Żubrówka (wódka)
Żubrówka (znana również w wersji angielskiej jako Bison Vodka i Bison Grass Vodka) – gatunkowa wódka destylowana o zawartości 37,5% alkoholu dla wódek gatunkowych i 40% dla czystej. Od 2022 należy do Maspex[1].
Pochodzenie
Dusza Żubrówki jest nierozerwalnie związana z Puszczą Białowieską. To niezwykłe, magiczne miejsce – dom wielu fascynujących gatunków roślin i zwierząt, niespotykanych nigdzie indziej na świecie. W tej niedostępnej głuszy rośnie trawa żubrowa – najważniejszy składnik Żubrówki, który znaleźć można jedynie w Puszczy Białowieskiej. Ręcznie zbierana w blasku czerwcowej pełni księżyca, zachowuje swój unikalny aromat. Już w czasach dawnych powszechnie wierzono, że pędzona na niej wódka da pijącemu siłę, wytrzymałość i witalność. W każdej butelce Żubrówki zaklęta jest cząstka tej pierwotnej mocy, ucieleśniona w formie pojedynczego, starannie wyselekcjonowanego źdźbła.
Produkcja
Spirytus rektyfikowany jest mieszany z wywarem z turówki wonnej (Hierochloë odorata) – gatunku trawy nazywanej potocznie żubrówką, rosnącej w lasach Puszczy Białowieskiej. Zbierana jest ona ręcznie, wyłącznie w świetle czerwcowej pełni.
Proces maceracji przebiega w dwóch etapach – wodnym i alkoholowym, a powstała esencja jest sezonowana i oczyszczana z osadów i możliwych zanieczyszczeń[2]. Proces produkcji trwa 60 dni. W jego rezultacie powstaje wyjątkowa wódka smakowa, której nie można porównać z żadnym innym trunkiem. Jej smak to ziołowe nuty, kremowa wanilia i delikatne przyprawy, łagodny finisz wiosennych kwiatów. Na zapach składają się złożone aromaty trawy żubrowej, rumianku, zielonych jabłek, lawendy, wanilii i migdałów oraz świeżość owoców cytrusowych.
Niezwykły aromat trawy żubrowej
Aromatyzowana trawą żubrową wódka o silnym, leśnym zapachu to polski towar eksportowy. Żubrówka to określenie ludowe, pod którym ukrywają się dwa gatunki traw: turówka wonna i turówka leśna. Rosną one w północno-wschodniej Polsce, szczególnie w Puszczy Białowieskiej. Są to drobne rośliny o wysokości od 40 do 60 cm, posiadające charakterystyczny, mocny zapach kumaryny – substancji o aromacie świeżego siana, miodu i żubrzej sierści. Kumaryna pozostawia na źdźbłach rodzaj białej mączki, którą można zetrzeć paznokciem.
Nie sposób nie wspomnieć o żubrach, od których żubrówka wzięła nazwę. Zwierzęta te chętnie zjadają miękkie, soczyste trawy. Zaczynają się nimi odżywiać wczesną wiosną w miejscach, gdzie najwcześniej stopił się śnieg, a trawa żubrowa rozkwita jako pierwsza. Polska szlachta „zaprawiała” wódkę trawą żubrową. Wierzono, że jest afrodyzjakiem i nadaje siłę żubra tym, którzy ją spożywają.
Roślina ta rośnie wyłącznie dziko, w naturalnych warunkach. Nie da się jej uprawiać w wybranym miejscu. Zbieracze posiadają sekretną wiedzę, gdzie jej szukać. Zbiory rozpoczynają się już w połowie czerwca, trwają nawet do października. Latem trawa ma soczyście zielony kolor i jest bardzo świeża. Nie wydaje też nasion, więc można ją zbierać. Do legalnych zbiorów potrzebne jest zezwolenie z Wydziału Ochrony Środowiska, odnawiane co roku.
Turówka pachnie silnie jedynie wiosną podczas kwitnienia. W sierpniu w lesie nie ma już jej zapachu. Mocny aromat uaktywnia się dopiero podczas suszenia, gdy oczyszczone, rozłożone źdźbła leżą na drewnianych półkach na strychach, w cieple.
