Baszta Dziewicza w Baku: Różnice pomiędzy wersjami

Stare Miasto, Pałac szachów Szyrwanu i Baszta Dziewicza w Baku^[a]
	Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	{{{państwo}}}
Typ	kulturowe
Spełniane kryterium	iv
Numer ref.	958
Region	Europa i Ameryka Północna
	Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	{{{data wpisu}}}; na {{{sesja wpisu}}}. sesji
Dokonane zmiany	{{{dokonane zmiany}}}
Obiekt zagrożony	2003-2009
	↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ; ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO ;

Baszta Dziewicza
	nr rej. 2.2
Państwo	Azerbejdżan
Miejscowość	Baku
Wysokość całkowita	29,5
Ukończenie budowy	XII wiek
	Położenie na mapie Azerbejdżanu Baszta Dziewicza
	Położenie na mapie Baku Baszta Dziewicza
	40°21′58,2″N 49°50′14,1″E/40,366167 49,837250
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 17:05, 31 mar 2015

Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz”.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.

Baszta Dziewicza w Baku (azer. Qız Qalası) – zabytkowa baszta w Baku, stolicy Azerbejdżanu. Jest jednym z symboli miasta. Stoi na wschodnich obrzeżach Starego Miasta, bezpośrednio nad przebiegającym poniżej ruchliwym prospektem Nafciarzy^[1].

W roku 2000 obiekt (wraz ze Starym Miastem i pałacem szachów Szyrwanu) został umieszczony na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO^[2].

Krótko po wpisie, w listopadzie 2010 roku doszło w Azerbejdżanie do trzęsienia ziemi, które uszkodziło basztę. Zwracając uwagę na brak działań ze strony władz krajowych w celu odpowiedniego zachowania i ochrony tego obiektu jako dziedzictwa kulturowego, UNESCO w 2003 roku włączyło go na "Listę Dziedzictwa Zagrożonego". Zastrzeżeniem był negatywny wpływ rozwoju miasta, braku polityki ochrony i wątpliwe działania konserwatorskie. Jednak gdy organy azerskie podjęły odpowiednie kroki i zapewniły odpowiedni poziom ochrony i zarządzania majątkiem, UNESCO w 2009 roku zdjęło obiekt z listy zagrożonych^[3].

Historia

Wieżę zbudowano w XII wieku na znacznie starszych fundamentach (wchodzących na 15 m w głąb ziemi)^[1]. Dawniej stała na samym brzegu, jednak wskutek obniżania się poziomu Morza Kaspijskiego linia brzegowa znacznie się cofnęła^[4]. Istnieją różne wersje dotyczące przeznaczenia, jak i okresu, w którym zbudowano pierwszą budowlę w tym miejscu. Niektórzy z naukowców przypuszczają, że wieża została zbudowana w dwóch różnych okresach. Zgodnie z tym przypuszczeniem dolna część wieży z ścianami do 12 metrów jest starsza i pochodzi z VIII-VII wieku p.n.e. Górna część otoczona prążkowanym kamieniem powstała później^[5]. Według jednej z wersji dotyczącej przeznaczenia wieży powstała ona w IV-VI wieku jako element świątyni zoroastriańskiej. Inni twierdzą, że istniało tu obserwatorium astronomiczne, a tezę tę ma potwierdzać wysunięta na wschód wąska przybudówka nadająca wieży niepowtarzalny charakter. Praca archeologiczne sprzed kilkudziesięciu lat wykazały, że fundamenty były wzmocnione przez 14-metrowej długości drewniane dźwigary, które chroniły budowlę przed trzęsieniami ziemi^[1].

Z nazwą zabytku wiąże się wiele legend. Jedna z nich mówi, że wieża została zbudowana przez szacha dla swojej ukochanej. Kiedy jednak wybranka dowiedziała się, że jest córką tegoż szacha, rzuciła się z wieży do morza^[4]. Istnieje wersja, że wieża była pierwotnie nazywana "Ghuz Qala" i stanowiła świątynię boga ognia, który jest czczony przez turkijskie plemiona. W ciągu wieków ludzie tworzyli różne legendy i historie o wspaniałości i odległej przeszłości tego starożytnego obiektu. Możliwe, że nazwa Wieża "Ghuz" zmieniła w tych legendach i przyjęła formę Wieży "Qız"^[5].

