Ujazd (województwo opolskie): Różnice pomiędzy wersjami
[wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
m Usunięto kategorię "Ziemia łęczycka" za pomocą HotCat |
korekta wpisu |
||
Linia 157: | Linia 157: | ||
|1375 |
|1375 |
||
|1667 |
|1667 |
||
|1718 |
|||
|1782 |
|||
|1768 |
|1768 |
||
|1866 |
|1866 |
Wersja z 16:47, 27 paź 2019
miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||
| |||
Państwo | |||
---|---|---|---|
Województwo | |||
Powiat | |||
Gmina | |||
Burmistrz |
Hubert Ibrom | ||
Powierzchnia |
14,69 km² | ||
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość |
| ||
Strefa numeracyjna |
+48 77 | ||
Kod pocztowy |
47-143 | ||
Tablice rejestracyjne |
OST | ||
Położenie na mapie gminy Ujazd | |||
Położenie na mapie Polski | |||
Położenie na mapie województwa opolskiego | |||
Położenie na mapie powiatu strzeleckiego | |||
50°23′26″N 18°21′15″E/50,390556 18,354167 | |||
TERC (TERYT) |
1611064 | ||
SIMC |
0965967 | ||
Urząd miejski ul. Sławięcicka 1947-143 Ujazd | |||
Strona internetowa |
Ujazd (dodatkowa nazwa w j. niem. Ujest – miasto i siedziba gminy miejsko-wiejskiej Ujazd, na Górnym Śląsku, w powiecie strzeleckim (województwo opolskie), położone nad Kanałem Gliwickim i rzeką Kłodnicą. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie nalżało do starego woj. opolskiego.
Według danych z 30 czerwca 2008 miasto liczyło 1638 mieszkańców[2].
Ośrodek usługowy; drobny przemysł (okucia budowlane, meble, pasze). Przez miasto przebiega droga krajowa nr 40 Głuchołazy – Pyskowice.
Nazwa
Nazwa wywodzi się od polskiej nazwy ujazd będącej jednym z elementów średniowiecznego prawa polskiego iure polonico. Potwierdza to m.in. topograficzny opis Górnego Śląska z 1865, który notuje miejscowość we fragmencie "Der Name der Stadt kommt in alten Urkunden als Ugest geschrieben von polnisch Ujost" czyli "Nazwa miasta pochodzi ze starych dokumentów pisana jako Ugest z polskiego Ujost"[4].
W 1222 miasto wymienione jest jako Wyasd[5]. W 1295 w księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis miejscowość wymieniona jest jako Wyasd oraz Wiasd[6]. Miejscowość zapisano również w formie łacińskiej Vyasd civitas w Registrum Vyasdense. W 1475 w łacińskich statutach Statuta Synodalia Episcoporum Wratislaviensium miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Vyasd[7].
W dziele Matthäusa Meriana pt. „Topographia Bohemiae, Moraviae et Silesiae” z 1650 miejscowościami wymieniona jest pod nazwami Oyest oraz Oyziest[8]. Nazwę Uiest wymienia wśród innych nazw śląskich miejscowości urzędowy pruski dokument Fryderyka Wielkiego z 1750 wydanym w języku polskim w Berlinie[3]. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie prowincji śląskiej wydanym w 1830 we Wrocławiu przez Johanna Knie miasto występuje pod polską nazwą Ujasd oraz niemiecką nazwą Ujest we fragmencie "Ujasd, polnische Benennung der Stadt Ujest, Kr. Gross-Strelitz"[9].
Polską nazwę Ujazd w książce "Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej" wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa[10]. Polską nazwę Ujazd oraz niemiecką Uiest wymienia Słownik geograficzny Królestwa Polskiego[5]. W okresie rządów nazistów w Niemczech nazwę miasta zmieniono w latach 1936–1945 na Bischofstal. Obecną nazwę miasta zatwierdzono administracyjnie 12 listopada 1946[11].
Historia
Osada wzmiankowana w 1155, prawa miejskie od 25 maja 1223[12]. Do 1525 własność biskupów wrocławskich. Ujazd posiadał samorząd i rozwijał się pomyślnie do XVII w. jako lokalny ośrodek rzemieślniczy i ważny, handlowy punkt tranzytowy. Wojny XVII w. spowodowały upadek miasta.
W I poł. XIX w. nastąpiło znaczne ożywienie gospodarcze i szybsze tempo rozwoju miasta za sprawą uruchomienia Kanału Kłodnickiego. Jednak dalsze lata przyniosły stagnację, głównie z powodu ominięcia miasta przez wybudowaną w 1848 linię kolejową z Wrocławia do Mysłowic.