Produkcja maceratu trawy żubrowej jest procesem dwuetapowym składającym się z maceracji wodnej i alkoholowej. Siano umieszcza się w specjalnych urządzeniach zwanych maceratorami umożliwiającymi cyrkulację trawy z czynnikami ekstrahującymi. Proces przebiega w odpowiednich, ściśle kontrolowanych warunkach, co umożliwia otrzymanie właściwej esencji, która jest pozostawiona przez kilka dni w celu tzw. sezonowania. Następnie przeprowadzana jest filtracja płynu, który musi być oczyszczony i filtrowany, aby nadawał się do zestawiania wódki. Uzyskany w ten sposób macerat to płyn o intensywnym zielonym kolorze, smaku i zapachu świeżo skoszonego siana. Służy on do zaprawiania spirytusu i wody, które stanowią główną bazę do produkcji Żubrówki.
Poza użyciem turówki do produkcji wódki, znane jest jej zastosowanie do wytwarzania perfum, leków i kremów. Ambitni kucharze umieszczają trawę żubrową w swoim menu. Trawa żubrowa nadaje mnóstwo smaku.
Turówka, jeden z niezwykle charakterystycznych dla Polski produktów naturalnych, wnosi na stół odurzający smak i zapach puszczy.
W każdej butelce Żubrówki zanurzone jest równo przycięte, dziko rosnące źdźbło turówki. Ma ono jednak wyłącznie charakter dekoracyjny – nie ma wpływu na kolor i smak wódki[3]. Roślina jest kupowana od wyspecjalizowanych firm z rejonu Białowieży[3].
Żubrówka w Polsce
Historia Żubrówki sięga aż XV wieku, gdy na ziemiach polskich panował król Kazimierz Wielki. Oświecony władca był gorliwym patronem rozwoju nauki i wiedzy. Jak głosi legenda, to właśnie za jego czasów polscy alchemicy odkryli sekret destylacji wódki. Polska stała się idealnym miejscem narodzin współczesnego przemysłu spirytusowego.
Jej ekspansji sprzyjało położenie Puszczy Białowieskiej – przebiegał bowiem tamtędy ważny szlak handlowy, łączący Wilno z Krakowem.
Od 1534 roku znana była receptura wódki aromatyzowanej trawą żubrową. Możemy ją znaleźć w zielniku „Hortus sanitatis. O ziołach i o mocy ich” autorstwa Kazimierza Falimirza, który zawierał blisko 70 przepisów na „palenie wódek z ziół”. Mocny, trawiasty trunek przez lata zachwycał podniebienia zarówno władców, jak i pospolitego ludu – i robi to po dziś dzień! W wielowiekowej tradycji pędzenia „trawiastej” wódki w zaciszu własnego domu nastąpił w końcu nowy rozdział. W 1894 roku „Żubrówka” została zarejestrowana jako znak towarowy, ale oficjalna receptura powstała dopiero pół wieku później. Opracował ją wybitny ekspert w destylacji wódki, J. Dubiński. W niemal niezmienionej formie, funkcjonuje ona do dziś.
Ze względu na długi i skomplikowany proces produkcji jej koncentracja nastąpiła stosunkowo późno – dopiero w 1926 firma Polmos opracowała sposób masowej produkcji żubrówki. Od 1928 trunek powstawał w zakładach Polmos Białystok, skąd w 1936 przeniesiono produkcję do Brześcia. W wyniku przeprowadzonej po II wojnie światowej reorganizacji gospodarki produkcję ponownie przeniesiono do Białegostoku. W 1991 zakład sprywatyzowano. Od 2005 wchodzi w skład koncernu CEDC. W lutym 2022 firmę odkupiła Grupa Maspex.
Żubrówka na świecie
W swojej ojczyźnie jest trunkiem kultowym, za jej granicami – symbolem bogatego, polskiego dziedzictwa. Eksportowana do ponad 40 krajów, szybko stała się jednym z najpopularniejszych i najlepiej sprzedających się alkoholi w swojej kategorii.
