscowością gminy[8].

Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Chmielku[9].

Części wsi

[edytuj | edytuj kod]
Integralne części wsi Chmielek[6][5][10]
SIMC Nazwa Rodzaj
0894240 Chmielek-Kolonia część wsi
0894256 Dół część wsi
0894262 Górka część wsi
0894279 Morgi część wsi
0894285 Popówka część wsi
0894300 Wołosień część wsi

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z roku 1426, kiedy jako starosta chełmski występował Jan Wałach z Chmielka. W 1460 Jan z Chmielka i Stobieńca pozwał do sądu Stanisława z Łukowej. W roku 1469 Mikołaj Mnich, dzierżawca lubaczowski opisał granice wsi[11].

Wiek XVI

[edytuj | edytuj kod]

Pod koniec XV wieku Chmielek należał do Jana Chmieleckiego herbu Bończa, a w 1502 roku występował jako właściciel jego syn Dobiesław, koniuszy przemyski, zmarły ok. 1522 roku. W 1576 roku właścicielem wsi był Sebastian Chmielecki, który oskarżał starostę krzeszowskiego o osadzenie miasta Tarnogrodu i wsi Korchowa na gruntach wsi Chmielek. Sebastian Chmielecki przed 1579 rokiem ufundował w Chmielku cerkiew Narodzenia Matki Bożej i uposażył ją. W 1750 roku Kapituła kolegiaty zamojskiej zwiększyła uposażenie dla cerkwi. Około 1580 roku właścicielem wsi został Wiktoryn Sieniński i przekazał ją jako zastaw Maciejowi Topornickiemu. Rejestr poborowy z 1589 roku notował tu 9 łanów gruntów uprawnych, cerkiew z 1/2 łana użytków, 3 karczmy, młyn o 1 kole i 1 i 1/2 łana użytków przy młynie, 18 zagrodników z ziemią, 1 komornika z bydłem i 11 ubogich. Sumy zastawne po Macieju Topornickim odziedziczyła córka Zofia i jej mąż Waśko Bryliński, od których w 1593 roku odkupił je kanclerz Jan Zamoyski za sumę 3215 zł. Jednakże dopiero w 1595 roku po zaspokojeniu kwotą 5000 zł pretensji do tych dóbr Andrzeja Piotra Stadnickiego ze Żmigrodu, Chmielek ostatecznie przeszedł na własność kanclerza. Jeszcze w tym samym roku Jan Zamoyski wydzierżawił Chmielek Jakubowi Nosałowiczowi, Żydowi ze Szczebrzeszyna na 3 lata po 1000 zł rocznie, a na kolejne 3 lata Mikołajowi Komorowskiemu.

Wiek XVII

[edytuj | edytuj kod]

W 1601 Jan Zamoyski przeznaczył dobra Chmielek jako uposażenie kanoników Kolegiaty w Zamościu, z zastrzeżeniem prowadzenia przez nich wykładów w Akademii Zamojskiej. W 1664 roku wieś była w dzierżawie u Eliasza Stefana Białokurowicza. W 1669 roku wojsko polskie było na leży zimowej we wsi. W 1682 roku notowano w Chmielku stary drewniany dwór, na planie prostokąta, z alkierzem bocznym, trójdzielny, dwutraktowy z sienią na osi. W jednym trakcie była izba stołowa o 5 oknach, z izbą boczną o 1 oknie i alkierzem o 3 oknach, a w drugim trakcie piekarnia o 2 oknach, z komorą o 1 oknie. W sieni znajdowała się kuchnia. Dwór pokryty był gontami i ogrodzony płotem z kwadratową, niską bramą pokrytą również gontami. Niedaleko dworu ok. 1680 roku wybudowano drewnianą kanonię z dwiema izbami, pokrytą gontem. W 1688 roku notowano w Chmielku dwa stawy i młyn, a w końcu XVIII wieku 3 młyny, ale jeden był już nieczynny.

Wiek XVIII

[edytuj | edytuj kod]

Nowy dwór drewniany, na rzucie kwadratu, z gankiem wybudowano w Chmielku w 1786 roku. Wewnątrz budynku znajdowały się: sień, dwa pokoje duże i jeden mały, gabinecik i skarbczyk oraz na strychu pokoik letni nad gankiem. Obok nowego dworu istniał jeszcze wówczas stary, a w sadzie znajdowała się kaplica drewniana, o konstrukcji węgłowej. Podczas zatwierdzania statutu Ordynacji Zamojskiej przez cesarza Józefa II w 1786 roku Chmielek powrócił w skład Ordynacji, natomiast kanonicy z racji wykładów w Liceum Zamojskim (dawnej Akademii) mieli otrzymywać stałe pensje z kasy ordynackiej.

Wiek XIX

[edytuj | edytuj kod]

Spis w 1827 roku notował wieś w powiecie tarnogrodzkim i parafii Biszcza. Liczyła wówczas 173 domy i 1198 mieszkańców. W latach 1832–1847 folwark w Chmielku obejmował 950 mórg, w tym 127 mórg łąk i 92 morgi pastwisk, natomiast folwark Szarajówka liczył 465 mórg, w tym 55 mórg łąk. W XIX wieku (prawdopodobnie w 2 poł.) dwór w Chmielku uległ znacznej rozbudowie, a w XIX i na początku XX wieku na terenie założenia dworskiego wykopano nowe stawy rybne, których było łącznie 22.

