Trucizna: Różnice pomiędzy wersjami

	Informacje w projektach siostrzanych
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach
	Definicje słownikowe w Wikisłowniku

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 15:35, 9 cze 2024

Ten artykuł od 2021-04 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Trucizna – substancja chemiczna, która wprowadzona do organizmu, wskutek swych właściwości fizycznych i chemicznych, może wywołać zmiany struktury lub zaburzenia czynności organizmu, których wynikiem jest choroba lub śmierć^[1]^[2]. Badaniem wpływu trucizn na organizmy zajmuje się nauka zwana toksykologią^[2]. Niemal każda substancja w pewnych okolicznościach i w odpowiednio dużej dawce może wywołać zatrucie, jednak aby była zaklasyfikowana jako trucizna, szkodliwe działanie musi być spowodowane spożyciem niewielkiej jej ilości^[2]. Paracelsus sformułował ten problem słowami: „Cóż jest trucizną? Wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną. Tylko dawka czyni, że dana substancja jest trucizną”^[1]. Ilość substancji, która powoduje śmierć organizmu określa dawka śmiertelna^[3].

Działanie substancji trującej polega na reakcji związków chemicznych w niej zawartych, lub ich metabolitów z enzymami katalizującymi niezbędne dla życia organizmu procesy lub na blokowaniu działania receptorów, prowadzących do zaburzeń pracy różnych układów uniemożliwiających prawidłowe funkcjonowanie organizmu, np. upośledzenie czynności układu nerwowego lub mięśniowego prowadzącego do niewydolności oddechowej i śmierci.

W przemyśle stosuje się często określenie „trucizny katalizatora” – związku chemicznego oddziałującego chemicznie lub fizycznie na katalizator w sposób powodujący zablokowanie jego działania lub nieodwracalne zniszczenie.

Do częściej spotykanych trucizn należą:

niektóre metale ciężkie (np. rtęć, ołów, kadm, polon) i ich związki
dimetylortęć
czteroetylek ołowiu
izotretynoina
rycyna
cyjanowodór i pochodne: cyjanki (np. cyjanek potasu), cyjan
arsen i jego związki (np. arszenik, arseniak)
biały fosfor, związki fosforoorganiczne, fosforiak
fluorowce: fluor, chlor, brom, jod
fluorowcowodory: fluorowodór, chlorowodór, bromowodór, jodowodór
ozon (jest to toksyczna odmiana tlenu)
amoniak, hydrazyna, azotowodór
tlenek azotu, dwutlenek azotu
siarkowodór
dwutlenek siarki, trójtlenek siarki
tetrodotoksyna
amigdalina
solanina
niektóre fenole
anilina
nikotyna
dioksyny
kolchicyna
metanol (znany dawniej pod nazwą spirytus drzewny)
jad kiełbasiany
kurara
formalina (formaldehyd)
strychnina
amanityna
muskaryna
tlenek węgla (tzw. czad)
broń chemiczna, np. fosgen, iperyt, sarin.

Zobacz też

Uwagi

Przypisy

↑ ^a ^b AgnieszkaA. Nadlewska AgnieszkaA. i inni, Trucizny – definicja, rodzaje, mechanizm działania, „Postępy Nauk Medycznych”, 9/2010, s. 704-708 [dostęp 2024-06-09] .
↑ ^a ^b ^c Podstawowe pojęcia z zakresu toksykologii [online], www.forumzdrowia.pl [dostęp 2024-06-09] .
↑ Dawka śmiertelna [online], leksykon.pzh.gov.pl [dostęp 2023-06-27] .

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[Nadlewska-1] AgnieszkaA. Nadlewska AgnieszkaA. i inni, Trucizny – definicja, rodzaje, mechanizm działania, „Postępy Nauk Medycznych”, 9/2010, s. 704-708 [dostęp 2024-06-09] .

[forumzdrowia-2] Podstawowe pojęcia z zakresu toksykologii [online], www.forumzdrowia.pl [dostęp 2024-06-09] .

[3] Dawka śmiertelna [online], leksykon.pzh.gov.pl [dostęp 2023-06-27] .