W najwyższej części baszty znaleziono inskrypcje w piśmie kufickim z XII wieku, w której jako architekt przebudowy baszty widnieje niejaki Kubey Mesud ibn Da'ud^[2]. Między innymi dzięki nim wiadomo, iż budowla w obecnym kształcie powstała w tym wieku i służyła jako główny element obronny miasta^[6], bowiem w języku azerskim słowo Qız ("dziewicza") oznacza również "niedostępna", co miało związek z charakterem obronnym budowli. W wieży mogło schronić się 200 ludzi, wewnątrz była spiżarnia i głęboka studnia^[4]. W 1858 wieżę przekształcono w latarnię morską dla statków wchodzących do bakijskiego portu^[6], a w 1968 zamieniono ją w muzeum^[4] z ekspozycją poświęconą dziejom miasta (m.in. sporo archiwalnych zdjęć) oraz kolekcją etnograficzną^[1].

Opis

Wieżę zbudowano z kamienia wapiennego na występie przybrzeżnej skały. Ma cylindryczną formę o wysokości 29,5 m i średnicy 16,5 m^[1] a grubość murów sięga od 5 m przy nasadzie do 3,2-4 m na górze^[2]. Wewnątrz wieża podzielona jest na 8 poziomów, każdy z nich nakryty jest kamienną kopułą z okrągłym otworem. Światło przenika tu z zewnątrz przez wąziutkie okna (strzelnice), rozszerzające się do wewnątrz. Wszystkie poziomy połączone są ślimakowatymi kamiennymi schodkami wyciosanymi w murze. Parter łączyła z piętrem przystawiana drabina, którą w razie niebezpieczeństwa wciągano na górę. W grubych murach wykuto też nisze, przez które przebiega rura z wypalanej gliny o średnicy 30 cm. We wnętrzu wieży znajduje się wykuta w skale studnia o głębokości 21 m^[6]. Sięgając warstwy gruntu zasobnej w słodką i czystą wodę (mimo bliskości morza) studnia zwiększała walory obronne baszty^[1].

Przypuszcza się, że z dna studni Baszty Dziewiczej istnieje tajemne przejście podziemne prowadzące do Pałacu Szachów Szyrwanu. Pierwsze przejście podziemne zostało odkryte w wyniku dużych prac archeologicznych prowadzonych na wschodniej części Starego Miasta w roku 1982. Przejście to znajduje się we wschodniej części głównej ulicy prowadzącej z Bramy Szemahi (która była centralną ulicą handlową Baku w średniowieczu) do Bramy Salyan, przechodząc pod karawanserajem Multani^[5]

Schemat baszty
Pocztówka z początków XX w.
Wejście
Schody wewnątrz

Schody wewnątrz
Część etnograficzna wewnątrz

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Baku. W: Sławomir Adamczak: Gruzja, Armenia i Azerbejdżan. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal, 2013, s. 384, seria: Praktyczny przewodnik. ISBN 978-83-7642-141-4.
↑ ^a ^b ^c UNESCO: Walled City of Baku with the Shirvanshah's Palace and Maiden Tower. whc.unesco.org. [dostęp 2015-03-29]. (ang.).
↑ UNESCO: World Heritage Committee removes Baku from Danger List welcoming improvements in the ancient city´s preservation. whc.unesco.org, 2009-06-25. [dostęp 2015-03-29]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Baku i Półwysep Apszeroński. W: Gruzja, Armenia i Azerbejdżan – Magiczne Zakaukazie. Wyd. IV. Gliwice: Wydawnictwo Helion, 2012, s. 407, seria: Przewodniki Bezdroży. ISBN 978-83-246-7447-3.
↑ ^a ^b ^c Monuments of universal value - Maiden Tower. www.icherisheher.gov.az. [dostęp 2015-03-28]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Baku. W: Azerbejdżan. Wyd. 1. Pruszków: Rewasz, 2014, s. 117-118. ISBN 978-83-62460-38-0.

{{Przypisy}} Nieprawidłowe pola: przypisy.

[1] Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO

[2] Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

[adamczak-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Baku. W: Sławomir Adamczak: Gruzja, Armenia i Azerbejdżan. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal, 2013, s. 384, seria: Praktyczny przewodnik. ISBN 978-83-7642-141-4.

