Izopropanol: Różnice pomiędzy wersjami

Izopropanol
	; Próbka izopropanolu w kolbie miarowej
Nazewnictwo
	Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
	propan-2-ol
	Inne nazwy i oznaczenia
farm.	Alcohol isopropylicus
inne	2-propanol (nazwa systematyczna według ACS), alkohol izopropylowy
	Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C3H7OH
Inne wzory	(CH; 3); 2CHOH
Masa molowa	60,10 g/mol
Wygląd	przezroczysta, bezbarwna, łatwopalna ciecz
	Identyfikacja
Numer CAS	67-63-0
PubChem	3776
DrugBank	DB02325
SMILES
	CC(C)O
InChI
	InChI=1S/C3H8O/c1-3(2)4/h3-4H,1-2H3
	InChIKey
	KFZMGEQAYNKOFK-UHFFFAOYSA-N
Właściwości
	Gęstość
	0,7809 g/cm³; ciecz
	Rozpuszczalność w wodzie
	bez ograniczeń
	w innych rozpuszczalnikach
	etanol: bez ograniczeń
Temperatura topnienia	−87,9 °C
Temperatura wrzenia	82,3 °C
Punkt krytyczny	235,2 °C; 4,764 MPa
Kwasowość (pKa)	16,5
Lepkość	2,038 mPa·s
Napięcie powierzchniowe	20,93 mN/m
Budowa
Moment dipolowy	1,58 ± 0,03 D
Niebezpieczeństwa
	Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2015-03-27]
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI
Zwroty H	H225, H319, H336
Zwroty P	P210, P261, P305+P351+P338
	Europejskie oznakowanie substancji
	oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne
	Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI
Łatwopalny; (F)	Drażniący; (Xi)
Zwroty R	R11, R36, R67
Zwroty S	S2, S7, S16, S24/25, S26
	NFPA 704
Na podstawie; podanego źródła	3 2 1
Temperatura zapłonu	12 °C
Temperatura samozapłonu	399 °C
Numer RTECS	NT8050000
Dawka śmiertelna	LD50 5045 mg/kg (szczur, doustnie)
	Podobne związki
Podobne związki	n-propanol, etanol, izobutanol, aceton
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
	Klasyfikacja medyczna
ATC	D08 AX05
Farmakokinetyka
Działanie	antyseptyczne
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 13:09, 25 lip 2024

Izopropanol (propan-2-ol, alkohol izopropylowy) – organiczny związek chemiczny z grupy alkoholi alifatycznych. Jest najprostszym alkoholem drugorzędowym. Ma jeden izomer podstawnikowy, propan-1-ol.

Otrzymywanie

Otrzymywany w przemyśle przez hydratację propylenu:

C
3H
6 + H
2O → (CH
3)
2CHOH

Poprzez odwodornienie izopropanolu uzyskuje się aceton:

(CH
3)
2CHOH → (CH
3)
2CO + H
2↑

Zastosowanie

Stosowany jako łagodny rozpuszczalnik organiczny, a także jako rozpuszczalnik i nośnik do chromatografii HPLC oraz w syntezie chemicznej jako odczynnik do wprowadzania grupy izopropylowej (CH
3)
2CH− i izopropoksylowej (CH
3)
2CH−O−.

70% wodny roztwór stosowany jest jako płyn antyseptyczny.

Znajduje zastosowanie w poligrafii w druku offsetowym jako środek stosowany w roztworach nawilżających w stężeniu do 12%.

Jest stosowany jako tańszy zamiennik etanolu lub metanolu w sytuacjach, gdy czystość zwykłego spirytusu skażonego (denaturatu) jest niewystarczająca, np. do czyszczenia precyzyjnych układów optycznych. Ze względu na to, że izopropanol jest obojętny dla większości powszechnie używanych tworzyw sztucznych, dostępne są jego różne preparaty do zastosowania technicznego (czyszczenia urządzeń optycznych, głowic magnetycznych, napędów dyskowych, rolek gumowych, urządzeń mechaniki precyzyjnej czy do usuwania żywiczejących środków smarnych i tuszów wodoodpornych).