W 1861 tytuł książąt Ujazdu (niem. Herzogen von Ujest) otrzymał Hugo I Fürst zu Hohenlohe ze Sławięcic. Należał do najbogatszych ludzi w ówczesnych Niemczech. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 notuje aktualną liczbę mieszkańców jako 2452 wymieniając również język niemiecki oraz polski jako używane przez mieszkańców "Die Sprache ist deutsch und polnisch"[13].
Podczas plebiscytu górnośląskiego za Niemcami padły 1384 głosy, a za Polską 161[14].
W czasie III powstania śląskiego miasto zostało zajęte już w pierwszym dniu powstania przez siły powstańcze Seweryna Jędrysika z podgrupy taktycznej „Harden” przy wsparciu batalionu tarnogórskiego Romana Koźlika. W czasie powstania znajdował się tu punkt sanitarny dla rannych powstańców śląskich z grupy operacyjnej „Wschód”. Pod koniec maja 1921 miasto zajęły wojska francuskie, zastąpione w początku czerwca przez wojska brytyjskie. 21 stycznia 1945 r. Niemcy – członkowie SS i Wehrmachtu zamordowali pod miastem, przy drodze na Jaryszów, ok. 90 mężczyzn więźniów ewakuowanych z KL Auschwitz[15]. W toku działań wojennych w 1945 r. Ujazd został zniszczony w prawie 70%[12]
Władze komunalne Ujazdu
od 1223 do 1524 – wolni dziedziczni wójtowie Ujazdu
- Walter z Nysy – od 1223
- Wolf von Kechel – przed i po 1307
- Lipold von Zedlitz – przed 1385
- Johann von Czornberg – po 1385
- Mikołaj Dluhomil z Bierawy – od ok. 1490 do 1524
od 1524 do 1945 – burmistrz Ujazdu
- Jan Spera - 1679
- Valentinus Alexander - 1723
- Adam Nigrin – 1757
- Caspar Maxoy – 1764
- Johann Grzanke – 1766 i 1786
- August Schwidlinski – przed 1809
- Gottlieb Wehner – od 1809 do 1815
- August Schwidlinski – od 1815 do ok. 1846
- Johann Mandrella – od ok. 1846 do ok. 1851
- Franz Wollny – od ok. 1852 do 1863
- ???? Dalibor - od 1863 do 1872
- Heinrich Tschauder – od 1872 do 1905
- Artur Wieczorek – od 1906 do VII 1928
- Georg Friedrich – od IV 1929 do 1935
- Erich Gluchnik – od 1935 do I 1945
od 1945 do czasów współczesnych
- Piotr Ful od 1945 do 1946 – Burmistrz
- Witold Ogorzały od 1947 do 1948 – Burmistrz
- Jan Rangosz od 1949 do 1950 – Burmistrz
- Juliusz Potęp od 1950 do 1951 – Przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej
- Wincenty John od 1951 do 1956 – Przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej
- Adam Skawiński od 1956 do 1969 – Przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej
- Izabela Bębenek od 1969 do 1971 – Przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej
- Marian Ziębiński od1971 do 1972 – Przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej
- Jan Marek od 1973 do 1975 – Naczelnik Miasta i Gminy Ujazd
- Eugeniusz Horoszczak od 1975 do 1983 – Naczelnik Miasta i Gminy Ujazd
- Marcin Polaczek od 1983 do 1988 – Naczelnik Miasta i Gminy Ujazd
- Zbigniew Pawlak od 1988 do 1990 – Naczelnik Miasta i Gminy Ujazd
- Zbigniew Pawlak od 1990 do 1998 – Burmistrz Miasta i Gminy Ujazd
- Tadeusz Kauch od 1998 do 2018 – Burmistrz Miasta i Gminy Ujazd
- Hubert Ibrom od XI 2018 – Burmistrz Miasta i Gminy Ujazd
Demografia
Statystyki ludności
Rok | 1724 | 1783 | 1787 | 1791 | 1794 | 1795 | 1796 | 1800 | 1803 | 1810 | 1816 | 1819 | 1821 | 1825 | 1827 | 1831 | 1843 | 1845 | 1855 | 1861 | 1864 | 1865 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Liczba ludności | ok.600 | 840 | 960 | 826 | 828 | 840 | 1103 | 1052 | 1076 | 1368 | 1240 | 1375 | 1667 | 1718 | 1768 | 1866 | 2312 | 2359 | 2524 | 2587 | 2681 | 2677 |