[unesco-4] UNESCO: Walled City of Baku with the Shirvanshah's Palace and Maiden Tower. whc.unesco.org. [dostęp 2015-03-29]. (ang.).

[unescodanger-5] UNESCO: World Heritage Committee removes Baku from Danger List welcoming improvements in the ancient city´s preservation. whc.unesco.org, 2009-06-25. [dostęp 2015-03-29]. (ang.).

[zakaukazie-6] Baku i Półwysep Apszeroński. W: Gruzja, Armenia i Azerbejdżan – Magiczne Zakaukazie. Wyd. IV. Gliwice: Wydawnictwo Helion, 2012, s. 407, seria: Przewodniki Bezdroży. ISBN 978-83-246-7447-3.

[icherisheher-7] Monuments of universal value - Maiden Tower. www.icherisheher.gov.az. [dostęp 2015-03-28]. (ang.).

[azer-8] Baku. W: Azerbejdżan. Wyd. 1. Pruszków: Rewasz, 2014, s. 117-118. ISBN 978-83-62460-38-0.

[a]

[b]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ Linia 53: / Linia 53: @@
 W roku 2000 obiekt (wraz ze Starym Miastem i [[Pałac szachów Szyrwanu|pałacem szachów Szyrwanu]]) został umieszczony na [[Lista światowego dziedzictwa UNESCO|Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO]]{{r|unesco}}.
-Krótko po wpisie, w listopadzie 2010 roku doszło w Azerbejdżanie do trzęsienia ziemi które uszkodziło basztę. Zwracając uwagę na brak działań ze strony władz krajowych w celu odpowiedniego zachowania i ochrony tego obiektu jako dziedzictwa kulturowego, [[UNESCO]] w 2003 roku włączyło go na "Listę Dziedzictwa Zagrożonego". Zastrzeżeniem był negatywny wpływ rozwoju miasta, braku polityki ochrony i wątpliwe działania konserwatorskie. Jednak gdy organy azerskie podjęły odpowiednie kroki i zapewniły odpowiedni poziom ochrony i zarządzania majątkiem, UNESCO w 2009 roku zdjęło obiekt z listy zagrożonych{{r|unescodanger}}
+Krótko po wpisie, w listopadzie 2010 roku doszło w Azerbejdżanie do trzęsienia ziemi, które uszkodziło basztę. Zwracając uwagę na brak działań ze strony władz krajowych w celu odpowiedniego zachowania i ochrony tego obiektu jako dziedzictwa kulturowego, [[UNESCO]] w 2003 roku włączyło go na "Listę Dziedzictwa Zagrożonego". Zastrzeżeniem był negatywny wpływ rozwoju miasta, braku polityki ochrony i wątpliwe działania konserwatorskie. Jednak gdy organy azerskie podjęły odpowiednie kroki i zapewniły odpowiedni poziom ochrony i zarządzania majątkiem, UNESCO w 2009 roku zdjęło obiekt z listy zagrożonych{{r|unescodanger}}.
 == Historia ==
-Wieżę zbudowano w XII wieku na znacznie starszych fundamentach (wchodzących na 15 m w głąb ziemi){{r|adamczak}}. Dawniej stała na samym brzegu, jednak wskutek obniżania się poziomu [[Morze Kaspijskie|Morza Kaspijskiego]] linia brzegowa znacznie się cofnęła{{r|zakaukazie}}. Istnieją różne wersje dotyczące przeznaczenia, jak i okresu w którym zbudowano pierwszą budowlę w tym miejscu. Niektórzy z naukowców przypuszczają, że wieża została zbudowana w dwóch różnych okresach. Zgodnie z tym przypuszczeniem, dolna część wieży z ścianami do 12 metrów jest starsza i pochodzi z VIII-VII wieku p.n.e. Górna część otoczona prążkowanym kamieniem powstała później{{r|icherisheher}}.
+Wieżę zbudowano w XII wieku na znacznie starszych fundamentach (wchodzących na 15 m w głąb ziemi){{r|adamczak}}. Dawniej stała na samym brzegu, jednak wskutek obniżania się poziomu [[Morze Kaspijskie|Morza Kaspijskiego]] linia brzegowa znacznie się cofnęła{{r|zakaukazie}}. Istnieją różne wersje dotyczące przeznaczenia, jak i okresu, w którym zbudowano pierwszą budowlę w tym miejscu. Niektórzy z naukowców przypuszczają, że wieża została zbudowana w dwóch różnych okresach. Zgodnie z tym przypuszczeniem dolna część wieży z ścianami do 12 metrów jest starsza i pochodzi z VIII-VII wieku p.n.e. Górna część otoczona prążkowanym kamieniem powstała później{{r|icherisheher}}.