Ze względu na mieszalność z wodą stosowany jest jako dodatek do paliw w celu zwiększenia rozpuszczalności w nich wody i zapobiegania powstawaniu korków lodowych w przewodach paliwowych.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Lide 2009 ↓, s. 3-442.
↑ Lide 2009 ↓, s. 6-67.
↑ Lide 2009 ↓, s. 6-176.
↑ Lide 2009 ↓, s. 6-128.
↑ Lide 2009 ↓, s. 9-53.
↑ ^a ^b Izopropanol, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2015-03-27] (ang.).
↑ Izopropanol (nr 34965) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2015-03-27]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
↑ ^a ^b Lide 2009 ↓, s. 15-20.

Bibliografia

David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[FPX-1] Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .

[CITEREFLide2009'''3'''-442-2] Lide 2009 ↓, s. 3-442.

[CITEREFLide2009'''6'''-67-3] Lide 2009 ↓, s. 6-67.

[CITEREFLide2009'''6'''-176-4] Lide 2009 ↓, s. 6-176.

[CITEREFLide2009'''6'''-128-5] Lide 2009 ↓, s. 6-128.

[CITEREFLide2009'''9'''-53-6] Lide 2009 ↓, s. 9-53.

[CLI-7] Izopropanol, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2015-03-27] (ang.).

[SA-US-8] Izopropanol (nr 34965) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2015-03-27]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