Poza Polską Żubrówka produkowana jest w wielu innych krajach pod różnymi nazwami, m.in. w Rosji (Зубровка), Stanach Zjednoczonych (Wisent Vodka), na Ukrainie (Зубрівка), Białorusi oraz w Czechach. W Niemczech produkowana jest od 1976 roku pod nazwą Grasovka.
Jej udział w rynku szybko rośnie – według raportu The Spirits Business w 2023 zajmowała trzecie miejsce wśród najlepiej sprzedających się wódek na świecie.
Rodzaje
W Polsce marka Żubrówka jest wykorzystywana do oznaczania także innych wódek, niebędących żubrówkami.
- Żubrówka Bison Grass – klasyczna Żubrówka, produkowana według tradycyjnych metod z dojrzewającego w dębowych beczkach maceratu trawy żubrowej. Jej cechą charakterystyczną jest umieszczone w butelce źdźbło.
- Żubrówka Biała – czysta, poddawana sześciokrotnej destylacji i filtracji z zastosowaniem platyny, odmiana charakteryzuje się łagodnym smakiem.
- Żubrówka Czarna – wódka o łagodnym smaku, który zawdzięcza filtracji węglem drzewnym, dębowym oraz starannie wyselekcjonowanej pszenicy.
- Linia Fresh Żu – lekka, orzeźwiająca, dla miłośników słodkich i kwaśnych aromatów. Unikalna kombinacji soczystych owoców i kultowej trawy żubrowej. Dostępna w 4 wariantach smakowych: Kwaśne Jabłko, Ożywiająca Mięta, Kwaśna Cytryna, Rześki Rokitnik
- Żubrówka Złota – aromatyzowana wódka, produkowana na bazie kory dębu.
Żubrówka zazwyczaj serwowana jest indywidualnie, schłodzona lub w postaci drinka o nazwie Szarlotka, Tatanka lub Apple Żu.
Szarlotka, Tatanka lub Apple Żu– koktajl alkoholowy, którego głównymi składnikami są wódka Żubrówka Bison Grass oraz sok jabłkowy. Do koktajlu bywa też dodawany sok cytrynowy lub cynamon ale i cząstki jabłka. Drink powstał w Polsce, bardzo dawno temu. Nazwa Tatanka pochodzi od słowa w języku lakota oznaczającego bizona, znanego dzięki filmowi „Tańczący z wilkami” Kevina Costnera. Druga z nazw, Szarlotka, nawiązuje do drugiego ze składników koktajlu – soku jabłkowego. Koktajl przygotowuje się, mieszając składniki z lodem i ozdabiając plasterkami jabłka bądź cząstką cytryny. Można też dodać trochę cynamonu. W niektórych przepisach sok jest zastępowany jabłkowym cydrem oraz sokiem gruszkowym.
Niezwykle ciekawą modyfikacją koktajlu jest Tatanka Royale, z dodatkiem szampana oraz Stingray, którego składnikami oprócz wódki Żubrówki Bison Grass, soku jabłkowego, jest likier Goldwasser oraz nektar brzoskwiniowy.
CIEKAWOSTKA
Drinki te znalazły się w zestawieniu 50 najlepszych koktajli, opublikowanym przez „The Independent” w 1999 roku.
