Iannis Xenakis

Iannis Xenakis (1975)

Iannis Xenakis (Ioannis Xenakis), właśc. Jannis Ksenakis lub Joannis Ksenakis (gr. Γιάννης Ξενάκης, ur. 29 maja 1922 w Braile w Rumunii, zm. 4 lutego 2001 w Paryżu) – grecki kompozytor muzyki współczesnej, teoretyk i architekt. Jest uznawany za jednego z najważniejszych kompozytorów powojennych na świecie.

Studiował architekturę i inżynierię na Uniwersytecie w Atenach. Brał udział w greckim ruchu oporu podczas II wojny światowej, a następnie w greckiej wojnie domowej. Otrzymał kilka ran w walkach, w wyniku jednej z nich stracił wzrok w jednym oku. W 1947 roku wyjechał nielegalnie do Paryża, w Grecji zostając zaocznie skazanym na karę śmierci.

Większość swojego życia spędził we Francji, studiując kompozycję u A. Honeggera, D. Milhauda i O. Messiaena i współpracując z architektem Le Corbusierem.

Xenakis łączył proces komponowania z modelowaniem matematycznym, między innymi z procesami stochastycznymi i teorią gier, a swoje utwory zapisywał nie za pomocą nut, ale figur geometrycznych. Miał również duży wpływ na rozwój muzyki elektronicznej. Kompozytorami powołującymi się na związki ze stylem kompozytorskim Xenakisa są m.in. Krzysztof Penderecki, Zbigniew Karkowski, Elliot Goldenthal i Tōru Takemitsu.

Xenakis wielokrotnie gościł w Polsce, często uczestnicząc w prawykonaniach swoich dzieł na festiwalu Warszawska Jesień.

Twórczość

(wybrane utwory)

utwory na orkiestrę

• (Metastasis) (1954)
• (Pithoprakta) (1956)
• (Strategie) (1962)

na inne zespoły:

• (ST/10-1.080262) (1962)

spektakle światło i dźwięk:

• (Persepolis) (1971)
• (Polytope de Cluny) (1972)

muzyka elektroniczna:

• (Mycenae Alpha) (1978)

Autor Musiques formelles (1963).

Wybrane wystawy

• 2013 Soundings: A Contemporary Score, MoMA, Nowy Jork
• 2011 Iannis Xenakis: Composer, Architect, Visionary, MoCA, Los Angeles
• 2010 Iannis Xenakis: Composer, Architect, Visionary, Drawing Center, Nowy Jork