Wojciech Moniwid

Moniwid

Wojciech Moniwid
Wojciech Moniwid Koilikinowicz
Leliwa
Rodzina	Moniwidowie
Data urodzenia	XIV w.
Data śmierci	po wrześniu 1422
Ojciec	Kojlikin Giedygołd
Matka	N.N.
Żona	Julianna Drucka, Jadwiga N.
Dzieci	Jan Moniwidowicz
Rodzeństwo	Giedygołd

Wojciech Moniwid herbu Leliwa, właściwie Moniwid (ur. w XIV w., zm. po wrześniu 1422) – bojar wielkolitewski, starosta wileński (1396–1413), adoptowany podczas unii horodelskiej (1413), pierwszy wojewoda wileński (1413–1422), uczestnik bitwy pod Grunwaldem.

W dokumencie, pochodzącym z lat 1387–1389 został zapisany wraz ze swoim nazwiskiem patronimicznym, Koilikinowicz.

Życiorys

Moniwid był pogańskim bojarem litewskim, który po przyjęciu chrztu, przyjął chrześcijańskie imię Wojciech.

Pierwsza wzmianka o Moniwidzie pojawia się w dokumencie z lat 1387–1389, kiedy to wraz z innymi bojarami i kniaziami, składa porękę za Hryćka Konstantynowicza. Od 1396 roku występuje na urzędzie starosty wileńskiego (zwanego inaczej wojewodą wileńskim) i w tym charakterze uczestniczy w radzie w. ks. Witolda w najważniejszych sprawach publicznych, biorąc żywy udział w życiu politycznym Litwy.

Pieczęcie Moniwida

Pieczęć Moniwida z 1398 roku przedstawiająca jego pierwotny znak heraldyczny.

Pieczęć Moniwida z 1422 roku zawieszona przy akcie zawarcia pokoju mełneńskiego. Pieczęć prawdopodobnie przedstawia herb Leliwa.

Do dnia dzisiejszego zachowały się jego pieczęcie, jedna z nich jest przywieszona do dokumentu Witolda Kiejstutowicza z 1398 roku, przedstawia tarczę, na której cztery kwadraty usytuowane są w krzyż, w środku zaś między nimi znajduje się pięcioramienna gwiazda. Napis w otoku (majuskułą łacińską) brzmi:

SIGILL ALBRECT MONEWID.

Kolejna pieczęć jest przywieszona do dokumentu z 1410 rok, ma w tarczy znak taki sam jak w poprzedniej pieczęci. Różnica między nimi polega tylko w krzyżaku umieszczonym nad tarczą drugiej pieczęci i napisie otokowym, który brzmi:

s. alberti : capit : de : vilna.

W 1401 roku był sygnatariuszem unii wileńsko-radomskiej.

Zasługi Moniwida, Witold nagrodził szeregiem przywilejów, w których to wymienione są liczne nadania. Są trzy przywileje zachowane w oryginałach:

1. Przywilej ruski bez daty, nadający Moniwidowi sioło Geranony.
2. Przywilej łaciński z 1407 roku, nadający mu szereg włości w powiecie oszmiańskim, jak Geranony, Żuprany, Mirkliszki, Korejki i inne.
3. Przywilej łaciński z 1409 roku, nadający Moniwidowi Nowe Sioło, jezioro Srelso oraz wsie Mederagi, Ejmiałowicze i Nozdraczowicze.

Oprócz tych trzech zachowanych do dziś dokumentów, w inwentarzu archiwum nieświeskiego z 1616 roku wspomniane są jeszcze dwa dokumenty, dziś uznane za zaginione:

1. Przywilej ruski bez daty, nadający Moniwidowi Żuprany i Mirkliszki.
2. Przywilej łaciński z 1403 roku w przedmiocie nadania tych samych wsi.

Ziemie Moniwida nadane mu na własność w 1407 roku przez wielkiego księcia Witolda posiadały przeszło 30 osad w 7 włościach, rozproszonych na przestrzeni około 320 km². Dwa lata później Witold pomnożył ten majątek nowymi nadaniami w okolicy Żupran.

W 1411 roku podpisał pokój toruński.

Biorąc udział w zjeździe w 1413 r. na mocy unii horodelskiej został adoptowany do polskiego herbu Leliwa przez przedstawiciela polskiego rodu Leliwitów – Jana Tarnowskiego i Jadwigę z Leżenic. Przed adopcją, posiadał jeszcze inny herb, co potwierdzają wspomniane wcześniej wizerunki z jego pieczęci. Według Władysława Semkowicza, pierwotny herb Moniwida wykazuje wszystkie cechy heraldyki zachodnio-europejskiej, w szczególności krzyżackiej, zgoła różne od heraldyki litewsko-ruskiej.

Jedna z pieczęci Moniwida z herbem Leliwa wisi przy dokumencie z roku 1419 w Muzeum Czartoryskich.

Urząd starosty wileńskiego przedzierżgnął się w unii horodelskiej w województwo, a Moniwid stał się w ten sposób wojewodą wileńskim. Pełnił ten urząd na pewno do września 1422 roku, kiedy to po raz ostatni występuje na tym urzędzie, przy okazji zawarcia pokoju mełneńskiego.