Ważniejsze nagrody i wyróżnienia
- 1962: Srebrny Medal International Competition of Alcoholic Beverages – Lublana
- 1965: Złoty Medal International Fair – Lipsk
- 1967: Srebrny Medal Beverages Olimpiad – Paryż
- 1968: Srebrny Medal International Competition of Alcoholic Beverages – Lublana
- 1969: Złoty Medal World Exhibition of Wines, Vodkas and Liqueurs – Londyn
- 1972: Złoty Medal International Salon d’Alimentation – Bruksela
- 1980: Srebrny Medal Monde Selection, International Quality Institute – Wiedeń
- 1985: Srebrny Medal Monde Selection, International Quality Institute – Lizbona
- 1999: Brązowy Medal International Spirits Challenge – Warszawa
- 1999: Srebrny Medal The International Wine and Spirit Competition
- 2001: Nominacja do finału XI edycji Konkursu Polskiego Godła Promocyjnego „Teraz Polska”
- 2004: Złoty Medal Monde Selection, International Quality Institute – Bruksela
- 2006: Złoty Medal Monde Selection, International Quality Institute – Praga
- 2007: Złoty Medal Monde Selection, International Quality Institute – Barcelona
- 2007: Złoty Medal w Konkursie International Spirits Challenge czasopisma Drinks International
- 2008: TROPHY 2008 Monde Selection, International Quality Institute – Wiedeń
- 2008: Złoty Medal Monde Selection, International Quality Institute – Wiedeń
- 2008: Brązowy Medal Central Europe Wine & Spirits Challenge – Warszawa
- 2008: Złoty Medal w Konkursie Vodka Master 2008 organizowanym przez Drinks Business/Spirits Business magazines w kategorii Wizerunek i Opakowanie – Anglia
- 2008: Złoty Medal Tytuł Mistrz w konkursie Vodka Master 2008 organizowanym w Anglii przez Drinks Business/ Spirits Business magazines w kategorii Europa Wschodnia
- 2008: Srebrny Medal w Konkursie Vodka Master 2008 organizowanym przez Drinks Business/Spirits Business magazines w kategorii Wódki Smakowe – Anglia
- 2008: Srebrny Medal w kategorii wódki smakowe Vodka Master 2008 organizowany przez brytyjski Drinks Business / Spirits Business magazines. Złote medale w kategoriach Europa Wschodnia oraz Wizerunek i Opakowanie
- 2008: Złoty Medal oraz TROPHY 2008 Monde Selection, International Quality Institute
- 2008: Brązowy Medal Central Europe Wine & Spirits Challenge – Warszawa
- 2008: Złoty medal Monde Selection
- 2012: Złoty medal Monde Selection (Zubrowka Biala Vodka); Wielki Złoty Medal Monde Selection (Zubrowka Bison Grass Vodka)
- 2013: Nagroda „Poznaj Dobrą Żywność” Polagra Food 2013
- 2014: Złoty medal Monde Selection (Zubrowka Biala Vodka)
- 2014: Wielki Złoty Medal Monde Selection (Zubrowka Bison Grass Vodka)
- 2014: Nagroda Master Award w segmencie wódek premium, The Spirits Business Vodka Masters (Żubrówka)
- 2014: Highly recommended award w kategorii “Wódka” Ultimate Spirits Challenge (Żubrówka)
- 2014: Effie Awards na Ukrainie za najbardziej efektywną komunikację na rynku alkoholi wysokoprocentowych (Żubrówka)
- 2014: Vodka Brand Champion (Żubrówka)
- 2016: Najszybciej rozwijająca się marka wódki na świecie pod względem wzrostu drugi rok z rzędu, IMPACT
- 2017: 26. najlepiej sprzedająca się marka alkoholi na świecie, The Spirits Business
- 2018: Żubrówka polską marka wódki nr 1, Nielsen
- 2018: 7. najszybciej rozwijająca się marka alkoholi na świecie, IMPACT 2018
- 2019: World’s #3 largest vodka brand, IMPACT
- 2019: Złoty medal w kategorii “Wódka żytnia” The International Wine & Spirit Competition 2019 ( Żubrówka Biała)
- 2019: Złoty medal w kategorii “Wódka smakowa” The Spirits Business Żubrowka Bison Grass)
- 2019: Srebrny medal w kategorii „Wódka” The Spirits Business (Żubrówka Biała)
- 2019: Złoto w kategorii „Wódka smakowa” The International Wine & Spirits Competition (Żubrówka Bison Grass)
- 2019: Podwójny złoty medal i nagrodę Chairman's Trophy, International Spirits Challenge (Żubrówka Bison Grass)
- 2019: Srebrny medal International Spirits Challenge (Żubrówka Biała)
Przypisy
- ↑ CEDC DOŁĄCZA DO GRUPY MASPEX. maspex.com. [dostęp 2022-02-26].
- ↑ Rynki Alkoholowe – Fenomen Żubrówki. www.rynki.pl. [dostęp 2015-08-14].
- ↑ a b Beata Drewnowska. Kraina pachnąca ziołami. „Rzeczpospolita (dodatek Życie Ziemi Podlaskiej)”, s. R5, 19 lipca 2016.