[CITEREFLide2009'''15'''-20-9] Lide 2009 ↓, s. 15-20.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 {{Związek chemiczny infobox
  |nazwa                      = Izopropanol
- |1. grafika                 = 2-Propanol.svg
+ |1. grafika                 = 2-Propanol2.svg
  |opis 1. grafiki            =
- |rozmiar 1. grafiki         = 80
+ |rozmiar 1. grafiki         = 120
- |2. grafika                 = Isopropanol-3D-balls.png
+ |2. grafika                 =
  |opis 2. grafiki            =
  |3. grafika                 = Isopropanol by Danny S.jpg
- |opis 3. grafiki            =
+ |opis 3. grafiki            = Próbka izopropanolu w [[Kolba miarowa|kolbie miarowej]]
+ |rozmiar 3. grafiki         = 100
  |nazwa systematyczna        = propan-2-ol
  |nazwy farmaceutyczne       = ''Alcohol isopropylicus''
- |inne nazwy                 = 2-propanol (nazwa systematyczna wg [[American Chemical Society|ACS]]), alkohol izopropylowy
+ |inne nazwy                 = 2-propanol (nazwa systematyczna według [[Amerykańskie Towarzystwo Chemiczne|ACS]]), alkohol izopropylowy
  |wzór sumaryczny            = C<sub>3</sub>H<sub>7</sub>OH
- |inne wzory                 = (CH<sub>3</sub>)<sub>2</sub>CHOH
+ |inne wzory                 = {{chem2|(CH3)2CHOH}}
  |masa molowa                = 60,10
- |wygląd                     = przezroczysta, bezbarwna, łatwopalna ciecz<ref name="FPX">{{cytuj książkę|nazwisko=Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne |tytuł=Farmakopea Polska X|rok=2014 |wydawca=Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych |miejsce=Warszawa |isbn=978-83-63724-47-7 |strony=4276}}</ref>
+ |wygląd                     = przezroczysta, bezbarwna, łatwopalna ciecz<ref name="FPX">{{FPX|s=4276}}</ref>
  |SMILES                     = CC(C)O
- |numer CAS                  = {{CAS|67-63-0}}
+ |numer CAS                  = 67-63-0
- |PubChem                    = {{PubChem|3776}}
+ |PubChem                    = 3776
  |DrugBank                   =
  |gęstość                    = 0,7809
- |gęstość źródło             = {{odn|Lide|2009|s=3-442}}
+ |gęstość źródło             = {{odn|Lide|2009|s='''3'''-442}}
  |stan skupienia w podanej g = ciecz
  |g warunki niestandardowe   =
  |rozpuszczalność w wodzie   = bez ograniczeń
- |rww źródło                 = {{r|FPX}}{{odn|Lide|2009|s=3-442}}
+ |rww źródło                 = <ref name="FPX" />{{odn|Lide|2009|s='''3'''-442}}
  |rww warunki niestandardowe =
- |inne rozpuszczalniki       = '''[[etanol]]''': bez ograniczeń{{r|FPX}}
+ |inne rozpuszczalniki       = '''[[etanol]]''': bez ograniczeń<ref name="FPX" />
  |temperatura topnienia      = −87,9
- |tt źródło                  = {{odn|Lide|2009|s=3-442}}
+ |tt źródło                  = {{odn|Lide|2009|s='''3'''-442}}
  |tt warunki niestandardowe  =
  |temperatura wrzenia        = 82,3
- |tw źródło                  = {{odn|Lide|2009|s=3-442}}
+ |tw źródło                  = {{odn|Lide|2009|s='''3'''-442}}
  |tw warunki niestandardowe  =
  |temperatura krytyczna      = 235,2
- |tk źródło                  = {{odn|Lide|2009|s=6-67}}
+ |tk źródło                  = {{odn|Lide|2009|s='''6'''-67}}
  |ciśnienie krytyczne        = 4,764
- |ck źródło                  = {{odn|Lide|2009|s=3-442}}
+ |ck źródło                  = {{odn|Lide|2009|s='''3'''-442}}
  |logP                       =
  |kwasowość                  = 16,5
  |zasadowość                 =
  |lepkość                    = 2,038 mPa·s
- |l źródło                   = {{odn|Lide|2009|s=6-176}}
+ |l źródło                   = {{odn|Lide|2009|s='''6'''-176}}
  |l warunki niestandardowe   =
  |napięcie powierzchniowe    = 20,93 mN/m
- |np źródło                  = {{odn|Lide|2009|s=6-128}}
+ |np źródło                  = {{odn|Lide|2009|s='''6'''-128}}
  |np warunki niestandardowe  =
  |układ krystalograficzny    =
  |moment dipolowy            = 1,58 ± 0,03
- |moment dipolowy źródło     = {{odn|Lide|2009|s=9-53}}
+ |moment dipolowy źródło     = {{odn|Lide|2009|s='''9'''-53}}
- |karta charakterystyki      = {{Sigma-Aldrich|link=tak|34965|Fluka}}
+ |karta charakterystyki      = {{Sigma-Aldrich|link=tak|34965|Fluka|data dostępu=2015-03-27}}
  |zagrożenia GHS źródło      = {{CLI|22308|CLP=tak|data dostępu=2015-03-27}}
  |piktogram GHS              = {{Piktogram GHS|02|07}}
@@ Linia 61: / Linia 62: @@
  |zwroty S                   = {{Zwroty S|2|7|16|24/25|26}}
  |NFPA 704                   = {{NFPA 704|2|3|1}}
- |NFPA 704 źródło            = {{r|SA-US}}
+ |NFPA 704 źródło            = <ref name="SA-US" />
  |temperatura zapłonu        = 12
- |tz źródło                  = {{odn|Lide|2009|s=15-20}}
+ |tz źródło                  = {{odn|Lide|2009|s='''15'''-20}}
  |tz warunki niestandardowe  =