Rok | 1867 | 1871 | 1880 | 1885 | 1890 | 1895 | 1900 | 1905 | 1910 | 1919 | 1925 | 1933 | 1939 | 1946 | 1950 | 1956 | 1960 | 1968 | 1975 | 1977 | 1978 | 1980 |
Liczba ludności | 2740 | 2651 | 2546 | 2665 | 2523 | 2617 | 2351 | 2214 | 2207 | 2050 | 2111 | 2097 | 2201 | 2986 | 3152 | 3162 | 3192 | 2725 | 1731 | 1688 | 1698 | 1723 |
Rok | 1985 | 1990 | 1995 | 2000 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | |
Liczba ludności | 1861 | 1855 | 1758 | 1716 | 1651 | 1631 | 1647 | 1652 | 1643 | 1640 | 1655 | 1662 | 1670 | 1721 | 1719 | 1740 | 1723 | 1747 | 1775 | 1770 | 1770 |
Miejsca zamieszkane uwzględnione w podanej ogólnej liczbie ludności, w latach:
od 1724 do 1809: Ujazd Miasto, Ujazd Zamek
od 1810 do 1820: Ujazd Miasto, Ujazd Zamek, Dziekanka (przyłączona w 1810 roku)
od 1810 do 1928: Ujazd Miasto, Ujazd Zamek
od 1928 do 1945: Ujazd (30.09.1928 do Ujazd Miasto włączono Ujazd Zamek i wieś Goj i Lalok)
po 1945:
01.12.1945 przyłączono Stary Ujazd (960 mk) z Ferdynandem i Niezdrowice (950 mk)
04.10.1954 przyłączono Dziedzinkę 38mk
01.01.1969 odłączono Stary Ujazd 944mk. i Ferdynand
01.01.1973 odłączono Niezdrowice – 576 mk.
- Piramida wieku mieszkańców Ujazdu w 2014[1].
Zabytki
Do rejestru zabytków wpisane są następujące obiekty znajdujące się na terenie Ujazdu[16]:
- kościół par. pw. św. Andrzeja Apostoła, barokowy z 1613 r. – XVII-XVIII w.
- kościół pątniczy pw. Nawiedzenia NMP, neogotycki z 1858 r. – XIX w.
- zamek biskupi w ruinie, renesansowy z 1580 r. – XVI-XVII w. do XIX w.
- dom, ul. 3 Maja 16, z poł. XIX w. – (wyburzony w 2016 r.)
- dom, ul. Powstańców Śląskich 2, z poł. XIX w.
- dom, ul. Sienkiewicza 3, z poł. XIX w.
- dom, ul. Traugutta 34, z poł. XIX w.
inne zabytki:
Przypisy
- ↑ a b http://www.polskawliczbach.pl/Ujazd, w oparciu o dane GUS.
- ↑ Lucyna Nowak, Joanna Stańczyk, Agnieszka Znajewska: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 30 VI 2008 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2008. ISSN 1734-6118. (pol.).
- ↑ a b Pruski dokument z roku 1750 ustalający urzędowe opłaty na Śląsku – „Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750”.
- ↑ Triest 1865 ↓, s. 294.
- ↑ a b http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XII/764 Ujazd w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego, tom XII, s. 764].
- ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online.
- ↑ Franz Xaver Seppelt,"Die Breslauer Diözesansynode vom Jahre 1446", Franz Goerlich, Breslau 1912, str. 97. – tekst łaciński statutów w wersji zdigitalizowanej.
- ↑ Matthäusa Meriana,”Topographia Bohemiae, Moraviae et Silesiae”, Frankfurt am Main 1650.
- ↑ Knie 1830 ↓, s. 803.
- ↑ Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, str.33.
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
- ↑ a b Gmina Ujazd – przyjazne inwestowanie.
- ↑ Triest 1865 ↓, s. 301.
- ↑ Wyniki plebiscytu w powiecie strzeleckim.
- ↑ Rejestr miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1939-1945. Nr 27: Województwo opolskie. Warszawa 1980
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 119-120. [dostęp 13.1.2013].
Bibliografia
- Johann Knie: Alpabetisch, Statistisch, Topographische Uebersicht aller Dorfer, Flecken, Stadt und andern Orte der Konigl. Preus. Provinz Schliesen.... Breslau: Barth und Comp., 1830.
- Felix Triest: Topographisches handbuch von Oberschliesen. Breslau: Verlag von Wilh. Gottl. Korn, 1865.
Linki zewnętrzne
- Urząd Miejski w Ujeździe
- Ujazd (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 764 .