Kaplica Montwidowska

W katedrze wileńskiej znajduje się kaplica zwana Montwidowską, fundowana wedle zapisek kościelnych przez Wojciecha Montwida, wojewodę wileńskiego w roku 1422. Gdy jednak wiemy, że wojewodą wileńskim w 1422 roku był Wojciech Moniwid, a nie Montwid, zapewne oznacza to, że nazwa kaplicy jest przekręcona i powinna brzmieć Moniwidowska. Wizyty kościelne powołują się na przywileje pana wojewody z roku 1422, w którym fundując kaplicę, wyznaczył na jej uposażenie pewne dochody z dóbr swych: Gudele (pod Dziewieniszkami), Szkudowicze (zap. Szkudy na Żmudzi w dawnym pow. telszewskim), Nowosiółek i Dekszniany (w dawnym pow. mińskim pod Radoszkowiczami). Przydał również na daną kaplicę dochody z gruntu w Wilnie, położonego pod górą zamkową. (tzw. później jurydyka Moniwidowska, na zachód od zamku, nad rzeką Wilją). Moniwid miał tam dawniej dwór, o którym wspomina komtur dynaburski w relacji do mistrza inflanckiego z roku 1396, że w danym miejscu usunęła się góra zamkowa przy czym zginęło dwoje z jego służby, a on sam ledwie z życiem uszedł.

Fundacja kaplicy była niewątpliwie aktem ostatniej woli Wojciecha Moniwida, a sama kaplica jest jego miejscem spoczynku.

Życie prywatne

Imię ojca Moniwida historia zna dzięki najstarszemu związanemu z Moniwidem dokumentowi, pochodzącemu z lat 1387–1389, w którym to ma patronimicum Koilikinowicz, wskazując w ten sposób jego ojca Koilikina czyli Gojligina. Jego matka jest nieznana z imienia i nazwiska. Bratem rodzonym Moniwida był Giedygołd zwanego po chrzcie Jerzym, który w ruskich aktach zwany jest niekiedy Dedygołd. Obaj bracia występują na akcie zawarcia unii wileńskiej w roku 1401.

Moniwid dwukrotnie wstępował w związki małżeńskie. Pierwszy raz był żonaty z księżniczką smoleńską – Julianną Drucką herbu Druck, córką Świętosława Iwanowicza i siostrą Anny Witoldowej. Wiadomość tę podaje Jan Długosz pod rokiem 1390, mówiąc o straceniu Narymunta, jej rzekomego pierwszego męża. Małżeństwo Moniwida z Julianną miało więc miejsce po 1390 roku. Druga żona Moniwida, Jadwiga, niewiadomego pochodzenia, wspomniana jest w przywileju Witolda dla Moniwida z roku 1407 (mogła to być Jadwiga Głowaczowa z Leżenic, która do aktu horodelskiego przytłoczyła swą pieczęć), gdzie zabezpieczono jej dożywocie wraz z dziećmi na nadanych dobrach, pod warunkiem pozostania w stanie wdowieństwa.

Z pierwszego małżeństwa Moniwida pochodził jego prawdopodobny syn Iwaszko Moniwidowicz, którego spotykamy po raz pierwszy w 1420 roku jako świadka na dokumentach Witolda Kiejstutowicza. Z pierwszego małżeństwa miał syna, Jana Moniwidowicza.

Umarł w roku 1422 lub niedługo potem, ponieważ ostatni raz występuje w dokumentach we wrześniu tego roku. Jest pochowany w kaplicy św. Pawła zwanej inaczej Montwidowską w katedrze wileńskiej.

Rody szlacheckie

Moniwid był prawdopodobnie spokrewniony z następującymi, starolitewskimi rodami szlacheckimi; Rekuciami, Zabrzezińskimi, Olechnowiczami, Kuchmistrzowiczami, Irzykowiczami, Dorohostajskimi, Wiażowiczami i Hlebowiczami. Drogą adopcji wszedł zapewne do rodu Moniwida protoplasta Tyszkiewiczów - Kalenik Miszkowicz.

Oprócz tego jest potwierdzonym protoplastą jednego, wymarłego już rodu szlacheckiego – Moniwidów.

Zobacz też

• ród herbowy
• heraldyka
• lista polskich herbów szlacheckich

Bibliografia

• Władysław Semkowicz: O litewskich rodach bojarskich zbratanych ze szlachtą polską w Horodle r. 1413. W: Miesięcznik Heraldyczny. Organ Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie. Cz. 11-12. Lwów, Warszawa: Towarzystwo Heraldyczne, 1913, s. 216. (pol.).
• Antoni Prochaska: Codex epistolaris Vitoldi Magni Ducis Lithuaniae 1376–1430. Kraków: 1882, s. 1113. (pol. • łac.).
• Anatol Lewicki: Codex epistolaris saeculi decimi quinti. T. II. Kraków: Akademia Umiejętności, 1891, s. 531. (pol. • łac. • niem.).
• Karol Olejnik: Pax et bellum. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 1993, s. 334. (pol.).

Linki zewnętrzne

• Marek Minakowski: Moniwid Wojciech Moniwid h. Leliwa. sejm-wielki.pl. [dostęp 2021-08-11]. (pol.).