  |temperatura samozapłonu    = 399
- |ts źródło                  = {{odn|Lide|2009|s=15-20}}
+ |ts źródło                  = {{odn|Lide|2009|s='''15'''-20}}
  |ts warunki niestandardowe  =
  |numer RTECS                = NT8050000
  |dawka śmiertelna           = LD<sub>50</sub> 5045 mg/kg (szczur, doustnie)
  |pochodne                   =
- |podobne związki            = [[Propanol|''n''-propanol]], [[etanol]], [[izobutanol]]
+ |podobne związki            = [[Propanol|''n''-propanol]], [[etanol]], [[izobutanol]], [[aceton]]
  |ATC                        = [[ATC (D08)|D08 AX05]]
  |legalność w Polsce         =
@@ Linia 86: / Linia 87: @@
  |commons                    = Category:Isopropanol
 }}
-'''Izopropanol''' (propan-2-ol, alkohol izopropylowy) – [[Związki organiczne|organiczny związek chemiczny]] z grupy [[alkohole|alkoholi]]. Jest najprostszym alkoholem [[Alkohole#Rzędowość alkoholi|drugorzędowym]]. Ma jeden [[Izomeria konstytucyjna|izomer podstawnikowy]], [[propanol|propan-1-ol]].
+'''Izopropanol''' (propan-2-ol, alkohol izopropylowy) – [[Związki organiczne|organiczny związek chemiczny]] z grupy [[alkohole|alkoholi]] alifatycznych. Jest najprostszym alkoholem [[Alkohole#Rzędowość alkoholi|drugorzędowym]]. Ma jeden [[Izomeria konstytucyjna|izomer podstawnikowy]], [[propanol|propan-1-ol]].
+== Otrzymywanie ==
 Otrzymywany w przemyśle przez [[hydratacja|hydratację]] [[propen|propylenu]]:
+: {{chem2|C3H6 + H2O → (CH3)2CHOH}}
-: C<sub>3</sub>H<sub>6</sub> + H<sub>2</sub>O → (CH<sub>3</sub>)<sub>2</sub>CHOH
 Poprzez [[odwodornienie]] izopropanolu uzyskuje się [[aceton]]:
+: {{chem2|(CH3)2CHOH → (CH3)2CO + H2↑}}
-: (CH<sub>3</sub>)<sub>2</sub>CHOH → (CH<sub>3</sub>)<sub>2</sub>CO + H<sub>2</sub>
+== Zastosowanie ==
-Stosowany jako łagodny [[rozpuszczalnik]] organiczny, a także jako rozpuszczalnik i nośnik do chromatografii [[Wysokosprawna chromatografia cieczowa|HPLC]] oraz w syntezie chemicznej jako odczynnik do wprowadzania [[grupa izopropylowa|grupy izopropylowej]] i [[grupa izopropoksylowa|izopropoksylowej]].
+Stosowany jako łagodny [[rozpuszczalnik]] organiczny, a także jako rozpuszczalnik i nośnik do chromatografii [[Wysokosprawna chromatografia cieczowa|HPLC]] oraz w syntezie chemicznej jako odczynnik do wprowadzania [[grupa izopropylowa|grupy izopropylowej]] {{chem2|(CH3)2CH\s}} i [[grupa izopropoksylowa|izopropoksylowej]] {{chem2|(CH3)2CH\sO\s}}.
 % wodny [[roztwór]] stosowany jest jako płyn [[antyseptyka|antyseptyczny]].
@@ Linia 100: / Linia 103: @@
 Znajduje zastosowanie w [[poligrafia|poligrafii]] w [[Offset (poligrafia)|druku offsetowym]] jako środek stosowany w roztworach nawilżających w stężeniu do 12%.
-Jest stosowany jako tańszy zamiennik [[etanol]]u lub [[metanol]]u, w sytuacjach gdy czystość zwykłego spirytusu skażonego ([[denaturat]]u) jest niewystarczająca, np. do czyszczenia precyzyjnych [[Układ optyczny|układów optycznych]]. Ze względu na to, że izopropanol jest obojętny dla większości powszechnie używanych tworzyw sztucznych, dostępne są jego różne preparaty do zastosowania technicznego, np. ''Kontakt IPA'' stosowany do czyszczenia urządzeń optycznych, głowic magnetycznych, napędów dyskowych, rolek gumowych, urządzeń mechaniki precyzyjnej czy do usuwania żywiczejących środków smarnych i tuszów wodoodpornych.
+Jest stosowany jako tańszy zamiennik [[etanol]]u lub [[metanol]]u w sytuacjach, gdy czystość zwykłego spirytusu skażonego ([[denaturat]]u) jest niewystarczająca, np. do czyszczenia precyzyjnych [[Układ optyczny|układów optycznych]]. Ze względu na to, że izopropanol jest obojętny dla większości powszechnie używanych [[tworzywa sztuczne|tworzyw sztucznych]], dostępne są jego różne preparaty do zastosowania technicznego (czyszczenia urządzeń optycznych, głowic magnetycznych, napędów dyskowych, rolek gumowych, urządzeń mechaniki precyzyjnej czy do usuwania żywiczejących środków smarnych i tuszów wodoodpornych).
-Ze względu na [[Mieszalność cieczy|mieszalność]] z wodą stosowany jest jako dodatek do paliw w celu zwiększenia rozpuszczalności w nich wody i zapobiegania powstawania korków lodowych w przewodach paliwowych.
+Ze względu na [[Mieszalność cieczy|mieszalność]] z wodą stosowany jest jako dodatek do [[Paliwo|paliw]] w celu zwiększenia rozpuszczalności w nich wody i zapobiegania powstawaniu korków lodowych w przewodach paliwowych.
+{{clear|left}}
 == Przypisy ==
+<references>
-{{Przypisy-lista|1=
 * <ref name="SA-US">{{Sigma-Aldrich|MSDS=tak|34965|Fluka|język=en|data dostępu=2015-03-27}}</ref>
+</references>
-}}
 == Bibliografia ==
-* {{CRC90|odn=tak}}
+* {{CRC90}}
 {{zastrzeżenia|medycyna}}
 {{Klasyfikacja ATC|D08}}
+{{Kontrola autorytatywna}}
 [[Kategoria:Alkohole drugorzędowe]]