-Według jednej z wersji dotyczącej przeznaczenia wieży, powstała ona w IV-VI wieku jako element świątyni [[Zaratusztrianizm|zoroastriańskiej]]. Inni twierdzą, że istniało tu obserwatorium astronomiczne, a tezę tę ma potwierdzać wysunięta na wschód wąska przybudówka nadająca wieży niepowtarzalny charakter. Praca archeologiczne sprzed kilkudziesięciu lat wykazały, że fundamenty były wzmocnione przez 14-metrowej długości drewniane dźwigary, które chroniły budowlę przed [[Trzęsienie ziemi|trzęsieniami ziemi]]{{r|adamczak}}.
+Według jednej z wersji dotyczącej przeznaczenia wieży powstała ona w IV-VI wieku jako element świątyni [[Zaratusztrianizm|zoroastriańskiej]]. Inni twierdzą, że istniało tu obserwatorium astronomiczne, a tezę tę ma potwierdzać wysunięta na wschód wąska przybudówka nadająca wieży niepowtarzalny charakter. Praca archeologiczne sprzed kilkudziesięciu lat wykazały, że fundamenty były wzmocnione przez 14-metrowej długości drewniane dźwigary, które chroniły budowlę przed [[Trzęsienie ziemi|trzęsieniami ziemi]]{{r|adamczak}}.
-Z nazwą zabytku wiąże się wiele legend. Jedna z nich mówi, że wieża została zbudowana przez szacha dla swojej ukochanej. Kiedy jednak wybranka dowiedziała się, że jest córką tegoż szacha, rzuciła się z wieży do morza{{r|zakaukazie}}. Istnieje wersja, że wieża była pierwotnie nazywana "Ghuz Qala", i była to świątynia boga ognia który jest czczony przez [[Ludy tureckie|turkijskie plemiona]]. W ciągu wieków ludzie tworzyli różne legendy i historie o wspaniałości i odległej przeszłości tego starożytnego obiektu. Możliwe, że nazwa Wieża "Ghuz" zmieniła w tych legendach i przyjęła formę Wieży "Qız"{{r|icherisheher}}.
+Z nazwą zabytku wiąże się wiele legend. Jedna z nich mówi, że wieża została zbudowana przez szacha dla swojej ukochanej. Kiedy jednak wybranka dowiedziała się, że jest córką tegoż szacha, rzuciła się z wieży do morza{{r|zakaukazie}}. Istnieje wersja, że wieża była pierwotnie nazywana "Ghuz Qala" i stanowiła świątynię boga ognia, który jest czczony przez [[Ludy tureckie|turkijskie plemiona]]. W ciągu wieków ludzie tworzyli różne legendy i historie o wspaniałości i odległej przeszłości tego starożytnego obiektu. Możliwe, że nazwa Wieża "Ghuz" zmieniła w tych legendach i przyjęła formę Wieży "Qız"{{r|icherisheher}}.
 W najwyższej części baszty znaleziono inskrypcje w [[Pismo kufickie|piśmie kufickim]] z XII wieku, w której jako architekt przebudowy baszty widnieje niejaki Kubey Mesud ibn Da'ud{{r|unesco}}. Między innymi dzięki nim wiadomo, iż budowla w obecnym kształcie powstała w tym wieku i służyła jako główny element obronny miasta{{r|azer}}, bowiem w języku azerskim słowo ''Qız'' ("dziewicza") oznacza również "niedostępna", co miało związek z charakterem obronnym budowli. W wieży mogło schronić się 200 ludzi, wewnątrz była spiżarnia i głęboka studnia{{r|zakaukazie}}. W 1858 wieżę przekształcono w latarnię morską dla statków wchodzących do bakijskiego portu{{r|azer}}, a w 1968 zamieniono ją w muzeum{{r|zakaukazie}} z ekspozycją poświęconą dziejom miasta (m.in. sporo archiwalnych zdjęć) oraz kolekcją etnograficzną{{r|adamczak}}.