Wiek XX

[edytuj | edytuj kod]

W 1929 roku hr. Maurycy Zamoyski posiadał tu 540 ha ziemi, natomiast Marek Matczyński (w Szarajówce) 450 ha. Była we wsi także 1 cegielnia. Na przełomie lat 20. i 30. XX wieku Chmielek został wyłączony z Ordynacji i przeznaczony do parcelacji. W 1935 roku od Państwowego Banku Rolnego teren założenia wraz z 122 hektarowym folwarkiem (38 ha zajmowały stawy) kupił Marek Matczyński. Ogród, place i zabudowania zajmowały zaledwie 37 arów. Po śmierci Marka Matczyńskiego w 1940 roku spadek odziedziczyły jego córki: Emilia Anna, po pierwszym mężu Krajewska, po drugim Wolska, żona Jana Wolskiego, Wanda, żona Józefa Chadajewskiego i Józefa, żona Tadeusza Młodzianowskiego. W styczniu 1945 roku majątek przejęto na cele reformy rolnej. Teren dawnego założenia dworskiego przejęła Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna w Chmielku. Dwór rozebrano, natomiast budynki gospodarcze zmodernizowano. Według spisu z 1921 roku we wsi było 195 domów i 960 mieszkańców, w tym 51 Żydów i 403 Ukraińców, natomiast folwark liczył 3 domy i 70 mieszkańców, w tym 6 Ukrainców i 11 Żydów.

Cerkiew w Chmielku

[edytuj | edytuj kod]

Pierwszą cerkiew prawosławną ufundował w Chmielku przed rokiem 1579 Sebastian Chmielecki. W 1765 roku unicka drewniana cerkiew parafialna pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny należała do dekanatu tarnogrodzkiego diecezji przemyskiej. W 1787 roku wybudowano tutaj następną cerkiew, zapewne drewnianą. W 1840 roku w skład unickiej parafii wchodziły: Chmielek, Rakówka i Zawadka. Liczyła ona wówczas 1361 parafian. W 1875 cerkiew, w ramach likwidacji unickiej diecezji chełmskiej, została przemianowana na prawosławną. Cerkiew drewniana z 1796 roku została rozebrana w roku 1938 w ramach akcji rewindykacji cerkwi. Pierwotnie wokół cerkwi znajdował się cmentarz grzebalny. Przed 1829 rokiem wytyczono nowy cmentarz "w oddaleniu od cerkwi". Jego teren powiększono ok. 1882 i w 1891 roku. Obecnie posiada kształt wydłużonego czworoboku o powierzchni 0,7 ha.

Zbrodnie hitlerowskie w Chmielku

[edytuj | edytuj kod]

W 1942 roku SS rozstrzelało we wsi 8 Żydów, a ich ciała zakopano na pastwisku. W Szarajówce w maju 1943 roku oddział niemiecki spalił żywcem 67 rolników, jako podejrzanych o pomoc partyzantom. Spalone szczątki zakopano w polu. Podczas okupacji hitlerowskiej na przełomie czerwca i lipca 1943 roku wieś została wysiedlona.

Demografia

[edytuj | edytuj kod]

W 2002 roku było w Chmielku 1144 mieszkańców, natomiast w Szarajówce 71 osób. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) wieś liczyła 1167 mieszkańców[8] i była drugą co do wielkości miejscowością gminy Łukowa.

Zakłady produkcyjne

[edytuj | edytuj kod]

W Chmielku jest kilka zakładów produkcyjnych, największy z nich to fabryka mebli Black Red White, która powstała w 1991 roku. Firma należy do Tadeusza Chmiela, powstała na bazie byłego POM-u, który funkcjonował przez okres prawie 30 lat.

Atrakcje wypoczynkowe

[edytuj | edytuj kod]

Wolny czas można spędzić na łowieniu ryb w stawach Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej i prywatnych właścicieli, istnieje również możliwość kąpieli nad rzeką Tanew (okolice Chmielka).

Kościoły i związki wyznaniowe

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 167891
  2. ↑ Wieś Chmielek w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-15], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  3. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
  4. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 141 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  5. ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT
  6. ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  7. ↑ Strona gminy, sołectwa [dostęp 2023-12-10]
  8. ↑ a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
  9. ↑ Opis parafii na stronie diecezji
  10. ↑ KSNG: Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części. opublikowany [w:] Dz.U. z 2013 r. poz. 200 ze zmianami w Dz.U. z 2015 r. poz. 1636. [dostęp 2018-01-06]. (pol.).
  11. ↑ Mikołaj Stworzyński, Opisanie statystyczno-historyczne dóbr Ordynacyi-Zamoyskiej przez Mikołaja Stworzynskiego, 1834.
  12. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2015-01-11].
  13. ↑ Nasza wiara nie jest ciężarem, tylko naszą otuchą. Nowa Gazeta Biłgorajska. [dostęp 2011-09-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-04)].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Józef Niedźwiedź, Leksykonu Historycznego miejscowości dawnego województwa zamojskiego, wydawnictwo Kresy 2003

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Gmina Łukowa
Wsie
Części wsi
  • Błonie
  • Chmielek-Kolonia
  • Chyb
  • Dół
  • Fryszarka
  • Górka
  • Kąt-Kicycha
  • Łaz
  • Morgi
  • Nowa Wieś
  • Ogrody
  • Plebania
  • Popówka
  • Rakowiec
  • Rowy
  • Stefanowce
  • Wołosień
  • Wólka

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Chmielek&oldid=74441972”