[1]

[2]

[3]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 {{dopracować|źródła=2021-04}}
 [[Plik:Hazard T.svg|thumb|Standardowe oznaczenie substancji toksycznej na obszarze [[Unia Europejska|Unii Europejskiej]], wprowadzone przez [[Dyrektywa 67/548/EWG|Dyrektywę 67/548/EWG]]]]
-'''Trucizna''' – [[substancja chemiczna]], która wprowadzona do [[organizm]]u, wskutek swych [[Właściwość fizyczna|właściwości fizycznych]] i [[Właściwość chemiczna|chemicznych]], może wywołać zmiany struktury lub zaburzenia czynności organizmu, których wynikiem jest [[choroba]] lub [[śmierć]]<ref name="Nadlewska" /><ref name="forumzdrowia" />. Badaniem wpływu trucizn na organizmy zajmuje się nauka zwana [[Toksykologia|toksykologią]]<ref name="forumzdrowia">{{cytuj | tytuł = Podstawowe pojęcia z zakresu toksykologii | data dostępu = 2024-06-09| opublikowany = www.forumzdrowia.pl | url = https://www.forumzdrowia.pl/artykul/podstawowe-pojecia-z-zakresu-toksykologii;5733350.html}}</ref>. Niemal każdy substancja w pewnych okolicznościach i w odpowiednio dużej dawce może wywołać zatrucie, jednak aby była zaklasyfikowana jako trucizna, szkodliwe działanie musi być spowodowane spożyciem niewielkiej jej ilości<ref name="forumzdrowia" />. [[Paracelsus]] sformułował ten problem słowami: „Cóż jest trucizną? Wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną. Tylko dawka czyni, że dana substancja jest trucizną”<ref name="Nadlewska">{{Cytuj | autor = Agnieszka Nadlewska, Jerzy Robert Ładny, Marzena Wojewódzka-Żelezniakowicz, Sławomir Lech Czaban, Wanda Kosierkiewicz, Agnieszka Szymańska, Magdalena Łukasik-Głębocka, Maciej Naskręt, Jacek Górny | tytuł = Trucizny – definicja, rodzaje, mechanizm działania | url = https://www.czytelniamedyczna.pl/3456,trucizny-definicja-rodzaje-mechanizm-dziaania.html | czasopismo = Postępy Nauk Medycznych | wolumin = 9/2010 | s = 704-708 | data dostępu = 2024-06-09|dostęp=z}}</ref>.
+'''Trucizna''' – [[substancja chemiczna]], która wprowadzona do [[organizm]]u, wskutek swych [[Właściwość fizyczna|właściwości fizycznych]] i [[Właściwość chemiczna|chemicznych]], może wywołać zmiany struktury lub zaburzenia czynności organizmu, których wynikiem jest [[choroba]] lub [[śmierć]]<ref name="Nadlewska" /><ref name="forumzdrowia" />. Badaniem wpływu trucizn na organizmy zajmuje się nauka zwana [[Toksykologia|toksykologią]]<ref name="forumzdrowia">{{cytuj | tytuł = Podstawowe pojęcia z zakresu toksykologii | data dostępu = 2024-06-09| opublikowany = www.forumzdrowia.pl | url = https://www.forumzdrowia.pl/artykul/podstawowe-pojecia-z-zakresu-toksykologii;5733350.html}}</ref>. Niemal każda substancja w pewnych okolicznościach i w odpowiednio dużej dawce może wywołać zatrucie, jednak aby była zaklasyfikowana jako trucizna, szkodliwe działanie musi być spowodowane spożyciem niewielkiej jej ilości<ref name="forumzdrowia" />. [[Paracelsus]] sformułował ten problem słowami: „Cóż jest trucizną? Wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną. Tylko dawka czyni, że dana substancja jest trucizną”<ref name="Nadlewska">{{Cytuj | autor = Agnieszka Nadlewska, Jerzy Robert Ładny, Marzena Wojewódzka-Żelezniakowicz, Sławomir Lech Czaban, Wanda Kosierkiewicz, Agnieszka Szymańska, Magdalena Łukasik-Głębocka, Maciej Naskręt, Jacek Górny | tytuł = Trucizny – definicja, rodzaje, mechanizm działania | url = https://www.czytelniamedyczna.pl/3456,trucizny-definicja-rodzaje-mechanizm-dziaania.html | czasopismo = Postępy Nauk Medycznych | wolumin = 9/2010 | s = 704-708 | data dostępu = 2024-06-09|dostęp=z}}</ref>.
 Ilość substancji, która powoduje śmierć organizmu określa [[dawka śmiertelna]]<ref>{{cytuj | tytuł = Dawka śmiertelna | data dostępu = 2023-06-27 | opublikowany = leksykon.pzh.gov.pl | url = http://leksykon.pzh.gov.pl/index.php/Dawka_%C5%9Bmiertelna}}</ref>.